Nitelikli Elektronik Sertifikanõn İptal Edilmesi EİK m.9 f.1 e göre,

Transkript

1 15 Ocak 2004 tarihinde T.B.M.M. tarafõndan kabul edilerek yasalaşan ve 23 Ocak 2004 tarihli ve sayõlõ Resmi Gazete de yayõnlanan 5070 sayõlõ Elektronik İmza Kanunu ( Kanun veya EİK ) -25. maddesinde yer alan yayõm tarihinden altõ ay sonra yürürlüğe girmesini öngören düzenleme gereğince- 23 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun un hazõrlanma amacõ, e-ticaretin bütünüyle düzenlenmesi değil, e-ticarete ilişkin diğer kanuni düzenlemelerin önünü açmaktõr. Kanun, elektronik imzanõn hukuki ve teknik yapõsõ, elektronik imza ile ilgili işlemler ve elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõnõn faaliyetlerini düzenlemektedir lardan itibaren internetin hayatõmõza girmesi ile birlikte geleneksel ve alõşõlmõş iletişim yöntemlerinden, elektronik iletişim yöntemlerine doğru hõzlõ bir gelişim yaşanmõş, ekonomik ve sosyal alanda yeni olanaklar yaratõlmõştõr. Elektronik ticaretin ve daha kapsamlõ ele almak gerekirse internet üzerinde yürütülen her türlü işlemin gelişimi için en önemli unsurlardan bir tanesi, -birbirini belki de hiç tanõmayan- taraflarõn karşõlõklõ işlemlerini bir güven ortamõ içinde gerçekleştirmeleridir. Bu güven ortamõ hiç şüphesiz ilişkinin taraflarõnõn, diğer tarafõn gerçekten de doğru kişi olduğuna inanç duymalarõ ile yaratõlabilecektir. Bu noktada elektronik imza son derece önemli bir görev üstlenmektedir. Elektronik imzanõn bir diğer önemli fonksiyonu ise taraflar arasõndaki ilişkiyi bağlayõcõ kõlmak yönündeki etkisidir. Elektronik imzanõn bütün fonksiyonlarõ ile işlerlik kazanabilmesi bakõmõndan dünya üzerindeki pek çok ülkede yasama çalõşmalarõ gerçekleştirilmiş ve halen gerçekleştirilmektedir. Elektronik imzanõn hukuksal olarak ne tür bir etki doğuracağõ ancak yasal düzenlemeler aracõlõğõyla kendisine atfedilecek anlam doğrultusunda tespit edilebilecektir. Elektronik İmza Kanun un Tanõmlar başlõkla 3. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, elektronik imza, başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantõksal bağlantõsõ bulunan ve kimlik doğrulama amacõyla kullanõlan elektronik veriyi ifade etmektedir. Bu bağlamda elektronik veri; elektronik, optik veya benzeri yollarla üretilen, taşõnan veya saklanan kayõtlardõr. Güvenli Elektronik İmza Yasa koyucu elektronik imzanõn tanõmõnõ yapmakla yetinmemiş; m.4 te güvenli elektronik imza kavramõna da yer vererek, hangi şartlar altõnda bir güvenli elektronik imzanõn varlõğõndan söz edilebileceğine ilişkin kriterleri belirlemiştir. Bu kriterler aşağõdaki gibidir: Münhasõran imza sahibine bağlõ olmak, Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracõ ile oluşturulmak, Nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliğinin tespitini sağlamak, İmzalanmõş elektronik veride sonradan herhangi bir değişiklik yapõlõp yapõlmadõğõnõn tespitini sağlamaktõr. Kriterlerin belirlenmesinden sonra EİK m.5 f.1 ile güvenli elektronik imzanõn, elle atõlan imza ile aynõ hukuki sonucu doğuracağõ hükmü getirilmiştir. Bu hüküm kapsamõnda bütün elektronik imza türlerine değil, sadece Kanun tarafõndan güvenli elektronik imza kabul edilenlere sonuç bağlandõğõ açõktõr.

2 Yapõlan bu düzenlemenin pekiştirilmesi bakõmõndan ayrõca, EİK m.22 ye göre, Borçlar Kanunu m.14 f.1 e güvenli elektronik imza elle atõlan imza ile aynõ ispat gücünü haizdir. cümlesi eklenmiştir. Ayrõca, EİK m.23 düzenlemesi ile Hukuk Usulü Muhakameleri Kanunu na 295/A maddesinin eklenmesi öngörülmüş ve bu yapõlan düzenleme ile usulüne uygun güvenli elektronik imza ile oluşturulan elektronik veriler senet hükmünde sayõlmõş ve aksi ispatlanõncaya kadar kesin delil olmalarõ öngörülmüştür. EİK m.5 f.2 ile çeşitli kanunlarõn resmi şekle veya özel merasime tabi tuttuğu hukuki işlemler ve teminat sözleşmelerinin, güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemeyeceği hükmünü getirmiş ve Kanun Gerekçesi nde bu düzenlemenin getirilmesinin amacõ, elektronik imzanõn kullanõm çabukluğu dolayõsõyla doğmasõ muhtemel zararlarõn önlenmesi olarak ifade edilmiştir. Güvenli Elektronik İmza Oluşturma ve Doğrulama Araçlarõ Elektronik imzanõn eşsiz bir biçimde oluşmasõnõn sağlayan veriye, İmza Oluşturma Verisi adõ verilmektedir. İmza Oluşturma Verisi; bir eşi daha olmayan şifreler ve sair materyaller bütünüdür. Bu veri imza sahibine aittir ve kişi ile imza arasõndaki bağõ kurar. Kanun un 6. maddesinde güvenli elektronik imza oluşturma araçlarõnõn, 7. maddesinde ise güvenli elektronik imza doğrulama araçlarõnõn sahip olmasõ gereken özellikler belirlenmiştir. Kanun, yukarõda da değindiğimiz üzere güvenli elektronik imzanõn ayrõca nitelikli elektronik sertifikaya dayanmasõnõ şart koşmuştur. Elektronik Sertifika EİK m.2 de yapõlan tanõmlamaya göre Elektronik Sertifika, imza sahibinin imza doğrulama verisi ile kimlik bilgilerini birbirine bağlayan elektronik kaydõ ifade eder. Elektronik sertifika olmaksõzõn imza doğrulama verisi ile gösterilen kişinin kimlik bilgilerinin doğrulanmasõ mümkün olmamakta; söz konusu hizmet ise ancak güvenilir bir üçüncü kişi tarafõndan sağlanabilmektedir. Nitelikli Elektronik Sertifika Daha önce de ifade ettiğimiz üzere, güvenli elektronik imzanõn varlõğõ için olmazsa olmaz unusurlardan birisi de Nitelikli Elektronik Sertifikaya dayanmak şeklinde belirtilmiştir. Nitelikli Elektronik Sertifikanõn ne şekilde olmasõ gerektiği EİK m.9 ile düzenlenmiş bulunmaktadõr. Bu maddeye göre Nitelikli Elektronik Sertifikada aşağõdaki unsurlarõn yer almasõ gerekir: Sertifikanõn "Nitelikli Elektronik Sertifika" olduğuna dair bir ibare, Sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn kimlik bilgileri ve kurulduğu ülke adõ, İmza sahibinin teşhis edilebileceği kimlik bilgileri, Elektronik imza oluşturma verisine karşõlõk gelen imza doğrulama verisi, Sertifikanõn geçerlilik süresinin başlangõç ve bitiş tarihleri, Sertifikanõn seri numarasõ, Sertifika sahibi diğer bir kişi adõna hareket ediyorsa bu yetkisine ilişkin bilgi, Sertifika sahibi talep ederse meslekî veya diğer kişisel bilgileri, Varsa sertifikanõn kullanõm şartlarõ ve kullanõlacağõ işlemlerdeki maddî sõnõrlamalara ilişkin bilgiler, Sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn sertifikada yer alan bilgileri doğrulayan güvenli elektronik imzasõ.

3 Yabancõ Elektronik Sertifikalar EİK m.14 e göre, yabancõ bir ülkede faaliyet gösteren elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn düzenlediği elektronik sertifikalarõn Türkiye de geçerli olabilmesi ve hukuki sonuç doğurabilmesi için milletlerarasõ bir antlaşmanõn bulunmasõ şartõ aranmõştõr. Yabancõ bir ülkede faaliyet gösteren bir elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõ tarafõndan düzenlenen bir elektronik sertifikanõn Türkiye de kurulu bir elektronik sertifika hizmet sağlayõcõ tarafõndan garanti edilmesi halinde bu elektronik sertifikalar da Nitelikli Elektronik Sertifika sayõlacak, hukuki sonuç doğuracaktõr. Garanti altõna alõnan bu elektronik sertifikalarõn kullanõlmasõ sonucunda doğacak zararlardan, garanti veren konumundaki Türkiye deki elektronik hizmet sağlayõcõsõ da sorumlu olacaktõr. Nitelikli Elektronik Sertifikanõn İptal Edilmesi EİK m.9 f.1 e göre, Nitelikli Elektronik Sertifika sahibinin talebi olmasõ halinde, Sağladõğõ Nitelikli Elektronik Sertifikaya ilişkin veri tabanõnda bulunan bilgilerin sahteliğinin veya yanlõşlõğõnõn ortaya çõkmasõ veya bilgilerin değişmesi durumunda, Nitelikli Elektronik Sertifika sahibinin fiil ehliyetinin sõnõrlandõğõnõn, iflâsõnõn veya gaipliğinin ya da ölümünün öğrenilmesi halinde, düzenlemiş olduğu elektronik sertifika, elektronik sertifika sağlayõcõ tarafõndan derhal iptal edilmeli ve elektronik sertifikanõn iptal edildiği zamanõn tam olarak tespit edilmesine imkan veren ve üçüncü kişilerin hõzlõ ve güvenli bir biçimde ulaşabileceği bir kayõt oluşturmalõdõr. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayõcõsõ Elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõ m.8 f.1 e göre, elektronik sertifika, zaman damgasõ ve elektronik imzalarla ilgili hizmetleri sağlayan kamu kurum ve kuruluşlarõ ile gerçek veya özel hukuk tüzel kişileridir. Elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõ, Telekomünikasyon Kurumu na ( Kurum ) iki ay önceden bildirimde bulunarak faaliyete geçebilir. Aynõ madde kapsamõnda, elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõ, faaliyetleri sõrasõnda, Kurum tarafõndan belirlenecek olan alt ve üst ücret sõnõrlarõna uymak zorundadõrlar. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayõcõsõnõn Yükümlülükleri Elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn faaliyetleri sõrasõnda uymak zorunda olduğu yükümlülükler EİK m.10 ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõ, Hizmetin gerektirdiği nitelikte personel istihdam etmek, Nitelikli sertifika verdiği kişilerin kimliğini resmî belgelere göre güvenilir bir biçimde tespit etmek, Sertifika sahibinin diğer bir kişi adõna hareket edebilme yetkisi, meslekî veya diğer kişisel bilgilerinin sertifikada bulunmasõ durumunda, bu bilgileri de resmî belgelere dayandõrarak güvenilir bir biçimde belirlemek, İmza oluşturma verisinin sertifika hizmet sağlayõcõsõ tarafõndan veya sertifika talep eden kişi tarafõndan sertifika hizmet sağlayõcõsõna ait yerlerde üretilmesi durumunda bu işlemin

4 gizliliğini sağlamak veya sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn sağladõğõ araçlarla üretilmesi durumunda, bu işleyişin güvenliğini sağlamak, Sertifikanõn kullanõmõna ilişkin özelliklerin ve uyuşmazlõklarõn çözüm yollarõ ile ilgili şartlarõn ve kanunlarda öngörülen sõnõrlamalar saklõ kalmak üzere güvenli elektronik imzanõn elle atõlan imza ile eşdeğer olduğu hakkõnda sertifika talep eden kişiyi sertifikanõn tesliminden önce yazõlõ olarak bilgilendirmek, Sertifikada bulunan imza doğrulama verisine karşõlõk gelen imza oluşturma verisini başkasõna kullandõrmamasõ konusunda, sertifika sahibini yazõlõ olarak uyarmak ve bilgilendirmek, Yaptõğõ hizmetlere ilişkin tüm kayõtlarõ yönetmelikle belirlenen süreyle saklamakla, Faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Kuruma ve elektronik sertifika sahibine bildirmek, zorundadõrlar. Ayrõca, elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõ üretilen imza oluşturma verisinin bir kopyasõnõ alamaz veya bu veriyi saklayamaz. Bilgilerin Korunmasõ Kanun, elektronik sertifika talep eden kişilerin bilgilerinin korunmasõ bakõmõndan ayrõ bir düzenleme getirmiş bulunmaktadõr. EİK m.12 ye göre, elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõ, Elektronik sertifika talep eden kişiden, elektronik sertifika vermek için gerekli bilgiler hariç bilgi talep edemez ve bu bilgileri kişinin rõzasõ dõşõnda elde edemez, Elektronik sertifika sahibinin izni olmaksõzõn sertifikayõ üçüncü kişilerin ulaşabileceği ortamlarda bulunduramaz, Elektronik sertifika talep eden kişinin yazõlõ rõzasõ olmaksõzõn üçüncü kişilerin kişisel verileri elde etmesini engeller. Bu bilgileri sertifika sahibinin onayõ olmaksõzõn üçüncü kişilere iletemez ve başka amaçlarla kullanamaz. Zorunlu Sertifika Mali Mesuliyet Sigortasõ Elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõ, EİK m.13 f.6-7 uyarõnca Kanundan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucu doğabilecek zararlarõn karşõlanmasõ amacõyla sertifika mali mesuliyet sigortasõ yaptõrmak ve elektronik sertifikayõ, elektronik imza sahibine sigortalattõrarak teslim etmek mecburiyetindedir. Sorumluluğu Sõnõrlandõrma Yasağõ Elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn hukuki sorumluluğunu düzenleyen EİK m.13 f.4 hükmüne göre, elektronik sertifika hizmet sağlayõcõsõnõn üçüncü kişilere ve nitelikli elektronik imza sahibine karşõ sorumluluğunu ortadan kaldõran veya sõnõrlandõran her türlü şart geçersiz olacaktõr. Fakat Nitelikli Elektronik Sertifikanõn kullanõm ve maddi kapsamõna ilişkin sõnõrlamalar bu hüküm dahilinde değerlendirilmeyecektir. Denetim Elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõnõn, Kanun un uygulanmasõna ilişkin faaliyet ve işlemlerinin denetimi Kurum tarafõndan yürütülecektir. Kurum, gerekli gördüğü zamanlarda elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõnõ denetleyebilir. Denetleme sõrasõnda, denetleme yapmaya yetkili görevliler tarafõndan her türlü defter, belge ve kayõtlarõn verilmesi, yönetim yerleri, binalar ve eklentilerine girme, yazõlõ ve sözlü bilgi alma, örnek alma ve işlem ve hesaplarõ denetleme isteminin elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõ ve ilgililer tarafõndan yerine getirilmesi zorunludur.

5 Kuruma, Kanun kapsamõnda başka görev ve yetkiler de verilmiş bulunup, m.24 hükmü ile bu hususta, Telsiz Kanunu nun 7. maddesine ekleme yapõlmasõ da öngörülmüştür. Kanun Kapsamõnda Düzenlenen Suçlar İmza Oluşturma Verilerinin İzinsiz Kullanõmõ Kanun imza oluşturma verilerinin izinsiz olarak kullanõlmasõnõ cezai müeyyide gerektiren bir suç olarak düzenlenmiş; ayrõca bu suçun elektronik sertifika hizmeti sağlayõcõlarõnõn çalõşanlarõ tarafõndan işlenmesi halinde cezanõn arttõrõlmasõnõ öngörmüştür. İlgili m.16 hükmüne göre, elektronik imza oluşturmak amacõ ile ilgili kişinin rõzasõ dõşõnda imza oluşturan, veri ve araçlarõ elde eden, üçüncü kişilere veren, kopyalayan ve bu araçlarõ yeniden yaratanlara, izinsiz elde edilen imza oluşturma araçlarõnõ kullanarak izinsiz elektronik imza yaratanlara bir yõldan üç yõla kadar hapis ve beş yüz milyon TL den aşağõ olmamak üzere ağõr para cezasõ verilmesi öngörülmektedir. Elektronik Sertifikalarda Sahtekarlõk EİK m.17 f.1 e göre, tamamen veya kõsmen sahte elektronik sertifika oluşturanlar veya geçerli olarak oluşturulan elektronik sertifikalarõ taklit veya tahrif edenler ile yetkisi olmadan elektronik sertifika oluşturanlar veya bu elektronik sertifikalarõ bilerek kullananlar, fiilleri başka bir suç oluştursa bile ayrõca, iki yõldan beş yõla kadar hapis ve bir milyar liradan aşağõ olmamak üzere ağõr para cezasõyla cezalandõrõlõrlar. Bu suç bakõmõndan da elektronik sertifika hizmeti sağlayõcõlarõnõn çalõşanlarõ bakõmõndan da suçun nitelikli hali öngörülmüş ve cezada artõrõm yapõlmasõ düzenlenmiştir. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayõcõlarõ Bakõmõndan Öngörülen İdari Para Cezalarõ EİK m.18 ile getirilen hüküm ile, Kanun kapsamõnda elektronik sertifika hizmet sağlayõcõlarõ bakõmõndan düzenlenen yükümlülüklere uyulmamasõ hali için yüksek para cezalarõ öngörülmüştür ve söz konusu cezalarõ uygulama yetkisi Telekomünikasyon Kurulu na verilmiştir. Bu madde kapsamõnda düzenlenen suçlarõn üç yõl içinde tekrar işlenmesi halinde cezalarõ iki katõ ile uygulanmasõ; üçüncü kez aynõ suçun işlenmesi halinde ise kapatma cezasõ verilmesi öngörülmüştür.