Sakl Tarih Sinan Meydan Elitist De il Halkç A Halktan Kopuk Atatürk Yalan ve Gerçekler tatürk karfl tlar, öteden beri Atatürk ü ve kurdu u ça dafl Cumhuriyet i elefltirmek, hatta karalamak istediklerinde hep söze Cumhuriyeti kuran elitler! veya Kemalist elitler! diye bafllamaktad rlar. Çünkü onlar n dilinde Atatürk, halk karfl t, halk n de erleriyle kavgal bir elitist/seçkincidir. Ancak ne kadar ilginçtir ki, Atatürk ün halk karfl t, antidemokratik bir elitisit ve jakoben (bask c -tepeden inmeci) oldu unu iddia eden bu çevreler, y llarca halk n s rt ndan geçinen din istismarc s, karfl devrimci siyasileri halktan yana, demokratik göstermek istemifllerdir. Asl nda bunlar, ne elitizmi, ne jakobenizmi bilirler. 51
Atatürk'e hakaret olarak kulland klar bu ifadelerin tarihsel süreçte, dünyan n de iflip geliflmesinde oynad rolden de habersizdirler. Bu çevreler, 1950 lerden beri kendilerine, iç ve d fl Türkiye düflmanlar nca ezberlettirilen yalan ve uydurma bilgilerle ve i fal ettikleri bu tür kavramlarla Türk halk n Atatürk e ve kurdu u ça dafl Cumhuriyet e düflman hale getirmeye çal flmaktad rlar. Ancak Atatürk ve Cumhuriyet karfl tlar n n, Elit Mustafa Kemal! veya Kemalist elitler! teorisinin - onlar n düflündükleri anlamda- hiçbir tarihsel dayana olmamakla birlikte asl nda "Elit Mustafa Kemal" ve "Kemalist elitler" kavram özünde, - kavramlar yerli yerinde kullan ld klar takdirde- son derece do ru tan mlamalard r. Evet, yar ba ml, çok geri kalm fl, savafl yorgunu bir ümmet imparatorlu unda yap p ettikleri dikkate al nd nda; akla, bilime dayal ; ulusal, ça dafl ve laik Türkiye Cumhuriyeti kuran Mustafa Kemal Atatürk tabi ki bir elittir. Osmanl Devleti'nde kendini çok iyi yetifltirmifl, dil bilen, çok okuyan, toplumu ileriye yönelik de ifltirmek, dönüfltürmek amac yla çok büyük bir devrim gerçeklefltiren Atatürk'ün devrimci kiflili i bak m ndan bir elit olmad n söylemek mümkün müdür? Atatürk bu anlamda evet bir elittir. Atatürk'ün ça dafl devrimini düflünceden uygulamaya geçirirken onun çevresinde yer al p devrimci ad mlar destekleyen ayd nlar ve bu devrimci sürecin bizzat uygulay c s durumundaki devlet adamlar da -bu anlamda- elittir. Bu anlamda evet, onlara da "Kemalist elitler" demekte hiçbir sak nca yoktur. Ancak Atatürk'ün ve dava arkadafllar n n elitizmi, Atatürk karfl tlar n n kafas nda ve dilindeki gibi halktan kopuk, halka Atatürk'ün baflar s n n s rr her ad m nda halkla birlikte hareket etmesi ve en zor zamanlar nda bile mutlaka halka inan p güvenmesidir. 52
karfl bir elitizm de ildir. Atatürk ve dava arkadafllar n n elitizmi, yüzy llar içinde her bak mdan ça n gerisinde kalan bir halk bilgi, görgü ve donan mlar yla ve yurtseverlikleriyle ileriye tafl mak anlam nda bir elitizmdir. Atatürk'ün baflar s n n s rr her ad m nda halkla birlikte hareket etmesi ve en zor zamanlar nda bile mutlaka halka inan p güvenmesidir. Türk milletiyle Atatürk aras ndaki karfl l kl gönül ba, sayg, sevgi ve inanç önce Kurtulufl Savafl 'n n, sonra uygarl k savafl - n n kazan lmas n sa lam flt r. Atatürk ün önderli ini yapt tüm mücadeleler özünde hem hak mücadelesi, hem halk mücadelesidir. Bu nedenle daha Kurtulufl Savafl n n bafllar nda I. TB- MM nin kurucu hükümetini bir Halk Hükümeti olarak tan mlayan Atatürk, bu hükümetin program n n Halkç l k Program oldu unu ilan etmifltir. Atatürk ün Kurtulufl Savafl y llar ndaki bu Halkç l k Program, Cumhuriyet döneminde Halkç l k ilkesine dönüflmüfltür. Türk Devrimi nin özü durumundaki ilkelerden biri iflte bu Halkç l k ilkesidir. Atatürk sürekli baflar s rr n n, ilham kayna n n "milletin gerçek hisleri ve emelleri" oldu unu söylemifltir: "Memleket ve millet hizmetlerinde bafl olmak isteyenlerin ilham kayna milletin hakiki hisleri ve emelleridir. Bizim an lma a de er bir hareketimiz varsa o da milletin duygu ve e ilimlerinde varl na temas etme e çal flmaktan ibarettir. Her türlü muvaffakiyet s rr n n, her nevi kuvvetin, kudretin hakiki kayna- n n, milletin kendisi oldu una kanaatimiz tamd r." G örüldü ü gibi Atatürk, bir anlamda gerçek "elit"in tan - m n yapm flt r. Ülke ve ulus hizmetlerinde "bafl olmak" isteyenlerin; liderlerin, önderlerin, yol göstericilerin, devrimcilerin, yani gerçek elitlerin "ilham kayna n n" halk n duygular, arzular ve halk n kendisi oldu unu belirtmifltir. Bir keresinde, "Milletimde bugünkü baflar y do rulayabilecek hisleri görmüfl olmak Bütün bahtiyarl m iflte bundan ibarettir" demifltir. Atatürk, baflka bir konuflmas nda da millet istemeseydi kendisinin hiçbir fley yapamayaca n ifade etmifltir: "Bu millet, k l k p rdamadan dava u runa ve benim u ruma can n verme e haz r olmasayd, ben hiçbir fley yapamazd m." Atatürk, ilham kayna n n neresi oldu unu 53
soranlara da ilham ve kuvvet kayna- n n "milletin kendisi", daha do rusu "milletin vicdan " oldu unu söylemifltir: "Bizim ilham kayna m z do rudan do ruya büyük Türk milletinin vicdan olmufltur ve daima da öyle olacakt r." Bir keresinde de "Bütün harareti, feyiz ve kuvveti milletin vicdan ndan ald kça, bütün teflebbüslerimizde milletin akl selimini rehber kabul ettikçe, flimdiye kadar oldu u gibi bundan sonra da milleti do ru hedeflere götürece imize iman m z tamd r." demifltir. Atatürk, her zaman dile getirilmese ve belirtilmese de, mutlaka milletin "ortaklafla bir fikrinin" oldu unu söylemifltir. fiöyle demifltir: "Varl m z, ba ms zl m kurtaran bütün ifller ve hareketler milletin müflterek fikrinin, arzusunun, azminin yüksek belirtisinden baflka bir fley de ildir." Yar ba ml, geri kalm fl bir ümmet imparatorlu unda hem iflgalci, sömürgesi emperyalizme hem de kendini Allah' n yeryüzündeki gölgesi olarak gören bir padiflaha karfl "ulusal ba ms zl k", "ulusal egemenlik" ve "uygarl k" savafl bafllatan ve bu bunun için önce halkla birlikte bir kurtulufl savafl kazanan, sonra da halkç bir devrim gerçeklefltiren Atatürk'ü, halktan kopuk, halka düflman, halk karfl t bir elitist/ seçkinci olarak göstermek her fleyden önce gerçek d fl d r. Y üzy llard r ötekilefltirilip yönetim kademelerinden özellikle d fllanan, hatta diliyle kültürüyle dalga geçilen, köylü, çiftçi ve asker olmaya zorlanan ve her bak mdan merkezden çevreye itilen bu topra n insan n, Türkleri, devflirme unsurlar n yerine yeniden devletin as l sahibi haline getirip, çevreden merkeze tafl yan Atatürk, olsa olsa ulusçu, halkç bir elitisit olur! Türkiye de maalesef 1950'lerden beri halk n cehaletinden ve dindarl - ndan beslenen, bu nedenle cehaleti övüp dini kullanan halk düflmanlar, halkç geçinmektedirler. Fakat gerçek halkç l k, halk n n cehaletinden beslenmek de il, bazen halk n tepkisini çekmek pahas na her türlü cehaletle sonuna kadar mücadele etmektir. Gerçek halkç, her zaman halk n 54
Gerçek halkç l k, halk n n cehaletinden beslenmek de il, bazen halk n tepkisini çekmek pahas na her türlü cehaletle sonuna kadar mücadele etmektir. yan nda duran idare-i maslahatç de il, bazen halktan ö renen, bazen de halka yol gösteren devrimcidir. Yani asl nda gerçek halkç biraz da elitisttir, elitisit olmak zorundad r. De iflik kaynaklarda anlat ld gibi Atatürk ün anne ve baba soyu alt veya orta tabakaya mensuptur. Anne taraf ndan dedesi Sofuzade Feyzullah Efendi ve baba taraf ndan dedesi K rm z Haf z Ahmet Efendi alt tabakadan gelen, halk n içinden ç kan Müslüman Osmanl Türkleridir. Hayatlar n kazanmak için sürekli mücadele etmifllerdir. Onlar n çocuklar Ali R za Efendi ve Zübeyde Han m da ayn flekilde do ufltan gelen hiçbir imtiyaza sahip olmadan, parçalanan bir imparatorlukta yaflam mücadelesi vermifllerdir. Genç yaflta dul kalan Zübeyde Han m çok geçmeden ikinci eflini de kaybedince o lu Mustafa y ve k z Makbule yi Osmanl 'n n en buhranl günlerinde tek bafl na besleyip büyütmüfltür. fievket Süreyya Aydemir'in ifadesiyle, "Gerek Zübeyde, gerek Ali R za Efendi, her ikisi de halktan gelen birer halk çocu udurlar. Aileleri, halk denilen canl ve hareketli y n n öz mal d r. Hemen bütün Türk aileleri gibi onlar n ailelerinin de bir ve nihayet iki kuflak ötesi hat rlanmaz. Türk tarihinde halktan gelip, sonra halk n hayat - na yöne veren bütün önderler gibi Mustafa'n n da çaprafl k ve ço u zaman soysuzlaflan soyluluk ba lant - lar fleklinde bir aile asaleti yoktur. Mustafa, annesi Zübeyde, babas Ali R za Efendi taraf ndan, asalet, flöhret ve servet miras n n yükü alt nda ezilmez. Denilebilir ki onun tarihi kendisiyle bafllar ve kendisiyle biter." M ustafa Kemal Atatürk de yoksul Müslüman Türk halk - n n yaflad tüm s k nt lar en derinden yaflam flt r. Bir taraftan vatan mücadelesi verirken, di er taraftan uzak yak n akrabalar n n maddi sorunlar yla u raflm flt r. Örne in Birinci Dünya Savafl n n hemen öncesinde Sofya da askeri atafleyken 17 Ocak 1914 te ttihat Terakki nin önde gelen isimlerinden Cemal Pafla ya yazd mektupta, ayl n n zaman nda gelmedi ini, Fethi Bey sayesinde karn n doyurdu- unu, annesi ve k z kardeflinin Selanik te paras zl ktan dolay ç rp nd klar n, terzinin paras n bile ödeyemedi ini ve Lütfi Eniflte nin de stanbul da sefil bir halde süründü ünü yazm flt r. Büyük Taarruz 55
haz rl klar öncesinde, 19 Haziran 1922 tarihinde yazd bir mektupta da aradan geçen üç sene boyunca annesi Zübeyde Han m a yapt yard mlardan dolay Sezai Ömer Bey e teflekkür ederek ondan, o s rada stanbul da bulunan halas ve baz akrabalar n n geçimlerini sa layabilmeleri için k z kardefli Makbule Han m a her ay 100 lira vermesini rica etmifltir. Sezai Ömer Bey bu paray, Mustafa Kemal in b rakt 2000 liradan ödeyecektir. B abas geçimini sa lamakta zorlanan, annesi geçim s k nt s çekti i için tek o lunun yat l askeri okulda okumas na izin veren ve ikinci kez evlenen bir ailenin çocu u olan Mustafa Kemal Atatürk, difliyle t rna yla, akl yla, iradesiyle mücadele ederek, deyim yerindeyse söke söke bir yerlere gelmifltir. Çok daha önemlisi sadece kendisi de il ulusunu da bir yerlere getirmifltir. Rüflvetin, adam kay rman n, din bezirgânl n n pirim yapt bir ça da namuslu bir flekilde çal flarak, halka inan p güvenerek ve akl n kullanarak ilerlemifl ve önce Çanakkale de, Kurtulufl Savafl nda asker olarak vatan kurtarm fl, sonra da bir devlet adam olarak ça dafl bir ulus devlet yaratm flt r. Atatürk, Türk ulusunu dünyadaki uygar uluslar düzeyine ç karmak için çok önemli bir devrim yapm flt r. Bu devrimde temel amaç, as rlar içinde geri b rak lan Türk ulusunu yaflay fl yla, davran fl yla, görünüflüyle ve düflünüflüyle her bak mdan ça dafl bir ulus haline getirmektir. Atatürk, devrimlerini yurt gezileriyle bizzat halka anlatm flt r. Bir anlamda odevrimini halk n aya na götüren bir devrimcidir. Hiçbir zaman -bizim Atatürk karfl tlar n n düflündü ü anlamdaelitist bir tav rla halka tepeden bakmam fl, her zaman halkla iç içe olmufltur. Atatürk ün yurt gezilerinde korumas z biçimde halkla birlikte oldu u foto raflar na bak lacak olursa halk n dertleriyle nas l dertlendi i, halk n sevinçleriyle nas l mutlu olup sevindi- 56
i çok rahat bir flekilde görülecektir. Bu nedenle Kemalist devrim -halka tepeden bakmak anlam nda- elitist de il, halkç d r. Bu devrimi yapan adam, Mustafa Kemal Atatürk, halk n ba r ndan ç karak her türlü yabanc Babadan o ula geçen saltanat ve ondan nemalananlar m elittir, yoksa kelle koltukta özgürlük ve ba ms zl k savafl verenler mi? unsurlara, soylulara, zenginlere, iflbirlikçilere, din bezirgânlar na ve sarayl - lara karfl mücadele ederek ça dafl, laik ve halkç bir sosyal hukuk devletinin temellerini atm flt r. Halk n deste ini arkas na alan Mustafa Kemal Atatürk, halkla birlikte, do ufltan gelen ayr cal klara sahip Osmanl saray elitine ve kiflisel ç karlar n korumaya çal flan, köhne düzenden beslenen, iflbirlikçi Osmanl bürokrat elitine karfl da mücadele etmifltir. Bizim Atatürk karfl tlar na flunu sormak gerekir! Babadan o ula geçen saltanat ve ondan nemalananlar m sizin anlad n z anlamda elittir, yoksa kelle koltukta özgürlük ve ba ms zl k mücadelesi verenler mi? Araflt rmac Soner Yalç n bir yaz s nda -halka tepeden balan, hatta halk sömüren anlamda- as l elitin karfl devrimciler oldu unu flöyle ifade etmifltir: Bugünlerde baz siyasetçiler, Cumhuriyet ideolojisini elefltirmek için sürekli küfür gibi seçkinci, elitist zümre laf n kullan yorlar. sim vermeseler de sözleri hep Atatürk ü hedef al yor. Oysa: Atatürk ün birlikte yola ç k p sonra ayr ld ve Atatürk e seçkinler yap flt rmas yapanlar n pek sevdi i Rauf Orbaylar, Kâz m Karabekirler, saltanatç seçkinlerdi. Atatürk halk çocu uydu. Bu nedenle CHP nin alt okundan biri halkç l kt. Ne günlere kald k. Toprak reformuna karfl ç kt için CHP den kovulan toprak a as, zengin aile çocu u Adnan Menderes halk çocu u oluyor, yoksul ailenin çocu u Atatürk ise seçkinci, öyle mi? Kimin hangi s n f için çal flt ortadayken, tarih bu kadar tersyüz edilebilir mi? Her fleyden önemlisi Atatürk, "S n fs z imtiyazs z kaynaflm fl bir kitleyiz" slogan yla her türlü s n f ayr m n ve s n f çat flmas n reddetmifltir. Atatürk, daha cumhuriyetin ilan edilmedi i günlerde "Biz kimiz, neyiz? Ad m z koyal m!" diyenlere, "Biz bize benzeriz" dedikten sonra "Bizim hükümetimiz halk hükümetidir" karfl l n vermifltir. sinanmeydan@butundunya.com.tr Kaynakça: Utkan Kocatürk, Atatürk ün Fikir ve Düflünceleri, Ankara, 1969 / M. Agah, Gazi nin Vecizeleri, stanbul, 1930. / Necati Gündüz, Atatürk Ça ve Zihniyeti, Ankara, 1973 / fievket Süreyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal, C1, stanbul, 2009. Murat Bardakç, Mustafa Kemal in Mektuplar nda Sözünü Etti i Meçhul Akrabalar Hürriyet, 7 A ustos 2005, s. 27 / Soner Yalç n, Ali R za Efendi ile Zübeyde Han m Evlili inin Trajik Hikâyesi, Hürriyet, 18 May s 2008, s. 34. / Komisyon, Atatürk'ün Bütün Eserleri, (30 Cilt) stanbul, 1998-2011/Sinan Meydan, Atatürk le Allah Aras nda, 9 bas. stanbul, 2015. 57