ŞİRKET YÖNETİCİ VE ORTAKLARININ ŞAHSİ SORUMLULUKLARI

Başaran Nas Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. a member of PricewaterhouseCoopers BJK Plaza, Süleyman Seba Cad. No:48 B Blok Kat 9 Akaretler Beşiktaş 34357 İstanbul-Turkey Telephone +90 (212) 326 60 60 Facsimile +90 (212) 326 60 50 ŞİRKET YÖNETİCİ VE ORTAKLARININ ŞAHSİ SORUMLULUKLARI

İÇİNDEKİLER GİRİŞ I KANUNİ TEMSİLCİ 1 Tanõmõ 2 Kimler kanuni temsilcidir? a Yönetim kurulu b Yetkinin yönetim kurulu üyelerinden bir kõsmõna veya kurul dõşõndan birine bõrakõlmasõ (5) c Yönetim kurulu üyelerinden birinin veya bir üçüncü kişinin yetkili sayõlmasõ kanuni temsilcilik sõfatõnõn devri midir? (5) d Limited şirketlerin temsilcileri 3 Kanuni temsilcilerin ödevleri 4 Mükelleflerin ödevleri nelerdir? II KANUNİ TEMSİLCİLERİN VERGİLERDEN SORUMLULUĞU 1 Sorumluluk 2 Geri alabilme (rücu) imkanõ III KANUNİ TEMSİLCİLERİN CEZALARDAN SORUMLULUĞU 1 Para cezalarõ a Vergi ziyaõ suçu ve cezasõ b Hileli suçlarda ceza c Hileli suçlara iştirak edenlerin cezasõ d Usulsüzlük cezalarõ e Özel usulsüzlük cezalarõ 2 İşyeri kapatma cezasõ 3 Hapis cezalarõ a 6 ay-3 yõl hapis cezasõ i) Hapis cezasõnõn para cezasõna çevrilmesi ii) Muhteviyatõ itibariyle yanõltõcõ belge kavramõ

b c 18 ay-3 yõl ağõr hapis cezasõ i) Erteleme ve para cezasõna çevrilme ii) Sahte belge kavramõ Pişmanlõk hükümlerinden yararlanma 4 İştirak, azmettirme a Maddi menfaat gözeterek iştirak b Maddi menfaat gözetmeksizin iştirak c Azmettirme 5 Hangi hallerde para cezalarõ için kanuni temsilciye gelinebilir? 6 Hangi hallerde kanuni temsilci hapis cezalarõ muhatap olabilecektir? 7 Tahsilat kanununda öngörülen cezalarõ a Tahsile engel olma suçu b Gerçeğe aykõrõ beyanda bulunma suçu c Mal edinme ve artmalarõnõ bildirmeme suçu d Vergi borçlusuna ait ellerindeki mallarõ bildirmeme suçu e Mal bildiriminde bulunmama halinde hapsen tazyik f İstenen bilgileri vermeme suçu IV TASFİYE DÖNEMİNDE SORUMLULUK 1 Tasfiye öncesi borçlardan sorumluluk 2 Tasfiye döneminde kim sorumludur? 3 Tasfiyeden pay alan ortağõn sorumluluğu 4 Tasfiyeden pay almõş bulunan alacaklõlarõn sorumluluğu 5 Tasfiye memurlarõnõn tasfiye dönemi sonrasõnda sorumluluklarõ V ORTAKLARIN KUSURSUZ SORUMLULUĞU 1 Ortaklõk paylarõ nedeniyle sorumluluk 2 Limited şirket ortaklarõnõn sorumluluğu 3 Ortaklarõn şirkete olan borçlarõ nedeniyle sorumluluklarõ

VI BAŞKASININ FİİLLERİ NEDENİYLE SORUMLULUK 1 Ödediğiniz KDV yi birkez daha ödemek zorunda kalabilirsiniz 2 Sizden kesilen stopajõ da tekrar ödeyebilir veya indirim olarak dikkate alamayabilirsiniz VII YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN (YMM LERİN) SORUMLULUĞU 1 YMM lerin Devlete karşõ sorumluluğu 2 YMM lerin müşterilerine karşõ sorumluluklarõ 3 Rücu imkanõ VIII YABANCI KURUM VE ŞAHISLARIN TEMSİLCİLERİ 1 Vergiler nedeniyle sorumluluk 2 Para cezalarõ nedeniyle sorumluluk 3 Hürriyeti kõsõtlayõcõ cezalar nedeniyle sorumluluk IX ZAMANAŞIMI 1 Tahakkuk zaman aşõmõ 2 Tahsil zaman aşõmõ 3 Para cezalarõnda zaman aşõmõ 4 Hapis cezalarõnda zaman aşõmõ X İTİRAZ 1 Henüz şirketin tam anlamõyla takip edilmediği iddiasõnda bulunulabilir 2 İlgili dönemde yönetici veya ortak olunmadõğõ iddiasõ 3 Yönetim kurulu üyesi olmakla birlikte temsil yetkisinin bulunmadõğõ iddiasõ 4 Kanuni ödevlerin yerine getirilmesinde kusursuzluk iddiasõ

5 Zaman aşõmõ 6 İtirazõn şekli a İşlemi yapan makama itiraz b Şikayet yoluyla bir üst makama itiraz c Dava açõlmasõ XI ÖLÜM 1 Vergi cezalarõ 2 Vergi aslõ XII YURT DIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI XIII ZAMAN-I İDARE (5) 1 Sorumluluğun zaman bakõmõndan sõnõrõ 2 Kanuni temsilciliğin sona ermesi 3 Tescil ve ilan zorunlu mudur? 4 Sorumluluk tüm mal varlõğõ iledir SONUÇ

KAYNAKÇA 1 Vergi Usul Kanunu 2 Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri 3 Amme Alacaklarõnõn Tahsil Usulü Hakkõnda 6183 Sayõlõ Kanun (AATUHK) 4 6183 sayõlõ Kanun Tebliğleri 5 Kanuni Temsilcinin Vergisel Sorumluluğu Turgut Candan, Maliye ve Hukuk Yayõnlarõ, Ankara, Kasõm 1994 6 Pasaport Kanunu

GİRİŞ Business Software Alliance Türkiye nin Suç ve Ceza başlõklõ gazete ilanlarõnõ görmüşsünüzdür. İlanda, 5 yõla kadar hapis, bir kõsõm para cezalarõ, meslekten men, kullanõlan bilgisayar ve araçlara el konulmasõ gibi ciddi yaptõrõmlar sõralanõyor ve ilan, Firma sahipleri ve yöneticileri kuruluşlarõnda bu suçun işlenmesi durumunda doğrudan sorumludur. cümlesi ile bitiyordu. Aslõnda bu ve benzeri bir çok müeyyide çeşitli kanunlara serpiştirilmiş, demoklesin kõlõcõ gibi yönetici ve ortaklarõn tepesinde sallanõp durmakta. Ancak ne yazõk ki, daha ziyade satõş ve kara güdülenmiş yönetici ve ortaklar, çoğu kõlõçtan habersiz bir görünüm içinde hõrslõ birer rakip portresi çizmektedirler. Çoğu zaman da, idam sehpasõnda son söz olarak, Bu baa ders olsun daa diyen laza benzer tavõrlar sergilemekte, diğer bir deyişle, sert bir şekilde duvara çarpana veya iş işten geçecek seviyeye gelene kadar yaptõklarõ işin hukuki çerçevesi ile pek ilgilenmemektedirler. Hatta, hukuki çerçeve, takõlõp kalõnan bir olgu olarak küçümsenmekte, bir şekilde işini görüp, gördürmek, o anda meseleyi halletmek veya kõsa sürede büyük karlar etmek amacõyla Makyavelizm daha geçer akçe bir yol olarak görülmektedir. Bu arada, alõnan risklerin ne derece hesaplõ riskler olduğu, ne derece kumar, hatta Rus ruleti olduğu işin sonuna gelindiğinde anlaşõlmaktadõr. Bu durum, belki de Çetin Altan õn sürekli yazageldiği, ölçüsüzlük veya kerterizsizlik ten kaynaklanmakta. Türkiye de, mesleklerin, yaş, tecrübe bazõ ve ayrõntõsõnda alt ve üst getirileri bilinemiyor. İnsanlar, geleceğe güvensizliğin getirdiği telaş ve bahsettiğimiz beklenti ölçüsüzlüğü içinde davranmakta, bu çõrpõnõşlar bütün bir ömrün ailecek ipotek altõna alõnmasõ ile sonuçlanabilmektedir. Yaptõğõmõz çalõşmanõn bu ilk bölümünü vergi mevzuatõndaki şahsi sorumlulukla ilgili düzenlemelere ayõrdõk. Sonraki çalõşmalarõmõzda aşama aşama, giderek tüm mevzuatõ kapsayacak şekilde konunun incelenmesini genişletmeyi düşünüyoruz.

Bu konudaki eleştiri ve katkõlarõnõzõ beklediğimizi tüm içtenliğimizle belirtmek istiyoruz. Eminiz ki, tecrübelerimizin paylaşõmõ ile bir kõsmõmõzõn gereksiz tecrübeler yaşamalarõnõ engelleyebiliriz. I KANUNİ TEMSİLCİ 1 Tanõmõ Bu çalõşmamõzda kanuni temsilcileri daha ziyade limited ve anonim şirketlerin ortak ve yöneticileriyle sõnõrlõ olarak ele alacağõz. Bu açõklamaya göre; vergi kanunlarõ bakõmõnda kanuni temsilci, mükellef ve vergi sorumlularõnõn vergi ile ilgili ödevlerinin zamanõnda ve eksiksiz yerine getirilmesi konusunda, vergi kanunlarõyla yükümlü kõlõnan kişi olarak tanõmlanabilir (5). 2 Kimler kanuni temsilcidir? a Yönetim kurulu Genel olarak şirketin temsili yetkisi yönetim kuruluna aittir. Kanun veya ana sözleşme ile temsil yetkisi verilen bu organlarõn dõşõndakiler, örneğin, anonim şirketlerin ortaklarõ ve kurucu ortaklarõ, şirketin vergi ile ilgili ödevlerinden kanuni temsilciler gibi sorumlu tutulamazlar. Temsil yetkisi, tüzel kişinin amacõna ve konusuna uygun her türlü işleri ve hukuki işlemleri, tüzel kişi adõna, yapma ve tüzel kişinin ünvanõnõ kullanma hakkõ verir. b Yetkinin yönetim kurulu üyelerinden bir kõsmõna veya kurul dõşõndan birine bõrakõlmasõ (5) Kanunun izin verdiği durumlarda, anasözleşme hükümleriyle ya da yönetim ve genel kurullarõnõn kararlarõ ile yönetim kurulunun sõnõrlõ sayõda üyesine veya bu kurul dõşõnda bir kişiye bõrakõlabilir. Örneğin; Türk Ticaret Kanununun 317 nci maddesine göre, anonim şirket, yönetim kurulu tarafõndan temsil edilir. Bununa birlikte, şirket esas mukavelesinde, bu yetki, yönetim kurulu üyeleri arasõnda taksim edilebileceği gibi, üyelerden yalnõzca birine de bõrakõlabilir. Hatta, temsil yetkisinin, şirkette pay sahibi olmayan müdürlere bõrakõlmasõ da olanaklõdõr (TTK. Md. 319).

Temsil yetkisinin yönetim kurulu üyelerinden birine veya birkaçõna ya da yönetim kurulu üyesi olmayan müdüre, kõsmen veya tamamen, bõrakõlmasõ durumunda, diğer üyelerin, terkettikleri temsil yetkisini herhangi bir nedenle kullanmalarõna olanak yoktur. Sadece, bu yetkinin gereği gibi kullanõlõp kullanõlmadõğõnõ denetleyebilirler. Ancak, yetkinin gereği gibi kullanõlmamasõndan dolayõ sorumlu tutulamazlar (TTK. Md.336). Bu nedenle, kendisine temsil yetkisi bõrakõlanlarõn tüzel kişinin vergi ile ilgili ödevlerini yerine getirmemelerinden dolayõ (temsil yetkisini devreden) diğer üyelerin sorumlu tutulamamalarõ gerekir. Ancak; üzerinde temsil yetkisi bulunmayan yönetim kurulu üyelerinin bu sõfatlarõ devam ettiğinden, yerine getirilmesi karar organõ sõfatõyla yönetim kuruluna ait olan vergi ödevlerinin yerine getirilmemesinden dolayõ, koşullarõ varsa, bu üyeler de sorumlu tutulabilirler. c Yönetim kurulu üyelerinden birinin veya bir üçüncü kişinin yetkili sayõlmasõ kanuni temsilcilik sõfatõnõn devri midir? (5) İlgili kanun, tüzük veya anasözleşme ile kim kanuni temsilci olarak belirlenmişse, temsil edilenin vergi ile ilgili ödevlerini o yerine getirmek zorundadõr. Anonim şirketlerin temsil yetkisinin bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya yönetim kurulu üyesi olmayan müdüre devri örneğinde, idare ve temsil yetkisinin şirket yönetim kuruluna ait olduğunu söyleyen de (TTK Md. 317); bu yetkinin, yönetim kurulu üyelerinin bir veya birkaçõna ya da yönetim kurulu üyesi olmayan müdüre devrine olanak sağlayan da kanundur (TTK. Md. 319). Kanunun öngördüğü usule uygun olarak müdür tayin edildiğinde, şirketi temsil ve idare yetkisi artõk yönetim kurulu üyelerine değil, bu müdüre aittir. Dolayõsõyla; ortada, kanuni temsilcilik sõfatõnõn getirdiği yükümlülük ve sorumluluklarõn devri değil; sõfatõn kendisinin devri sözkonusudur. Kanuni temsilcilik sõfatõ, özel kanun, tüzük ve anasözleşme hükümlerine göre kimde ise, temsil edilenin vergi ile ilgili ödevlerini yerine getirme görevi ve bu ödevlerin yerine getirilmemesinden doğan sorumluluk da ondadõr. Esasen; kanuni temsilcilik sõfatõnõn devredilemeyeceği kabul edilecek olunursa, yönetim kurulu üyesi olmayan, hatta ortaklõk sõfatõ dahi bulunmayan şirket müdürünün Vergi Usul Kanununun 10 uncu maddesi uyarõnca sorumlu tutulmasõ olanaksõzlaşõr. Oysa; uygulama, şirket müdürünün anõlan maddeye göre sorumlu tutulabileceği yolundadõr. d Limited şirketlerin temsilcileri Türk Ticaret Kanunun 540. maddesinin ilk fõkrasõna göre, aksi kararlaştõrõlmadõkça, ortaklar, hep birlikte, müdür sõfatõyla limited şirketin işlerini idareye ve şirketi temsile mezun ve mecburdurlar. Aynõ maddenin ikinci fõkrasõna göre de, şirket mukavelesi veya umumi heyet kararõ ile limited şirketin idare ve temsilinin ortaklardan birine veya birkaçõna bõrakõlmasõ olanaklõdõr. Görüldüğü üzere, kendilerine, kanunla şirketi idare ve temsil yetki ve görevi verilen limited şirket ortaklarõ, yine kanunun izni ile, bu yetki ve görevlerini şirket mukavelesinde veya umumi heyet kararõna dayanarak diğer ortak veya ortaklara devredebilmektedirler.

Üzerlerindeki idare ve temsil yetki ve görevini diğer ortak veya ortaklara devreden limited şirket ortaklarõnõn, ortaklõktan başka sõfatlarõ kalmamaktadõr. Danõştay Dördüncü Dairesinin vermiş olduğu kararõnda (18.09.1992 gün ve E:1991/3763, K:1992/3923) da çok açõk biçimde ortaya konulduğu üzere, üzerinde limited şirketi idare ve temsil yetki ve görevi bulunmayan, bu yetki ve görevini sözleşme veya genel kurul kararõ ile devreden ortağõn, limited şirketin ödenmeyen vergi borcundan dolayõ kanuni temsilci gibi sorumlu tutulmasõ olanaklõ değildir. 3 Kanuni temsilcilerin ödevleri Bir tüzel kişilik olan şirketlerin vergi mükellefi veya vergi sorumlusu (bir başkasõndan vergi kesip yatõrmakla yükümlü) olmalarõ halinde, şirketlere düşen ödevler bunlarõn kanuni temsilcileri tarafõndan yerine getirilirler. 4 Mükelleflerin ödevleri nelerdir? Şirkete düşen ödevlerin kanuni temsilci tarafõndan yerine getirileceğini belirtmiştik. Bu aşamada kabaca şirketlerin vergi ile ilgili ödevleri üzerinde durmak gerekiyor. Bildirim mükellefiyeti! İşe başlamayõ bildirme,! Değişiklikleri,! İşi bõrakmayõ bildirme,! Tasfiye ve iflasõ bildirme,! Nakli bildirme,! Ölümü bildirme,! Bina ve arazideki değişiklikleri bildirme, Defter tutma mükellefiyeti Vesika alma, düzenleme mükellefiyeti Muhafaza ve ibraz mükellefiyeti Bilgi verme mükellefiyeti. Yukarõda ana başlõklarõ itibariyle özetlediğimiz tüm bu mükellefiyetlerin amacõ verginin tam ve zamanõnda beyan ve ödenmesine yöneliktir.

II KANUNİ TEMSİLCİLERİN VERGİLERDEN SORUMLULUĞU 1 Sorumluluk Bu ödevlerine yerine getirilmemesi yüzünden şirketten alõnamayan vergi ve buna bağlõ gecikme zammõ, gecikme faizi, ceza vb. alacaklar, kanuni ödevleri yerine getirmeyen kanuni temsilcilerin varlõklarõndan alõnõr. 2 Geri alabilme (rücu) imkanõ Şirketin kanuni temsilcisinin, bu şekilde ödedikleri vergiler için şirkete başvurabilme hakkõ vardõr. Ancak, kanuni temsilciye şirketin mal varlõğõndan takibe konu borcun alõnamamõş olmasõ nedeniyle başvurulmuş olduğundan, bir kez ödenen bu tür borçlarõn şirketten geri alõnabilirliği şüphelidir. III KANUNİ TEMSİLCİLERİN CEZALARDAN SORUMLULUĞU Vergi kanunlarõnda para cezalarõ yanõnda hapis cezalarõ da öngörülmüştür. Doğal olarak hapis cezalarõ fiilleri işleyenler hakkõnda uygulanõrken para cezalarõnda daha farklõ kriterler söz konusu olacaktõr. 1 Para cezalarõ a Vergi ziyaõ suçu ve cezasõ: Ceza, eksik ödenen verginin bir katõna, bu verginin normalde ödenmesi gerektiği tarihten cezaya ilişkin ihbarnamenin düzenlendiği tarihe kadar ½ gecikme faizi (şu an gecikme faizi aylõk %12, dolayõsõyla %6) uygulanmak suretiyle hesaplanõr. Tespit beşinci senede yapõlmõşsa ceza vergi aslõnõn 4 katõna ulaşabilmektedir. b Hileli suçlarda ceza: Verginin eksik ödenmesi, kanunda tarif edilen bir kõsõm hileli fiillerle gerçekleştirilmiş ise vergi ziyaõ cezasõ üç katõ alõnõr. Tespit beşinci senede yapõlmõşsa ceza verginin 12 katõna ulaşabilmektedir.

c Hileli suçlara iştirak edenlerin cezasõ: Hileli suçlara iştirak edenlere de vergi ziyaõ cezasõ kadar ceza uygulanõr. d Usulsüzlük cezalarõ: Kanunda tarif edilmiş fiillerin işlenmesi halinde, bu fiil için öngörülmüş cezalar uygulanmaktadõr. e Özel usulsüzlük cezalarõ: Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alõnmamasõ ile diğer bir kõsõm şekil ve usul hükümlerine uyulmamasõ halinde verilecek cezalar ayrõca düzenlenmiştir. Özel usulsüzlük olarak tarif edilen fiillerin cezasõ usulsüzlüğe göre daha ağõrdõr. 2 İşyeri kapatma cezasõ Doğrudan iş yerine yönelik bir ceza olduğundan yönetici ve ortaklarõ etkilemez. Aynõ yõl içinde birinci defa işyerinin kapatõlõyor olmasõ halinde, talep halinde kapatma cezasõ para cezasõna çevrilir. Aynõ yõl içinde tekrar kapatma cezasõ alõnõrsa bu kez paraya çevrilemez. Para cezasõ 15 gün içinde ödenmezse kapatma cezasõ uygulanõr. Zamanõnda itirazlarõn yapõlmamasõ, davalarõn açõlmamõş olmasõ nedeniyle kapatma cezasõnõn kesinleşmesi halinde vergi idaresi yöneticilere yönelemese de, bu durum işletmenin ortaklarõ açõsõndan sorun haline getirilebilecektir. 3 Hapis cezalarõ a 6 ay-3 yõl hapis cezasõ: Defter ve kayõtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapõlmasõ, İlgisiz kişiler adõna hesap açma, Kayõtlarõ başka defterlerde izleme, Defter, kayõt ve belgeleri tahrif etme veya gizleme, Muhteviyatõ itibariyle yanõltõcõ belge düzenleme veya kullanma, hallerinde altõ aydan üç yõla kadar hapis cezasõna hükmolunabilir.

i) Hapis cezasõnõn para cezasõna çevrilmesi Bu ceza para cezasõna çevrilebilir, ancak ertelenemez. Hapis cezasõ para cezasõna çevrilirken her bir gün için asgari ücretin bir aylõk brüt tutarõnõn yarõsõ esas alõnõr. ii) Muhteviyatõ itibariyle yanõltõcõ belge kavramõ Muhteviyatõ itibariyle yanõltõcõ belge, gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykõrõ şekilde yansõtan belgedir. Alt, üst nüshalarda farklõ tutarlara yer verilmesi, Belgenin daha yüksek veya düşük tutarla tanzimi, Belgenin daha yüksek veya düşük miktarlarla tanzimi bu duruma örnek olarak verilebilir. Bu çerçevede değerlendirilebilecek işlemlerin yoğun olarak cereyan ettiğini düşünüyoruz. b 18 ay-3 yõl ağõr hapis cezasõ: Defter, kayõt ve belgeleri yok edenler, Defter sahifeleri yerine başka yapraklar koyanlar, Sahte belge düzenleyenler, Sahte belge kullananlar, Maliye Bakanlõğõ ile anlaşmasõ olmadõğõ halde belge basanlar, Belgeyi sahte olarak basanlar, hakkõnda 18 aydan üç yõla kadar ağõr hapis cezasõ uygulanõr. i) Erteleme ve para cezasõna çevrilme Bu cezanõn para cezasõna çevrilmesi veya ertelenmesi konusunda genel hükümler cari olacaktõr. ii) Sahte belge kavramõ Sahte belge, gerçek muamele veya durum olmadõğõ halde bunlar varmõş gibi düzenlenen belgedir.

Uygulamada sahte belge kullanõmõ da oldukça yaygõndõr. Vergi matrahõnõ azaltmak, Bir kõsõm belgelenemeyen giderler yerine kaim olmak, Daha az KDV ödemek, Daha fazla KDV iadesi almak, Diğer teşviklerden faydalanmak, Vergi iadesi alabilmek vb. nedenlerle sahte belge kullanõlabilmektedir. c Pişmanlõk hükümlerinden yararlanma Yukarõda a ve b bentlerinde özetlenen suçlarõ ilgili makamlara bildirenler hakkõnda bu cezalar uygulanmaz. 4 İştirak, azmettirme a Maddi menfaat gözeterek iştirak: Hileli vergi suçlarõnda, kanunda tarif edilen fiillerin icrasõna maddi bir menfaat temini gayesiyle iştirak halinde iştirak eden o fiile mahsus hapis cezasõ ile cezalandõrõlõr. b Maddi menfaat gözetmeksizin iştirak: Hileli vergi suçuna maddi bir menfaat gözetmeksizin iştrak edenlere, ilgili fiil için kanunda öngörülen cezanõn ¼ ü hükmolunur. c Azmettirme: Hileli vergi suçlarõnõ işlemeye azmettirenlere de fiile mahsus ceza hükmolunur. 5 Hangi hallerde para cezalarõ için kanuni temsilciye gelinebilir? Şirketin mal varlõğõndan karşõlanamayan para cezalarõ için, kanuni ödevlerini yerine getirmeyen kanuni temsilcilerin mal varlõklarõna yönelinebilecektir. 6 Hangi hallerde kanuni temsilci hapis cezalarõna muhatap olabilecektir? Cezalarõn şahsiliği prensibi gereği, hürriyeti bağlayõcõ cezalarõn doğrudan fiilleri işleyenler için hükmolunacak olmasõ tabiidir.

Ancak şirketin ortak ve şirketi temsile yetkili yöneticileri her zaman, menfaatin tarafõ olmalarõndan hareketle, işletmede işlenen suçlardan dolayõ kolayca suçlanabilecekler, kendilerini de savunmalarõ kolay olmayacaktõr. 7 Tahsilat kanununda öngörülen cezalar a Tahsile engel olma suçu: Vergi vb. kamu alacağõnõn tahsili için takip muamelelerine başlanmõş, tahsile engel olmak veya zorlaştõrmak maksadõyla mallarõn bir kõsmõ veya tamamõ satõlmak veya gizlenmek vb. usullerle yok edilir ve alacağõn tahsili mümkün olmazsa bu fiilleri işleyenlere hapis cezasõ uygulanõr. i) Üç aydan üç yõla kadar hapis (kaçõrõlan mal fahiş veya az değilse), ii) Dörtbuçuk aydan dört buçuk yõla kadar hapis (kaçõrõlan mal fahiş ise), iii) Bir buçuk aydan bir buçuk yõla kadar hapis (kaçõrõlan mal az ise) cezasõna hükmolunabilir. b Gerçeğe aykõrõ beyanda bulunma suçu: Vergi vb. kamu alacaklarõ için takibe geçen idareler ya borcun ödenmesini ya da mal bildiriminde bulunulmasõnõ isterler. Mal bildiriminde bulunulmuş ancak, bildirimin gerçeği yansõtmadõğõ sonucuna varõlmõşsa gerçeğe aykõrõ bildirimde bulunanlara bir aydan bir seneye kadar hapis cezasõ verilir. c Mal edinme ve artmalarõnõ bildirmeme suçu: Mal bildiriminden sonra, vergi borcu bitene kadar edinilen mal ve gelirlerin idareye bildirilmesi zorunluluğu vardõr. Bu zorunluluk yerine getirilmezse ve bu nedenle tahsilat engellenmiş veya zorlaşmõş ise bir aydan bir yõla kadar hafif hapis cezasõ verilir. d Vergi borçlusuna ait ellerindeki mallarõ bildirmeme suçu: Talebe rağmen, vergi borçlusuna ait olup ellerinde mal bulunanlarõn bu mallarõ idareye bildirmemesi halinde 15 günden 6 aya kadar hafif hapis cezasõ verilir. e Mal bildiriminde bulunmama halinde hapsen tazyik:

Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu 7 günlük müddet içinde borcunu ödemediği ve mal bildiriminde de bulunmadõğõ takdirde mal bildiriminde bulununcaya kadar bir defaya mahsus olmak ve üç ayõ geçmemek üzere hapisle tazyik olunur. f İstenen bilgileri vermeme suçu: Malõ olmadõğõnõ bildiren borçlu en geç 15 gün içinde en son merkez ve iş adreslerini, varsa diğer devamlõ mükellefiyetleri bulunduğu idareleri bildirmek mecburiyetindedir. Makul bir özre dayanmadan bu görevi yerine getirmeyenler bir aya kadar hafif hapis cezasõ ile cezalandõrõlõr. IV TASFİYE DÖNEMİNDE SORUMLULUK 1 Tasfiye öncesi borçlardan sorumluluk Şirketin tasfiye ediliyor veya edilmiş olmasõ kanuni temsilcilerin tasfiyeye giriş tarihinden önceki zamanlara ait sorumluluklarõnõ kaldõrmaz. 2 Tasfiye döneminde kim sorumludur? Tasfiye memurlarõ tasfiye döneminde doğan vergi vb. yükümlülüklerden ilk elde sorumludurlar. Vergi yükümlülüklerini yerine getirmeden alacaklõlara ödeme veya ortaklara paylaştõrma yapamazlar. Aksi takdirde ödenmemiş olan bu vergilerin asõl ve zamlarõ ile cezalarõndan şahsen ve müteselsilen sorumlu olurlar. 3 Tasfiyeden pay alan ortağõn sorumluluğu Vergi asõl ve zamlarõ, kendilerine paylaştõrma yapõlan ortaklardan da aranõlabilir. Ortaklardan tahsil edilmiş olan vergi asõllarõ için ayrõca tasfiye memurlarõna müracaat olunmaz. Tasfiye memurlarõ, ödedikleri vergiler nedeniyle, tasfiyeden pay almõş bulunan ortaklara başvurabilir.

4 Tasfiyeden pay almõş bulunan alacaklõlarõn sorumluluğu Tasfiye memuru, şahsen karşõladõğõ vergileri, pay almõş bulunan ortaklardan karşõlayamamõşsa, alacaklarõnõ tamamen veya kõsmen tahsil etmiş alacaklõlara başvurabilecektir. 5 Tasfiye memurlarõnõn tasfiye dönemi sonrasõnda sorumluluklarõ Tasfiye sonrasõ, kural olarak tasfiye olunan şirketin hesaplarõ vergi incelemesine tabi tutulur. İncelemenin neticesi tasfiye memuruna bildirilir. İnceleme raporuna göre tahsili gereken vergiler tahsil edilene kadar tasfiye memurunun sorumluluğu devam eder. V ORTAKLARIN KUSURSUZ SORUMLULUĞU 1 Ortaklõk paylarõ nedeniyle sorumluluk Şirket ortaklarõ, vergi borçlarõ nedeniyle ilk etapta taahhüt ettikleri sermaye payõ nispetinde sorumludurlar. Daha önceki bölümlerde şirketi temsil yetkisi bulunan ortaklarla ilgili açõklamalarõmõz da dikkate alõndõğõnda bunun anlamõ, şirketi temsil yetkisi bulunmayan ortaklar için (limited şirket ortaklarõ hariç) sorumluluğun sõnõrlanabilirliğidir. 2 Limited şirket ortaklarõnõn sorumluluğu Limited şirket ortaklarõ, şirketten tahsil imkanõ bulunmayan vergi borçlarõndan sermaye hisseleri oranõnda doğrudan doğruya sorumludurlar. Doğrudan doğruya sorumluluğun anlamõ şahsi mal varlõğõ ile sorumluluktur. Dolayõsõyla, limited şirket ortaklarõ kusurlu olsun olmasõnlar borçlardan dolayõ sorumlu tutulabileceklerdir. Bu nedenle diğer şirket tiplerine nazaran limited şirket ortaklõğõ daha riskli hale gelmiştir. 3 Ortaklarõn şirkete olan borçlarõ nedeniyle sorumluluklarõ Şayet yönetici veya ortaklarõn şirkete borçlarõ varsa, alacaklõ vergi idaresi bu yöneticiler ve ortaklar nezdinde de takibe geçebileceklerdir.

Böyle bir takip için kusur, kanuni ödevleri yerine getirmiş olma veya alacağõn şirket mal varlõğõndan tahsil edilememiş olmasõ vb. şartlar aranmayacak, doğrudan takibata geçilebilecektir. VI BAŞKASININ FİİLLERİ NEDENİYLE SORUMLULUK 1 Ödediğiniz KDV yi birkez daha ödemek zorunda kalabilirsiniz Mal veya hizmet satõn alõrken fatura bedeli ile birlikte ödediğiniz KDV, karşõ tarafça Devlete intikal ettirilmemişse bu KDV nin tarafõnõzdan tekrar ödenmesi talebi ile karşõ karşõya kalabilirsiniz. Mali İdarenin yaklaşõmõnõn aksine yargõda bir ilişkinin varlõğõ aranmaktadõr. Yargõ kararlarõna göre, mal veya hizmet gerçekten alõnmõş, bedel de gerçekten ödenmiş ve bu konularda da ihtilaf yok ise KDV nin tekrar aranamayacağõ görüşündedir. Yönetici ve ortaklar için doğrudan bir sorumluluk söz konusu olmamakla birlikte, şayet böyle bir taleple karşõlaşan şirket talebe konu vergiyi ödeyemezse ortak veya yöneticilerin mal varlõklarõna yönelinilebilecektir. 2 Sizden kesilen stopajõ da tekrar ödeyebilir veya indirim olarak dikkate alamayabilirsiniz Aynõ hukuki düzenleme çerçevesinde, Hazine ye intikal etmeyen verginin indirim ya da iadesi söz konusu olamaz. yaklaşõmõndan hareketle, KDV dekine benzer işlemlerle karşõlaşmanõz mümkün olabilecektir. KDV konusunda yaptõğõmõz açõklamalarõn burada da geçerli olduğunu düşünüyoruz. VII YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN (YMM LERİN) SORUMLULUĞU 1 YMM lerin Devlete karşõ sorumluluğu 3568 sayõlõ Kanun ve Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde, YMM ler, tasdik ettikleri dönem ve konu ile sõnõrlõ olmak üzere, tasdikini yaptõklarõ şirketlerin, daha sonra incelenmesi neticesinde ortaya çõkan ilave vergi, ceza ve faizlerinden dolayõ müşterek, müteselsil sorumludurlar.

2 YMM lerin müşterilerine karşõ sorumluluklarõ Tasdik edilen dönemle ilgili olarak daha sonra ilave vergi, ceza, faiz ödemek zorunda kalan mükellefler, kendilerini zarara uğrattõğõ gerekçesi ile, özel hukuk hükümleri çerçevesinde, ödedikleri ceza ve faizlerin kõsmen veya tamamen YMM tarafõndan karşõlanmasõ talebiyle yargõya başvurabileceklerdir. 3 Rücu imkanõ Müteselsil sorumluluk çerçevesinde vergi idaresine vergi veya ceza ödeyen YMM, haksõz ödediğini düşündüğü kõsõm için mükelleften talepte bulunabilecektir. Bu konuda ortaya çõkabilecek çekişme özel hukuk kurallarõna göre yargõda çözümlenebilecektir. VIII YABANCI KURUM VE ŞAHISLARIN TEMSİLCİLERİNİN SORUMLULUKLARI 1 Vergiler nedeniyle sorumluluk Kanuni ve iş merkezi Türkiye dõşõnda bulunan bir kurum ya da kişinin Türkiye deki temsilcisi, bu kurum veya kişinin ödenmemiş vergilerinden sorumludur. 2 Para cezalarõ nedeniyle sorumluluk Para cezalarõnõn takibinde vergilerde olduğu gibi hareket edilir. İlk etapta şirketin mal varlõklarõna gidilir. Daha sonra, kanuni ödevlerini yerine getirmemiş olan temsilciye yönelinilebilinir. 3 Hürriyeti kõsõtlayõcõ cezalar nedeniyle sorumluluk Cezalarõn şahsiliği prensibi gereği, temsilci ancak işlediği fiiller nedeniyle cezalandõrõlabilecektir. IX ZAMANAŞIMI Sorumluluk sonsuza kadar sürmeyecektir.

1 Tahakkuk zaman aşõmõ Vergi alacağõnõn doğduğu takvim yõlõnõ takip eden yõlõn başõndan başlayarak beş yõl içinde mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zaman aşõmõna uğrarlar. 2 Tahsil zaman aşõmõ Vergi alacağõ, vadesinin rastladõğõ takvim yõlõnõ takip eden yõlõn başõndan itibaren 5 yõl içinde tahsil edilmezse zaman aşõmõna uğrar. 3 Para cezalarõnda zaman aşõmõ Başta Türk Ceza Kanunu olmak üzere hususi kanunlarõndaki hükümler mahfuzdur. Vergi Usul Kanununda zikredilen, Vergi ziyaõ, Özel usulsüzlük, İşyeri kapatma cezalarõnda da zaman aşõmõ izleyen yõlõn başõndan başlayarak beş yõldõr. Usulsüzlük cezalarõnda ise, usulsüzlüğün yapõldõğõ yõlõ takip eden yõldan başlamak üzere iki yõldõr. 4 Hapis cezalarõnda zaman aşõmõ Türk Ceza Kanunundaki zaman aşõmõ hükümleri geçerlidir. X İTİRAZ Ortağõ veya yöneticisi olduğu şirketin borçlarõ nedeniyle vergi idaresinin takibine maruz kalan kişilerin itiraz hakkõ her zaman mevcuttur. 1 Henüz şirketin tam anlamõyla takip edilmediği iddiasõnda bulunulabilir Öncelikle şirketin mal varlõğõna yönelinmeli, şirketin mal varlõğõndan alõnamamasõ, alõnma imkanõnõn bulunmamasõ halinde ortak veya yöneticinin takibine başlanõlmalõdõr.

2 İlgili dönemde yönetici veya ortak olunmadõğõ iddiasõ Gerekli belgelerle talepte bulunulan dönemde yönetici veya ortak olunmadõğõ ortaya konulabilirse takip durdurulabilecektir. 3 Yönetim kurulu üyesi olmakla birlikte temsil yetkisinin bulunmadõğõ iddiasõ Yönetim kurulu kararlarõ ve imza sirkülerleriyle, yönetim kurulunda bulunmakla birlikte temsil yetkisinin bulunmadõğõnõ ispatlayan yönetim kurulu üyesi takipten kurtulabilir. 4 Kanuni ödevlerin yerine getirilmesinde kusursuzluk iddiasõ Kusursuzluk ortaya konulabilirse takipten kurtulmak mümkün olabilecektir. 5 Zaman aşõmõ Şayet takibi yapõlan borç zaman aşõmõna uğramõşsa, bu durumun ileri sürülmesi ile takip durur. 6 İtirazõn şekli a İşlemi yapan makama itiraz Yazõlõ olarak başvurulmalõdõr. Vergi/Ceza ihbarnamesi ile takip yapõlõyorsa 30 gün, ödeme emri tebliğ edilmiş ise 7 gün içinde idarenin kaydõndan geçmiş bir dilekçe ile itirazda bulunulabilir. 60 gün içinde cevap verilmemiş veya bu süre içinde olumsuz cevap verilmiş ise bir üst merciye şikayet yoluyla itiraz edilebilir. b Şikayet yoluyla bir üst makama itiraz 60 günlük itiraz süresini takiben bir üst makama yazõlõ başvuruda bulunulur. 60 gün içinde cevap verilmez veya olumsuz cevap verilirse dava açõlmalõdõr. c Dava açõlmasõ İtiraz ve şikayetler dava açma süresini durdururlar. Ancak, 60 ar günlük sürelerin bitimiyle dava açma süresi durduğu yerden işlemeye devam eder.

Bu nedenle şikayet yoluyla itirazõn da olumsuz neticelenmesi halinde vergi mahkemesinde dava açõlmasõ gerekecektir. XI ÖLÜM 1 Vergi cezalarõ Ölüm halinde vergi cezalarõ düşeceğinden, ortak veya yöneticilerin terekesinin cezalar nedeniyle ölüm sonrasõ takibinin duracağõnõ düşünüyoruz. 2 Vergi aslõ Borçlunun ölümü halinde, mirasõ reddetmemiş mirasçõlar hakkõnda da takip devam eder. Mirasõn tutulan defter mucibince kabulü halinde, mirasçõ, deftere kaydedilmemiş olsa dahi vergi borcundan mirastan kendisine düşen miktar ile mesuldür. XII YURT DIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI Vergi idaresi, ortak veya yöneticiyi takibe başladõğõnda bir tedbir olarak yurt dõşõna çõkõş yasağõ getirebilir. XIII ZAMAN-I İDARE (5) Kural olarak ortak veya yönetici ortak veya yöneticilik sõfatõnõn devam ettiği dönemle sõnõrlõ olarak sorumludur. Diğer bir deyişle, sadece kendi zaman-õ idaresinde ortaya çõkan veya kendi zaman-õ idaresi ile ilgili daha sonra ortaya çõkan vergi ve cezalar nedeniyle sorumlu tutulabilecektir. 1 Sorumluluğun zaman bakõmõndan sõnõrõ Kanuni temsilcinin temsil edilenin varlõğõndan tamamen veya kõsmen alõnamayan vergi borcundan (ve bu borca bağlõ diğer borçlardan) dolayõ sorumluluğu, kanuni temsilcilik sõfatõnõn devamõ süresince sözkonusudur; bu sõfatõn kazanõldõğõ tarih ile yitirildiği tarih arasõnda kalan vergilendirme dönemlerini kapsar. Bu tarihten önceki ve sonraki vergilendirme dönemlerine ait olup yerine getirilmeyen vergi ödevlerinden dolayõ, kanuni temsilci sorumlu tutulamaz. Bu iki tarih, kanuni temsilcinin sorumluluğunun zaman bakõmõndan sõnõrõnõ oluşturmaktadõr. Bununla birlikte; Danõştay õn istisnai nitelikteki kimi kararlarõnda, kanuni temsilcinin sorumluluğunun bu zaman sõnõrõnõn ötesine taşõrõldõğõ da görülmektedir.

Dan.3.D., 01.10.1991, E:1990/1774, K:1991/2451, Danõştay Dergisi, S.84-85, sh.186; Uzlaşma talep edilerek uzlaşõlmasõ sonucunda kesinleşen vergilerin şirket mal varlõğõndan tahsil edilememesi halinde, uzlaşan kanuni temsilcinin sorumlu tutulmasõ gerekeceği; bu nedenle, salt görev yaptõğõ döneme ilişkin olmasõ sebebiyle, eski kanuni temsilci adõna ödeme emri düzenlenmesinde isabet bulunmadõğõ hk. 2 Kanuni temsilciliğin sona ermesi Kanuni temsilcilik sõfatõnõn kaybedilmesi; ölüm, istifa, azil, görev süresinin sona ermesi, ortaklõktan çõkarõlma vs. ile olur. Ölüm hali dõşõnda, kanuni temsilcinin bu sõfatõnõn sona ermiş sayõlabilmesi için, ona bu sõfatõ veren görevle ilişkisi özel kanunda, tüzükte veya anasözleşmede öngörülen usule uygun olarak kesilmiş bulunmalõdõr. 3 Tescil ve ilan zorunlu mudur? İstifa, azil veya ortaklõktan çõkarõlma ile yönetim kurulu üyeliği, dolayõsõyla da, kanuni temsilcilik sõfatõnõn sona ereceğini düşünüyoruz. Salt, iyi niyetli üçüncü kişileri korumak amacõyla Türk Ticaret Kanununda öngörülen tescil ve ilana ilişkin hükümlere dayanõlarak, kanuni temsilcilik sõfatõ sona eren ve, bu yüzden, bu sõfatõn gerektirdiği görevlerine yerine getirme ve yetkilerini kullanma olanağõ bulunmayan üyenin, bu tarihten tescil ve ilan tarihine kadar geçecek süre zarfõnda da, Vergi Usul Kanununun 10 uncu maddesine göre sorumlu kabul edilmesi mümkün değildir. Yönetim kurulu üyeliğinden ayrõlan kanuni temsilci ile ilgili olarak; Durumunun ticaret sicilinde tescil ve ilanõndan sonraki dönemlere ait vergi borcundan dolayõ hiçbir biçimde sorumlu tutulamayacağõ, Yönetim kurulu üyeliğinden ayrõldõğõ tarih ile bu durumun tescil ve ilanõnõn gerçekleştirildiği tarih arasõndaki dönemlere ait vergi borcundan ise, bu tarihler arasõnda kanuni temsilcilik görevini yerine getirebilecek durumda bulunmasõ (ve diğer koşullarõn da gerçekleşmesi) koşuluyla sorumlu tutulabileceği, Yönetim kurulu üyeliğini kazandõğõ tarih ile üyelikten ayrõldõğõ tarih arasõndaki dönemlere ait vergi borcunda ise, (koşullarõ varsa) sorumlu olacağõ, sonucuna varõlõr.