Bandrol Uygulaması na İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde bandrol taşıması zorunlu değildir.

Prof. Dr. İsmet SUNGURBEY e ARMAĞAN CİLT I Editörler Doç. Dr. Herdem BELEN Av. İsmail ALTAY Genel Yayın Sıra No: 245 2014/11 Takım No: 978-605-9050-17-3 (Tk) ISBN No: 978-605-9050-18-0 (1. cilt) Yayıncı Sertifika No: 12457 İstanbul Barosu Yayınları İstiklal Cd. Orhan Adli Apaydın Sk. 1. Baro Han Beyoğlu / İstanbul Tel: (0216) 427 37 22 (pbx) / Faks: (0216) 427 05 49 dergi@istanbulbarosu. org. tr Baskı Ege Reklam ve Basım Sanatları San. Tic. Ltd. Şti. Esatpaşa Mah. Ziyapaşa Cad. No: 4 / 1 347047 Ataşehir -İSTANBUL Tel: (0216) 470 44 70 Faks: (0216) 472 84 05 www. egebasim. com. tr Matbaa Sertifika No: 12468 Ekim 2014 Birinci Basım Bu kitap İstanbul Barosu Yönetim Kurulu Kararı ile bin adet basılmıştır.

Prof. Dr. İsmet SUNGURBEY E ARMAĞAN BORÇLAR KANUNU GENEL HÜKÜMLER KONFERANSLARI I ANILAR SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ BORÇLARIN İFASI - BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI 24-25 Mart 2012 İSTANBUL BAROSU YAYINLARI İstiklal Cd. Orhan Adli Apaydın Sk. 1. Baro Han Beyoğlu /İstanbul Tel: (0216) 427 37 22 (pbx) /Faks: (0216) 427 05 49 dergi@istanbulbarosu. org. tr

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...9 ANILAR OTURUMU...17 SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ...45 I. OTURUM...47 1 SÖZLEŞMENİN KURULMASI...48 Doç. Dr. Herdem BELEN 2 ÖZELLİKLE FİNANSAL KURUMLARLA YAPILAN SÖZLEŞMELERDE AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ...80 Av. İsmail ALTAY 3 SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİ; SÖZLEŞMELERİN YORUMU, MUVAZAALI İŞLEMLER...104 Doç. Dr. Sanem AKSOY DURSUN I. OTURUM TARTIŞMALAR...118 II. OTURUM...127 4 SÖZLEŞMELERİN ŞEKLİ...129 Yard. Doç. Dr. Hayriye Şen Doğramacı 5 TEMSİL...147 Doç. Dr. M. Murat İnceoğlu 6 GENEL İŞLEM KOŞULLARI...172 Doç. Dr. Ebru CEYLAN 7 HAKSIZ ŞARTLARA İLİŞKİN UYGULAMA ÖRNEKLERİ...189 Av. Oya Şahin McCarthy

III. OTURUM...201 8 KELEPÇELEME SÖZLEŞMELERİ...202 Ar. Gör. Sevtap Yücel Yakut 9 Rekabet Hukuku Kelepçeleme Sözleşmeleri...219 Av. Şahin Ardıyok 10 ARACI KURUMLARLA YATIRIMCILAR ARASINDA KULLANILAN ÇERÇEVE SÖZLEŞMELERİN UYGULAMASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR...224 Av. İbrahim Haselçin 11 İRADE SAKATLIKLARI...241 Doç. Dr. Zekeriya KÜRŞAT BORÇLARIN İFASI - BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI...275 IV. OTURUM...277 12 İFA (KAVRAM; KİŞİ, KONU, YER, ZAMAN UNSURLARI)...278 Doç. Dr. Mehmet ŞENGÜL 13 PARA BORÇLARININ İFASI (ÖDEME)...321 Yard. Doç. Dr. Aslı MAKARACI 14 ALACAKLI TEMERRÜDÜ, DİĞER İFA ENGELLERİ...345 Prof. Dr. Halil AKKANAT IV. OTURUM TARTIŞMALAR...358 V. OTURUM...373 15 BORCUN İFA EDİLMEMESİ KAVRAMI, YAPTIRIMI...374 Doç. Dr. Arzu Genç Arıdemir 16 Sorumsuzluk Anlaşması, YARDIMCI KİŞİLERİN FİİLERİNDEN SORUMLULUK...386 Yard. Doç. Dr. Nilgün Başalp

VI. OTURUM...411 17 BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ...412 Doç. Dr. Herdem BELEN 18 KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE BORÇLU TEMERRÜ- DÜNDE ÖZELLİKLE MÜSBET-MENFİ ZARAR UYUŞMAZLIKLARI...433 Av. Seyrani HANÇER 19 ÖLÜM ve BEDENSEL ZARARLAR NEDENİYLE MANEVİ TAZMİNAT...438 Av. Çelik Ahmet ÇELİK VI. OTURUM TARTIŞMALAR...467

ÖNSÖZ Hocamız Prof. Dr. İsmet Gülümser SUNGURBEY in anısına; iki yıl önce sunum bölümünü, izleyiciler, katılımcılar, düzenleyenler düzeyinde, hepimizi mutlandıran yoğunlukla tamamladığımız dizi konferanslar konusunda, yola çıkıştaki ikinci arzumuz da gerçekleşiyor. Konferansta sunulan tebliğlerle, tartışma metinlerini üç ciltlik bir kitap olarak basıyoruz. Yapmayı arzu ettiğimiz; organizasyon fikrinin sahiplerinden (Av. İsmail AL- TAY - Doç. Dr. Herdem BELEN), üç ay süren dizi konferansları düzenleyen kurum İstanbul Barosu na, konferansların hepsinde karşılama-ağırlama-uğurlamada görev alan Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencilerine kadar, bir vefa borcunu gereğince yerine getirmekti. Tebliğ sunanlardan, sunumlardan yararlanmak üzere hazır bulunan katılımcılara kadar herkesin kabulünü, varlığını, sonraları gönderilerini hep bu temelle karşıladık. Bu yüzden yayını gerçekleştiriyor olmanın sevinci; bütün nedenleri, gerekçeleriyle, gecikme dolayısıyla üzüntümüzün önünde yer alıyor. Neleri yayınlıyoruz, nasıl yayınlıyoruz sorusunu yanıtlayalım önce: Yayın için sözlü sunumlar sonrası, tebliğ sahiplerinden makale formunda metinler istedik. Süreler belirleyerek metinleri bekledik. Gönderim tarihleri sunumları izleyen günlerden, konferansların bitmesinden bir buçuk yıl sonraya kadar uzun bir zamana yayıldı. Bazı yazarlar, uzama sürecinde metinlerini yenilemeyi arzu etti, ricalarına uyduk. Bu nedenle metinlerin kaynakçaları zaman itibarıyla farklılık taşımaktadır. Başlıca düşüncemiz, konferanslar sonrasında, hocamızın adıyla, aslen genel hükümler kapsamlı yaklaşık elli yazarlı bir kitap oluşturmak idi. Hocamızın ders kitabı yayınına bakışını bildiğimiz vurgusuyla, adıyla kitap sözlerini bir arada kullandığımızı belirtmesek olmaz. Umarız İsmet Hocamızın adını, kişiliğine saygımızı, öğrettiklerine şükranlarımızı, hayatımıza kattığı renklere sevincimizi bir nebze yansıtabiliriz. Öyle olursa ne mutlu bize! Kısaca yayın içeriğini açıklamak yarar sağlayacaktır: Kitap ciltleri, konferansların üst başlıkları esasıyla oluşturulmuştur. İçerik büyük oranda bilimsel metinlerden oluşmaktadır. Elbette ilk cildin başında anılar yer almaktadır. Tebliğler arasında, her bir oturum açısından, başkanların açılış konuşmalarına yer verilmiştir. Çünkü çoğu oturumda SUNGURBEY hocamız hakkında yayınlamasak olmaz anlatımlar vardı. Tebliğ sıralanışı hakkında kısa bilgi iletelim: Hocamızın ders anlatış yöntemini takip (onun gibi sistematik kurma) kararımızı ricaen ilettiğimiz katılımcıların gözetmesi devamında, metinler paragraf esasıyla sıralanmıştır. Paragraf başlıkları, davetiyelerdeki tebliğ adlarıyla oluşturulmuştur. (Yeknesaklık arzusuyla, paragraftan sonraki sıralamaya ilişkin ricamızın herkes tarafından göz

önünde tutulduğunu umut ediyoruz.) En son gün, kanun değerlendirmesi yapılmış idi. Dolayısıyla oradaki metinlerin içerikleri genel hükümlerden, metinlerin kendileri makale formundan ayrılabilecektir. Teşekkürlere gelince: Başta konferanslara katılma önerisini kabul ederek çalışmanın omurgasında yer alan tebliğ sunucularına teşekkür ediyoruz. Ardından konferansların düzenlenmesi ve yayınlanması kararını alan İstanbul Barosu Başkanı Av. Doç. Dr. Ümit KOCASAKAL, Başkan Yardımcısı Av. Mehmet DU- RAKOĞLU, Genel Sekreter Av. Hüseyin ÖZBEK, Sayman Av. Ufuk ÖZKAP ve yönetim kurulu üyeleri Av. Ayşe Füsun DİKMENLİ, Av. Aydeniz Alisbah TUS- KAN, Av. Başar YALTI, Av. Süreyya TURAN, Av. Turgay DEMİRCİ, Av. Özlem AKSUNGAR ve Av. Hasan KILIÇ a, konferanslar süresince bize eşlik eden baro çalışanlarından Filiz ŞENAVCI ya, Ali YILDIZ a, Tuğba KÖKSAL a teşekkür ediyoruz. Salonlarını bize tahsis eden Kadir Has Üniversitesi ne teşekkür ediyoruz. Konferansı düzenleme yönündeki heyecanımızı paylaşan Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ana Bilim Dalı üyelerine (en başta tebliğ sunacak kişileri belirleme konusunda yoğun mesaiyi en büyük coşkuyla yürüten Yard. Doç. Dr. Duygu KOÇAK DİKER e, ardından Doç. Dr. Sezer ÇABRİ ye, Doç. Dr. Mehmet ŞENGÜL e, Yard. Doç. Dr. Funda ÇELEBİ ye, Ar. Gör. Hilal DAVER e); ricamızı coşkuyla karşılayıp konferanslar boyunca bize gönüllü yardım eden sevgili öğrenciler(imiz)e (Ahmet CANPOLAT, Özge AK, Muhammed Şevki YÖRÜK, Mustafa Seyfi YILDIZ, Elvira OLJAYEVA, Müjdat AĞIRBAŞ, Lütfiye ŞENTÜRK, Nazım CANÇAKIR, Ender ÜSTÜNKAYA, Seren GÜNBAY, Şengül ÖZKAN, Rümeysa ÇAKMAK, Begüm KUNDURACI, Nazlı Ayça YABACI, Mustafa VU- RAL a) teşekkür ediyoruz. Konferansın düzenlenmesinde iki hocamıza ayrıca teşekkür etmek isteriz. Bunlardan ilki, SUNGURBEY e Armağan fikrinin olgunlaşması sürecinde, anılardan, oturum başkanlıklarına kadar, isimlerin belirlenmesinde fikir babalığı yapan Prof. Dr. Algun ÇİFTER. Diğeri katılımı ricasıyla aradığımızda, fikrimizi, kalkışmamızdan başlayarak bizi mahcub eden nitelemelerle karşılayıp destekleyen, her aşamada güç-moral veren konuşmalarıyla -bazı isim önerileri için- Prof. Dr. Rona SEROZAN. İkisi de sağ olsunlar. Kitaplar, Ege Basım Yayın tarafından basılmaktadır. Bütün kitapların mizampajını dingin yaklaşımıyla özenle gerçekleştiren İbrahim MISIR a, yayında emeği geçen bütün Ege Basım çalışanlarına teşekkür ediyoruz. Son gün sistematik kontrolündeki yardımları için Ar. Gör. Hilal DAVER ile Ar. Gör. Ali Ahmet GENÇ e de teşekkür ediyoruz. Av. İsmail ALTAY Doç. Dr. Herdem BELEN

Prof. Dr. İsmet SUNGURBEY E ARMAĞAN ANILAR 24 Mart 2012

AÇILIŞ KONUŞMASI Av. İsmail ALTAY* Sayın konuklar, İstanbul Barosu Yönetimi adına hepinize hoş geldiniz diyor, saygı ile selamlıyorum. Bugün hep birlikte değişik bir çalışmaya imza atacağız, ülkemizin yetiştirdiği en büyük hukukçulardan biri olan Prof. Dr. İsmet Sungurbey i anacağız. Öncelikle sizlere ilginç bir tesadüften bahsedeceğim. Bugün Hocamızın ne doğum günü, ne ölüm yıldönümü. Hocam 2 Eylül 1928 tarihinde doğmuş. 21 Eylül 2006 tarihinde ise aramızdan ayrıldı. Ama bugün, İstanbul da başka bir yerde İsmet Sungurbey i anmak için başka bir organizasyon daha var. Hayvan haklarına ilişkin bir çalışma ve bugün orada da Hocamızı anıyorlar. Öğrendiğimde bana çok ilginç gelmişti. Eğer bu grupla daha önce birbirimizden haberdar olsaydık, çalışmalarımızın tarihini daha önce birbirimize aktarabilseydik, herhalde birbirimizin yanında olurduk. Gıpta etmemek elde değil. Vücut doğaya karışmış, doğa ile bütünleşmiş olabilir. Eğer biyolojik ölümünüzden yıllar sonra anılıyorsanız, adınız tekrar edilip ses titreşimleri evrende yayılıyorsa, ölümsüzleşmişsiniz demektir. Evet, şimdi dinlemekte olduğunuz müzik, Sezen Aksu nun Hocamız için yapmış olduğu bir parça. Hocamızın eşi, Sayın Hocamız Dr. Ayfer Kutlu Sungurbey bir sağlık sorunu nedeniyle aramıza katılamadı ama fotoğrafları ve dinlediğimiz İsmet Sungurbey hocamız için bestelenen bu parçayı bize temin etti. Kendisine çok teşekkür ederiz. Ben çok fazla konuşmayı uzatmayacağım, yalnız başta size değişik bir çalışma olduğundan bahsetmiştim. Bu değişikliğin ne olduğunu, bu çalışmanın mantığını anlatmak istiyorum size. Çalışmayı şu mantıkla hazırladık: Öncelikle tabii ki çok büyük hukukçu olan Sungurbey i analım istedik. Hukuk dünyası ona çok şey borçlu. Anılar bölümünde anlatılacaktır. Salon tıklım tıklım dolu. Sanıyorum birçoğunuz öğrencisisiniz. Biliyorsunuz ki hocamızın hiç ders kitabı olmadı. Herhalde arkadaşları, kürsü arkadaşları, dostları olan hocalarımız da bunun nedenlerini anlatacaktır. Öğrenciyken bize dediği, Ders anlatmak benim görevim. Bu bilgiyi, ders malzemesini ticari amaçla ben hiçbir zaman kullanmam, öğrencilerime satmam. O yüzden hep ders notları oldu, hiç ders kitabı basmadı, bunun ticaretini yapanları zengin etmedi, öğrencisini ders kitabı parası bulmak * İstanbul Barosu Yönetim Kurulu Üyesi

14 Prof. Dr. İsmet Sungurbey e Armağan için borçlandırmadı. Bunun için biz öğrencilerinin hocamıza bir vefa borcu var. Bizim için vefa İstanbul daki bir semt adı değildir. Biz vefalı insanlarız. Hocamız adına elliden fazla yazarın birlikte yazdığı ve konferansını verdiği bir anı kitabı çıkartacağız. Birçok anı kitabı görmüşsünüzdür. Ama bu kitabın farkı, sistematik olarak yazılacak bir anı kitabı olacak. Sungurbey adıyla Borçlar Hukuku Genel Hükümler kitabı adını alacak. Üç ay boyunca akademisyenler ve avukatlar sunum yapacaklar, bu sunumlar yazılacak ve sistematik bir kitap olarak yayınlanacak. Tabi oturumların sonunda tartışma bölümü olacak ve siz de bu esere katkılarda bulunacaksınız. Hocamızın anısına yazılacak bu kitaba hepinizin emeği geçecek. Bir de üniversite sıralarına geri dönmüş olacağız. İkinci sınıfı üç aylık süreç içinde bir bilgisayar programı adıyla- ziplenmiş, sıkıştırılmış olarak borçlar hukuku genel hükümler dersleri almış olacağız. Yeni Borçlar Kanunu nu birlikte inceleme fırsatı bulacağız. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu yeni yürürlüğe girdiğinden, sanırım bu çalışmaya hepimizin ihtiyacı var. Konferanslar sırasında, biz avukatların birikimleri de devreye girecek. Biz de elimizden geldiğince bu akademik çalışmalara uygulamacılar olarak katkıda bulunacağız. Oturumlarda, akademisyenlerden sonra avukatlar da yaşamış oldukları dosyalardan, Yargıtay eleştirilerinden, yapmış olduğu bilimsel çalışmalardan bahsedecekler. Böylece yaşayan hukuku bu salona getirmiş olacağız, kitabın sayfalarına sokacağız, programı zenginleştireceğiz. Oluşturulacak kitap, hocamızın da vasiyetine uygun olarak ticari bir meta olmayacak. İstanbul Barosu tarafından yayınlanacak ve ancak maliyetine satışa sunulacak. İtiraf etmeliyim ki gönlüm bila bedel dağıtmak istiyor ama bu konuda yönetim kurulumuzun karar alması gerekiyor. Hocamızdan hiçbir şey öğrenemedikse, dürüstlüğü öğrendik, Medeni Kanun un 2. maddesini öğrendik ve Hocamızdan hukuk devleti sevgisini öğrendik. Hukuk devleti mücadelesi vermek gerektiğini öğrendik. Bu mücadeleyi vermek için illa kamu hukukçusu olmak gerekmiyor. Özel hukukçular da bu mücadeleyi verirler, hatta daha da etkili oluyor. Çünkü direkt bireyin haklarına ilişkin mücadele veriyorsunuz. Belki evrensel gibi durmayan, bireyin o anki adalet ihtiyacı için mücadele ediyorsunuz. Ama o aslında evrensel bir değer. Hem de adına bazen devrimler yapılan mülkiyet hakkı oluyor bu. Belki genel hak ve özgürlükler için verilen mücadelede birçok vatandaşın haberi bile olmuyor, ama teker teker bireylerin hakları için verdiğiniz mücadele onlar için paha biçilmez oluyor. İsmet Hocamız, ta o yıllarda -anlatılacaktır muhakkak-, 1968 yılında, Pahalılık ve İşsizlikle Mücadele Derneğini kuran 62 kişiden biri olarak ve bir dönem de başkanlığını yaparak bu mücadeleyi yapmış bir kişi. Yani aslında yeni adıyla tüketici haklarını da kapsayan bir alanda dernek kurmuşlar ve halk için mücadele vermişler. Aslında bu işin temeli dürüstlük ilkesi. Medeni Kanunumuzun başlangıç bölümün-

Anılar 15 de yer alan dürüstlük ilkesi ne dayanarak hukuk inşa edilmiştir. Nedense genel mahkemeler bu ilkeye pek önem vermeyince, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun adı ile özel kanun, bu kanunun mantığına uygun karar versin diye Tüketici Mahkemeleri kurulmuş durumda. Utanç verici bir şey aslında bu. Genel kanun ile dürüstlüğü koruyamadığımız için, özel kanun, özel mahkeme kurduk. Hocamız, hukuk fakültesine yeni başlayan o pırıl pırıl zihinlerimize, her alanda, hukukun her alanında mücadele etmenin hukukçuluk, aydınlık görevi olduğunu işledi. Aydın olmanın bedeli var. Kendisi 12 Mart Cuntası döneminde, düşünceleri nedeniyle tutuklanarak cezaevinde yattı. Aydın olmanın bedelini bazen böyle de öderseniz. Bazen, birlikte mücadele verdiği ve birlikte tutukevinde yattığı Muammer Aksoy gibi de ödersiniz. Muammer Aksoy hocamızdan söz açılınca, size Sungurbey hocamızla ilgili bir anımızı anlatmak isterim. Bizim sınıfın anısı bu. 31 Ocak 1990 da Muammer Aksoy hocamız katledilmişti. Çok sıkıntılı bir gündü. Sungurbey hocamız, 8. Anfide Borçlar Hukuku dersini veriyordu. Anfinin kapısı açıldı, içeri bir grup öğrenci girdi. Başlarında çok karizmatik, dim dik yürüyen, kendinden çok emin bir arkadaş vardı. Grubun lideri oydu. Devrimci öğrenciler. Hocamızın olduğu kürsüye doğru yürüyüp, Aksoy Hocanın katli nedeniyle dersi boykot ediyoruz diye bağırdı, kürsüyü işgale yöneldi. Peşinden arkadaşları da geliyordu. Sungurbey hocamızı hatırlarsınız, iri yarı, dağ gibi bir adamdı. Bu lideri omzundan yakaladı. Öyle gelişi güzel bir yerinden. Yakası falan değil, omzunun bir yerinden. Şöyle bir salladı. Tüm karizması yok olmuştu bu arkadaşın, neye uğradığını anlayamamıştı. Kürsüsünü işgal edemeyeceklerini, sınıfı boşaltmayacaklarını söyleyip, çocuğu kürsünün merdivenlerinden aşağı fırlattı. Hepimiz şaşkındık. Muammer Aksoy katledilmiş, devrimci olduğunu bildiğimiz hocamız ise boykota katılmak şöyle dursun, boykotla birlikte bir devrimcinin karizmasını da kırıyor, yerle bir ediyordu. Kızmadım desem yalan olur. Anfiye giren bu arkadaşlar hiç direnmeden çıkıp gittiler. Sonra Sungurbey hocam, o davudi sesiyle Muammer Aksoy ile birlikte verdiği mücadelelerden, 12 Mart döneminde birlikte yargılandığından ve cezaevinde yattığından bahsedip, mücadelenin boykotlarla yapılamayacağını kısaca anlattı. Aradan 22 yıl geçti. Kelime kelime hatırlamama imkan yok. Ama benim çıkardığım sonucu şu şekilde ifade edebilirim: Bileşik kaplar kanunu, hayatın her alanında geçerlidir. Siz ister boykot yaparak, ister başka bir şey yaparak alanları, anfileri, siyaset meydanını vs boş bırakırsanız, o alan başkaları tarafından doldurulur. Buna izin vermemelisiniz. Bu günlere, ilericilerin anfileri boşalttığı günlerden geldik. Biz forum meydanlarındayken, onlar dersteydi. Onlar mezun oldu. Onlar Türkiye nin kaderini belirliyor artık. O anfilerde boykot çağrısı yapan arkadaşlar yok şimdilerde.

16 Prof. Dr. İsmet Sungurbey e Armağan Burada toplananlar, özellikle bu oturumda toplananlar sanıyorum Hocamın öğrencisi olan meslektaşlarım, hukukçular. Sizler de muhakkak yaratılacak bu esere katkıda bulunmak istiyorsunuz. Muhakkak katkı yapın, zenginleştirin. Konferanstaki katkılarınız yanında, bir de dışarıda anı defteri açtık, oraya hocamız ile ilgili anılarınızı da yazarak katkıda bulunabilirsiniz. Bu anıları da kitaba ekleyeceğiz. Bu bir kolektif çalışmadır. Yani 50 kişinin çalışması olarak düşünmeyin bunu, hepimizin çalışmasıdır. Bu çalışma hayalimdi, Herdem hocam ile somutlaştı, bugünden itibaren vücut buluyor. Herdem hocamın bu çalışmanın hazırlanmasında büyük emeği var. Sistematiği o oluşturdu. Sunum yapan akademisyenlerin çoğu, sunum yaptıkları konuda tez yazmış kişiler. Herdem hocam ve kürsüsündeki çalışma arkadaşları, bu tespitleri yaptılar. Taktir edersiniz ki çok büyük bir emeğin ürünü bu çalışma. Başta Herdem hocama olmak üzere, emeği geçen tüm arkadaşlarımıza çok teşekkür ederim. Sayın meslektaşlarım, katılımınız için çok teşekkür ediyorum. Saygılar sunarak kürsüyü terk ederken, Anılar oturumu için sözü Oturum Başkanı Doç. Dr. Herdem Belen e bırakıyorum.

ANILAR OTURUMU Oturum Başkanı Doç. Dr. Herdem BELEN* Ben Sungurbey Hocamla anısızlığımın üzüntüsünü, ayıbını da dile getireceğim birkaç örnekle, ama şu anda sadece Hocamızı uzun yıllardır tanımış, dostluk etmiş, sohbet etmiş arkadaşlarıyla, meslektaşlarıyla sohbetimizi sunmak istiyorum. Bir iki aksaklığımız var, ona da değineyim. Aydın Aybay Hocamız Sungurbey Hocamızın kürsü arkadaşıydı; şu anda aramızda, yaşamda olan en son kürsü arkadaşıydı da sanıyorum, yazık ki katılamadı. Tebliğ olarak, burada okunmak üzere anılarını iletecekti, ama sanırım ayağını kırmış, o yüzden hiçbir şey ulaştıramadı. Geçmiş olsun dileklerimizle katılamayışını ifade ediyorum. Hüseyin Hatemi Hocamızla konuşmuştuk, programa da yazdık, ancak başka bir üniversitedeki bir sunumuyla çakıştı. Özür dileyip, gelemeyeceğini iletti. Murtaza Ağabey diye yazdığımız Murtaza Savaş, bizimle -Sungurbey in anılarını bize öğreterek aktarmasıyla da- iletişimi yoğun bir insandır. İstanbul Hukukta bir yıl çift, bir yıl tek numaralılar dış anfide öğrenime başlarlardı, kendisiyle orada tanışırdınız. Murtaza Ağabey, anfinin ve sınıfın her şeyiydi. Aralarda hocalara çay servisi yapar, sorumluluğunun gereği olarak bizlere ne yapıp ne yapmayacağımızı da söylerdi. İsmet Hoca, İsmet Hoca başkadır diye dilinden düşürmezdi. Kendisiyle konuştum; davet ettim; çok duygulandı; Gelebilirsem arayacağım dedi; sanırım uygun olmadı ki katılamadı. Adının yine de burada olmasını istedik. Şimdi ben sırasıyla sözü Hocalarıma, sınıf arkadaşım da olan bir ağabeyime vereceğim; anılarını dinleyeceğiz; ardından program akışına devam edeceğiz. Öncelikle Prof. Dr. Erol CİHAN Hocam söz alacak; 50 yıldan uzun süren dostluklarından parçalar aktaracak bize. Buyurun Hocam. * Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ana Bilim Dalı

Prof. Dr. Erol CİHAN* Değerli büyük hukukçular, sayın arkadaşlar, önce bu üniversiteyi kuran Değerli İşadamına şükranlarımı sunuyorum. İnsana yapılan en büyük yatırımı yapmıştır. Yenilerine eş olmasını diliyorum diğerlerinden. İsmet Bey, İsmet Hoca isminin de ifade ettiği gibi Türk hukukçularının yüz akı olan bir bilgindir. Eski, kadim bir söz vardır, âlimin ölümü âlemin ölümü gibidir. Bu itibarla kendisini minnetle, şükranla anıyoruz. Anılar Ahmet Haşim in dediği gibi bir zevki tahattur kaldı sislenen eski dünyada. Yaşlı insanların anıları onların koltuk değnekleri gibidir. Hep küllenmiş, gölgelenmiş, hatta unutulmuş olan basit hadiseler zamanın yumağı içinde taptaze yeni hatıraları gibi insanın belleğine yer eder ve onlar saklanmış olan yerlerinden sizlere sonradan anlatılır. İnsan bu, hani özdeyişlere geçmiştir, an beni bir kozla, isterse o çürük olsun derler. İnsanlar ilgi bekler, hayvanlar da ilgi bekler. İsmet Beyi, İsmet Hocayı her sabah sur kenarlarında yüzlerce biçare kedilerin, köpeklerin hacı bekler gibi bekledikleri gibi. Anılar önemli bir tarihi belgedir. Fransız edebiyatından bu yana, Jean Jacques Rousseau dan edebi türün en candan, en içtenlikli türleri olmuştur. Bu itibarla hatıraların paha biçilmez bir değeri vardır. Hayatın saklı noktalarını ortaya koyarlar, bu nedenle zevklidirler. Duygusal dünyanın da vazgeçilmez özelliklerini taşırlar. Jean Jacques Rousseau itiraflarında bunu çok güzel anlatıyor. Aranılmak isteyen insanlar bir hatırayla da olsa illa geçmişten bazı şeyleri bekliyorlar, ilgi bekliyorlar. Şimdi İsmet Beyle ilgili birçok anımdan beni en çok etkileyen ve zihnime en çok kazınmış altı anıyı anlatacağım, değerlendirmeyi size bırakıyorum. İlk Anım 1950 yıllarında, ben 54 58 mezunuyum, liseden sınıf arkadaşım Arif Şıdım var, sıra arkadaşım, o anlattı bana, ben kendim görmedim. Değerli büyük edibimiz romancı Yakup Kadri Karaosmanoğlu Türk Ocağında bir konferans veriyor. Fakat konferansın bir yerinde hukuku adeta bir küçümseyen beyanla öyle bir davranış içinde bulunuyor. İsmet Bey o zaman yeni mezun, asistan. Söz alıyor. Efendim, hukuku küçümsediğinizi hissediyorum. İlimler ikiye ayrılır, müspet ilimler, pozitif ilimler, diğer tarafta da sosyal ilimler, bilimler, Arapçası ilim, Türkçesi bilim. Müspet ilimler vazgeçilmez kanunların niteliğini taşır. Yerçekimi kanunu, ağırlığı olan her şey yere düşer. Çünkü yerçekimi onu kendine çeker. Fizik, matematik, kimya, bunlar vazgeçilmez kanunlara sahiptir, başta da matematik. İki kere * İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi

Anılar 19 iki dört eder, ne üç ne beş, kimse başka türlü bunu iddia edemez, ama bir de sosyal bilimler vardır tarih gibi, hukuk gibi. İşte hukuk da bilimlerin, sosyal bilimlerin riyaziyesidir, matematiğidir. Hukuk mantığa dayanır, akla dayanır. Mantık doğru düşünme sanatının ifadesidir. O itibarla hukuka haksızlık etmeyin der ve Yakup Kadri sözlerini başka delillerle evetle karşılar ve teşekkür eder İsmet Beye. İkinci Anım İkincisi İsmet Bey doktora tezi olarak İsviçre Türk hukukuna göre iktisadi müruruzaman, böyle hukuk bilginlerinin yanında konuşuyorum, ben de doktoramı özel hukukta başladım. Rahmetli, çok sevgili Hocam Sahir Erman iyi bir kamu hukukçusu özel hukuktan yetişir dedi. Roma hukukunu görünce, okuyunca, idrak edince gördüm ki üniversiteler evvela 1150 de Bologna da kurulmuş ve orada glossatorler, postglossatorler yorum metodunu geliştirmeye başlamışlar. Bugün Almancada hermeneutik denilen bir yorum bilim dalı var. Ben 17 sene tıp fakültesinde dersler verdim, hukuk dersleri verdim, ama tıpla da ilgilendim. Yani cerrahların arasında bulundum. Tıp hukuku okutuyorum halen Ticaret Üniversitesinde. Şimdi tıp bir tek bilim değil, ilimler manzumesi, hukuk da böyle oldu. Hukukun birçok dalları var. Şimdi arkadaşım patent hukuku okutuyor, yeni ihtiyaçlar yeni hukuk dalları meydana getiriyor. Onun için hukuk sonsuz gelişme içinde. Şimdi o zaman İsmet Bey iktisadi müruruzamanı da beş görüş içinden en önemlisini, en isabetlisini en hukuka uygun delillerle savunuyor ve bu tercüme edilerek İsviçre hukuk mecmuasında neşredildi. O zamanlar 71 yaşında olan Peter Liver diye bir bizim Borçlar Kanunumuzu, Medeni Kanunumuzu aldığımız İsviçre nin önemli bir hukukçusu İsmet Bey için şunu söylüyor. Bizim ülkemizden değil, bizim milli kanunumuzu iktibas eden bir başka ülkeden genç bir hukukçu bize bir şeyler öğretiyor diyor, mealen söylüyor bunu ve adam hem tebrik ediyor hem de biraz imreniyor İsmet Beyin bu düşüncesine. Beni çok gönendirdi bu düşünce, bu tebrik. Üçüncü Anım Bir başka olay 1960 larda Edebiyat Fakültesi bir dil kongresi, Türk Devrimi Kongresi yaptı. Ben de orada mevcut bulundum. Aziz Nesin merhum Türkiye de belki de ilk defa öğrendiğim kişi, yazılarıyla hayatını kazanan bir değer. mümkün değil söylemek Yaşar Kemal gibi bütün eserleri yabancı dile çevrilmiş, uluslararası nitelik taşıyan, Fen Kulübünün çok değerli üyelerinden biri. Dedi ki, aynen hatırlıyorum, halen kulağımdadır, Türk dil devrimi kuralların ramına, kurallara

20 Prof. Dr. İsmet Sungurbey e Armağan rağmen yapılacaktır. İsmet Bey dil hastası, dil sevdalısı, Türk diline âşık bir insan. Hemen söz aldı, hayır, Türk dil devrimi dilbilimin kurallarına, ilkelerine uygun yapılacaktır. Bizim tuttuğumuz yol doğrudur ve o Aziz Nesin, o tartışmacı adam İsmet Beye hak verdi. Biraz söz kalabalığıyla işi bağlamaya çalıştı. Biliyorsunuz Türk mizahının kurucularından, Türk zekâsının mümtaz temsilcilerinden biridir Aziz Nesin. Dördüncü Anım Dördüncü olay Peyami Safa yla. Peyami Safa tartışmacı, yazar, romancı, Türk devriminin ön önemli kitaplarından birini yazan velut bir yazar. Milliyet Gazetesinde objektif sütunda yazıyor, biz de her gece meyhaneyi boyluyoruz. Ben içki içmiyorum, İsmet Bey de bana bir defa şu içkiyi iç demezdi. Oruç da tutuyorum, orucu meyhanede bozuyorum. Yani şimdi düşünüyorum da nasıl olmuş bu işler. Ufak bir tartışma çıkınca İsmet Beye sor diyorlar, benim anlatmamı talep ediyor, ben de bildiğim kadarıyla öyle bir şey yok, hukuki ihtilaftır, kavga gürültü yok. Ondan sonra kendisi Yedikule de oturuyor. Bu Genç Osman ın boğdurulduğu zindanlar var ya, orada. 1800 den kalma iki katlı bir ev, Annom un resmini, bir Fransız ressamın resmini gördüm. O evin hiç otantikliğini bozmamış, İsmet Bey orada. Orada Samatya ya yakın meyhanedeyiz. Erolcuğum, benim aleyhimde yazı yazmış Peyami Safa dedi. Nedir Hocam dedim. Efendim ben Türkçe ders vermiyormuşum, Uygurca ders veriyormuşum dedi. İsmet Bey de o sırada Töre diye bir dergi çıkarıyor. Şimdi İsmet Beyin anlı şanlı öz Türkçeye sevdası olan bir adam, öz Türkçeye laf edilir mi, kıyametler kopar. Ertesi gün yalanlama adı altında, tekzip yerine yalanlama, gönderdi ve çıktı. Ben Türk dilinin işte mensubuyum, bizim dilimiz Türkçedir, Osmanlıca değildir. Osmanlıca Arapçayla Farsçanın bir karışımından ibarettir. Bizim kendi dilimiz budur, bütün her şeyi anlatmaya müsaittir, vesaire diye derdini döktü ve çıktı. Çıktı, ama ertesi gün cevap geldi Peyami Safa dan. Peyami Safa bir hata yapmış. Şimdi uzmanlık Arapçada ihtisasla ifade edilir. I yi i yaptın mı, ihtisas dedin mi o hislenme anlamına gelir. İsmet Bey bunu yakaladı, bak, koskoca edip ıhtısasla ıhtisasın farkını bilmiyor diye yazı gönderdi. Bir daha Peyami Safa dan cevap gelmedi, bu gençle tartışma yapılamaz dedi, kesti. Beşinci Anım Bir başka olay, Atatürk ün vasiyeti. Mustafa Kemal Hint Müslümanlarından gönderilen şükür duası gibi kabul edilen önemli bir parayı kendine Büyük Millet Meclisi Sakarya Savaşı nda işte mareşal unvanını aldı, aynı şekilde Çakmak a da mareşal, vesaire verildi Sakarya ve şeylerde. Belirli bir para da takdim edildi. Mustafa Kemal maaşını alır almaz üç gün paşalar gibi yaşar, sonra leblebiyle yeti-

Anılar 21 nirdi. Bütün parasını gene millete verdi. Atatürk Orman Çiftliğini kurdu, vesaire. 1924 de de Celal Bayar dan duydum, İş Bankası kurulunca İş Bankasının kurucu 27, 5 hissesini kendisi almış o paranın bir kısmıyla. Oradaki vasiyetinde diyor ki, bu paranın nemalandırılmasından elde edilecek gelirler bir, aşağıdaki zevata, bana şerefli mensubiyetleri baki kaldıkça belirtilen nispetlerde verilecektir. Bir, Sevgili Kardeşim Makbule Atadan a 200 lira, Pilot Sabiha Gökçen e 150 lira, Sevgili Kızım Ülkü ye de 50 lira. Bu her sene İş Bankasının tabii gelirleri arttıkça bu fiyatlar ona paralel olarak farklılaşıyor, artıyor. Şimdi Mustafa Kemal in bu beyanından sonra Halk Partisi parasız kaldı. Ben yanındayım devamlı, Turhan Güneş geldi, üstat dedi ona. O ona üstat diyor, o da ona üstat diyor. Gayet yumuşak görüşüyor İsmet Bey, İsmet Bey munis bir kedi gibi, fakat dil konusunda bir aleyhte söz, davasına karşı bir beyan duyduğu zaman aslanlaşıyor. Üstat dedi, Türk Dil Kurumuna karşı çıkarsanız karşınızda ben varım. Beni de yeni kaydettirmiş oraya, biz Türk Dil Kurumunun toplantılarına giriyoruz. Ben yeni yetme bir asistan, o doçent, Ankara ya taşınıyoruz. Ondan sonra dedi ki, İsmet Paşa paraya ihtiyacımız var. Halk Partisine kuruluşundan itibaren Mustafa Kemal 1936 da Beyoğlu Noteri İsmail Kunter tarafından vasiyetnamesi yapılmış, demin bahsettiğim vasiyetname. O vasiyetname öldükten sonra işlerlik kazanıyor. Şimdi acaba vakıf mıdır, başka bir şey midir, hukuki neticeleri itibariyle tartışma konusu oluyor. Halk Partisine bu elde edilen yüzde 27, 5 hissenin nemalandırılmasından elde edilen paraları Türk Dil Kurumuyla Türk Tarih Kurumu arasında mütesâviyen, eşit olarak alıp vermekle mükellef, kendisine menfaati yok partinin, amma velâkin görev itibariyle kendisine verilmiş. Kendisinin sadece İş Bankasının yönetim kurulunda kendi gösterdikleri kişiler görev yapıyorlar. O da çok önemli bir paralı iş. Böyle olunca ikisi arasında, yani Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu arasında ve Halk Partisi arasında ihtilaf doğuyor. Banka diyor ki, ihtilafınızı görün, vermiyorum paralarınızı, bloke ettim nemalandırmadan elde edilen paraları. İşinizi halledin mahkemede, ondan sonra gelin. Dava açıldı, Halk Partisi dava açtı. Hatırladığıma göre hani Fransızların dediği gibi hafıza haindir, istemediğini unutur, istediğini muhafaza eder. Avukat Tahir Semük bizim Selahattin Sulhi Tekinay Profesör Avukat, sonradan Selim Kaneti Avukat, Halk Partisinin avukatları. Bir gün gene saat 5 olduğu zaman biz İsmet Beyin düldülü var 1985 model, atlıyoruz ona, gidiyoruz gene gideceğimiz yere. Uzattı bir kâğıt, Erol, şunu oku dedi. Baktım, gotik harflerle, Alman gotik harflerini okumak kolay değil bana göre, okudum korka korka. Evet, Hocam dedim, dört satır bir şey. 1918 tarihli Bavyera Eyalet Mahkemesinin hüküm şeklinde bir kararı, dört satır. Dedim ki, işte şu, olmaz öyle şey dedi. Hocam, ben yanlış anladım