20.10.2016 TİSK İŞGÜCÜ PİYASASI BÜLTENİ EKİM 2016 (SAYI: 39) (Temmuz 2016 TÜİK HİA Verilerinin Değerlendirilmesi) Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) Temmuz 2016 Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, 17 Ekim 2016 tarihli Haber Bülteni ile açıklanmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde genel değerlendirme yapılacak, ikinci bölümünde söz konusu veriler kapsamında işgücü piyasasında öne çıkan gelişmeler özetlenecektir. Üçüncü bölümde ise işgücü piyasasında güncel gelişmelerin değerlendirilmesi amacıyla, Türkiye İş Kurumu nun (İŞKUR) açıkladığı işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ile reel kesim ve tüketici anketlerinden elde edilen istihdama yönelik beklentilerden yararlanılacaktır. GENEL DEĞERLENDİRME İŞSİZLİKTE ARTIŞ VE BOŞLUKTAKİ 5 MİLYON 350 BİN GENÇ Temmuz 2016 itibariyle TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları, İŞKUR un derlediği işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ve kısa vadeli istihdam beklentilerine yönelik anketlerin sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, işgücü piyasasında ön plana çıkan temel sonuçlar ve ana değişim eksenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: İşsizlik, Temmuz 2016 döneminde sert biçimde yükseldi. İşsizlik oranı yıllık bazda 0,9 puan artışla %10,7 ye çıktı. Son bir yılda istihdam 294 bin kişi artarken, işsiz sayısındaki artış 354 bin kişi ile daha yüksek oldu. İşsizlikteki artışın ivme kazanmasının temelinde; büyümenin yavaşlaması, özel sektörün belirsizlikler nedeniyle personel alımı konusunda yaşadığı tereddütler ve yatırımların gerilemesi, verimliliğin artmaması, yüksek asgari ücretin süren etkileri, kadın istihdamındaki artışı sınırlayacak mevzuat düzenlemesi gibi pek çok faktör bulunuyor. İşgücü piyasasındaki değişim; kamu istihdamındaki artışın, Suriyeli mültecilerin, istihdamda kalite sorununun izlerini taşıyor. İşsizlik ödeneğine başvuru sayısında olağanüstü yükselme var. Başvuru sayısının yıllık bazdaki artış hızı Temmuz da %45 iken Ağustos ta %79,6 ya yükseldi. Reel kesimin Ağustos ve Eylül aylarına ilişkin istihdam beklentisi zayıfladı. Bu veriler işsizliğin yakın gelecekte de artmaya devam edeceğine işaret ediyor. Maliyet artışını dizginleyecek düzenlemelere gidilmeli, istihdam dostu yasal, idari ve mali tedbirler uygulanmalı, işgücü piyasası reformu yapılmalı. Asgari ücret artışının olumsuz etkileri giderilmeli, işverene kamu mali desteği ise devam etmeli.
2 İşgücüne katılımın yavaşlaması, işsizlik oranının daha yüksek gerçekleşmesini önledi. Genç erkeklerde çalışma talebinin nispeten azaldığı, genç kadınlarda ise arttığı anlaşıldı. İstihdam artışı zayıfladı. İstihdamın artış oranı bir önceki yılın aynı döneminde %3,5 iken, %1,1 e geriledi. İstihdam oranı da artış sürecinden çıkarak azalış sürecine geçti ve %47,2 den %47 ye düştü. Kadınlarda istihdam oranı ancak 0,1 puan artabildi. Kadınlarda işsizlik, erkeklere kıyasla çok daha hızlı biçimde yükseldi. Bu verilerden, doğum yapacak kadınlar için izin haklarını genişleten ve zorunlu istihdamı öngören yasal değişikliğin kadın istihdamını olumsuz etkilemeye başladığı anlaşılıyor. Sanayi sektöründe istihdam 82 bin kişilik ciddi bir kayba uğradı ve toplam istihdamdaki payı 0,5 puan azalarak %19 a düştü. Bunda, imalat sanayiinde 95 bin işin kaybedilmesi etkili oldu. Hizmetler sektörü ise toplam istihdam artışında hâkim rol oynadı. Aktif olması gereken yaz döneminde tarımdaki istihdam kaybı 291 bin kişiyi buldu. TÜİK verilerine göre sanayi sektörü 2015 ve 2016 yıllarında istihdam yaratamaz duruma geldi. 294 bin kişilik toplam istihdam artışının 213 bini (%74 ü) eğitim işkolundan kaynaklandı. 2016 yılının ilk 7 ayında işveren sayısı, ücretli sayısından daha hızlı arttı. Normal koşullara aykırı bu gelişme, olsa olsa Suriyeli mültecilerce kurulan işyerleri ile açıklanabilir. TÜİK konuya açıklık getirmeli. Genç istihdamı azalıyor. Son bir yılda 88 bin genç işini kaybetti. Çalışan her 3 gencin 2 si erkek. Ne eğitim gören ne çalışan, 15-29 yaş grubundaki gençlerin sayısı son bir yılda 118 bin kişi artarak, 5 milyon 221 bin kişiden 5 milyon 339 bin kişiye yükseldi. Söz konusu atıl gençlerin çağ nüfusundaki payını ifade eden NEET oranı %29,1 den %29,8 e çıktı. 3 milyon 837 bin genç kadın boşluktaki gençlerin %72 sini oluşturuyor. Türkiye de 89 bini erkek, 127 bini kadın olmak üzere 15-24 yaş grubunda toplam 216 bin okuma-yazma bilmeyen genç var. Bu verilerde, Suriyeli sığınmacıların muhtemel etkisine dikkat çekiyor. Eğitim durumuna göre yıllık işsiz sayısı artışında yükseköğretim mezunları %29 ve 205 bin kişi ile başı çekti. İşgücü piyasasındaki zayıflamanın işsizliğe etkisi tarım dışı sektörlerde daha fazla oldu. Tarım dışı işsizlik %13 e yükseldi. İş bulma umudu olmayan ya da çalışmaya hazır ama iş aramayan kitleye 100 bin kişi eklendi. Türkiye, dünyadaki belli başlı 48 ülke içinde işsizlik oranının en yüksek olduğu 8 inci ülke. Euro Bölgesi nde işsizlik oranı Türkiye dekinin altına geriledi. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %18,9 ve 6 milyon 342 bin işsiz var.
3 İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ DURUM VE GELİŞMELER (TEMMUZ 2016 İTİBARİYLE) a. İŞGÜCÜ KOMPOZİSYONU: Temmuz 2016 döneminde, Türkiye de 15 yaş ve üzerindeki nüfus Temmuz 2015 döneminde göre 865 bin kişi artarken, bunun 215 bini işgücü piyasası dışında kalan kitleye eklenmiştir. Böylelikle, yıllık işgücü artışı 650 bin kişi olmuştur (Grafik 1). 2015 Temmuz döneminde 1 milyon 35 bin kişi olan işgücü artışı bir yılda %37,2 yavaşlamıştır. Son bir yılda ortaya çıkan ilave işsiz sayısı, yaratılan istihdam sayısından fazla olmuştur. İşgücü içinde istihdam edilenler 294 bin kişi; işsiz sayısı 354 bin kişi artmıştır. (*) İşgücüne dâhil olmayanlar.
4 İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI: İşgücüne katılma oranı Temmuz 2016 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puan artarak %52,4 ten %52,7 ye çıkmıştır. Bir yıl önce söz konusu artış 1,1 puandı; dolayısıyla artışın oldukça yavaşladığı anlaşılmaktadır. Erkeklerin işgücüne katılım oranında artış olmazken, kadınların 0,6 puanla işgücüne katılımlarını artırdıkları gözlenmektedir. Bu göreli iyileşmeye rağmen, işgücüne katılma oranı erkeklerde %72,8; kadınlarda sadece %33,0 düzeyindedir (Grafik 2, Tablo 1). Öte yandan, yılın ilk yedi ayındaki (Ocak-Temmuz) durum bir önceki yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında işgücüne katılma oranının %51,1 den %51,8 e çıktığı gözlenmektedir (Grafik 3). İşgücüne katılma oranı Temmuz 2016 itibariyle gençler (15-24 yaş) genelinde %45,6; genç erkeklerde %58,5; genç kadınlarda ise %32,5 tir. İşgücüne katılma eğilimi gençlerde Temmuz 2016 döneminde bir önceki yıla göre ufak bir gerileme (-0,2 puan) göstermiştir. Temmuz 2015 döneminde söz konusu oranda 1,7 puan artış olmuştu. Genç erkeklerde çalışma talebinin 1 puan gerilediği, buna karşılık genç kadınların talebinin 0,5 puan arttığı izlenmektedir.
5 Bir yıl önce işgücü piyasasında bulunmayan 268 bin ev kadını ve TÜİK in içeriğini açıklamadığı Diğer kategorisindeki 43 bin kişi, Temmuz 2016 döneminde çalışma talebiyle iş aramaya başlamıştır. Buna karşılık, 155 bin çalışamaz halde olan, 177 bin emekli, 30 bin iş bulma ümidi olmayan, 90 bin öğrenci, 6 bin mevsimlik çalışan ve 69 bin iş aramayan ancak bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan kişi işgücü piyasasının dışında kalmıştır. Temmuz daki düşüşe rağmen, diğer kategorisinde bulunanların toplamı 2 milyon kişiye yaklaşmıştır (1 milyon 748 bin) ve bunun %80 ini kadınlar oluşturmaktadır. Tablo.1 İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Nüfus Grupları İtibariyle) Türkiye Erkek Kadın Genç Nüfus (15-24) (Temmuz 2016 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) 15 + Yaş Nüfus 58.756 865 29.049 457 29.707 407 11.849 44 İşgücü 30.961 650 21.162 337 9.799 312 5.400-5 Toplam İstihdam 27.636 294 19.205 162 8.431 132 4.330-88 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 396-66 278-40 118-26 68 1 -Yetersiz İstihdam 501-35 400-34 101-1 112-19 -Tam Zamanlı İstihdam 27.240 360 18.927 202 8.313 158 4.262-89 İşsizler 3.324 354 1.957 176 1.367 179 1.070 83 İşgücüne Dâhil Olmayanlar 27.795 215 7.887 120 19.908 95 6.449 49 -İş Bulma Ümidi Olmayan 703 30 424 15 279 15 - - -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.844 69 601 18 1.243 51 - - -Mevsimlik Çalışan 75 6 15-3 59 8 - - -Ev Kadını 11.164-268 - - 11.164-268 - - -Öğrenci 3.984 90 1.867 37 2.117 53 - - -Emekli 4.259 177 3.288 150 971 27 - - -Çalışamaz Halde 4.018 155 1.345-16 2.673 171 - - -Diğer 1.748-43 346-82 1.402 39 - - İşgücüne Katılma Oranı, % 52,7 0,3 72,8 0,0 33,0 0,6 45,6-0,2 İşsizlik Oranı, % 10,7 0,9 9,2 0,6 14,0 1,5 19,8 1,5 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 13,0 1,0 10,6 0,7 19,0 1,5 23,8 1,9 (*) Temmuz 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre bin kişi ya da puan olarak değişimi ifade etmektedir. b. İSTİHDAM: Temmuz 2016 dönemi itibariyle toplam istihdam 27 milyon 636 bin kişi olup, 58 milyon 756 bin kişilik 15+ yaş nüfus içinde istihdam edilmeyenler (işgücüne dâhil olmayanlar ve işsizler) 31 milyon 120 bin kişi ile çalışma çağındaki nüfusun yarısından fazladır. Bir başka ifadeyle çalışma çağındaki nüfusun yarısından azı (%47,0) çalışma ve kazanç sağlama olanağına sahip; yarısından fazlası (%53,0) ise bundan yoksundur (Grafik 4).
6 Görüldüğü gibi %47,0 düzeyindeki istihdam oranını yükseltmek açısından en fazla potansiyele sahip grup, ev kadınlarıdır. TÜİK evde engelli bakım yardımı alan kişileri ücretli istihdamına dâhil etmiştir. 500 bin kişi düzeyinde olduğu açıklanan bu kitlenin ücretli istihdamına dâhil edilmesi, tartışmaya açık bir uygulamadır. Ayrıca İŞKUR un Toplum Yararına Çalışma Programı işsizlere bakım-onarım, temizlik, park düzenlemesi gibi işlerde çalışma karşılığında geçici gelir desteği verilmesini öngörmekte, ancak ödeme yapılan işsizlere çoğunlukla iş verilemediği anlaşılmaktadır. 2015 te yaklaşık 270 bin yararlanıcı boyutuna varan bu kitle de TÜİK İşgücü Araştırması nda ücretli istihdama dâhil edilmektedir. Bu kategorideki kişilere yapılan ödemeler de sosyal yardım niteliğinde olup, ilgili kişilerin istihdama dâhil edilmeleri de tartışmalı bir konudur. Öte yandan, ülkemizdeki toplam sayısı 3 milyon kişiyi aşan Suriyeli sığınmacılardan 15 ve yukarı yaştakiler eğer TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması nın örneklemi içinde olan bir hanede ikamet ediliyor ve anket formuna cevap verebiliyor ise, Araştırma kapsamına dâhil edilmektedir. Ne var ki, Suriyeli sığınmacıların Araştırma sonuçlarını ne kadar ve hangi konularda ne yönde etkilediği kamuoyunca bilinmemektedir. Bu durum Araştırma ile elde edilmek istenilen faydayı azalttığından, söz konusu veriler ve etkileri TÜİK çe açıklanmalıdır. Toplam İstihdam ve İstihdam Oranı: İstihdam artışı zayıflamıştır. Toplam istihdam Temmuz 2016 da, bir önceki yılın aynı dönemine göre %1,1 oranında artmıştır. Bir önceki yılın aynı döneminde bu artış hızı %3,5 olmuştu (Tablo 2). Toplam istihdam artışında kadınlar erkeklere göre daha yüksek bir artış hızı göstermiştir. Temmuz 2016 da bir önceki yıla göre erkek istihdamı 162 bin kişi, kadın istihdamı 132 bin kişi artmıştır; kadınların istihdam artışındaki payı %44,9 dur (Tablo 1). İstihdam oranı Temmuz 2016 da yıllık bazda 0,2 puan azalarak %47 ye düşmüştür. Oran erkeklerde %66,1; kadınlarda %28,4 düzeylerindedir. Temmuz 2016 dönemi itibariyle ancak 0,1 puanlık artış gösteren kadın istihdamı oranının, doğum yapacak kadın çalışanların izin haklarını genişleten ve ilkokul çağına kadar çocuğa bakım sağlama gerekçesiyle işverene kısmi süreli çalıştırma zorunluluğu getiren düzenleme nedeniyle orta ve uzun vadelerde azalmasından endişe edilmektedir.
7 Grafik 4 Kurumsal Olmayan Nüfusta İstihdam Edilenler ve Edilmeyenler, Temmuz 2016 (Bin Kişi, 15+ Yaş) 15+ Yaş Nüfus: 58.756 İşgücü; İşgücü: 30.961 29.276 İşgücüne Dahil Olmayanlar; 27.795 İstihdam Edilmeyenler: 31.120 İstihdam 27.636 İşsiz 3.324 Çalışmaya Hazır 2.548 Ev Kadını 11.164 Eğitimde 3.984 Emekli 4.259 Diğer 1.748 Çalışamaz Halde 4.018 Mevsimlik; 75 Tablo 2: İstihdam Göstergelerinin Aylar İtibariyle Değişimi (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) 2015 2016 Toplam İstihdam (Yüzde) İstihdam Oranı (Puan) Tarım Dışı İstihdam (Yüzde) Sanayi İstihdamı (Yüzde) Genç İstihdamı (Yüzde) Kadın İstihdamı (Yüzde) Dönem Temmuz 3,5 0,9 4,0 1,8 4,4 5,9 Ağustos 3,2 0,7 3,1-0,1 6,6 4,9 Eylül 3,8 1,0 3,8 0,4 6,3 5,8 Ekim 2,7 0,5 3,1 0,2 4,7 4,7 Kasım 3,1 0,7 4,0 1,5 4,1 5,1 Aralık 3,1 0,7 3,9 0,9 3,5 5,4 Ocak 3,2 0,7 4,1-0,9 2,1 5,3 Şubat 3,4 0,9 3,8-1,4 4,4 6,0 Mart 4,0 1,1 5,5-0,2 4,7 6,0 Nisan 3,8 1,0 5,5 1,0 5,0 5,6 Mayıs 2,9 0,6 4,8-0,3 3,2 4,3 Haziran 1,4 0,0 3,8-0,9-0,8 2,6 Temmuz 1,1-0,2 2,7-1,5-2,0 1,6
8 Sektörel İstihdam: Sanayinin toplam istihdamdaki payının 0,5 puan azalarak %19,5 ten %19 a inmesi olumsuz bir gelişmedir. Bu gelişmede, imalat sanayiinde son bir yılda 95 bin işin kaybedilmesi etkili olmuştur. Buna karşılık, hizmetler sektörü son bir yıldaki istihdam artışının neredeyse tek ve hâkim kaynağı olmuştur. Toplam istihdam artışı %1,1 olurken, istihdamı %4,6 artan hizmetler sektörü, tarım (291 bin) ve sanayideki (82 bin) iş kayıplarının telafi edilmesini ve üzerine 263 bin yeni iş yaratılmasını sağlamıştır. İnşaat sektöründe Temmuz 2015-Temmuz 2016 döneminde yaratılan yeni istihdam sayısı 31 bin olmuştur (Tablo 3). Sektörlerdeki bu gelişmeler sonucunda, son bir yıllık dönemde tarım dışı istihdam ancak %2,7 oranında artış gösterebilmiştir. Hizmetler sektöründeki istihdam artışı, kadın ve erkekler açısından benzerlik gösterse de, kadınlar için hizmetler sektöründe yaratılan istihdam, kadın istihdamındaki ani düşüşü dengelemede etkili olmuştur. Tablo.3 Sektörel İstihdam Gelişmeleri Temmuz 2016 Değişim(*) (Bin kişi) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Tarım 3 090 2 637 5 727-102 - 190-291 Sanayi 4 032 1 222 5 254-89 7-82 İnşaat 1 955 89 2 044 19 12 31 Hizmetler 10 128 4 484 14 612 334 304 638 Toplam 19 205 8 431 27 636 162 132 294 Tarım-dışı 16 115 5 794 21 909 264 322 585 * Temmuz 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Tarım dışı istihdam artışında Nisan 2015-Nisan 2016 dönemindeki olumlu seyir, Mayıs ayından başlayarak yerini yavaşlamaya bırakmıştır. Mart-Mayıs 2016 döneminde, her ay ortalama 1 milyondan fazla tarım-dışı iş yaratılırken, bu yavaşlama neticesinde artış Temmuz 2016 itibariyle 585 bin kişiye inmiştir (Tablo 2, Tablo 3 ve Grafik 6).
9
10 Son bir yılda meydana gelen istihdam artışına en fazla katkı veren hizmet alt sektörleri eğitim (213 bin kişi) ve teknik hizmetler (131 bin kişi) olmuştur (Grafik 7). Tablo 4: İstihdamda Bir Önceki Yıla Göre Değişim, (Bin Kişi) 2015 Ocak-Temmuz Ortalama 2016 Ocak-Temmuz Ortalama Değişim Tarım 5.446 5.282-163 Sanayi 5.351 5.317-34 İnşaat 1.854 1.968 114 Hizmetler 13.820 14.648 828 TOPLAM 26.471 27.217 746 2016 yılının ilk 7 ayı itibariyle, bir önceki yılın aynı dönemine göre istihdam toplamda 746 bin kişi, hizmetler sektöründe 828 bin kişi, inşaatta 114 bin kişi artarken, tarımda 163 bin kişi, sanayide 34 bin kişi azalmıştır (Tablo 4). Öte yandan mevsim etkilerinden arındırılmış veriler kapsamında yapılan değerlendirmeler, 2015 ve 2016 yıllarında hizmetler dışındaki sektörlerde istihdam yaratma gücünün belirgin biçimde azaldığını ortaya koymaktadır. Sanayi 2015 ve 2016 yıllarında istihdam yaratamaz hale gelmiştir. Tarım sektöründeki kayıplar, özellikle 2016 yılında ciddi seviyelere ulaşmıştır (Grafik 8). İşteki Duruma Göre İstihdam: İstihdamın gelişimine işteki durum itibariyle bakıldığında, ücretli ve yevmiyeli olarak çalışanların sayısının bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,1 oranında ve 383 bin kişi arttığı, toplam istihdamdaki payının 0,7 puan yükseldiği görülmektedir. Böylece, ücretli payı %66,9 a yükselmiştir (Tablo 5).
11 İşveren sayısı ise Temmuz 2016 da bir önceki yılın aynı dönemine göre 50 bin kişi artmıştır. Buna karşılık kendi hesabına çalışan sayısındaki 6 bin kişilik azalma ve ücretsiz aile işçisi sayısındaki 132 bin kişilik azalma, toplam ücretli/yevmiyeli ve işveren gruplarındaki istihdam artışının etkisini sınırlamıştır. Gelir yaratma ihtiyacının rol oynadığı düşünülen son aylardaki bu eğilimin diğer boyutunun, ücretsiz aile işçiliğinden ücretli/yevmiyeli veya işveren nitelikli çalışmaya ve bu gelişmenin izdüşümünde tarımdan hizmetler sektörüne geçiş olduğu düşünülebilir. Ayrıca, Suriyeli mülteciler faktörü de daha detaylı istatistiki çalışmalarla araştırılmalıdır. Tablo.5 İşteki Durum İtibariyle İstihdam Gelişmeleri Bin Kişi Yüzde Dağılım (Temmuz 2016 itibariyle) 2015 2016 Değişim(*) 2015 2016 Değişim(*) Ücretli ve Yevmiyeli 18.097 18.480 383 66,2 66,9 0,7 İşveren 1.236 1.286 50 4,5 4,7 0,1 Kendi Hesabına Çalışan 4.464 4.458-6 16,3 16,1-0,2 Ücretsiz Aile İşçisi 3.545 3.413-132 13,0 12,3-0,6 Toplam 27.342 27.636 294 100,0 100,0 * Temmuz 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre bin kişi ya da puan olarak değişimi ifade etmektedir. Ocak-Temmuz 2016 itibariyle (7 aylık ortalama) bir önceki yılın aynı dönemine göre ücretsiz aile işçilerinin sayısı %3,4 azalırken, işveren olarak çalışan kişilerin sayısı %7,0; ücretli veya yevmiyelilerin sayısı %4,1 ve kendi hesabına çalışanların sayısı %0,9 artmıştır (Grafik 9). Verilerde ortaya çıkan bu hızlı işveren sayısı artışı ancak Suriyeli mültecilerce kurulan işyerleri ile açıklanabilir gözükmektedir. TÜİK in duruma açıklık getirmesi gerekir.
12 Gençlerin İstihdamı: Genç istihdamı azalmaktadır. Genç nüfusun (15-24 yaş) istihdamı Temmuz 2015 te 4 milyon 418 bin kişi iken, bir yıl sonra, Nisan 2016 da 4 milyon 330 bin kişiye düşmüştür. Temmuz 2015 te bir önceki yılın aynı dönemine göre %4,4 artan genç istihdamı, Temmuz 2016 da %2,0 azalmış ve 88 bin genç işini kaybetmiştir. Genç istihdamında Nisan 2016 dan sonra başlayan yavaşlama Haziran ve Temmuz 2016 da gerilemeye dönüşmüştür (Tablo 2 ve Grafik 10). Temmuz 2016 da genç kadınların istihdamı 6 bin kişi azalırken, genç erkeklerin istihdamında 82 bin kişilik belirgin bir gerileme olmuştur. Temmuz 2016 itibarıyla genç istihdamının yaklaşık üçte ikisini (%66,7) genç erkeklerin istihdamı oluşturmaktadır. İstihdam oranı genç erkeklerde %48,4 iken, genç kadınlarda sadece %24,5 tir. Bu oran, genç kadın nüfusun yalnızca yaklaşık dörtte birinin istihdam imkânına sahip olduğuna işaret etmektedir. Ne Eğitimde, Ne İstihdamda Olan Gençler (NEET) TÜİK, OECD nin Ne eğitim görmekten olan, ne de istihdam edilmekte olan genç nüfus (NEET) kavramı çerçevesinde, bu kapsamdaki verilere de 2016 Temmuz dönemine ilişkin Haber Bülteni nde yer vermiş ve web sitesinde 15-19, 20-24 ve 25-29 yaş gruplarına ait, cinsiyet kırılımında ürettiği verileri 2014 Ocak dönemi ve sonrası için yayımlamaya başlamıştır. Buna göre, 15-24 yaş grubundaki genç nüfusun 2015 Temmuz döneminde %25,6 olan NEET oranı, 2016 Temmuz döneminde %26,3 e çıkmıştır. 15-24 yaş grubundaki kadın nüfusun NEET oranı ise son bir yılda %35,5 ten %35,9 a yükselmiştir (Tablo 6). Öte yandan, genç tanımı 15-29 yaş grubunu ifade ettiğinde, ne eğitimde, ne istihdamda olan toplam genç sayısının son bir yılda 5 milyon 221 bin kişiden, 118 bin kişi artışla 5 milyon 339 bin kişiye yükseldiği anlaşılmaktadır. Belirtilen durumdaki gençlerin çağ nüfusuna oranına (NEET oranına) gelince, %29,1 den %29,8 e çıkmıştır (Tablo 7). Bu kitlenin %72 sini oluşturan genç kadın sayısı ise 2016 Temmuz dönemi itibariyle 3 milyon 837 bin kişidir. Genç kadınlarda NEET oranı son bir yılda %42,8 den %43 e yükselmiştir. 25-29 yaş grubundaki genç kadınlarda atalet (NEET) oranı 2016 Temmuz döneminde %56,7 ile çağ nüfusunun yarısından fazladır. Bir başka ilginç veri de Türkiye de 89 bini erkek, 127 bini kadın olmak üzere 15-24 yaş grubunda toplam 216 bin okuma-yazma bilmeyen genç yaşadığını yansıtmaktadır.
13 Tablo 6: 15-24 yaş grubu açısından NEET değişimi (Bin kişi, yüzde) (Temmuz 2016 Bin kişi NEET oranı itibariyle) 2015 2016 Değişim (*) 2015 2016 Değişim (*) Erkek 931 1.011 80 15,8 16,9 1,1 Kadın 2.093 2.109 16 35,5 35,9 0,4 Toplam 3.024 3.120 96 25,6 26,3 0,7 *Temmuz 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre bin kişi ya da puan olarak değişimi ifade etmektedir. Tablo 7: 15-29 yaş grubu açısından NEET değişimi (Bin kişi, yüzde) (Temmuz 2016 Bin kişi NEET oranı itibariyle) 2015 2016 Değişim (*) 2015 2016 Değişim (*) Erkek 1.388 1.503 115 15,5 16,7 1,2 Kadın 3.835 3.837 2 42,8 43,0 0,2 Toplam 5.221 5.339 118 29,1 29,8 0,7 *Temmuz 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre bin kişi ya da puan olarak değişimi ifade etmektedir.
14 Kayıt Dışı İstihdam: Temmuz 2016 döneminde kayıt dışı istihdam büyüklüğü 9 milyon 485 bin kişidir; bunun 5 milyon 637 bin kişisi erkek, 3 milyon 849 bin kişisi kadındır. Temmuz 2016 döneminde 12 ay önceye göre kayıt dışı istihdamda 0,7 puan ve 87 bin kişilik azalma gerçekleşmiştir. Kayıt dışı istihdam oranı ılımlı bir artışla tarımda %82,1 den %82,2 ye, tarım dışı sektörlerde %21,7 den %21,8 e yükselmiştir. Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı ücretli istihdamı oranı ise %16,8 den %16,6 ya gerilemiştir (Grafik 11). Eğitim Durumuna Göre İstihdam: Bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, Temmuz 2016 döneminde istihdam artışına en yüksek katkının yükseköğretim mezunlarının istihdam artışından geldiği anlaşılmaktadır. Bu grupta, erkek ve kadın istihdamı birbirlerine yakın bir artışla yükselirken, meslek lisesi ve genel lise mezunlardaki görece daha kısıtlı artışların büyük bölümü erkek istihdamından kaynaklanmıştır. Lise altı eğitimlilerin ve okur-yazar olmayanların istihdamında ise düşüş meydana gelmiştir. Temmuz 2016 da lise altı eğitimli erkek istihdamında gözlenen daralma dikkat çekicidir (Grafik 12).
15 c. İŞSİZLİK: İşsizlik oranı 2016 Temmuz döneminde bir yıl önceye göre 0,9 puan artarak %10,7 ye yükselmiştir. Aynı dönemde işsiz sayısı 354 bin kişi artarak 3 milyon 324 bin kişiye ulaşmıştır (Tablo 1 ve Tablo 8). Tablo 8: İşsizlik Göstergelerinin Dönemler İtibariyle Değişimi (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre) Toplam İşsiz (Yüzde) İşsizlik Oranı (Puan) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (Puan) Kadın İşsizler (Yüzde) Genç İşsizler (Yüzde) Yüksek Öğrenim Mezunu İşsizler (Yüzde) Dönem 2015 Temmuz 3,6 0,0 0,0 11,5 4,8 9,6 Ağustos 3,9 0,0 0,1 8,9 2,6 4,2 Eylül 1,3-0,2-0,3 3,4 2,1 2,6 Ekim 3,4 0,1 0,1 3,4 2,5 5,9 Kasım 0,9-0,2-0,3 5,0-0,6-1,0 Aralık 1,9-0,1-0,2 8,6-3,1-1,2 2016 Ocak 1,0-0,2-0,4 4,3-3,1-2,8 Şubat -0,1-0,3-0,5 1,2-4,6 1,8 Mart -1,5-0,5-0,7-3,9-5,9 1,5 Nisan 0,1-0,3-0,6 1,7-2,4 5,7 Mayıs 3,8 0,1-0,1 1,3 6,0 11,1 Haziran 8,6 0,6 0,5 11,0 10,5 21,1 Temmuz 11,9 0,9 1,0 15,1 8,4 28,5
16 İşsizlik oranında 2015 sonundan beri devam eden azalış, Mayıs 2016 dan başlayarak yerini artışa bırakmıştır. Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarındaki artışlar neticesinde, Temmuz 2016 itibarıyla işsizlik oranı %10,7 ye yükselmiştir. İşsizlik oranı Temmuz 2016 döneminde erkeklerde %9,2; kadınlarda %14,0 dır. Temmuz 2016 döneminde, bir önceki yılın Temmuz ayına göre, erkek ve kadın işsiz sayısında birbirlerine oldukça yakın artışlar (sırasıyla 176 ve 179 bin) gözlenmiştir. Kadın işsiz sayısındaki büyüme %15,1 ile erkek işsiz sayısındaki artıştan (%9,9) daha yüksek olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış seride, 2016 Temmuz da bir önceki döneme (2016 Haziran) göre işsizlik oranı 0,2 puan artarak, %11,2 ye yükselmiştir (Grafik 13). Genç işsizliği çok hızlı artmaktadır. İşsizlik oranı genç nüfusta, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,5 puan birden artarak %19,8 e yükselmiştir. Temmuz 2016 da genç erkeklerde işsizlik oranı %17,2; genç kadınlarda ise %24,6 düzeyindedir. Genç işsiz sayısında %8,4 oranında artış görülürken, yükseköğretim mezunu işsiz sayısında sert bir artış (%28,5) olmuştur (Tablo 8).
17 İşgücü piyasasındaki zayıflama, tarım dışı işsizliği daha fazla etkilemiştir. Tarım dışı işsizlik oranı Temmuz 2016 da bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 puan artarak %13 e çıkmıştır. Mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı, bir önceki aya (Haziran 2016) göre 0,2 puan artmış ve Temmuz 2016 da %13,2 ye yükselmiştir (Grafik 14). Daha önce çalışılan sektörlere göre işsizlik verileri, Temmuz 2016 itibariyle, mutlak değer bakımından en fazla hizmetler sektörünün işsizliğe katkıda bulunduğunu, onu sanayi ve inşaat sektörünün izlediğini göstermektedir (Tablo 9). Tablo.9 Daha Önce Çalıştığı Sektörlere Göre İşsizler 2015 2016 2015 2016 (Temmuz 2016 dönemi itibariyle) Bin Kişi Bin Kişi Değişim(*) Dağılım Dağılım Değişim(*) Tarım 153 131-14,4 5,2 3,9-1,2 Sanayi 530 592 11,7 17,8 17,8 0,0 İnşaat 351 415 18,2 11,8 12,5 0,7 Hizmetler 1.480 1.791 21,0 49,8 53,9 4,0 8 yıldan önce işten ayrılanlar 137 122-10,9 4,6 3,7-0,9 İlk kez iş arayan 318 273-14,2 10,7 8,2-2,5 Toplam 2.970 3.324 11,9 100,0 100,0 * Temmuz 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
18 İş bulma ümidi olmayanlar ve iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı, bir yıl önceye göre toplamda 100 bin kişi artmıştır. Söz konusu artışta, iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısındaki artış (70 bin kişi) belirleyici olmuş, iş bulma ümidi olmayanların sayısı ise 30 bin kişi artmıştır (Grafik 15). İşsizlik oranı eğitim durumuna göre incelendiğinde, 2016 yılının Temmuz ayında en yüksek oranın %13,3 ile yükseköğretim mezunlarında olduğu, bunu sırasıyla genel lise mezunlarının (%12,6), meslek lisesi mezunlarının (%10,5) ve lise altı eğitimlilerin (%9,8) izlediği anlaşılmaktadır. En düşük oran ise %4,3 ile okur-yazar olmayanlarda bulunmaktadır. İşsiz sayısında yıllık bazda meydana gelen değişime göre ise, en fazla artış 205 bin kişi ile yükseköğretim mezunlarında olmuştur. Bu grubu, 68 bin kişi ile lise altı eğitimliler, 46 bin kişi ile meslek lisesi mezunları ve 44 bin kişi genel lise mezunları takip etmektedir. Okur-yazar olmayan işsiz sayısı ise Temmuz 2015 e göre 8 bin kişi azalmıştır (Grafik 17). Öte yandan, Temmuz 2016 itibariyle yükseköğretim mezunu işsizlerin toplam işsizlere oranı bir yıl önceye kıyasla %24,2 den %27,8 e yükselmiştir.
19 Temmuz 2016 verilerine göre, %66,8 ile işsizlerin en büyük bölümü 5 ay ve daha kısa süreden beri iş aramaktadır. 6-11 ay süredir işsiz olanların payı %13,3; bir yıl ve daha uzun süredir işsiz durumda bulunanların payı ise %19,9 dur. Temmuz 2016 da, uzun süreli işsizlerin toplamdaki payı 1 puan gerilemiştir (Grafik 18). 2016 Temmuz döneminde Türkiye nin klasik işsizlik oranı açısından durumu diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, dünyadaki belli başlı 48 ülke içinde %10,7 oranı ile işsizliğin en yüksek olduğu 8 inci ülke olduğu anlaşılmaktadır (Grafik 19).
(*) 2.Çeyrek (**) Nisan Kaynak: The Economist, Türkiye için TÜİK 20
21 Alternatif İşsizlik Oranları İşgücü piyasasındaki gelişmeleri daha sağlıklı takip ve analiz edebilmek açısından, klasik işsizlik tanımı yanında alternatif işsizlik tanımları da kullanılabilmektedir. Alternatif tanımlarla klasik tanım birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki tespitler ön plana çıkmaktadır. U-1 tanımlı yeni işsizler açısından işsizlik oranı klasik tanıma göre daha düşük olmakla birlikte, artmaktadır. U-3 tanımlı (klasik işsizlere iş bulma ümidi olmayanlar eklenmektedir) işsizlik oranı, iş bulma ümidi olmayanların sayısında son dönemdeki artış nedeniyle, klasik işsizlik oranının üstünde seyretmektedir ve bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 puan yükselmiştir. İşgücü piyasasının dışında kalan önemli sayıda potansiyel çalışan bulunmaktadır. Çalışmaya hazır olduğu halde çeşitli nedenlerle iş aramayanların, mevsimlik istihdamın ve eksik istihdamın alternatif işsizlik tanımlarında kapsanma derecesine bağlı olarak işsizlik oranı değişmektedir. En geniş tanımlı işsizlik oranı (U-6) Temmuz 2016 da %18,9 a yükselmiştir. Bu oran, U-6 işsizlik tanımı çerçevesinde, 6 milyon 342 bin işsiz bulunduğunu göstermektedir (Tablo 10). Tablo 10: Alternatif İşsizlik Oranları Temmuz Temmuz Fark (Yüzde) 2015 2016 (Puan) U-1 Yeni İşsizler 6,5 7,2 0,7 U-2 Klasik Tanım 9,8 10,7 0,9 U-3 Ümitsizler 11,8 12,7 1,0 U-4 Çalışmaya Hazırlar 16,5 17,5 1,0 U-5 Mevsimlik ve Eksik İst. 11,5 12,2 0,7 U-6 Hepsi Dâhil 18,1 18,9 0,8 Alternatif Tanımlar: U-1 Beş ay ve daha kısa süredir iş arayanları U-2 TÜİK tarafından açıklanan klasik tanımı U-3 Klasik tanım + iş bulma ümidi olmayanları U-4 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları U-5 Klasik tanım + mevsimlik çalışanları + eksik istihdamı U-6 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları + mevsimlik çalışanları + eksik istihdamı içermektedir.
2008 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2009 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2010 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2011 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2012 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2013 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2014 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2015 OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM 2016 OCAK MART MAYIS TEMMUZ 22 II. İŞGÜCÜ PİYASASI İLE İLGİLİ KISA VADELİ BEKLENTİLER a. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ İÇİN BAŞVURANLAR: İşsizlik sigortası kapsamında işsizlik ödeneği talep edenlerin sayısı ile ilgili olarak İŞKUR tarafından derlenen bilgiler, işgücü piyasası hakkında TÜİK in Hanehalkı İşgücü Araştırmasına göre daha güncel eğilimler sunmaktadır. Bültenimizin hazırlandığı tarihte, 2016 Ağustos ayına ilişkin veri belli olmuştur. İŞKUR verilerine göre, işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı 2007 yılında 246 bin iken, 2009 yılında küresel krizin Türkiye ye yansımasıyla 546 bine sıçramış, 2010 da 427 bine gerilemiştir. 2011 yılı genelinde ise yeniden yükselmiş ve 441 bin olmuştur. Başvuru sayısı izleyen yıllarda artmaya devam etmiş ve 2015 yılında 1 milyon 86 bine çıkmıştır. Başvuru sayısı aylık olarak incelendiğinde ise, 2012 den itibaren dalgalanarak yükseldiği görülmektedir. 2014 Temmuz ayında 83 bin olan başvuru sayısı, 2015 yılının Temmuz unda 96 bine, bu yılında aynı ayında ise %45 artışla 140 bine çıkmıştır. Ağustos ta yıllık bazda artış hızı %79,6 ya yükselmiş, böylelikle başvuru sayısı 141 bin kişiye varmıştır (Grafik 20). 170.000 160.000 150.000 140.000 130.000 120.000 110.000 100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 Grafik 20 İşsizlik Ödeneğine Başvuranların Sayısı, (Bin Kişi/Ay) 31.846; 2008 Yılı Ortalaması (küresel kriz öncesi durum)
23 2016 yılının ilk 8 ayında, 2015 in aynı dönemine göre başvuru sayısı %41,8 gibi çok yüksek bir hızla büyümüştür. Ağustos ayına ilişkin veri, işsizlikteki artışın yakın gelecekte de devam edeceğine işaret etmektedir. a. REEL KESİMİN İSTİHDAM, TÜKETİCİLERİN İŞSİZLİK BEKLENTİLERİ Merkez Bankası İktisadi Yönelim Anketi verilerine göre, reel kesimin istihdam yaratma beklentisi, Nisan 2016 sonrasında zayıflama eğilimine girmiştir. Reel kesimin beklentileri çerçevesinde, Ağustos ve Eylül aylarında da istihdamın azalacağı öngörülmektedir (Grafik 22).
24 TÜİK ve Merkez Bankası tarafından ortaklaşa gerçekleştirilen Tüketici Güven Endeksi çalışması kapsamında tüketicilere, gelecek 12 aylık dönemdeki işsiz sayısına yönelik beklentileri sorulmaktadır. Tasarım gereğince 0 ila 200 arasında hareket edebilen Tüketici Güven Endeksi nin ve Tüketicinin İstihdam Beklentisi Endeksi nin, 100 den küçük değerler alması beklentiler anlamında kötümser durumu ifade etmektedir. Tüketicinin iş bulma olanakları beklentisi, endeksin geriye dönük hesaplanmaya başladığı 2012 yılının başından bu yana kötümser alanda ve aşağı yönlüdür. Endekste, 1 Kasım 2015 Seçimleri nin ardından, Kasım ayında yukarı yönlü bir hareket olmuş, ancak iyimser alana doğru bu hızlı hareketin önemli bir kısmı Aralık 2015-Şubat 2016 döneminde kaybedilmiştir. Mart 2016 ve sonrasında ise, Temmuz 2016 daki küçük gerilemeye rağmen, tüketici güveninde ve tüketicilerin istihdam beklentilerinde iyileşme devam etmektedir (Grafik 23). Yayın hakları TİSK e aittir, kaynak gösterilmeden kullanılamaz.