Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme Programı (ÇSYİP)

Ek-D Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme Programı (ÇSYİP) Ek-D 1 / 22

İçindekiler 1 Genel ÇSYİP Çerçevesi... 3 2 Proje Sahibinin Alacağı Önlemler... 4 2.1 Kurumsal Yapılanma... 5 2.1.1 Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi... 5 2.1.2 Yüklenici Yönetim Planı... 9 2.1 Yıllık ÇSYİP Performans İzleme ve Raporlama... 11 2.2 İletişim ve Şikâyet Prosedürü... 12 3 Özel Hafifletici Faaliyetler... 13 3.1 Çevresel Yönetim ve İzleme Matrisi... 15 3.2 Sosyal Yönetim ve İzleme Matrisi... 29 Ek-D 2 / 22

ÇEVRESEL VE SOSYAL YÖNETİM VE İZLEME PLANI 1 Genel ÇSYİP Çerçevesi Bu Projeye yönelik ÇSED çalışması kapsamındaki Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme Planı (ÇSYİP) Proje Sahibi Bilkent Ankara Entegre Saglik Hizmetleri Yatirim ve Isletme A.S. tarafından üç temel hedefe ulaşılması yönünde gerçekleştirilmesi gereken teşkilatlanma gereksinimleri, faaliyetler ve izleme planlarını özetlemektedir. Bahsi geçen bu hedefler aşağıdaki gibidir: 1. Olumsuz etkilerin oluşumunun engellenmesi, 2. Olumsuz etkilerin tamamen engellenmesinin mümkün olmadığı koşullarda, kalan etkilerin çevre, sağlık ve güvenlik (ÇSG) unsurları ve toplum açısından kabul edilebilecek düzeylere indirgenmesi, 3. Türk mevzuatı ile EBRD (Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası) ve ayrıca IFC (Uluslararası Finans Kurumu) olarak tanımlanan mali kredi sağlayıcıların politikalarına uyumlu çalışma yürütülmesi. Bu ÇSYİP kapsamında özel olarak çerçevesi çizilen önlemler, Proje Sahasının temel koşulları ve ÇSED raporunun ana metni içerisinde açıklanan etki değerlendirmelerine dair toplanan bilgilere dayalı olarak oluşturulmuştur. Buna ilaveten, paydaşlarla ve Proje Sahibi ile gerçekleştirilen tartışmalar da bu önlemler belirlenirken dikkate alınmıştır. ÇSYİP, Projenin bütün yaşam döngüsünü dikkate alan geniş kapsamlı bir strateji belgesidir. Projenin iki kilit aşaması boyunca gerektiği takdirde kapsam ve derinlik bakımlarından geliştirilebilecek şekilde esnek bir yapıya sahiptir. Bu iki aşama aşağıdaki gibi tanımlanmıştır: - İnşaat - İşletme ÇSYİP, işletmeye ilişkin politikaları, usul ve uygulamaları içeren çok yönlü bir belgedir. Proje Sahibi bu belgenin uygulanmasından birinci derecede sorumlu olmasına karşın bazı daha küçük kapsamlı faaliyetler üçüncü taraf yükleniciler tarafından gerçekleştirilecektir. Bu faaliyetlerin bu ÇSYİP e uygun olduğunu teyit etmek üzere, Proje Sahibi bu üçüncü taraf yüklenicileri denetleyecektir. Ek-D 3 / 22

İşbu ÇSYİP belgesi, IFC Performans Standartları, Ekvator İlkeleri ve EBRD Performans Koşulları dahil uluslararası standartlar ve kurallardan yararlanmıştır. Bunlarla kısıtlı kalmaksızın, bahsi geçen standart ve kurallar aşağıdaki gibidir: Ekvator İlkeleri nden: İlke 4: Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi ve Ekvator İlkeleri Eylem Planı. İlke 6: Şikâyet Mekanizması İlke 9: Bağımsız İzleme ve Raporlama IFC Performans Standartları ndan: Performans Standardı 1: Çevresel ve Sosyal Risk ve Etkilerin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Performans Standardı 2: İşgücü ve Çalışma Koşulları Performans Standardı 3: Kaynak Verimliliği ve Kirlilik Önleme Performans Standardı 4: Toplum Sağlık, Güvenlik ve Emniyeti Performans Standardı 6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Canlı Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi Performans Standardı 8: Kültürel Miras EBRD nin Performans Koşulları ndan: Performans Koşulu 1: Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetim Performans Koşulu 2: İşgücü ve Çalışma Koşulları Performans Koşulu 3: Kirlilik Önleme ve Azaltma Performans Koşulu 4: Toplum Sağlık, Güvenlik ve Emniyeti Performans Koşulu 6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Canlı Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi Performans Koşulu 8: Kültürel Miras Performans Koşulu 10: Bilgi Açıklama ve Paydaş Katılımı 2 Proje Sahibinin Alacağı Önlemler ÇSYİP e uygun çalışıldığını teyit etmek üzere Proje Sahibi tarafından Projenin bütün yaşam döngüsü boyunca önlemler alınacaktır. Alınacak önlemler dört farklı kategori Ek-D 4 / 22

altında toplanmaktadır. Bunlar; kurumsal yapılanma, yüklenici yönetim planı, yıllık ÇSYİP Performans İzleme ve Raporlama ile İletişim ve Şikayet Prosedürü olarak sıralanmaktadır. Yukarıda bahsi geçen önlemlerin alınıp alınmadığının ve bunların etkin çözümler üretip üretmediğinin belirlenmesi amacıyla, pek çok kilit performans göstergesi oluşturulmuştur. Tüm kilit performans göstergeleri, özgün (Specific), ölçülebilir (Measurable), elde edilebilir/erişilebilir (Available/Attainable), alakalı (Relevant) ve zamana bağlı (Timely) olacak biçimde SMART İlkesine göre seçilmiş bulunmaktadır. Bu önlemler ve ilgili kilit performans göstergeleri müteakip bölümlerde ayrıntılandırılmıştır. 2.1 Kurumsal Yapılanma 2.1.1 Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi Projenin her iki aşamasında da, sırasıyla bir Kalite Yönetim Sistemi, bir Çevresel Yönetim Sistemi ve bir İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi Sistemi oluşturulmasını gerektiren ISO 9001:2008, ISO 14001:2004 ve ISO 18001 standartlarıyla uyum sağlanması amacıyla pek çok sistem uygulamaya konulacaktır. Dolayısıyla, yukarıda bahsi geçen unsurların tamamının kapsanması hedefiyle ve tüm alt yönetim sistemleri ve yönetim planlarını idare edecek bir şemsiye sistem olarak bir Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi uygulanacak ve sürdürülecektir. Bu alt sistem ve planlar arasında Atık Yönetim Planı, Trafik Yönetim Planı, Acil Durum Hazırlık ve Müdahale Planı ile İş Sağlığı ve Güvenliği Planı bulunmaktadır. Çevresel ve Sosyal Yönetim Sisteminin ana içerikleri aşağıdaki gibi listelenebilmektedir: Çevresel ve sosyal politikanın oluşturulması. Planlama Gereksinimleri: Çevresel ve sosyal unsurların tanımlanması, hukuki ve/veya diğer gereksinimlerin tanımlanması, hedeflerin belirlenmesi ve programların oluşturulması. İşletme Gereksinimleri: Kaynak sağlanması ve işlerin belirlenmesi, eğitim ve farkındalık artırma programları sağlanması, iletişim prosedürlerinin kurulması, ÇSYS nin (Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi) tüm faaliyetlerine dair bütünsel belgeleme yapılması, yukarıda bahsi geçen belgelerin gözden geçirilmesi, sosyal ve çevresel unsurları bakımından önemli faaliyetlerin gözden geçirilmesi ve bir acil durum yönetim sürecinin oluşturulması. Kontrol Gereksinimleri: İzleme ve ölçme imkanlarının oluşturulması, hukuki uyumun değerlendirilmesi, uyumsuzlukların çözüme kavuşturulması, Ek-D 5 / 22

kayıtların gözden geçirilmesi ve dahili sosyal ve çevresel yönetim denetimlerinin gerçekleştirilmesi. İleri Gözden Geçirme Gereksinimleri Bir ÇSYS nin içeriğindeki temel kavramlardan biri, Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al prosedürünü kapsaması yani bir diğer deyişle sürekli iyileştirmeyi bünyesinde bulundurmasıdır. Bahsi geçen husus aşağıda Şekil 2.1 de tasvir edilmiştir. Kaynak: Creative Commons 2.1.1.1 Atık Yönetim Planı Şekil 2-1. Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al Döngüsü İşbu ÇSED kapsamında bir çerçeve Atık Yönetim Planı hazırlanmış ve Ek M altında belgelendirilmiştir. Bu çerçeve Proje Sahibi tarafından benimsenmeli ve Proje ihtiyaç ve gereksinimlerine uyacak şekilde daha da genişletilmelidir. Atık Yönetim Planı dinamik bir belge olmalı, sürekli iyileşmesi amacıyla Planla-Uygula-Kontrol Et- Önlem Al konseptini bünyesinde barındırmalıdır. 2.1.1.2 Trafik Yönetim Planı İşbu ÇSED kapsamında bir çerçeve Trafik Yönetim Planı hazırlanmış ve Ek K altında belgelendirilmiştir. Bu çerçeve Proje Sahibi tarafından benimsenmeli ve Proje ihtiyaç ve gereksinimlerine uyacak şekilde daha da genişletilmelidir. Trafik Yönetim Planı dinamik bir belge olmalı, sürekli iyileşmesi amacıyla Planla-Uygula-Kontrol Et- Önlem Al konseptini bünyesinde barındırmalıdır. Ek-D 6 / 22

2.1.1.3 Acil Durum Hazırlık ve Müdahale Planı ISO 14001 standardı, bir Acil Durum Hazırlık ve Müdahale Planının oluşturulmasını özellikle öngörmektedir. Bahsi geçen planın hassas yapısı gereği, Proje Sahibi firmanın tıbbi acil durumlar, kamusal acil durumlar, doğal afetler, yangın emniyeti, terör, şiddet vb. durumları içerisine dahil edecek kapsamlı bir taslak plan oluşturması tavsiye edilmektedir. İki ayrı plan hazırlanmalıdır; biri inşaat aşaması, diğeri ise işletme aşaması için. http://www.hhs.gov/ocr/privacy/hipaa/understanding/special/emergency/ 2.1.1.4 Çevre, Sağlık ve Güvenlik Planı Proje süresi boyunca hem inşaat hem de işletme aşamalarında ISO 18001 standardında belirtildiği biçimde bir İş Sağlığı ve Güvenliği Planı uygulanmalıdır. Dahası, çevre de dikkate alınmak yoluyla nihayetinde bir Çevre, Sağlık ve Güvenlik Planı uygulamaya konulmalıdır. Bahsi geçen plan, zorunlu Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi kontrolünde yönetilecektir. Proje Sahibi tarafından bir genel şemsiye plan taslağı oluşturulmalı ve tüm yükleniciler tarafından benimsenmelidir. Bu yükleniciler, planları kendi özgün ihtiyaçları doğrultusunda ve şemsiye plandaki güvenlik önlemlerini ayrıntılandıracak biçimde uyarlayacaklardır. Bu planlar Proje Sahibi tarafından onaylanmalıdır. Temel bir kural olarak, her bir İş Sağlığı ve Güvenliği Planının bunlarla kısıtlı kalmaksızın aşağıdaki unsurları kapsaması gerektiği anlaşılmalıdır: ÇSG Kapsamı ÇSG Politikası Bir ÇSG Yöneticisi, bir ÇSG Şefi ve bir ÇSG Mühendisini kapsayacak bir ÇSG teşkilatlanma şeması Güvenlik Yönetmelikleri Emniyet Yükümlülükleri (Saha Giriş Prosedürü, Kısıtlamalar, Çıkış Prosedürleri vb.) Kaza ve Olay Müdahale ve Raporlama Acil Toplanma Alanlarını gösteren Saha Yerleşim Planı Malzeme Yönetimi ve Depolama Tehlikeli Atıkların Depolanması Eğitim ve İş Güvenliği toplantılarına dair Plan Kişisel Koruyucu Ekipmanlar (KKE) Yangın Önleme Ek-D 7 / 22

Düşmelere Karşı Korunma Acil Durum Müdahalesi Araç Kullanım ve Bakım Planı Arkeolojik Buluntu Prosedürü 2.1.1.5 Sorumluluk Paylaşımı Hem inşaat hem de işletme aşamaları boyunca, Proje Sahibi çevresel ve sosyal uyum bakımından genel sorumluluk altında bulunacak ve alt-yüklenicileri arasında koordinasyon makamı rolü üstlenecektir. Bu bakımdan, Proje Sahibi tarafından her iki aşama için de bir şemsiye Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi (ÇSYS) oluşturulacak ve her bir alt-yüklenici tarafından benimsenip genişletilecektir. İnşaat aşaması boyunca, ana alt-yüklenici Mühendislik İşleri Yüklenicisi (MİY) olacaktır. MİY şüphesiz başka firmaları da alt-yüklenici olarak alacaktır. Her bir firma, Proje Sahibi firmanınki ile koordineli işleyecek bir ÇSYS geliştirmek durumundadır. Proje Sahibi işletme faaliyetleri için bir ÇSYS hazırlayacaktır. ÇSYS kapsamında Özel Maksatlı Kurum (ÖMK) tarafından bir müdür görevlendirilecektir. Buna ilaveten, yiyecek, temizlik, güvenlik vb. takviye hizmetleri veren her bir alt-yüklenicinin kendi ÇS Amiri olacaktır. ÖMK ÇS Amiri, ÇSYS nin işbu ÇSYİP ile uyum içinde uygulanmasına yönelik bir genel kurallar listesi hazırlayacaktır. Her bir altyüklenicinin ÇS Amiri bunu müteakip kendi faaliyetlerine özgün kendi planlarını hazırlayacak ve onay için ÇS Müdürlüğüne sunacaktır. ÇS Müdürlüğü sağlık kampüsü dahilindeki tüm ÇS Amirleri arasında bir koordinasyon makamı görevi görecektir. ÖMK ile ikili bir rol üstlenen Sağlık Bakanlığı nın doktor ve hemşirelerin işçi hakları ile hastaların hakları gibi Projenin belirli kimi sosyal unsurlarının yönetiminde sorumluluğu bulunacaktır. Proje Sahibi ayrıca, aşağıdaki bölümde ayrıntısıyla açıklanan bir Yüklenici Yönetim Planı hazırlayacak, uygulayacak ve gerektiği halde güncelleyecektir. Ek-D 8 / 22

ÇSYS Kurumsal Yapılanması Bakımından Kilit Performans Göstergeleri: 1. Her raporlama dönemi içerisinde sıfır ya da düşük sayıda kaza ve/veya olay raporlanması, gerçekleşen her bir bu gibi duruma dair gerekli zarar hafifletme tedbirlerinin alınmış olması, tekrar gerçekleşmelerini engellemek üzere öncekilerden alınan derslerle önleme tedbirlerinin alınmış olması 2. Düzenli aralıklarla ve yeni çalışanlara özel dikkat göstererek hem sosyal ve çevresel farkındalık hem de ÇSYİP uygulanması hususlarında dahili eğitim atölyeleri düzenlendiğinin teyit edilmesi 3. Ankara İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından her bir izleme ziyareti sonrası sıfır veya düşük sayıda ihlal raporlanması, bunu müteakip var olan ihlallerin ortadan kaldırılması ve gelecekte yenilerinin gerçekleşmesinin önlenmesine yönelik olarak Proje Sahibi tarafından derhal faaliyette bulunulması 2.1.2 Yüklenici Yönetim Planı Proje Sahibi her daim Projeye ve ÇSYİP in uygulanmasına dair asli sorumluluğu kendi üzerinde barındıracaktır. Ancak, çeşitli yüklenicilerle işbirliği yapmadığı takdirde tüm gerekli faaliyetleri tamamlaması mümkün değildir. Yükleniciler hem inşaat aşamasında hem de işletme aşamasında çeşitli sorumluluk payları ile proje bünyesinde bulunacaklarsa da İnşaat Aşamasındaki en üst sorumluluk Mühendislik İşleri Yüklenicisinde (MİY)bulunacaktır. Yüklenicilerin ÇSYİP in ayrıntılarının tamamen farkında ve bunlarla uyum içinde olduğunu temin etmek üzere bir Yüklenici Yönetim Planı Proje Sahibi tarafından uygulamaya konulmalıdır. Bu yükleniciler, ÇSYİP in başarıyla uygulanması hususunda Proje Sahibi kadar itinalı olmalıdır. Yüklenici Yönetim Planının ana bileşenleri aşağıdakileri kapsayacaktır: Proje Sahibi firma üst düzey yöneticileri içerisinden Yüklenici Yönetim Planının uygulanmasından sorumlu kişilerin atanıp görevlendirilmesi. Proje Sahibinin Taahhüt/Tedarik Departmanında konum sahibi kişiler için, ÇSYİP gerekliliklerine odaklanan eğitim oturumları ve farkındalık teşvik Ek-D 9 / 22

edici faaliyetler. İlgili özel ÇSYİP hükümleri (iş sağlığı ve güvenliğine dair gereklilikler dahil) uygun şekilde ihale belgelerine eklenecektir. İstekli yüklenicilerin ÇSYİP koşullarını sağlayacak kapasitesi olup olmadığı hususu (örn. yeterli beceri ve deneyim), temel bir kriter olarak değerlendirilecek ve ihale sonucu belirlenirken kullanılacaktır. Yapılan her ve her bir sözleşme ilgili çevresel ve sosyal riskler ile beraber sözleşme faaliyet konusu ile ilişkili ÇSYİP koşullarına dair gereklilikleri bünyesinde toplayacaktır. Dahası, bunlar gerekli görüldüğü takdirde uyumsuzluk çözümleri ve hafifletici tedbirleri bünyesinde barındıracaktır. Buna ilaveten, bütün sözleşmeler alt-yüklenicilerin tamamının ana yüklenicininkilere benzer yükümlülüklerinden dolayı sorumlu tutulacağını öngörecektir. Yüklenici, tüm personelinin ilgili ÇGS başlıklarında eğitimli ve becerili olduğunu ve tüm faaliyetlerin hem Türkiye ÇGS mevzuatı hem de uluslararası en iyi uygulamalar (İşgücü ve Çalışma Koşullarına dair IFC Performans Standardı 2 gibi) uyum içinde tamamlandığını temin etmek durumunda olacaktır. Yüklenici, personelinin ve alt-yüklenicilerinin beceri, yeterlik ve/veya iş deneyimlerini -Proje Sahibinin- Denetçisine kanıtlamak durumunda olacaktır. İnşaat işgücü ve alt-yüklenicileri görevlendirmelerinin başında ve tüm inşaat aşaması boyunca düzenli aralıklarla kapsamlı Sağlık ve Güvenlik eğitimleri alacaktır. Dahası, işgücü arasında geçici yahut genç çalışanlara özel emniyet talimatları verilecektir. Uluslararası firmalarla sözleşme yapılması ve kayda değer sayıda yabancı işçinin Projeye dahil olacak olması halinde, sadece Türkiye iş hukuku kanun ve yönetmeliklerine değil aynı zamanda uluslararası hükümlere de uyulduğunu temin için özel dikkat gösterilecektir (örn. çocuk işçiler, çalışma saatleri, fazla mesai bedeli vb. konulardaki Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labor Organization - ILO) temel çalışma standartları). Yüklenicilerin ÇSYİP yükümlülüklerini yerine getirip getirmediklerine dair performanslarını düzenli olarak izlemek Proje Sahibinin görevidir. Ek-D 10 / 22

Yüklenici Yönetimi Bakımından Kilit Performans Göstergeleri: - Proje web sitesinde, Yüklenici Yönetim Ekibi içerisinde görev ve sorumluluk paylaşımının yayınlanması (Kurumsal Kapasiteye dair faaliyetlerin içine dahil edilebilir) - Taahhüt-Tedarik uzmanları için ÇSYİP uygulanmasına dair dahili eğitim oturumları gerçekleştirildiğinin yazılı olarak teyit edilmesi - ÇSYİP başlıklarına özel olarak atıfta bulunan ve gerekliliklerini barındıran ihale detayları ve sözleşmelere dair yazılı örnekler sağlanması - ÇSYİP Denetimleri kapsamında yüklenici ÇSYİP performansının kapsanması - Dahili eğitim atölyeleri, kazalar ve alınan hafifletici tedbirler ile olaylardan alınan derslerin ve Proje web sitesinde ÇSYS ye dair yapılan güncellemelerin düzenli olarak raporlanması 2.1 Yıllık ÇSYİP Performans İzleme ve Raporlama Proje Kategori A Proje olarak sınıflandırılmakta olup bundan dolayı Proje Sahibi Projedeki yatırımcı ilişkisi boyunca gerekli yeterliğe sahip uzmanlar bulundurmaya ve periyodik izleme/denetimler gerçekleştirmeye zorunludur. Daha önceki proje deneyimine dayalı olarak, her bir yeni Proje Aşaması (Planlama, İnşaat, İşletme ve Bakım, Devreden Çıkarma) başlangıcını takip eden altı ay içerisinde bir ön ÇSYİP Denetlemesi gerçekleştirilmeli ve çıkan sonuçlara göre müteakip denetleme takvimi kararlaştırılmalıdır. Ancak, yukarıda bahsi geçen Proje Aşamalarının bir yıldan daha uzun sürmesi halinde en az yılda bir kez ÇSYİP Denetlemesi yapıldığı teyit edilmek durumundadır. ÇSYİP Denetleme Sonuçları Proje Sahibi ve yatırımcı bünyesindeki sorumlu üst düzey kişilerce gözden geçirilmek üzere belgelenip sunulmalıdır. Ayrıca, Bilgilerin Açıklanması hususundaki IFC politikası uyarınca Denetleme sonuçları, ÇSYİP ten etkilenen ilgili taraflara/paydaşlara açıklanmalıdır. Ek-D 11 / 22

ÇSYİP Denetleme Raporları izinler, bu gibi lisans veya izinlerden kaynaklı yükümlülüklere uyum durumları, köken sebep analizi eşliğinde zorunlu çevre standartlarına dair uyumsuzluk halleri, düzeltici önlemler ve ÇSYİP e uyum hususları gibi ÇSG ile alakalı unsurları kapsayacaktır. Denetlemeler hem Proje Sahibi hem de var olan Yükleniciler veya Alt-Yüklenicilerin performansını içermelidir. Bulgulara dayalı olarak Proje uygulanmasına ve/veya sosyal, çevresel ya da hukuki çerçeve koşullara dair değişen durumları daha iyi yansıtmak üzere asli ÇSYİP in revize edilmesi gerekli olabilecektir. ÇSYİP İzleme Bakımından Kilit Performans Göstergeleri: - Birinci ve müteakip periyodik ÇSYİP Denetlemelerini üstlenmesi için gerekli yeterliğe sahip bir harici uzmanla sözleşme yapılması - nun tamamlanmasını takiben yaklaşık altı ay içerisinde ilk ÇSYİP Denetleme Raporunun yatırımcıya sunulması, bundan sonra ise (en az) yılda bir kez hazırlanacak müteakip ÇSYİP Denetleme Raporlarının sunulması ve alakalı paydaşlara dağıtılması (örn. Proje Sahibi Proje web sitesinde yayınlanması) 2.2 İletişim ve Şikâyet Prosedürü Proje Sahibi, ilgili Paydaşlara ve genel kamuya ilgili kilit çevresel ve sosyal unsurlara dair müteakip Proje uygulanma süreci boyunca (hem inşaat hem işletme aşamaları dahil) sürekli bilgi sunabilmek adına bir Halkla İlişkiler Programı geliştirip uygulamaya koyacaktır. Bu Program, Paydaş katılım süreci ve halihazırda bu ÇSED raporunun bir parçası olarak belirlenmiş Paydaş Katılım Planı (PKP) üzerine inşa edilecektir. Bu Programın dayanağı Proje Sahibi Proje web sitesinde tanımlanacak, ilgili Paydaşlara ulaşmak üzere kitlesel basın, bültenler, broşürler, e-posta, doğrudan posta ve diğer iletişim yolları kullanılarak bu süreç desteklenecektir. Halkla İlişkiler Programının ana faaliyetleri aşağıda açıklanmıştır: Yerel yerleşimlere ve arazi sahiplerine (doğrudan Proje Sahibi ve/veya İnşaat Yüklenicileri tarafından yapılan) yerel inşaat faaliyetleri öncesi ve esnasında zamanında ve uygun biçimde bilgi sağlanması özel öneme sahip olacaktır. Proje Sahibi en azından senelik bazda yerel mahallere Proje takvimi ve ne zaman, nerede, hangi faaliyetlerin planlandığı ile ilgili olarak güncel bilgi sağlamak durumunda olacaktır. Bu bilgi sağlama hususu ÇSED sürecinin bir parçası olarak (PKP de açıklandığı gibi) uygulanmaya başlandığı üzere Paydaşlara Şikayet Prosedürüne erişimin açılması ile bütünlenecektir. Ek-D 12 / 22

İki ayrı Şikayet Prosedürünün benimseneceği akılda bulundurulmalıdır; bunlardan biri yalnızca alt-yükleniciler ve Proje Sahibinin işçilerini kapsarken diğeri ise tüm diğer Paydaşları kapsayacaktır. İkisi arasındaki farklar, Paydaş Katılım Planı nın (PKP) içerisinde ayrıntılandırıldığı Ek J altında etraflıca belgelendirilmiştir. Özetle, Şikayet Prosedürü Paydaşlara Projenin uygulanma sürecinin herhangi bir kısmıyla (inşaat ve işletme dahil) alakalı şikayetlerini/sorunlarını Proje Sahibine resmi olarak iletmelerini sağlayacak bir yol sunmaktadır. Şikayet Prosedürü, Proje süresi boyunca ve müteakip işletme aşamasında gerektikçe güncelleştirilecektir. İnşaat Yüklenicisi, konuya ilişkin acil Paydaş sorunlarına yönelik olarak öncelikle Proje Sahibi ile resmi şikayet süreçlerini tüketmek yerine mümkün olduğunca verimli ve doğrudan yanıt verebilmek adına bir Hızlı Yanıt prosedürü de uygulamaya koymak durumundadır. Ancak, bir şikayet Hızlı yanıt prosedürüyle de daha resmi şikayet prosedürleriyle de hafifletilmiş olsa, her bir şikayet çözümü şikayete dair bütün sorunların ortadan kaldırılmış olduğunu temin etmek üzere bir takip prosedürüyle izlenmelidir. İhtiyaç duyulduğu takdirde, Proje Sahibi çapraşık şikayet durumlarının yönetimine yönelik olarak bir uyuşmazlık çözümleme komitesi (Proje Sahibinin temsilcileri ile duruma göre ilgili kişilerden oluşacak) meydana getirilmesini gözden geçirecektir. Şikayet Prosedürlerinin ve uyuşmazlık çözüm komitesinin hedefi Paydaş ve kamu endişelerini dolaysız biçimde, hızla ve etkin şekilde yanıt verebilmek, dolayısıyla idari-adli makamların huzuruna getirilmesi gerekecek kadar sorunun tırmandırılmasından kaçınmak şeklinde tanımlanmıştır. Proje Sahibi, alınan şikayetler ve sorunların hangi yolla ele alındığı hususlarına dair, alınan takip prosedür önlemleri dahil kayıt tutacaktır. 3 Özel Önleyici Faaliyetler Projenin her bir Aşaması için alınması tavsiye edilen özel önleyici tedbirler bu metin altında Bölüm 3.1 içerisinde sunulan Çevresel Yönetim ve İzleme Matrisinde açıklanmıştır. Her bir madde için aşağıdaki bilgiler sağlanacaktır: - Kilit faaliyetler/unsurlar (potansiyel etkiyle sonuçlananlar), - Faaliyetlerden kaynaklı potansiyel ciddi etkiler (aksi belirtilmediği müddetçe olumsuz etki), - Uygun olduğu yerde sayısal bir uygulama zamanlama göstergesi dahil olmak üzere, tavsiye edilen önleyici/hafifletici tedbirler, - Kilit Performans Göstergeleri (hafifletici tedbirlerin uygulamaya Ek-D 13 / 22

konulduğunu göstermek/teyit etmek için), - Artık etkilerin kapsamı (önleyici/hafifletici tedbirler planlandığı gibi uygulansa dahi). Açıklanan önlemlerin her biri Çevresel Durum Araştırması kapsamında toplanan bilgilere ve önceki bölümlerde bahsedilen etkilerin değerlendirmesine dayalıdır. Çevresel Yönetim ve İzleme Matrisine ilaveten, bir sosyal yönetim ve izleme matrisi kilit performans göstergelerini, doğrulama yollarını, Proje süresi boyunca karşılaşılan sosyal sorunlara dair hafifletici ve yönetici tedbirler ile sorumlu tarafları listelemektedir. Sosyal Yönetim ve İzleme Matrisi yine bu metinde Bölüm 3.2 altında sunulmaktadır. Ek-D 14 / 22

3.1 Çevresel Yönetim ve İzleme Matrisi Faaliyet/Unsur Potansiyel Etki Hafifletme/Yönetme Sorumluluk/Uygulama İzlemeye Esas Performans Göstergeleri İnşaat Aşaması Saha hazırlığı ve PM 10 cihazıyla saha içi gözlem kazı ve ölçümler yapılması: Toz ve gaz formunda kirleticiler Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi etrafında 500 metre yarıçapında tampon bölge sıkı biçimde korunacaktır. Bu alan içerisinde sınırlı sayıda araç kullanılmalı ve gerekli toz baskılama önlemleri bu bölgede yapılacak tüm kazılarda uygulanmalıdır. Taşıt sayıları ve toz baskılama faaliyetleri izleme sonuçları uyarınca düzenlenecektir. MÜHENDİSLİK İŞLERİ YÜKLENİCİSİ İnşaat tesislerinin devreye alınması sonrası ve toz oluşumuna sebep olan faaliyetler esnasında aylık ölçümler yapılacaktır. Bu ölçümler, değerlerin karşılaştırılabilmesi amacıyla mevcut durum ölçümlerinin gerçekleştirildiği konumlarda yapılmalıdır. Bu konumlar ÇSED Ek F altında verilmiştir. Kilit Artık Etkiler Hafifletici tedbirlere karşın, özellikle servis yolları etrafında düşük seviyeli toz ve gaz kirleticilerin oluşumu beklenmektedir. Motorlu taşıtlar Çalışma sahaları sıcak, kuru ve rüzgârlı hava koşulları olduğu takdirde sulanacaktır. Malzemeler devrilmeden yüklenip boşaltılacaktır. Kaplamasız yollarda 30 km/saat hız kısıtlaması getirilecektir. Kamyonların üstü kazı malzemesi taşınırken örtülecektir. Ağır iş makinelerinin egzoz Kamudan şikâyetler alınması halinde ölçümler daha da sık gerçekleştirilmelidir. PM 10 cihazıyla saha içi gözlem ve ölçümler yapılması: Ek-D 15 / 36

Faaliyet/Unsur Potansiyel Etki Hafifletme/Yönetme Sorumluluk/Uygulama İzlemeye Esas Performans Göstergeleri emisyonları yetkili İnşaat makineleri Toz makamlarca düzenli olarak MÜHENDİSLİK İnşaat tesislerinin devreye ölçülmeli, kontrol ve kayıt İŞLERİ alınması sonrası ve toz edilmelidir. YÜKLENİCİSİ oluşumuna sebep olan faaliyetler esnasında aylık 24 saat çalışma gerektiği ölçümler yapılacaktır. Bu takdirde Yerel Çevre ölçümler, değerlerin Komitesinden ilgili izinler karşılaştırılabilmesi amacıyla alınacaktır. mevcut durum ölçümlerinin Beton karıştırma gerçekleştirildiği konumlarda Beton karıştırma tesisine dair kirlilik önleme tedbirleri uygulamaya konulacaktır. Bu tedbirlerin arasında aşağıdaki hususlar olacaktır: yapılmalıdır. Bu konumlar ÇSED Ek F altında verilmiştir. Kamudan şikâyetler alınması halinde ölçümler daha da sık gerçekleştirilmelidir. Kilit Artık Etkiler - Beton karıştırma tesisinde kullanılacak tüm agrega üç duvarlı, boşaltma hattı üst çizgisinden en az iki fit (ayak) yüksekliğe uzanan bunkerlerin içinde istifler halinde depolanacaktır. - Özellikle toz/parçacık madde tutucu ekipman olmak üzere tüm ekipmanların imalatçı tavsiyeleri uyarınca bakımı yapılacaktır. PM 10 cihazıyla saha içi gözlem ve ölçümler yapılması: İnşaat tesislerinin devreye Ek-D 16 / 36

Faaliyet/Unsur Potansiyel Etki Hafifletme/Yönetme Sorumluluk/Uygulama İzlemeye Esas Performans Göstergeleri Beton karıştırma Toz - Tüm tozlu malzemelerin MÜHENDİSLİK alınması sonrası ve toz yükleme, boşaltma, İŞLERİ oluşumuna sebep olan elleçleme, taşıma veya YÜKLENİCİSİ faaliyetler esnasında aylık ölçümler yapılacaktır. Bu depolama işlerinde ölçümler, değerlerin tamamen kapalı bir karşılaştırılabilmesi amacıyla sistem kullanılacaktır. mevcut durum ölçümlerinin - Gerçekleştirilen rutin bakım işlerini ayrıntılandıran bir kayıt yerinde tutulacaktır. - Tüm serbest düşme yollu taşıma yapılan noktalar kapalı tesis edilecek ve bu noktalarda toz baskılama malzemeleri uygulanacaktır. gerçekleştirildiği konumlarda yapılmalıdır. Bu konumlar ÇSED Ek F altında verilmiştir. Kamudan şikâyetler alınması halinde ölçümler daha da sık gerçekleştirilmelidir. Kilit Artık Etkiler Beton karıştırma Toz - Malzeme yükleme/karıştırma faaliyetleri esnasında üretilen tüm havada asılı toz emisyonları bez filtre sistemlerine tahliye edilecektir. - Yükleme istasyonundan tozlu malzeme kaçışının engellenmesi için toz tenteleri ve diğer toz engelleme malzemeleri MÜHENDİSLİK PM 10 cihazıyla saha içi gözlem ve ölçümler yapılması: İnşaat tesislerinin devreye alınması sonrası ve toz oluşumuna sebep olan Ek-D 17 / 36

Faaliyet/Unsur Potansiyel Etki Hafifletme/Yönetme Sorumluluk/Uygulama İzlemeye Esas Performans Göstergeleri kullanılacaktır. İŞLERİ faaliyetler esnasında aylık - Beton karıştırma YÜKLENİCİSİ ölçümler yapılacaktır. Bu ölçümler, değerlerin alanından çıkan tüm karşılaştırılabilmesi amacıyla taşıtlar yıkanacaktır. mevcut durum ölçümlerinin - Toz birikimini ortadan gerçekleştirildiği konumlarda yapılmalıdır. Bu konumlar kaldırmak adına saha ÇSED Ek F altında verilmiştir. düzenli olarak süpürülecektir. - Yere dökülen tüm malzeme akıntı ve yığınları derhal temizlenecektir. Kamudan şikâyetler alınması halinde ölçümler daha da sık gerçekleştirilmelidir. Kilit Artık Etkiler - Uygulanabilir olduğu hallerde kuru temizlik yöntemleri kullanılacaktır (süpürme, toz toplama, vakumlama, silme vb.) Beton karıştırma Toz - Çalışanlar ve sürücülere malzemelerin açık alanlara değil mutlaka belirlenmiş üstü örtülü bölgelere dökülmesi hususunda talimat verilecektir. - Bez filtrelerde basınç düşmesi, egzoz malzemesi görsel PM 10 cihazıyla saha içi gözlem ve ölçümler yapılması: İnşaat tesislerinin devreye alınması sonrası ve toz oluşumuna sebep olan faaliyetler esnasında aylık ölçümler yapılacaktır. Bu Ek-D 18 / 36

Faaliyet/Unsur Potansiyel Etki Hafifletme/Yönetme Sorumluluk/Uygulama İzlemeye Esas Performans Göstergeleri özellikleri ve filtre MÜHENDİSLİK ölçümler, değerlerin malzeme bozulma/ İŞLERİ karşılaştırılabilmesi amacıyla değiştirilme sayıları YÜKLENİCİSİ mevcut durum ölçümlerinin gerçekleştirildiği konumlarda haftalık bazda bir bakım yapılmalıdır. Bu konumlar kayıt defterine ÇSED Ek F altında verilmiştir. kaydedilecektir. - Bir sahanın kaplanmasının uygulanabilir olmadığı hallerde, bitkisel bariyerler, yol yüzeyine ince, yüksek kaliteli kaplama tabakası uygulanması, kimyasal baskılayıcı ürünler ve su püskürtülmesi gibi bir dizi alternatif gözden geçirilip uygulanacaktır. Kamudan şikâyetler alınması halinde ölçümler daha da sık gerçekleştirilmelidir. Kilit Artık Etkiler Beton karıştırma Toz - Kullanılacak toz tutucu bariyerler veya bitkisel bariyerler belirlenen tampon bölgeler içindeki yollar ve diğer trafik/çalışma alanlar boyunca en az 12 fit yükseklikte olacaktır. - Agrega malzemesi nemli durumda alınacaktır. PM 10 cihazıyla saha içi gözlem ve ölçümler yapılması: İnşaat tesislerinin devreye alınması sonrası ve toz oluşumuna sebep olan faaliyetler esnasında aylık ölçümler yapılacaktır. Bu ölçümler, değerlerin karşılaştırılabilmesi amacıyla Ek-D 19 / 36

Faaliyet/Unsur Potansiyel Etki Hafifletme/Yönetme Sorumluluk/Uygulama İzlemeye Esas Performans Göstergeleri - Tüm depolama siloları bir MÜHENDİSLİK mevcut durum ölçümlerinin bez, torba ya da kartuşlu İŞLERİ gerçekleştirildiği konumlarda filtre sistemiyle tahliye YÜKLENİCİSİ yapılmalıdır. Bu konumlar ÇSED Ek F altında verilmiştir. edilecektir. Bu filtre sistemleri, ne zaman Kamudan şikâyetler alınması temizlik/değiştirme halinde ölçümler daha da sık gerektiğinin belirlenmesi gerçekleştirilmelidir. ya da yırtık veya sızıntıların saptanması için düzenli olarak izlenecektir. Kilit Artık Etkiler - Taşmalar ve muhtemel filtre hasarlarının önlenmesi için tüm depolama silolarında üst düzey sesli ve görüntülü alarmlar kurulacaktır. - Silo taşıma sistemleri tamamen kapalı formda yapılacaktır. - Çimento ve/veya uçucu kül silo filtre egzozları yakınında gündüz-harici saatlerde gerçekleşen doldurmalardaki görsel emisyon performanslarının gözlemlenebilmesi adına Ek-D 20 / 36