T.C. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK) ŞİKAYET NO :2015/4986 KARAR TARİHİ : 16/03/2016 tarih ŞİKAYETÇİ : RET KARARI ŞİKAYETÇİ VEKİLİ : ŞİKAYET EDİLEN İDARE ŞİKAYETİN KONUSU ŞİKAYET BAŞVURU TARİHİ : 14/10/2015 I. USÛL A. Şikâyet Başvuru Süreci :. Orman Bölge Müdürlüğü : Şikayet başvurucusu; özel ağaçlandırmaya konu edilen parselle ilgili hak sahipliğinin sehven gerçekleştirildiğinden bahisle ilgili idarece iptali üzerine, kendisine kurasız olarak yeni bir yer verilmesini talep etmektedir. 1) Şikayet başvurusu, Kurumumuza elden yapılan 14/10/2015 tarihli şikâyet başvurusu, 14/10/2015 tarih ve 10924 sayı ile kayıt altına alınmıştır. Şikâyetçinin 30/11/2015 tarihinde yine elden Kurumumuza ulaştırdığı dilekçesi de 30/11/2015 tarih ve 12330 sayı ile kayıt altına alınmıştır. Şikâyet başvurusunun karara bağlanması için 28/3/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 41 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve İmza Yetkileri Yönergesinin 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, şikayetin incelenmesine ve araştırmasına geçilmiş, 2015/4986 şikayet numaralı Ret Kararı önerisiyle Kamu Başdenetçisi ne sunulmuştur. B. Ön İnceleme Süreci 2) Yapılan ön inceleme neticesinde, şikâyet konusunun Kurumumuzun görev alanına girdiği, şikâyetçinin menfaat ihlali koşulunu taşıdığı, idari başvuru yollarının tüketildiği, şikâyetin süresinde yapıldığı ve diğer ön inceleme konularında da bir eksiklik olmadığı, bu nedenle şikâyetin inceleme ve araştırmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir. II. OLAY VE OLGULAR A. Şikâyetçinin Konu Hakkındaki Açıklamaları ve İddiaları 3) Şikâyet başvurucusu dilekçeleri ve eklerinde özetle;./2015 tarihinde gerçekleştirilen Orman İşletme Müdürlüğünün özel ağaçlandırma kura çekilişleri sonucunda numaralı parselin hak 1 / 10
sahipliğini kazandığını, bununla birlikte şikâyete konu alanın özel ağaçlandırmaya uygun olmadığının anlaşıldığı ve işlemin sehven gerçekleştirildiğinden bahisle hak sahipliğinin iptal edildiğini, bunun üzerine il dâhilinde başka bir yer tahsis edilmesi talebi ile BİMER başvurusunda bulunduğunu, talebinin. Orman Bölge Müdürlüğünce reddedildiğini ve ret kararının, Başbakanlığın 2012/15 sayılı Genelgesi karşısında hukuki olmadığını ifade ederek; 2012/15 sayılı Genelge, 28390 sayılı Ağaçlandırma Yönetmeliği ve 6912 sayılı Özel Ağaçlandırma Tamiminde mevcut bulunan takasa yönelik hükümlerin göz önünde bulundurulması suretiyle kendisine kurasız olarak başka bir yer verilmesini talep etmektedir. B. İdarenin Şikâyete İlişkin Açıklamaları 4) Orman Genel Müdürlüğünden konuyla ilgili gerekli bilgi ve belgeler talep edilmiş olup, Genel Müdürlükçe gönderilen.2015 tarihli ve. sayılı cevabi yazıda özetle; 4.1) İli,. İlçesi,. Köyü sınırları dâhilinde olan ve özel ağaçlandırmaya konu edilen numaralı parselin devlet ormanı niteliğinde olduğu ve devlet ormanlarında özel ağaçlandırma yapılacak sahaların Bölge Müdürlüklerince yıllık programa göre tayin edildiği, 4.2) Tespit edilen alanların, resmi internet sitelerinde 30 gün boyunca ilan edildiği, ilanı yapılan sahalara tek bir müracaatçının olması halinde bu müracaatçının hak sahibi olarak belirlendiği, birden fazla müracaatçının varlığı halinde ise hak sahibinin kura sonucunda tespit edildiği, 4.3) 6912 sayılı Özel Ağaçlandırma Tamiminin 3 üncü maddesi mucibince otlatma planı ile ayrılan devlet ormanlarının özel ağaçlandırmaya konu edilemediği, bilgileri verilen alanın sehven özel ağaçlandırma ilanına konu edildiği, 4.4) Şikâyetçiye, özel ağaçlandırma saha izninin verileceği taahhüdünde bulunulmadığı, ayrıca şikâyetçi tarafından ileri sürülmesi muhtemel maddi zararın karşılanması yönünde mevzuatta herhangi bir hükmün yer almadığı, Hak sahipliğinin mevzuatta belirlenen usuli süreç sonucunda belirlenmesinin mevzuatın amir hükmünün gereği olmasından bahisle, şikâyetçinin takas talebinin yerine getirilmesinin mümkün olmadığı ve Şikâyet başvurucusu ile Müdürlük arasında bahse konu hususa ilişkin olarak yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış bir uyuşmazlığın bulunmadığı, belirtilmiştir C. Olaylar 5) Şikâyet konusu talep ile ilgili olarak; Orman İşletme Müdürlüğü.. Mahallesi mülki hudutlarında bulunan numaralı parselin. Orman Bölge Müdürlüğünce özel ağaçlandırma sahası olarak tespit edilerek./2015 tarihinde 30 günlük askı ilanına çıkıldığı, 5.1) İlan üzerine.. İlçesi.. Mahallesi muhtarı tarafından Orman Genel Müdürlüğüne dilekçe gönderildiği;./2015 tarihli dilekçede bahse konu arazinin, geçimini hayvancılıkla sağlayan bölge halkının hayvanlarının otlatma alanı olduğu, mezkûr alanın özel ağaçlandırmaya konu edilmesi halinde bölge halkının mağdur olacağının belirtildiği, bunun üzerine Orman Genel Müdürlüğünce muhakkik görevlendirilerek konu hakkında inceleme başlatıldığı, 5.2) İlan edilen alanların 30 günlük askı süresinin./2015 tarihinde dolmasını müteakiben. Orman İşletme Müdürlüğü için kura çekiliş tarihinin./2015 olarak tespit edildiği, belirtilen tarihte gerçekleştirilen kura sonucunda. numaralı parsel için şikâyetçinin hak sahipliliğinin aynı günde düzenlenen tutanak ile tespit edildiği, 2 / 10
5.3) Orman Genel Müdürlüğünce başlatılan inceleme sonucunda /2015 tarihli inceleme raporunun muhakkik tarafından tanzim edildiği; bu raporun sonuç bölümünde bölge halkının geçimini hayvancılıkla sağladığının, ayrıca. numaralı parselin özel ağaçlandırma alanı olarak belirlenmeden önce./ tarihinde otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak ayrıldığının ifade edildiği, 5.4) İlgili rapor doğrultusunda, Orman Genel Müdürlüğünün./2015 tarihli ve. sayılı yazısı ile, otlatma planı ile ayrılan sahaların özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceğinden bahisle özel ağaçlandırma müracaat sahalarının iptal edilerek hak sahiplerine müracaat bedellerinin iade edilmesi hususunda.. Orman Bölge Müdürlüğüne talimat verildiği, talimatın. Orman Bölge Müdürlüğünce hazırlanan./2015 tarihli ve. sayılı yazı doğrultusunda. Orman İşletme Müdürlüğüne iletildiği, 5.5) İlan edilen sahaların iptali üzerine şikâyetçinin kendisine ili içinde başka bir yer verilmesi talebi ile./2015 tarihinde BİMER başvurusunda bulunduğu, başvuruya. Orman Bölge Müdürlüğünce verilen /2015 tarihli ve. sayılı yanıtta isteminin mevzuata aykırı olduğunun belirtilerek talebin reddedildiği, ayrıca şikâyetçinin teminatının iade olunduğu tespit edildiğinden husus hakkında yapılacak başka bir işlem bulunmadığının belirtildiği, 5.6) Şikâyet başvurucusunun mağduriyetinin giderilmesi için kendisine kurasız olarak yeni bir yer verilmesi talebi ile./2015 tarihinde Kurumumuza başvurduğu görülmüştür. D. Kamu Denetçisi Zekeriya ASLAN ın İnceleme ve Araştırma Bulguları 6) Şikayet başvurusunun incelenmesi aşamasında Kurumumuzun Orman Genel Müdürlüğünden.2015 tarih ve. sayılı yazı ile bilgi ve belge talep edilmiş olup, konuyla ilgili olarak Genel Müdürlüğün /2015 tarih ve. sayılı yazısı tarafımıza iletilmiş, cevabi yazıya ilişkin açıklamalara 4 numaralı paragraf ve alt bentlerinde yer verilmiştir. III. HUKUKİ DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE A. İlgili Mevzuat 7) 2709 sayılı 1982 Anayasasının Mülkiyet hakkı başlıklı 35 inci maddesinde; Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz, Ormanların korunması ve geliştirilmesi başlıklı 169 uncu maddesinin birinci fıkrasında; Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır. Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Bütün ormanların gözetimi Devlete aittir. Hükümlerini amirdir. 8) 4122 sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanununun Devlet Ormanlarında Tespit ve İzin başlıklı 2 nci maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında; Orman sınırları içindeki; yangın hariç çeşitli sebeplerle meydana gelmiş olan açıklıklarda, amenajman planlarının ağaçlandırmaya ayırdığı sahalarda, Orman Bakanlığınca belirlenecek esaslar ve önceliklere göre ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları yapılmak üzere, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilere bedelsiz izin verilebilir. Devlet ormanlarında izin verilmesi, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümlerine tabidir. Şeklindedir. 3 / 10
9) 6831 sayılı Orman Kanununun Ağaçlandırma ve imar işlemleri başlıklı 57 nci maddesinin birinci fıkrasında; Orman sahasını artırmak maksadıyla, orman sınırları içinde yangın ve çeşitli sebeplerle meydana gelmiş açıklıklarda, verimsiz, vasıfları bozulmuş ve amenajman planlarında toprak muhafaza karakteri taşımadığı halde muhafazaya ayrılmış orman alanları ile, Devlete ait olup orman yetişme muhiti şartları bakımından elverişli olan yerlerde; köy tüzelkişilikleri ve diğer gerçek ve tüzelkişiler tarafından Orman Genel Müdürlüğünce uygun görülecek planlara göre ağaçlandırma yapılabilir. Hükmü mevcuttur. 10) 23/08/2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 28390 sayılı Ağaçlandırma Yönetmeliğinin; Devlet ormanlarında yapılacak çalışmalar başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrası Bozuk orman alanlarında, orman içi açıklıklarda, gerektiğinde verimli ormanlarda ağaçlandırma, Genel Müdürlükçe yapılır veya yaptırılır, Devlet ormanlarında çalışmalara izin verilebilecek yerlerin tespiti ve izni başlıklı 8 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde; devlet ormanlarında otlatma planı ile ayrılan sahaların özel ağaçlandırma çalışmasına izin verilmeyecek alanlar arasında sayıldığı görülmüştür. Devlet ormanlarında yapılacak ağaçlandırma, erozyon kontrolü, imar-ihya çalışmaları ve hak sahibi tespiti başlıklı 12 inci maddesinin üçüncü ve beşinci fıkraları mucibince; Gerçek ve tüzel kişilerin özel ağaçlandırma yapmaları gayesiyle tefrik edilen alanlar yılda en az bir defa orman idaresine ait internet sitelerinde 30 gün süreyle ilan edilir. Ayrıca ilan edilen bu sahalardan köy ve belde mülki hudutları içerisinde bulunanlar aynı süre içerisinde ilgili köy ve beldenin uygun yerlerine asılmak suretiyle de ilan edilir. İnternet sitelerinde ilanı yapılan sahalara; ilan süresi içerisinde tek bir müracaatın olması halinde müracaatçı, birden fazla müracaatın olması halinde ise kura sonucu belirlenen gerçek veya tüzel kişi hak sahibi olur. Düzenlemeleri yer almaktadır. 11) Orman ve Su İşleri Bakanlığının Özel Ağaçlandırma konulu 6912 sayılı Tamiminin; Özel ağaçlandırma yapılamayacak sahalar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi, devlet ormanlarında otlatma planı ile ayrılan sahaların, özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceği hususunu tekrarlamıştır. Devlet ormanlarında ilan, müracaat, kura, hak sahipliliğinin tespiti ve sona ermesi başlıklı 6 ncı maddesinin beşinci fıkrasında İlan edilen sahalara; ilan süresi içerisinde tek bir müracaatın olması halinde müracaatçı, birden fazla müracaatın olması halinde ise kura sonucu belirlenen gerçek veya tüzel kişi hak sahibi olur. Hükmüne yer verilmiştir. 12) 16/06/2012 tarihli ve 28325 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2012/15 sayılı Başbakanlık Genelgesi Kamu kurum ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleri hariç) ile sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait şirketlerin, kendi mülkiyetlerinde veya tasarruflarında bulunan taşınmazlarıyla ilgili olarak; kamu kurum ve kuruluşları, vakıf, dernek veya bunların şirketlerine, gerçek veya tüzel kişilere; satış, kira, irtifak, takas, tahsis, devir vb. her türlü tasarrufa yönelik işlemleri için Başbakanlıktan izin alınacaktır. Hükmünü haizdir. B. Şikâyet Konusuna İlişkin Uygulamalar 13) Anayasa Mahkemesinin 2012/931 başvuru numaralı bireysel başvuru hakkında verdiği 26/06/2014 tarihli kararında; Mülkiyet hakkı kişinin şahsında mündemiç olmayıp, Anayasa'nın 35. 4 / 10
maddesi kapsamında hukuki korumadan istifade edilebilmesi açısından, öncelikle mülkiyet hakkının var olması aranır. Anayasa'nın 35. maddesi ile 1 No'lu Protokol'ün 1. maddesi mülk edinme talebini değil, kişinin var olan mülkiyet hakkını güvence altına almaktadır. Bu durum hakkın kazanılmış olması veya mevcut olması şeklinde de ifade edilebilir. Ancak, hakkın tam olarak kazanılmamış olduğu bazı hallerde, özellikle ekonomik hayatın gerekleri ve hukuki güvenlik anlayışı, hakkın ileride mevcut olacağına dair hukuki umudu ifade eden bir kısım meşru beklenti hallerinin de mülkiyet hakkının güvence kapsamına dâhil edilmesi gereğini ortaya koymaktadır. Ancak bu hallerde, hakkın kazanılacağı yönünde salt bir umudun ötesinde kişinin, hakkın mevcudiyeti yönünde meşru bir beklentisi olması gerekir. ifadelerine yer vermektedir. C. Kamu Denetçisi Zekeriya Aslan ın Kamu Başdenetçisi ne Önerisi 14) Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; şikâyet konusu olayın hukuka ve hakkaniyete uygun olduğu değerlendirilerek şikâyetin reddi yönündeki öneri Kamu Başdenetçisi ne sunulmuştur D. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme 15) Şikâyet başvurucusu 3 numaralı paragrafta yer verildiği üzere; özel ağaçlandırmaya konu edilen parselle ilgili hak sahipliğinin sehven gerçekleştirildiğinden bahisle ilgili idarece iptali üzerine, ili sınırları içinde başka bir alan üzerinde kurasız olarak kendisine hak sahipliği tanınmasını talep etmektedir. 16) 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Orman ve Su İşleri Bakanlığına ormanların korunması, geliştirilmesi ve ağaçlandırmayla ilgili konularda politika oluşturma görevi verilmiş; 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun ile ağaçlandırma ve ormanla ilgili hususlarda politika oluşturma görevinin Orman Genel Müdürlüğüne ait olduğu hüküm altına alınmıştır. 6831 sayılı Orman Kanununun 57 nci maddesinde de orman sahasını artırmak maksadıyla, Orman Genel Müdürlüğünce uygun görülecek planlara göre gerçek ve tüzelkişiler tarafından ağaçlandırma yapılabileceği, 28390 sayılı Ağaçlandırma Yönetmeliğinin 5 inci maddesinin birinci fıkrasında ise ağaçlandırmanın Genel Müdürlükçe yapılacağı ya da yaptırılacağı ifade edilmiştir. 17) Şikâyete konu olayda;. numaralı parsel 6831 sayılı Kanunun 57 nci maddesine ve Ağaçlandırma Yönetmeliğinin 5 inci maddesine uygun olarak. Orman Bölge Müdürlüğü tarafından./2015 tarihinde özel ağaçlandırma sahası olarak ilan edilmiş, aynı Yönetmeliğin 12 nci maddesi mucibince 30 gün askı süresi beklenmiş,./2015 tarihinde sürenin dolmasını müteakiben./2015 tarihinde kura çekilişi gerçekleştirilmiş ve kura sonucunda aynı gün numaralı parsel üzerinde şikâyetçi adına hak sahipliği tesis edilmiştir. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri göz önüne alındığında, sürecin ilgili mevzuatta belirtilen usule uygun işletildiği, usule ilişkin herhangi bir hukuka aykırılığın bulunmadığı değerlendirilmiştir. 18) Bununla birlikte şikâyet dilekçesinde; hak sahipliği işleminin sehven gerçekleştirildiğinden bahisle idare tarafından hak sahipliği işleminin iptal edildiği belirtilmektedir. Bu husus ile ilgili olarak idare tarafından Kurumumuza ulaştırılan belgeler sonucunda; söz konusu parselin özel ağaçlandırma sahası olarak ilanından sonraki askı süresi içinde,. Muhtarı tarafından özel ağaçlandırmaya itiraz edildiği, bu itiraz üzerine idarece bir muhakkik görevlendirilerek saha üzerinde inceleme başlatıldığı görülmüştür. Görevli muhakkik tarafından yazılan raporda ise, geçimini hayvancılıkla sağladığından bahisle bölge halkının özel ağaçlandırmaya karşı çıktığının ifade edildiği, ayrıca bahse konu sahanın 5 / 10
/ tarihinde (yani saha özel ağaçlandırma alanı olarak ayrılmadan 2 yıl önce) otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak ayrıldığının tespit edildiği anlaşılmıştır. Rapor üzerine Orman Genel Müdürlüğü tarafından./2015 tarihli yazı ile özel ağaçlandırma sahalarının iptal edilmesi talimatı verildiği görülmüştür. 19) Orman Genel Müdürlüğünce Kurumumuza gönderilen ve 4 numaralı paragrafta da bilgilerine yer verilen yazıda ayrıca,. numaralı parselin devlet ormanı niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Ağaçlandırma Yönetmeliğinin 8 inci maddesi ile 6912 sayılı Ağaçlandırma Tamiminin 3 üncü maddesinde mevcut olan devlet ormanlarında otlatma planı ile ayrılan sahalarda özel ağaçlandırma çalışmasına cevaz verilemeyeceği hükümleri karşısında; devlet ormanı niteliğinde olan ve otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak ayrıldığı tespit olunan. numaralı parselin özel ağaçlandırma sahası olarak ayrılamayacağı izahtan vareste olup, bu alan üzerinde özel ağaçlandırma maksadı ile şikâyetçi adına hak sahipliği tesis edilemeyeceği açıktır. 20) Dayanağını Anayasanın 2 nci maddesinde belirtilen hukuk devleti ilkesinden alan ve idare hukukunun temel esaslarından olan kanuni idare ilkesinin bir gereği olarak; idare her eylem ve işleminde kanuna dayanmak, kanuna aykırı hareket etmemek yükümlülüğü altında bulunmaktadır. Bu itibarla, idarece gerçekleştirilen idari işlem hukuka aykırılık ihtiva etmekteyse, idarenin, belirli şartlara uymak kaydıyla, bu hukuka aykırı işlemi sonlandırması gerekmektedir. Herhangi bir unsurunun hukuka aykırı olmasından bahisle hukuki sakatlık ihtiva eden bir işlemin, idare tarafından tüm sonuçları ile birlikte geçmişe dönük olarak ortadan kaldırılması geri alma olarak tanımlanmakta olup; geri alma ile birlikte, hukuken sakat olan idari işlem hiç yapılmamış gibi işlemden önceki hukuki duruma dönülmesi amaçlanmaktadır. 21) Kişiler için yararlandırıcı, lehe hukuki durum yaratan idari işlemlerin geri alınması ise dava açma süresi ile sınırlandırılmış olup; bu süre zarfında geri alma işleminin gerçekleştirilmemesi halinde, kişi için lehe durum yaratan idari işlemin yalnızca mahkeme kararı ile iptal edilmesi söz konusudur. İşlemi geri almakla yetkili makam, yetki ve usulde paralellik ilkesi gereğince geri alınacak işlemi tesis eden makam olup, ayrıca İdari Yargılama Usul Kanununun 11 inci maddesi gereğince bir üst idari makam tarafından da işlem geri alınabilmektedir. (AKYILMAZ Bahtiyar, SEZGİNER Murat, KAYA Cemil, Türk İdare Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Ankara, 2014, s.451-452) 22) Şikayet konusu olayda;. numaralı parsel üzerinde şikâyetçi adına özel ağaçlandırma maksadıyla hak sahipliği tesis edilmesi, kişi lehine sonuçlar doğuran yararlandırıcı bir idari işlem olup, bu idari işlem 19 uncu paragrafta açıklandığı üzere hukuka aykırılık teşkil ettiğinden; dava açma süresi içinde söz konusu işlemin ilgili idarece geri alınması gerekmektedir. 23) Şikâyetçi ve idare tarafından Kurumumuza ulaştırılan belgelerin incelenmesi neticesinde; söz konusu parselin özel otlatma planı ile ayrılmasından bahisle özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceğinin anlaşılması üzerine,.. Orman Bölge Müdürlüğünce /2015 tarihli yazı ile Orman Genel Müdürlüğünden görüş sorulduğu, Genel Müdürlüğün /2015 tarihli yazı ile söz konusu sahanın iptal edilerek hak sahibine müracaat bedellerinin iade edilmesi hususunda talimat verdiği, talimat üzerine.. Orman Bölge Müdürlüğünün hususu /2015 tarihli yazı ile. Orman İşletme Müdürlüğüne ilettiği görülmüştür. Bu itibarla hukuka aykırı işlemin dava açma süresi içinde yetkili idari makam tarafından geri alındığı görülerek, özel ağaçlandırma sahalarının iptali dolayısıyla hak sahipliğinin iptali işleminde hukuka aykırılık tespit edilememiştir. 6 / 10
24) Şikâyet başvurusunda incelenmesi gerekli diğer husus, şikâyetçinin hak sahipliğinin iptali nedeni ile kendisine kurasız olarak. İli sınırları içinde yeni bir arazi verilmesi talebidir. Dosyanın tetkiki neticesinde, şikâyetçinin söz konusu talebi;./2015 tarihli -. sayılı ve./2015 tarihli -. sayılı BİMER başvuruları ile ilgili idareye ilettiği; ancak isteminde mevzuata uyarlık bulunmadığı gerekçesi ile. Orman Bölge Müdürlüğü tarafından sırasıyla /2015 ve /2015 tarihli yazılar ile talebinin reddedildiği anlaşılmıştır. Ayrıca, şikâyetçiye müracaat bedelinin iade olunduğundan bahisle gerçekleştirilecek başkaca bir işlem bulunmadığının açıklandığı görülmüştür. Şikâyetçi başvuru dilekçesinde;./2012 tarihli ve.. sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren, 2012/15 sayılı Başbakanlık Genelgesinde takas işlemine cevaz verildiğini ileri sürerek talebinin hukuka aykırı olarak reddedildiğini ifade etmektedir. Başvurucunun talebinin reddine rağmen eşitliğe ve yasaya aykırı olarak başkalarına da bu anlamda takas veya yeni bir yer verilmediği halde yapılan incelemede buna dair bir belgeye de rastlanamadığından./2015 tarihli ilan da gözetildiğinde, söz konusu idari işlemde herhangi bir hukuka aykırılık tespit edilememiştir. 25) 2012/15 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile getirilen ve 12 numaralı paragrafta yer verilen düzenleme gereğince; Orman Genel Müdürlüğünün tasarrufunda bulunan devlet ormanı üzerinde özel ağaçlandırmaya cevaz verilerek gerçek kişi şikâyetçi üzerinde hak sahipliği tesis edilebilmesi için Başbakanlığın izni gerekmektedir ki,. Orman Bölge Müdürlüğünün./2015 tarihli ilanında da, Hak sahibi tespit edilen müracaat sahalarının izin raporu tazmin edildikten sonra, uygun görüş alınmak üzere Başbakanlığa gönderilecektir. Başbakanlıktan izin alınmasını müteakip iş ve işlemlere devam edilecektir. ifadelerine yer verilmek suretiyle, idarece Genelgeye uygun işlemde bulunulduğu anlaşılmıştır. 26) Bununla birlikte, şikâyetçinin 2012/15 sayılı Genelge mucibince takasa cevaz verildiği, dolayısıyla kendisine. sınırları içinde başka bir özel ağaçlandırma alanı üzerinde hak sahipliği tesis edilmesi gerektiği iddiasının da sonuca bağlanması gerekmektedir. Bu itibarla, bahse konu Genelge ile getirilen hüküm lafzi ve gai yoruma tabi tutulmuş ve Genelgenin, idareye sınırsız bir takas yetkisi vermekten ziyade, ilgili idarece takas işleminin gerçekleştirilebildiği hallerde bu işlemin ancak Başbakanlığın izni alınmak suretiyle tekemmül edeceğini hüküm altına almayı amaçladığı anlaşılmıştır. 27) Yukarıda açıklanmaya çalışıldığı üzere; tek başına Genelgede takas ifadesine yer verilmesi, hak sahipliğinin iptal edilmesinden bahisle şikâyetçinin takas (ya da somut olay için hukuken daha doğru bir ifade ile kurasız olarak yeni bir arazi üzerinde hak sahipliği tesis edilmesi ) talebinin idarece yerine getirilmesi imkânını sağlamamaktadır. Bu istemin gerçekleştirilebilmesi için; ilk olarak ilgili mevzuatta somut olay nezdinde takas ya da yeni bir arazi üzerinde hak sahipliği talep etme ye cevaz verilmiş olması gerekmektedir. Gerekli diğer koşulların da mevcudiyeti halinde idarece talebin yerine getirilmesine karar verildiği takdirde de, mezkûr Genelge uyarınca Başbakanlığın izni alınmalıdır. 28) Dolayısıyla, şikâyetçinin bahse konu talebinin idarece reddedilmesinin hukuka aykırı olup olmadığının tespiti için Genelgeden ziyade ilgili mevzuat hükümleri araştırılarak somut olay üzerinde takasa (ya da başka bir arazi üzerinde hak sahipliği tesisine) cevaz verilip verilmediği araştırılmalıdır. Şikâyete konu olay özel ağaçlandırma hususunu ilgilendirmekte olup Mevzuat bölümünde yer verildiği üzere konu; 6831 sayılı Orman Kanununda, 28390 sayılı Ağaçlandırma Yönetmeliğinde ve 6912 sayılı Tamimde düzenlenmiştir. İlgili mevzuatta takasa ya da iptal edilen sahaların yerine kurasız olarak başka bir bölgeden yer verilmesine yönelik herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bununla birlikte. Orman Bölge Müdürlüğünün, şikâyet dosyasına konu özel ağaçlandırma sahalarına yönelik /2015 tarihli resmi ilanında idare tarafından kaynaklanan iş ve 7 / 10
işlemlerden dolayı verilen iznin iptal edilmesi halinde başvuru bedelinin faizsiz olarak iade edileceği düzenlenmiştir. 29) Bu itibarla, ilgili mevzuatta şikâyetçiye takas ya da iptal edilen saha yerine başka bir alan talep etme hakkının verilmediği, ayrıca özel ağaçlandırma sahaları üzerinde hak sahipliği tesisi için 10.3 ve 17 numaralı paragraflarda yer verilen prosedürün işletilmesi dışında başka bir usulün kabul olunmadığı görüldüğünden; şikâyetçinin kurasız olarak yeni bir arazi üzerinde hak sahipliği tesisine yönelik talebinin İdarece reddedilmesinde hukuka aykırılığın bulunmadığı değerlendirilmiştir. Keza, Orman Genel Müdürlüğünün./2015 tarihli ve.. sayılı yazısı ile. Orman Bölge Müdürlüğünün./2015 tarihli ve. sayılı yazısında, ilan edilen özel ağaçlandırma sahalarının iptali üzerine şikâyetçiye müracaat bedelinin iade edilmesi hususunda talimat verildiği,. Orman Bölge Müdürlüğünün./2015 tarihli ve. sayılı yazısında görüldüğü üzere talimatın yerine getirilerek şikayetçiye müracaat bedelinin iade edildiği anlaşılmıştır. 30) Yukarıdan bu yana yapılan açıklamalar, anılan mevzuat hükümleri, idarenin cevabi yazıları, yargı kararları ve tüm dosya birlikte değerlendirildiğinde; özel ağaçlandırmaya konu edilemeyecek alan üzerinde sehven gerçekleştirilen hak sahipliğinin idarece iptal edilmesi işleminin hukuka uygun olduğu değerlendirilmiş olup, ilgili mevzuatta idare tarafından kaynaklanan iş ve işlemlerden dolayı verilen iznin iptal edilmesi halinde başvuru bedelinin faizsiz olarak iade edileceğinden başkaca bir düzenlemeye yer verilmemiş olması nedeniyle ilgilinin kendisine kurasız olarak başka bir alan üzerinde hak sahipliği verilmesi talebinin idarece reddedilmiş olmasında hukuka aykırılık tespit edilememiştir. E. İnsan Hakları Yönünden Değerlendirme; 31) 2709 sayılı T.C. Anayasasının 35 inci maddesinde mülkiyet hakkı korunma altına alınmış olup, bu madde ile herkesin mülkiyet hakkına sahip olduğu; bu hakkın ancak kamu yararı amacıyla sınırlandırılabileceği düzenlenmiştir. Bu hak ayrıca, BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 17 nci maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 1 No lu Protokolün 1 inci maddesi ile koruma altına alınmıştır. Şikâyetçi, özel ağaçlandırma sahası ilanının iptal edilmesi sonucunda hak sahipliğinin sona ermesinden bahisle hakkının muhtel olduğunu ileri sürmekle birlikte; muhakkikçe gerçekleştirilen inceleme sonucunda oluşturulan raporda, bölge halkının geçimini hayvancılıkla sağladığı ve sahanın özel ağaçlandırmaya tabi tutulması halinde bölge halkının mağdur olacağı kayıt altına alınmıştır. Dolayısıyla, lehine hak sahipliği tesis edilecek şikâyetçi ile geçimini hayvancılıkla sağlayan bölge halkının mezkûr alan üzerindeki menfaatleri karşılaştırıldığında; yönetmelik hükmü gereği zaten özel ağaçlandırmaya tabi tutulamayacak sahanın, mevcut planla uyumlu şekilde serbest otlatma alanı olarak muhafazasında kamu yararının mevcut olduğu değerlendirilmesinde bulunulmuştur. Yapılan değerlendirmeler ve 13 numaralı paragrafta yer verilen yargı kararı doğrultusunda şikâyet başvurucusunun mülkiyet hakkının ihlal edilmediği, maddi kaybının olduğunu iddia etmediği gibi maddi bir zararının olduğuna dair herhangi bir bulguya da rastlanmamıştır. 32) Diğer yandan; T.C. Anayasasının "Kanun Önünde Eşitlik" başlıklı 10 uncu maddesinde ifadesini bulan kanun önünde eşitlik ilkesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 13 üncü maddesindeki etkili başvuru hakkının ve 17 inci maddesindeki hakları kötüye kullanma yasağının ihlal edildiğine dair herhangi bir bulgu ve bilgiye rastlanmadığı gibi şikâyete konu olayda, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde yazılı ve güvence altına alınmış olan başkaca bir insan hakkı ihlalinin tespit edilemediği sonuç ve kanaatine varılmıştır 8 / 10
F. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme 33) Günümüzde demokratik, modern ve katılımcı yönetim anlayışında idarelerden sadece hukuka uygun hareket etmeleri değil; aynı zamanda iyi yönetim ilkelerine de uygun işlem tesis etmeleri beklenmektedir. 34) 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi Yönetim İlkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde "Kurumun, inceleme ve araştırma yaparken idarenin, insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde; kanunlara uygunluk, ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük, yetkinin kötüye kullanılmaması, eşitlik, tarafsızlık, dürüstlük, nezaket, şeffaflık, hesap verilebilirlik, haklı beklentiye uygunluk, kazanılmış hakların korunması, dinlenilme hakkı, savunma hakkı, bilgi edinme hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi, kişisel verilerin korunması gibi iyi yönetim ilkelerine uygun işlem ve eylem ile tutum veya davranışta bulunup bulunmadığını gözeteceği düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmelik hükmünde yer alan ilkelerin kaynağını teşkil eden Avrupa Birliği Temel Haklar Şartının 41 inci maddesinde de iyi yönetim hakkından bahsedilmekte olup, benzer ilkelere Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen " Avrupa Doğru İdari Davranış Yasası' nda" da yer verilmiştir. 35) Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; Otlatma planı ile ayrılan sahaların özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceğine yönelik düzenleme /2012 tarihinde yürürlüğe girmiş, /2013 yılında şikâyet dosyasına konu alan otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak ayrılmış,./2015 yılında ise bahse konu alanın planında ya da ilgili mevzuatta bir değişiklik yapılmamasına karşın mezkur saha özel ağaçlandırma alanı olarak ilan edilmiştir. Bahsedilen süreç göz önüne alındığında, bahse konu alanın özel ağaçlandırma sahası olarak ilan edilmesinden önce tesis edilen hazırlık işlemlerinin idarece yeterli dikkat ve titizlikle gerçekleştirilmediği, idare tarafından alınan kararların ve kararın içeriğinin hukuka uygun olması beklentisine uyulmadığı değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, bu hususun.. Orman Bölge Müdürlüğünce de fark edilerek, /2015 tarihli ve sayılı yazı ile. Orman İşletme Müdürlüğüne özel ağaçlandırma sahalarının seçiminde dikkatli olunması nın iletildiği,. Orman Bölge Müdürlüğünün /2015 tarihli ve. sayılı yazısı vesilesi ile anlaşıldığından, konu hakkında tavsiye verilmesine gerek olmadığı değerlendirilmiştir. Diğer yandan; şikâyet başvurusu kapsamında Kurumumuzca istenilen bilgi ve belgelerin İdare tarafından süresi içerisinde ve gerekçeli olarak Kurumumuza gönderildiği, şikâyetçinin başvurusu ile ilgili yaptığı itiraza İdare tarafından gerekçeli olarak cevap verildiği böylece makul sürede karar verme ilkelerine uygun hareket ettiği, dolayısıyla idarenin bu yönlerden iyi yönetişim ilkelerine uygun davrandığı anlaşılmıştır. Ancak İdarenin, şikâyet başvurucusunun konuyla ilgili ilk başvurusunu gerekçeli olarak reddetmesine rağmen, karara karşı başvuru yolunu göstermediği belirlenmiştir. İyi yönetişim ilkelerinde vurgulanan karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi ilkesine uymadığı anlaşılmış olup, İdarenin bundan böyle bu ilkelere de uyması beklenmektedir. IV. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT A. Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması 36) 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 17 nci maddesinin sekizinci fıkrasına göre Kamu Denetçiliği Kurumuna, dava açma süresi içinde yapılan başvuru 9 / 10
işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmakta olup, 21 inci maddesinin birincisi fıkrası uyarınca başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi durumunda, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli Ret Kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır. B. Yargı Yolu 37) 2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Başlıklı 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrasında, Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır. hükmü yer almakta olup, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, ilgili idarenin işlemine karşı 60 günlük dava açma süresinden arta kalan süre içinde. İdare Mahkemesinde yargı yolu açıktır. V. KARAR Yukarıda yer alan gerekçeler ve dosya kapsamına göre ŞİKAYETİN REDDİNE, Kararın Şikayet başvurucusu ve.. ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ NE tebliğine, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi. M. Nihat ÖMEROĞLU Kamu Başdenetçisi 10 / 10