Sayı: 30 petroturkcom montelforeks İçindekiler Piyasalar....................... 1 Arz-Talep Genel Bakış............ 4 Piyasa Haberleri................ 6 Arıza & Bakım................... 8 Ekonomik Takvim................ 9 Gündemden Başlık lar > Eylül ayının ilk 20 gününde Piyasa Takas Fiyatı ortalaması 141,56 TL/MWh oldu. > Eylül ayının ilk 18 gününde Sistem Marjinal Fiyatı ortalaması 118,3 TL/MWh oldu. > Eylül ayının ilk 18 gününde toplam elektrik tüketimi 12.644.560 MWh oldu. > Sıcaklık endeksinin 21,7 dereceden 17,7 derece seviyelerine gerilemesi bekleniyor. > Montel-Foreks Online dan anlık TFS, ICAP ve GFI verilerine ulaşabilirsiniz* Ayın son haftasında PTF 140-142 TL/MWh bandında belirlenebilir Montel-Foreks ile görüşen traderlara göre; Eylül ayının son haftasında spot elektrik piyasasında fiyat ortalaması 140-142 TL/MWh bandında belirlenebilir. PİYASALAR GÜN ÖNCESİ PİYASASI Eylül ayının ilk 20 gününde spot piyasada Piyasa Takas Fiyatı (PTF) ortalaması 141,56 TL/MWh olarak belirlendi. Ayın ilk 10 gününde 151,05 TL/MWh olan PTF ortalaması, diğer 10 günde 132,07 TL/MWh seviyesine geriledi. Montel-Foreks ile görüşlerini paylaşan bir trader Eylül ayının son haftası için tahminlerinin 140-142 TL/MWh bandında olduğunu belirtti. Tezgahüstü piyasada Eylül ayı ay sonu finansal ürün 146 TL/MWh seviyesinden işlem görürken, Ekim ayı baz yük ürün haftanın ilk gününde 138 TL/MWh seviyesinde işlem gördü. Ekim+Kasım iki aylık finansal ürün ise 136,25 TL/MWh seviyesinden işlem gördü. DENGELEME PİYASASI Ağustos ayında Sistem Marjinal Fiyatı ortalaması 159,4 TL/MWh olarak belirlenmişti. Eylül ayının ilk 18 gününde ise rakam 118,3 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Eylül ayının ilk 10 gününde 131,4 TL/MWh seviyesinde belirlenen SMF, Bayram süresince 101,9 TL/MWh bandına geriledi. Aynı rakam, 2015 yılı Eylül ayında ise 184,4 TL/MWh seviyesinde belirlenmişti. Eylül ayının ilk 18 gününde en yüksek SMF 175,4 TL/MWh ile 8 Eylül Perşembe günü, en düşük SMF ise 46,4 TL/MWh ile 12 Eylül Pazartesi günü gerçekleşti.
KARŞILANABİLİR GÜÇ / PUANT Eylül ayının ilk 18 gününde günlük ortalama karşılanabilir güç 52.071 MW olurken, ani puant ortalaması 33.842 MW seviyesinde belirlendi. Eylül ayının ilk 18 gününde en yüksek ani puant 40.135 MW ile 2 Eylül Cuma günü, en düşük ani puant ise 25.025 MW ile 12 Eylül Pazartesi günü gerçekleşti. TEZGAHÜSTÜ PİYASALAR Tezgahüstü elektrik piyasalarında Eylül ay sonu finansal kontratı (BOM) haftanın ilk gününde 146 TL/MWh bandında belirlenirken, Ekim ayı baz yük kontratı piyasada 137,75-138 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Ekim ayı baz yük kontratın işlemi piyasada 138 TL/MWh bandında gerçekleşti. Kasım ayı baz yük kontratı ise hafta başında 138,75-139,25 TL/MWh seviyesine gelirken, Aralık ayı baz yük kontratı 153,5-154 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Tezgahüstü piyasalarda Ekim+Kasım iki aylık baz yük finansal kontratı 136,25 TL/MWh bandında belirlendi. 2016 son çeyrek baz yük elektrik kontratı 144-145, 2017 ilk çeyrek baz yük ürünü (Q12017) 137,75-138,25 TL/MWh seviyesinde belirlenirken, 2017 ikinci çeyrek ürünü (Q22017) 122-123 TL/MWh seviyesinde gerçekleşti. 2017 birinci yarı kontratı (H12017) 129,25-130 TL/MWh seviyesinde, 2017 ikinci yarı baz yük kontratı (H22017) alıcı ve satıcı tarafında 140-141 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Tezgah üstü piyasalarda haftanın ilk gününde 2017 yıllık kontratı (CAL17) ise 135,5-135,75 TL/MWh bandında belirlendi. SINIR ÖTESİ TİCARET Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ) tarafından Eylül ayı için yapılan Bulgaristan-Türkiye yönündeki kapasite ihalesinde 58 MW kapasite kullanıma açıldı. İhale sonuçlarına göre; 58 MW kapasitenin tamamı 4 firma tarafından paylaşılırken, ihalede takas fiyatı 6,03 /MWh olarak belirlendi. Bulgaristan İletim Sistem Operatörü (ESO) tarafından Eylül ayı için yapılan, Bulgaristan-Türkiye yönündeki sınır ötesi kapasite ihalesinde ise 58 MW kapasitenin tamamı 5 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 6,53 /MWh olarak belirlendi. Coordinated Auction Office in South East Europe (SEE-CAO) tarafından Eylül ayı için yapılan Yunanistan-Türkiye yönlü sınır ötesi aylık kapasite ihalesinde toplamda 166 MW kapasite ihaleye açılırken, kullanıma açılan kapasitenin tamamı 10 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 4,50 olarak belirlendi. 3
ARZ-TALEP KAYNAKLARA GÖRE ÜRETİM Ağustos ayında, Ülke genelinde toplam elektrik üretimi 25.724.031 MWh olarak belirlendi. İthalat rakamı 665.449 MWh olurken, ihracat 121.086 MWh seviyesinde belirlenmişti. Eylül ayının ilk 18 gününde günlük ortalama 686.922 MWh elektrik üretildi. Ayın ilk 9 gününde günlük ortalama 786.011 MWh elektrik üretimi gerçekleşirken, Bayram süresince elektrik üretimi 587.834 MWh seviyesine geriledi. Ayın ilk 18 gününde termik kaynaklardan günlük ortalama 465.601 MWh seviyesinde üretim gerçekleşirken, hidrolik kaynaklardan üretim ise 143.014 MWh seviyesinde belirlendi. KURULUŞLARA GÖRE ÜRETİM Ağustos ayında lisanslara göre üretime bakıldığında serbest üreticilerin elektrik üretimi toplamı 15.258.609 MWh, EÜAŞ ın ise 5.088.418 MWh seviyesinde olduğu tespit edildi. Yap-İşlet santralleri ise ay boyunca 3.946.186 MWh elektrik üretmişti. Eylül ayının ilk 18 gününde ise serbest üreticilerin günlük ortalama elektrik üretimi 419.530 MWh, EÜAŞ santrallerinin 106.901 Mwh, Yap-İşlet santrallerinin ise 116.360 MWh seviyesinde belirlendi. 4
BARAJLARA GELEN SU *TEİAŞ tarafından yayınlanan Barajlara Gelen su verileri 30 Temmuz 2016 tarihi itibarı ile geçici bir süre için askıya alınmıştır. Temmuz ayının ilk 30 gününde barajlara gelen su 3.556.434 milyon m3 olarak belirlendi. 2015 yılının aynı döneminde rakam 3.820.696 milyon m3 seviyesindeydi. 2016 yılında (30 Temmuz tarihine kadar) barajlara gelen toplam su miktarı 49.898.608 milyon m3 olurken, 2015 yılının aynı döneminde rakam 55.602.082 milyon m3 seviyesindeydi. RÜZGÂR ENERJİSİNDEN ÜRETİM Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi Ağustos ayında 1.706.593 MWh olurken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde rakam 1.184.046 Mwh seviyesinde belirlenmişti. Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi Eylül ayının ilk 20 gününde ise 44.191 MWh seviyesinde belirlendi. Rüzgâr tahmini yapan kuruluşlar, bugün için 1.250 MW, yarın için ise 500 MW civarında elektrik üretimi bekliyorlar. ELEKTRİK TÜKETİMİ TEİAŞ tarafından yayınlanan verilerden derlenen bilgilere göre; Türkiye genelinde Ağustos ayında toplam elektrik tüketimi 26.268.815 MWh olarak belirlenmişti. Eylül ayının ilk 19 gününde günlük ortalama elektrik tüketimi 702.476 MWh olarak belirlendi. İlk 9 günde 803.670 MWh olan tüketim Bayram süresince 601.282 MWh seviyesine geriledi. Montel-Foreks in hava durumu kaynaklarına göre, önümüzdeki hafta Türkiye genelinde sıcaklık endeksinin 21,7 derece seviyelerinde belirlenmesi, sonrasında ise 17,7 derece seviyelerine gerilemesi bekleniyor. 5
PİYASA HABERLERİ Kömür üretiminin ise bu yıl yüzde 18 azalacağı tahmin ediliyor. 2017 yılında ise ABD'de kömür üretiminde 32 milyon ton artış olması beklentiler arasında yer alıyor. BAZ YÜK ELEKTRİK VADELİ SÖZLEŞMELERİN BÜYÜKLÜĞÜ DEĞİŞTİRİLDİ Borsa İstanbul, Baz Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmelerinin sözleşme büyüklerinde değişiklik yaptı. Borsa İstanbul, Baz Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmelerinin sözleşme büyüklerinde değişiklik yaptı.borsa İstanbul'dan konu ile ilgili KAP'a yapılan açıklamada şu bilgiler verildi: "08/09/2016 tarihli ve 29825 sayılı Resmi Gazete yayınlanan, 07/09/2016 tarihli ve 2016/9154 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yaz saati uygulmasının, her yıl, yıl boyu sürdürülmesine ve 14/03/2016 tarih ve 2016/8589 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında yer alan 30 Ekim 2016 tarihinde saatlerin bir saat geriye alınmasına yönelik ibarenin yürürlükten kaldırılmasına karar verilmiştir. 433 sayılı Vadeli İşlem ve Opsiyon Piysası İşleyiş Esasları Genegesi'nde belirtildiği üzere, Baz Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmelerinin sözleşme büyüklüğü (vade ayındaki saat sayısı x 0,1 MWh) formülüne uygun biçimde belirlenmekte yaz saati/kış saati uygulamaları ilgili sözleşmelerin büyüklerini etkilemektedir. Bu çerçevede, VİOP'ta işlem gören sözleşmelerden, şözleşme büyüklükleri sırasıyla 74,5 MWh, 74,3 MWh ve 74,5 MWh olan Ekim 2016, Mart 2017 ve Ekim 2017 vadeli Baz Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmelerinin sözleşme büyükleri, 9/9/2016 tarihinden itibaren 74,4 MWh olacak şekilde değiştirilecektir. IBEX, İKİLİ ANLAŞMA PİYASASI İÇİN KAYIT SÜRECİNİ BAŞLATTI Bulgar Enerji Borsası IBEX, 1 Ekim'de başlayacak ikili anlaşma piyasasına katılmak isteyen firmalar için kayıt sürecini başlattı. Bulgar Enerji Borsası IBEX tarafından 7 Eylül'de yapılan açıklamaya göre; 1 Ekim'de başlayacak ikili anlaşma piyasasına katılmak isteyen firmalar için kayıt sürecini başlatıldı. ABD'NİN KÖMÜR İHRACATI 10 YILIN EN DÜŞÜĞÜNÜ GÖREBİLİR ABD'nin kömür ihracatının bu yıl 10 yılın en düşük seviyesini görmesi bekleniyor. ABD Enerji Kurumu (EIA) raporuna göre, kömür ihracatı 2016 yılında yüzde 21 azalarak 59 milyon tona gerileyebilir. Yılın ilk yarısında sevkiyatlar yüzde 32 düşüş gösterdi. GAZPROM, TÜRK AKIM PROJESİ İÇİN İLK ONAYI ALDI Rus doğal gaz devi Gazprom, Rus doğal gazını Karadeniz'in altından Türkiye'ye taşıyacak olan Türk Akım boru hattı projesi için Türkiye'den ilk onayı aldı. Gazprom CEO'su Alexei Miller, "Türkiye Cumhuriyeti'nin Türk Akım projesi için ilk izni diplomatik kanallardan iletildi. İzinlerin alınması Gazprom için pozitif bir haber. Bu adım, Türk hükümetinin proje ile ilgilendiğini yansıtıyor. Türkiye'nin verdiği onay, projeyi uygulanma aşamasına getirdi" diye konuştu. Gazprom CEO'su Miller geçtiğimiz hafta Ankara'da Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak ile bir araya gelmiş ve taraflar projenin başlaması için hazırlık sürecinin hızla tamamlanması konusunda anlaşmışlardı. Toplam 4 boru hattından oluşacak olan Türk Akım'ın 910 kilometrelik bölümü denizin altında, 180 kilometrelik bölümü ile Türkiye'de inşaa edilecek. Yılda 15,75 milyar metreküp gaz taşınmasını sağlayacak projenin maliyeti 11,4 milyar dolar olarak hesaplanıyor. ALBAYRAK: YAZ SAATİ UYGULAMASIYLA CİDDİ TASARRUF SAĞLAYACAĞIZ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, yaz saati uygulamasının tüm yıl boyunca uygulanmasıyla önemli ölçüde enerji tasarrufu sağlanacağını söyledi. Albayrak twitter hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, "Gün ışığından daha fazla yararlanmak için, Yaz Saati uygulamasını bundan sonra tüm yıl uygulama kararı aldık. Ülkemiz için hayırlı olsun." dedi. Albayrak, "Uygulama ile ciddi tasarruf sağlayacağız. Mesai ve eğitim saatlerinde karanlık süre azalacak, geçiş dönemindeki olumsuzluklar yaşanmayacak." şeklinde görüş belirtti. Enerji Bakanı Cerablus'u teröristlerden temizlediklerini ifade ederek,"şimdi amacımız hayatı normale döndürmek. İnşallah, bu Bayram Cerablus'a yeniden elektrik sağlayacağız." diye konuştu. ENERJİSA SATIŞ ŞİRKETLERİ GENEL MÜDÜRÜ HÜSEYİN ÇAĞLAR OLDU Hüseyin Çağlar, 20 milyon kişiye elektrik enerjisi sağlayan Enerjisa nın satış ve pazarlama faaliyetlerini yürütecek. Hüseyin Çağlar, Sabancı Holding ve E.ON ortaklığındaki enerji şirketi Enerjisa nın, elektrik perakende satış faaliyetlerinden sorumlu olacak. Kariyerine 1996 yılında Procter & Gamble Türkiye'de başlayan Çağlar, 2009 yılına kadar çeşitli birimlerin yönetimini üstlenirken, 2009-2012 yılları arasında ise Procter & Gamble İsviçre'de Pazarlama ve Strateji Planlama Direktörü pozisyonunda bulundu. 2012 yılından bu yana Vodafone Türkiye de Satış Direktörü olarak görev yapan Hüseyin Çağlar, Boğaziçi Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünden mezun olmuştur. 6
BULGARİSTAN, BELENE NÜKLEER SANTRALİ PROJESİNİN İPTALİ İÇİN RUSYA'YA 400 MİLYON EURO ÖDEYECEK Bulgaristan Ekonomi Bakanı Temenuzhka Petkova'nın verdiği bilgiye göre, Belene nükleer santral projesinin iptal edilmesi nedeniyle Bulgaristan, Rus nükleer enerji yirketi Rosatom'a tazminat olarak bu yıl sonuna kadar 400 milyon euro ödeyecek. Bulgaristan, Belene'de 1000 megawatt gücünde 2 nükleer reaktör inşaa edilmesi için 2006 yılında Rosatom ile anlaşmış, 2012 yılında ise bu anlaşmayı fesh etmişti. İRAN'IN DOĞAL GAZ İHRACATI 3 YILDA YÜZDE 13,6 ARTTI İran Milli Gaz Şirketi Genel Müdürü Hamid Rıza Eraki, Devlet Başkanı Ruhani'nin görevde olduğu 3 yıllık süreçte İran'ın doğal gaz ihracatının önceki hükümet dönemine göre yüzde 13,6 artarak 20,3 milyar metreküpün üzerine çıktığını bildirdi. Eraki, 3 yıllık süreçte İran'ın doğal gaz ihracatının uluslararası piyasaların güvenini de azaldığını ifade etti. PETKİM YÖNETİM KURULU ÜYESİ YAVUZ GÖREVİNDEN İSTİFA ETTİ Petkim Yönetim Kurulu Üyesi Yavuz görevinden istifa etti, yerine Ertuğrul Altın atandı. Petkim tarafından Kamuyu Aydınlatma Platformu'na yapılan açıklamaya göre, Yavuz'un istifası ile boşalan yönetim kurulu üyeliğine Türk Ticaret Kanunu'nun 363. ve Şirket Esas Sözleşmesi'nin 11. maddesi hükümlerine göre, yapılacak ilk Genel Kurul Toplantısı'nın onayına sunulmak üzere Ertuğrul Altın atandı. SOCAR, YUNAN DESFA'NIN FİYATINDA İNDİRİM İSTİYOR SOCAR, Yunan doğal gaz dağıtım operatörü DESFA'nın fiyatında indirim istiyor. Azerbaycan devlet petrol ve gaz şirketi SOCAR, Yunan doğal gaz dağıtım şirketi DESFA ile ilgilenmeye devam ettiğini, ancak satın alma anlaşmasının tamamlanması için fiyatta indirim yapılması gerektiğini bildirdi. SOCAR Başkanı Rovnag Abdullayev yaptığı açıklamada, Yunanistan'da DESFA'nın doğal gaz dağıtım tarifeleri konusunda Temmuz ayında kabul edilen yasada gelecek yıl için öngörülen artışın beklenenden çok daha düşük kaldığını belirterek, "Yunan tarafı ihale sürecini ihlal eden bazı adımlar attı. Bu nedenle DESFA'nın fiyatı şu anda ihaleye çıkarıldığı dönemin yarısında olmalı" diye konuştu. ALMANYA'DA DOĞAL GAZ İTHAL FİYATLARI YÜKSELDİ Almanya'da doğal gaz ithal fiyatları Temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 0,5 yükseldi. Montel'in haberine göre, doğal gaz ithal fiyatları belirtilen ayda 14,44 EUR/MWh oldu. Doğal gaz ithalatı ise yüzde 14,6 düşüş göstererek 87,5 TWh olarak gerçekleşti. Yılın ilk yedi ayında ise ithalat yıllık yüzde 7,8 azalarak 621 TWh oldu. İRAN/RUHANİ, "PETROL PİYASASINDA İSTİKRARI HEDEFLEYEN HER HAREKETİ DESTEKLİYORUZ İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani, Tahran'ın global petrol piyasasında istikrarı sağlayacak ve fiyatları artıracak her hareketi destek verdiğini söyledi. İran Petrol Bakanlığı'nın haber ajansı SHANA'ya konuşan Ruhani, "İstikrarsızlık ve düşen petrol fiyatları tüm ülkelere, özellikle petrol üreticisi olanlara zarar veriyor. Tahran, piyasada istikrarı sağlamayı ve fiyatların adaletli şekilde oluşmasını sağlayan her hareketi destekliyor" OPEC üyesi ülkeler 26-28 Eylül tarihlerinde Ceyazir'de yapılacak Uluslararası Enerji Forumu sırasında resmi olmayan bir toplantı gerçekleştirecekler. Üretim miktarının dondurulmasının ele alınacağı bu toplantıya Rusya da katılacak. VENEZUELA/MADURO, "OPEC ÜYESİ VE OPEC ÜYESİ OLMAYAN ÜLKELERİN BİR ANLAŞMAYA VARMALARI YAKIN Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, OPEC üyesi ve üyesi olmayan petrol üreticisi ülkelerin, piyasada istikrarın sağlanmasına yönelik bir anlaşmaya varmaya yakın olduklarını ve amacının anlaşmanın bu ay duyurulmasını sağlamak olduğunu söyledi. OPEC üyeleri 26-28 Eylül tarihlerinde Cezayir'de resmi olmayan bir toplantı gerçekleştirecekler. Bu toplantıda bir uzlaşma sağlanır ise OPEC'in petrol fiyatlarını tartışmak için olağanüstü toplantıya çağrılmaları gündeme gelecek. İRAN YABANCI ŞİRKETLERE 12 PETROL TANKERİ KİRAYA VERDİ İran Milli Petrol Taşıyıcı Şirketi İşler Müdürü, şimdiye kadar 12 adet petrol tankerinin yabancı şirketlere kiraya verildiğini açıkladı. Mehr'in haberine göre, Milli Petrol Taşıyıcı Şirketi İşler Müdürü Ali Ekber Safai, İslam İnkılabı ndan sonra petrol tankerlerinin sayısının arttığını belirterek, "Günümüzde 69 adet petrol tankeri 15,5 milyon tonluk kapasite ile Petrol Taşıyıcı Şirketi'ne aittir. Dolayısıyla adı geçen şirketin petrol gemiciliğinde başarıya imza attığını söyleyebiliriz" dedi. Petrol tankerlerinin durumuna değinen Safai, "Söz konusu tankerler sigorta, bayrak ve uluslararası güvenilir sertifika bakımından kusursuzdur" diye ifade etti. ICE'DE VADELİ KÖMÜR İŞLEMLERİ AZALDI ICE Vadeli İşlemler Borsası'nda kömür işlemleri Ağustos ayında bir önceki aya göre, yüzde 25 azalarak 8 ayın en düşük seviyesine geriledi. GlobalCOAL tarafından açıklanan verilere göre, kömür işlemleri belirtilen ayda 159,96 milyon ton oldu. Yıl bazında ise işlemler yüzde 36 daha yüksek gözlendi. 7
BAKIM & ARIZA BİLDİRİMLERİ Dönem: 13.09.2016 19.09.2016 8
EKONOMİK TAKVİM Dönem: 20.09.2016 26.09.2016 9