YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TALAŞLI İMALAT SEKTÖRÜNDE KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI Bitirme Projesi Burak CİCO 131101077 Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği Danışman Prof. Dr. Ebru KARAKUŞ Bitirme Tarihi (Şubat, 2014)
YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TALAŞLI İMALAT SEKTÖRÜNDE KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI Bitirme Projesi Burak CİCO 131101077 Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği Danışman Prof. Dr. Ebru KARAKUŞ Bitirme Tarihi (Şubat, 2014)
i Özgünlük Bildirisi 1. Bu çalışmada, başka kaynaklardan yapılan tüm alıntıların, ilgili kaynaklar referans gösterilerek açıkça belirtildiğini, 2. Alıntılar dışındaki bölümlerin, özellikle projenin ana konusunu oluşturan teorik çalışmaların ve yazılım/donanımın benim tarafımdan yapıldığını 3. Araştırma ve/veya anket çalışmaları için etik kurul onay yazısı alındığını Bildiririm. Adana, 02.02.2014 Burak CİCO
ii TALAŞLI İMALAT SEKTÖRÜNDE KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI ÖZET İşyerlerinde sağlık ve güvenlik uygulamalarının etkinliği, yönetimin işçi sağlığı ve güvenliği konusundaki temel yaklaşımı ile yakından ilgilidir. Bununla birlikte, çalışanların kişisel özellikleri ve kendi sağlıkları üzerindeki kontrol duygularının da etkisi vardır. Sağlık ve güvenliğin sağlanması ile çalışanların güvenlik davranışlarının etkileşimi incelenirken, söz konusu uygulamaların çalışanlarca algılanışı belirlenmelidir. Bu nedenle, makalede metal sektöründe iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları konusunda çalışanların tutumları, güvenlik davranışı, güvenlik ihtiyacı gibi bireysel etkenler yanında yöneticilerin konuyla ilgili yaklaşım ve uygulamalarının çalışanlarca algılanışının belirlenmesi de amaçlanmıştır. Makalenin odak noktasını güvenli davranışın bir göstergesi olarak kişisel koruyucu donanım kullanımı oluşturmaktadır. Bu kapsamda gerçekleştirilen ampirik çalışmada, kişisel koruyucu donanım kullanımı ile ilişkili olduğu varsayılan değişkenler güvenlik etkinliği, güvenlik ihtiyacı, yönetici tutumları ve koruyucu donanım olanaklarıdır. Araştırmanın temel hipotezi, kişisel koruyucu donanım kullanımının bireysel ve örgütsel değişkenler ile ilişki içinde olduğu yönündedir. Araştırma bulguları, çalışanların güvenlik ihtiyacını hissetmelerinin yanında, kişisel koruyucu donanımın ulaşılabilirliğinin onları güvenli davranışa ya da koruyucu donanım kullanımına sevk ettiğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Güvenlik davranışı, Kişisel koruyucu donanım, Güvenlik uygulamaları.
iii USE OF PERSONAL PROTECTIVE EQUIPMENT MECHANIC MANUFACTURING SECTOR ABSTRACT The effectiveness of health and safety practices in the workplace, management and worker health and safety is closely related to the fundamental approach. However, employees' personal characteristics and their sense of control over their own health also has an impact. Health and safety by ensuring the safety of employees while examining the interaction of behavior, perception by employees of the application in question to be determined. Therefore, the article in the metal industry and occupational health and safety practices in the attitude of the employees, safety behavior, security requirements as well as individual factors besides administrators the relevant approaches and practices by employees perceived determination of the intended. The focus of the article as an indicator of safe behavior "use of personal protective equipment" constitutes. In this context, the empirical study, "the use of personal protective equipment" default variables that are associated with security events, security needs, attitudes and protective equipment, facilities managers. Basic hypothesis of the study, use of personal protective equipment is in a relationship with the individual and organizational variables is that. Research findings, in addition to the safety of employees feel the need, the availability of personal protective equipment or protective equipment to conduct them safely shipped to indicate that use. Keywords: Safety behavior, personal protective equipment, safety practices.
iv İÇİNDEKİLER Özgünlük Bildirisi... i ÖZET... ii ABSTRACT... iii İÇİNDEKİLER... iv ŞEKİLLER DİZİNİ... v GİRİŞ... 1 1.TALAŞLI İMALAT SEKTÖRÜNDE GENEL İŞ AKIŞI... 2 1.1.TALAŞLI İMALATIN TANIMI... 2 1.1.1.İş parçası malzemesinin çeşitliliği... 3 1.1.2.Parça şeklinin çeşitliliği... 3 1.1.3.Boyutsal hassasiyet... 4 1.1.4.İyi yüzey kalitesi... 4 1.1.5.İş parçası malzemesinin israf edilmesi... 4 1.1.6.İşleme süresi... 4 1.2.Talaşlı İmalat Teknolojisi... 4 1.3.Kesici Takım... 6 1.4.Kesme Koşulları... 6 1.5.Takım Tezgahları... 7 2.KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM... 9 2.1.Amaç... 9 2.1.1.Öğrenim hedefleri... 9 2.1.2.Alt başlıkları... 9 2.2. Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)... 9 2.2.1 Solunum Sisteminin Korunması... 10 2-Vücudun Korunması... 14 2.2.2. Gözlerin korunması... 16 2.2.3. Başın Korunması... 18 2.2.4. Kulakların Korunması... 20 2.2.5. Ayakların Korunması... 20 2.2.6. İş Elbiseleri... 21 3.TARTIŞMA VE SONUÇLAR... 24 KAYNAKÇA... 28
v ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1: Talaş kaldırmanın tanımı... 3 Şekil 2: Üç temel talaşlı imalat yöntemi: (a) tornalama, (b) matkap ile delik delme ve iki farklı frezeleme yöntemi: (c) yanal frezeleme ve (d) yüzey frezeleme... 5 Şekil 3: (a) Tek kesici kenarlı takım, (b) çoklu kesici kenarlı takım.... 6 Şekil 4: Tornalama operasyonu için kesme hızı, ilerleme ve paso.... 7 RESİMLER DİZİNİ Resim 1. Solunum sisteminin korunması için maske kullanımları... 14 Resim2. Her zaman rahat ve iyi oturabilen koruyucu gözlük seçilmeli... 17 Resim 3.Gözlerin korunmasında işe uygun olanı tercih edilmelidir... 17 Resim4. Kulak koruyucusu olarak mevcut modeller arasında işçilerin rahatına ve teçhizatın bakımının kolay olmasına öncelik verilir... 20 Resim5.Koruyucu ayakkabılar... 21 Resim 6. İş elbiseleri çalışılan işe uygun seçilmeli... 22 Resim 7. Kişisel koruyucu teçhizatın rahat ulaşılabilmesi ve muhafazası... 23 Resim 8. İŞ ELBİSESİ... 24 Resim 9. GÖZÜN KORUNMASI... 25 Resim 10. GÖZÜN VE VÜCUDUN KORUNMASI... 25 Resim 11. GÖZÜN VE VÜCUDUN KORUNMASI... 26 Resim 12. GÖZÜN VE VÜCUDUN KORUNMASI... 26 Resim 13. İŞ ELBİSESİ OLMASI GEREKEN YERLER... 27
1 GİRİŞ Kişisel Koruyucu Donanımın kullanılmaması, yanlış Kişisel Koruyucu Donanım kullanılması ya da Kişisel Koruyucu Donanımının kullanımının bilinmemesi sonucu insanlarda uzuv kayıpları ve can kayıpları meydana gelmektedir. Bu problemin ortadan kaldırılması için Kişisel Koruyucu Donanım kullanımını teşvik etmek, çalışma ortamına uygun Kişisel Koruyucu Donanım seçmek ve bunların nasıl kullanılacağı hakkından insanları bilinçlendirmek gerekmektedir. Ülkemizde iş güvenliği ve iş kazalarıyla ilgili davranışsal boyutu ortaya koyan araştırmalar yeterli düzeyde değildir. Teknik personelin geçirdiği iş kazalarının nedenleri ve önleme konusundaki bir araştırmada kazaların çoğunlukla güvensiz davranışlardan kaynaklandığı saptanmıştır. (Aybek vd, 2003) Yapılan araştırma sonucu %88 insan hatası olduğu belirlenmiş ve sonuçlarının yaralanma ve ölümle sonuçlandığı saptanmıştır. Faaliyet grupları bazında sıralama yapıldığında, 2011 yılında en fazla iş kazasının 9 bin 217 (yüzde 13,3) kaza ile Kömür ve Linyit Çıkartılması faaliyetinde yaşandığı görüldü. Bunu 7 bin 268 (yüzde 10,5) kaza ile Makine ve Teçhizatı Hariç Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı, 5 bin 272 (yüzde 7,6) kaza ile Ana Metal Sanayi izledi. Meydana gelen iş kazalarının sayısı ile sektörde istihdam edilenlerin sayısının bir arada değerlendirildiği standardize iş kazası oranına göre de en sık kaza Kömür ve Linyit Çıkartılması faaliyetinde meydana geldi.
2 1.TALAŞLI İMALAT SEKTÖRÜNDE GENEL İŞ AKIŞI Talaş kaldırma yöntemleri, nihai parça geometrisini elde etmek için bir başlangıç iş parçası üzerinden fazla malzemenin kaldırılması operasyonlarını içeren şekillendirme grubudur. Bu grubun en önemli dalı, istenen geometriyi elde etmek için malzemenin mekanik olarak kesilmesinde kesici takımların kullanıldığı geleneksel talaşlı imalattır. Üç temel geleneksel talaşlı imalat yöntemi vardır. Bunlar; tornalama, matkap ile delik delme ve frezelemedir. Diğer talaşlı imalat operasyonları testere ile kesme, planyalama,broşlamadır. Aşındırıcı yöntemlerde, sert ve aşındırıcı parçacıkların mekanik olarak iş parçasına etki etmesiyle malzeme kaldırılır. Aşındırıcı talaş kaldırma yöntemleri; taşlama, honlama, lebleme ve parlatma yöntemlerinden oluşur. Geleneksel olmayan yöntemlerde ise malzeme kaldırmak için, kesici takım ve aşındırıcı parçacıklar yerine enerjinin çeşitli formları kullanılır. Bu formlar; mekanik, elektrokimyasal, termal ve kimyasal olabilir. 1.1.TALAŞLI İMALATIN TANIMI Talaşlı imalat, istenilen parça şeklini elde etmek için iş parçası üzerinden kesici takım vasıtasıyla istenilmeyen malzeme kısmının uzaklaştırıldığı bir imalat yöntemidir. Talaşlı imalatta etkin olan kesme işlemi, talaş oluşturmak için iş parçasında kayma deformasyonunu gerektirir. Böylece talaş kaldırılırken yeni yüzey ortaya çıkar. Talaşlı imalat metal şekillendirmede sıklıkla kullanılır.yöntem aşağıdaki şekilde tasvir edilmektedir.
3 Şekil 1: Talaş kaldırmanın tanımı a-) Talaş oluşumunun kesit görünüşü, pozitif talaş açılı kesici takım b-) Negatif talaş açılı kesici takım Talaşlı imalatı önemli kılan birkaç neden aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1.1.1.İş parçası malzemesinin çeşitliliği Talaşlı imalat yönteminde birçok farklı iş parçasımalzemesi kullanılabilir. Genel olarak tüm katı metaller işlenebilir. Bunun yanında plastikler ve plastik esaslıkompozitler işlenebilir. Seramikler, yüksek sertliklerinden ve gevrekliklerinden dolayı problem oluşturabilirler. Ancak aşındırıcı talaş kaldırma yöntemleri ile başarılı bir şekilde işlenebilirler. 1.1.2.Parça şeklinin çeşitliliği Talaşlı imalat ile düzlemler, dairesel delikler vesilindirik kesitler gibi düzgün şekilli parçalar rahatlıkla elde edilebilir.bunun yanında kesici takım şeklindeki ve takım yolundaki çeşitliliklerle, vida dişi ve T-kanal gibi düzgün şekilli olmayan parça geometrileri oluşturulabilir. Ayrıca birden fazla işleme operasyonunun arda arda uygulanmasıyla birçok çeşit ve zorluktaki şekiller elde edilebilir.
4 1.1.3.Boyutsal hassasiyet Talaşlı imalat ile çok dar toleranslı ölçüler eldeedilebilir. Bazı talaşlı imalat yöntemleri ile, diğer imalat yöntemlerinden daha hassas olan ± 0,025 toleransındaki ölçüler elde edilebilir. 1.1.4.İyi yüzey kalitesi Talaşlı imalat ile çok iyi yüzey kalitesi elde edilebilir. Talaşlı imalat yöntemleri ile yüzey pürüzlülüğünü 0,4 mikronun altına indirmek mümkündür. Bazı aşındırıcı talaş kaldırma yöntemleri ile daha iyi değerler elde etmek mümkündür. Diğer yandan, talaşlı imalatı ve diğer talaş kaldırma yöntemlerinin olumsuz yönleri de vardır. 1.1.5.İş parçası malzemesinin israf edilmesi Talaşlı imalat ile doğal olarak iş parçası malzemesi, oluşturulan talaşlar nedeniyle israf edilir. Bu talaşlar geri döüştürülebilir olmasına rağmen her bir operasyon için israfa neden olurlar. 1.1.6.İşleme süresi Talaşlı imalat operasyonları genellikle verilen parça şekli için, dövme ve döküm gibi alternatif yöntemlere göre daha fazla üretim süresi gerektirirler. 1.2.Talaşlı İmalat Teknolojisi Talaşlı imalat birçok farklı operasyonlardan meydana gelir. Temel özelliği, kesici takım kullanarak iş parçası üzerinden talaş kaldırılmasıdır. Bu operasyonu gerçekleştirmek için
5 takım ile iş parçası arasında izafi bir hareket oluşturmak gerekir. Bu izafi hareket birçok talaşlı imalat yönteminde kesme hızı olarak adlandırılan birincil hareket ve ilerleme olarak adlandırılan ikincil hareketle sağlanır. Bu iki hareketle ve kesici takımın şekliyle istenilen parça geometrisi oluşturulur. Tornalama, delik delme ve frezeleme üç genel talaşlı imalat yöntemidir.tornalama yönteminde, silindirik şekil oluşturmak için tek kesme kenarlı kesici takımla dönmekte olan iş parçası üzerinden talaş kaldırılır. Tornalamada birincil hareket dönmekte olan iş parçası tarafından, ikincil hareket ise iş parçasının dönme eksenine paralel doğrultuda yavaşça hareket eden kesici takım tarafından sağlanır. Matkap ile delik delme yöntemi yuvarlak kesitli bir delik oluşturmak için kullanılır. Bu operasyon genellikle iki kesme kenarlı dönmekte olan kesici takım ile sağlanır. Kesici takım, dönme ekseni doğrultusunda, iş parçasına doğru hareket ettirilerek dairesel kesitli bir delik oluşturulur. Frezleme yönteminde, birden çok kesici kenarı bulunan dönmekte olan takım, iş parçası üzerinde hareket ettirilerek, düzlem oluşturur. İlerleme hareketinin doğrultusu kesici takımın dönme eksenine diktir. Birincil hareket olan kesme hızı dönmekte olan tarama kafası ile sağlanır. Frezlemenin iki temel çeşiti vardır. Bunlar; yüzey frezeleme ve yanal frezelemedir. Şekil 2: Üç temel talaşlı imalat yöntemi: (a) tornalama, (b) matkap ile delik delme ve iki farklı frezeleme yöntemi: (c) yanal frezeleme ve (d) yüzey frezeleme
6 1.3.Kesici Takım Kesici takım, iş parçası malzemesinden daha sert olan bir malzemeden yapılır ve bir veya daha fazla kesici kenara sahip olabilir. Kesme kenarı, iş parçası üzerinden talaşın ayrılmasını sağlayan kısımdır. Kesme kenarı ile bağlantılı olan iki yüzey bulunur. Bunlar; talaş yüzeyi ve serbest yüzeydir. Kesme sonucu oluşan talaşın akışını sağlayan talaş yüzeyi, talaş açısı (α) adı verilen belirli bir açıyla konumlandırılır. Talaş açısı iş parçası yüzeyine dik olan düzlem referans alınarak ölçülür. Talaş açısı negatif veya pozitif olabilir.takımın serbest yüzeyi yeni oluşturulan iş parçasıyüzeyi ile takım arasında bir boşluk sağlar. Böylece, yeni parça yüzeyi, yüzey kalitesini bozan abrazif aşınmaya karşı korunmuş olur. Serbest yüzey, serbest yüzey açısı adı verilen bir açıyla konumlandırılır. Şekil 3: (a) Tek kesici kenarlı takım, (b) çoklu kesici kenarlı takım. Pratikte birçok kesici takım daha karmaşık geometrilere sahiptir. Temelde iki çeşit kesici tipi vardır. Bunlar; tek kesici kenarlı takımlar ve çoklu kesici kenarlı takımlardır. Tek kesici kenarlı takım, bir kesme kenarına sahiptir ve tornalama gibi operasyonlarda kullanılır. Takım ucu genellikle, takım uç yarıçapıadı verilen bir yarıçapla yuvarlatılır. Çoklu kesici kenarlı takımlar delik delme ve frezeleme operasyonlarında kullanılır. 1.4.Kesme Koşulları Talaşlı imalat operasyonu gerçekleştirebilmek için,takım ile iş parçası arasında izafi bir hareket gereklidir. Birincil hareket belirli bir kesme hızı (v) ile gerçekleştirilir. Bunun yanında takım iş parçası üzerinde hareket ettirilmelidir. Daha yavaşolan bu ikincil hareket ilerleme (f) olarak adlandırılır. İş parçasının ilk yüzeyi ile kesme işlemi sonrası elde edilen
7 yüzey arasında kalan mesafe paso (d) olarak adlandırılır. Kesme hızı, ilerleme ve paso kesme koşulları olarak adlandırılır. Bu değerler kullanılarak, birçok operasyon için (örneğin tornalama) talaş kaldırma oranı (Q) hesaplanabilir. Q = vfd Talaş kaldırma oranının birimi mm 3 /s, kesme hızının birimi m/s, ilerleme'nin birimi mm ve paso'nun birimi mm 'dir. Tornalamada ilerleme mm/dev olarak ifade edilir. Şekil 4: Tornalama operasyonu için kesme hızı, ilerleme ve paso. Talaşlı imalat operasyonları genellikle iki katagoriye ayrılır. Bunlar; kaba işleme ve ince işlemedir. Kaba pasolar ile, elde edilmek istenen forma yakın şekli elde etmek için iş parçası üzerinden mümkün olduğunca fazla malzeme kaldırılır. Ancak bir miktar malzeme ince işleme için bırakılır. İstenilen ölçü toleranslarını ve yüzey kalitesini elde etmek için ince pasolar kullanılır. Kaba işleme operasyonları yüksek paso ve ilerlemelerle gerçekleştirilir. İnce işleme operasyonları ise düşük paso ve ilerlemeler kullanılarak gerçekleştirilir. Kesme hızları ise kaba işlemede ince işlemeye göre daha düşüktür. Talaşlı imalat operasyonlarında, kesici takımı soğutmak ve yağlama sağlamak için kesme akışkanıkullanılır. Kesme akışkanının kullanılıp kullanılmayacağı, eğer kullanılacaksa uygun kesme sıvısının seçilmesi kesme koşullarının durumuna bağlıdır. 1.5.Takım Tezgahları Bir takım tezgahının sağlaması gereken temel özellikler şunlardır; iş parçasının sabitlenebilmesi, takımın parça üzerinde konumlandırılabilmesi ve talaş kaldırma işleminin gerçekleştirilebilmesi için ayarlanan kesme hızı, ilerleme ve paso değerlerinde gerekli gücü sağlamasıdır. Temel işleme yöntemi olan tornalama için torna tezgahı, delik delme için
8 matkap tezgahı ve freleme için freze tezgahı kullanılır. Klasik takımtezgahları; takımları değiştiren, iş parçasını aparata bağlayan ve kesme koşullarını ayarlayan operatörler tarafından kumanda edilir. Birçok modern takım tezgahı ise çeşitli operasyonları ard arda otomatik olarak gerçekleştiren bilgisayarlı sayısal kontrol (CNC) üniteli olarak tasarlanmıştır.
9 2.KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM 2.1.Amaç Çalışanların kullanması gereken KKD lerin özellikleri, kullanım yerleri, kullanımı, gözetim ve denetimi konularında bilgi edinmek. 2.1.1.Öğrenim hedefleri KKD çeşitleri, kullanım alanları, özellikleri KKD lerin uygunluğu Doğru KKD kullanımı İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak 2.1.2.Alt başlıkları KKD nin tanımı ve özellikleri KKD seçimi ve kullanımı KKD kullanılması gereken işler KKD çeşitleri Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD) 2.2. Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD) Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD) iş sağlığı ve güvenliğinin teknik tedbirlere göre sağlanamadığı durumlarda çalışanı maruz kalabileceği İSG risklerine karşı koruyacak şekilde tasarlanmış, çalışanca giyilen ya da takılan ekipmanlardır. İşyerinde ne kadar önlem alınmış olursa olsun, üretim sırasında kullanılan araçların çalışmalarından kaynaklanan olası tehlikelere karşı kişisel koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluğu vardır. Kişisel koruyucular, çalışanların iş kazalarına uğramaları veya meslek hastalıklarına tutulmalarını önlemek üzere, çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanılma zorunluluğu olan malzemelerdir. Kişisel koruyucuları
10 işyerinin özelliğine göre, sürekli kullanılması gerekenler (baret, iş elbisesi, iş ayakkabısı vb.) ve çalışma anında kullanılması gerekenler (maske, gözlük, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb.) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek mümkündür. Kişisel koruyucu donanımlar, kişiyi çalıştığı işin zararlarından koruyabilecek, zararlı etkileri en aza indirebilecek özellikte olmalıdır. Kişisel koruyucu donanımlarının tasarımında dikkat edilmesi gereken hususların başında ergonomi(kişisel koruyucunun vücutta fazladan ağırlık yapmaması, uzuvlara rahatsızlık vermemesi) gelir. Kişisel koruyucular, solunum sistemi ve vücudun korunması olarak iki kısımda incelenebilir. Solunum sisteminin korunmasında, özellikle solunum sisteminin işten kaynaklanan uçucu ve kimyasallara karşı korunmasını öngörür. Vücudun korunması ise el, göz, kulak, baş ve ayaklar gibi organların tehlike karşısında kişisel koruyucular ile korunmasıdır. Kullanılacak donanım işyeri şartları ile işin özelliğine uygun seçilir. 2.2.1 Solunum Sisteminin Korunması Bir kısım sanayi kuruluşlarında kullanılan, insan sağlığına zararlı metal tozları, çözücüler (solventler) duman, gaz, buhar, sis veya sıvılar ile çalışmalar, çalışanların solunum sistemini olumsuz etkiler. Silis, amyant, kömür tozları gibi zararlılar pnömokonyoz olarak adlandırılan akciğer hastalığına neden olurlar. Kötü havayı teneffüs solunum, sindirim ve sinir sistemlerinde hastalık yapar. Bu ve benzer zararlıların, maksimum konsantrasyon (yoğunlaşma) değerlerini geçmeleri durumunda, uygun aspirasyon (havalandırma, kirli havayı temiz havayla değiştirme) sistemleri kullanılmalıya da bu tip çalışmaların kapalı ünitelerde yapılması sağlanmalıdır. Ancak bu sistemlerin kurulamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda, solunum sistemi koruyucularının kullanılması gerekmektedir. Kişisel solunum korucuların kullanılması gereken iş sahalarına örnekler: -Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar -Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlarda ki çalışmalar -Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar -Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar -Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar -Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri
11 -Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan çalışmalar -Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğuk hava depolarında yapılan çalışmalar Solunum cihazlarının iki ana türü vardır; a) Temiz hava sağlayan solunum cihazları -Temiz hava sağlayan solunum cihazları, çalışana bir hortum yardımıyla hava tüpünden sıkıştırılmış temiz hava sağlar. Bu işlem yüze sımsıkı oturan cihazlar yardımıyla yapılır. -Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler -Hava beslemeli solunum cihazları -Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları -Dalgıç donanımı ve elbisesi b) Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazları Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazları, soluduğumuz havadaki parçacıkları filtreleyerek tehlikeli maddeleri temizler. Toz zerreciklerini, metal zerreciklerini, sisi, dumanı solunum havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar. Bunlar çeyrek, yarım ve tam yüz maskeleridir. Solunan havayı temizleyen cihazlar (maskeler) şunlardır: 1- Mekanik filtre tipi (partikül tutucu) maskeler: -Metal ve silis tozlarına karşı kullanılır, -Ortamda asılı duran toz partikülleri (parçacıkları) solunum esnasında, filtre tarafından tutulur, -Kısa sürede toz ile dolar, bu nedenle sık değiştirilmelidir, -Filtre renginin koyulaşması, koruma özelliğini kaybettiğini gösterir,
12 2- Kimyasal filtre tipi maskeler: -Havada bulunan toz, gaz, duman ve toksin partiküllere karşı kullanılır, -Zararlı gazlar ve partiküller, aktif granül kömür tarafından emilerek reaksiyona sokulur. 3- Toz maskeleri: -Genellikle, selülozik elyaftan yapılmış basit maskelerdir, -( 0,2 5 mikron) arasındaki tozlara karşı kullanılır, -Kullanma süresi çok kısadır, sadece ağız ve burun bölgesini kapatır. 4- Kanisterli (filtre kutulu) gaz maskeleri: -Tüm olarak yüzü kaplayan, sırtta taşınan filtre kutusuna bağlı olan ve organik buhar, asit gazları, NH3, CO veya bunların farklı bileşimlerinden oluşan zararlılara karşı kullanılır, -Gaz yoğunluğunun düşük olduğu, geniş alanlarda kullanılır, -Kısa süreli, acil durumlarda kullanılır, sürekli kullanılmaz, -Oksijen yetersizliği veya zararlıların Mak. Değerlerini aştığı durumlarda yararlı olmaz, -Kanisterin kontrol penceresindeki panelin renk değişikliğine uğraması, renginin solması maskenin koruyucu özelliğini kaybettiğini gösterir. 5-Hava beslemeli maskeler: -İşyeri havasında bulunan zararlı etkilerden korunmak üzere, hortum vasıtasıyla dışarıdan hava verilir, -Tehlikeli konsantrasyonlardaki toz, sis, buhar veya gaz içeren tanklar, kuyular vb. yerlerde kullanılırlar. 6-Temiz havasıkendinden olan (oksijen beslemeli) maskeler: -Zararlı gazların yüksek konsantrasyonlarında ve oksijen yokluğunda, tam bir solunum sağlarlar, -Çeşitli tipleri vardır, sırtta taşınanları her yerde kullanılabilir, ancak ağır olması bir dezavantajdır,
13 -Kimyasal kartuşların (korderiç) belirli kullanma süreleri vardır, son kullanma tarihi dolan kartuşlar değiştirilmelidir, -Filtreler, neme ve mekanik zararlara karşı korunmalıdır. Çalışanların solunum yoluyla zarar görmemesi için sırasıyla şu yöntemlere başvurulur 1.Havayı kirleten kaynakları giderme, 2.Kirli havanın yayılmasını önleme, 3.Çalışanı(kişisel koruyucuyla) tehlikeden koruma. 1. Havayı kirleten kaynakları giderme -Havayı kirleten veya güvenliği tehdit eden sebepler tespit edilip uygulanan üretim usullerine uygun olarak teçhizat yenilenebilir, -Zararlı (zehirli) maddeler yerine zararsız veya daha az zararlı maddeler ile değiştirilebilir (örneğin, boya işlemlerinde kurşun oksit yerine, çözünmez kurşun bileşiklerinin kullanılması vb.), -Üretim yöntemini değiştirmek (örneğin, gaz ve buharların meydana geldiği kimyasal reaksiyonlarda, ısı, basınç ve reaksiyon hızlarının kontrolü vb.). 2. Kirli havanın yayılmasını önleme Kirli hava, kaynağında giderilmediğinde başvurulan bir yöntemdir. Kirli havanın yayılmasını önlemek için; -Tehlikeli üretim yapılan bölümler diğer bölümlerden tecrit edilebilir (tehlikeli işler tek bir yerde toplanır), -Tehlikeli üretim yapılan bölümler tamamen kapalı hale getirilebilir (daha ziyade patlayıcı maddeler için uygulanır), -Yaş usulle çalışılabilir (meydana gelen tozun ıslatılarak yayılmaması), -Kirli hava emilerek dışarı atılabilir (hava akım ve uygun aspirasyon tesisatı vb.).
14 3. Çalışanı tehlikeden koruma Birçok hallerde işçinin tehlikeye maruz kalma riskini azaltma, yeteri kadar mümkün olamamaktadır. Bu tip durumlarda genel havalandırma ile veya koruyucu solunum cihazları gibi kişisel koruyucuların kullanılması uygulamalarına gidilir. -İşyerlerinde genel havalandırma ve uygun aspirasyon ile tozun çevreye yayılmasını önlemek için su perdeleri, vakum ve uzaktan kumanda sistemleri kurulabilir (Şekil 3). -İşçilere solunum cihazları için üretilmiş özel maskeler verilebilir. Solunum sisteminin korunması için verilen maskeler şunlardır (Şekil 4). -Oksijen ve hava verici maskeler (kimyasal reaksiyonlu, basınçlı, basınçlı ve hava tüplü vb.), -Hava hortumlu maskeler (hava vericili ve vericisiz vb.), -Süzgeçli solunum cihazları, -Hava tesisatlı solunum cihazları. Resim 1: Solunum sisteminin korunması için maske kullanımları 2-Vücudun Korunması a) Ellerin ve kolların korunmasıeller vücudun sıkça yaralanan bölümleri arasındadır ve sürekli çeşitli risklere maruzdurlar. Travmatik (darbeli) yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir. El yaralanmalarına sebep olan riskler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir;
15 -Mekanik riskler: Çarpmalar, ezilmeler, burkulmalar, yıpranmalar, delinmeler, kesilmeler, kopmalar. -Termik riskler: Sıcaklık, ergimiş metallerin sıçraması, soğuk. -Kimyasal riskler: Asitler, bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin sıçraması ve teması. -Elektrik riskler: Elektrik kıvılcımı El kazalarını önlemek için alınması gerekli tedbirler: -İş için doğru el aleti kullanılmalıdır. -Uygun bir şekilde çalışacağından emin olmak için kullanmadan önce bütün teçhizat kontrol edilmelidir. -Düşme olasılığını azaltmak için çalışma bölgesi temiz ve kuru bulundurulmalıdır. Zira düşülürken düşüşü hafifletmek için eller kullanılmakta burkulmalara veya kırılmalara neden olmaktadır. -Bozuk zemin ve döşemelere, buruşmuş halılara, kaygan yüzeylere özellikle dikkat edilmelidir. -Eller, saç ve giysiler makinelerin tüm hareketli bölümlerinden uzak tutulmalı, işe başlamadan önce tüm mücevherler, evlilik yüzüğü dahi çıkarılmalıdır. -Yapılan işe göre uygun eldivenler ve koruyucu diğer teçhizat giyinilmelidir. -Eldiven delme, kesme, yanma tehlikesi, kimyasal maddeler, elektrik şoku, radyasyona maruz kalma gibi işlemlerden ileri gelebilecek tehlikelere karşı elleri koruyacak cinsten olmalıdır. -Eldivensiz olarak keskin, sivri uçlu, ağır, sıcak yakıcı ve aşındırıcı maddeler kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır. -Hareketli makinelerde çalışırken, makinenin tehlike yaratma olasılığını ortadan kaldırmak için makinelerin tehlikeli bölümlerine koruyucular takılarak çalışılmalıdır. -Temizlik yapmaya veya kurmaya başlamadan önce her bir makine veya alet kapatılmalıdır. Unutulmamalıdır ki, hareketli makinenin içine ellerin "sadece bir saniye" sokulması halinde dahi kopmalara kadar varan kazalarla karşılaşılmaktadır. El ve kol koruyucuları şunlardır: -Özel koruyucu eldivenler: Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri) Kimyasallardan Elektrik ve ısıdan koruyan eldivenler. -Tek parmaklı eldivenler -Parmak kılıfları -Kolluklar -Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik) -Parmaksız eldivenler -Koruyucu eldivenler
16 El koruyucularında dikkat edilmesi gereken hususlar: -Sıyrılma, kesilme ve darbelere karşı korunma: Ağır döküm parçaları ile çalışılırken, içerisine çelik bileşikler yerleştirilerek takviye edilmiş eldivenler kullanılır. Nem ve suya karşı, doğal veya sentetik kauçuk, su geçirmez kumaş, plastik ve camyününden yapılmış eldivenler kullanılırlar. Darbe ve sıkıştırmaya karşı, eldivenlerin uçlarına çelik yüksükler konulur. Keskin kenarlı aletlerden doğabilecek tehlikelere karşı, tel dokumayla takviye edilmiş eldivenler kullanılır. -Alev ve ısıdan korunma: Sıcak malzeme ile çalışılan yerlerde; kromlu deri, amyant, alüminyum kumaş veya cam elyaflı malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır. -Kimyasal zararlılardan korunma: Asit, yağ ve diğer kimyasal maddelerle çalışılırken, sıvıları ve ince tozları geçirmeyen, kauçuk, PVC, ateşe dayanıklı branda, cam elyafı, su geçirmez deri gibi malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır. -Elektrik Kazalarına karşı korunma: Manşetleri eli, bileği şok ve yanıklardan koruyacak kadar uzun olan lastik eldivenler kullanılır. Bu eldivenler 90.000 volta 3 dakika dayanmalıdır. Bu eldivenler, diğer plastik eldivenlerle karıştırılmamalıdır. Bu eldivenlerin üzerinde, etkili olabileceği voltaj değeri belirtilmelidir. -Radyasyondan Korunma: Kurşun ile empreyne edilmiş lastikten üretilen eldivenler kullanılır. Kol koruyucularının türleri şunlardır: Alev, ısı, darbe, kesilme, asit toz sıçramalarına, elektrik ve radyasyon yanıklarına karşı kullanılır. Üç çeşit olarak üretilir. Bilek ve ön kolu örtenler; dirsek hizasına kadar örtenler; omuzlara kadar örtenler, Dökümhane, tav ocakları vb. yerlerde kullanılır, Aminyum, astarlı kumaş, kurşunlu deri, kauçuk deri, pamuklu - yünlü dokuma gibi malzemelerden üretilir. 2.2.2. Gözlerin korunması Göz fiziksel, kimyasal ve radyasyon tehlikesi ile karşı karşıya gelen organdır. Fiziksel ve kimyasal etkiler altında kalan gözlerin çok ciddi şekilde korunması gerekir (Şekil 5).
17 Resim 2: Her zaman rahat ve iyi oturabilen koruyucu gözlük seçilmeli Uçucu, fırlayıcı veya sıçrayıcılı parçalardan meydana gelen göz yaralanmalarını önlemek üzere, koruyucu gözlükler kullanılır. Gözlerin korunması, uygun evsafta gözlük veya buna benzer koruyucular kullanmakla mümkün olur. Koruyucu gözlüklerin sıkı olması, cildi rahatsız etmesi, baş ağrısına sebep olması, terleme yapması vb. şikayetler ile kullanılmasına ara verilmemelidir. Gözlere zarar veren maddeler şunlardır: -Uçucu parçalar (demir ve çelik pres kalıp işleri, kalem, matkap delici ve kesici aletlerin kullanılmasını gerektiren işler vb.), -Tozlar, rüzgâr ve kıvılcımlar (inşaat ekipmanlarında, kaynak işlerinde, taşlama ve aşındırma tezgâhlarında, taş oyma ve yontma işlerinde vb.), -Gazlar ve sıvılar (her tip galvenoplast işlemlerinde kullanılan solventler, anorganik asitler ve alkalilerde çalışan işler vb.), -Metal parça (metal döküm, galvanoplasti, yatak dökme ve eritilmiş muhtelif metalleri akıtma vb.). Gözlerin korunması için kullanılan en genel gözlüklerden bazıları: toz gözlüğü, yarıaçık koruyucu gözlük, bükülebilir çerçeveli gözlük, kaynakçı gözlüğü vb. Bu gözlüklerin en gelişmiş olanları şunlardır (Şekil 6): -Sadece camlı gözlükler (sıçrayan parçalara mukavemetli cam), -Filtreli camlı gözlükler (uçucu maddeler, ışık, radyasyon vb.), -Kaynakçı gözlükleri (kaynak makinelerinin zararlı ultraviyole, enfraruj radyasyonunu absorbe edici (emici), kıvılcım ve fırlayan metal parçalara mukavimdir), -Özel gözlükler (döküm işlerinde sıvı ve gazlar için koruyucu vb.). Resim 3:Gözlerin korunmasında işe uygun olanı tercih edilmelidir
18 2.2.3. Başın Korunması Başın yaralanmasıyla ilgili kazalar daha ziyade fırlayan ve baş üzerine düşen maddelerden ileri gelmektedir. Bu maddeler çok ağır, büyük ebatlı ve yüksek süratle hareket edebilir. Bu tehlikelerden korunmak için koruyucu başlıklar kullanılmadır. Koruyucu başlıklar yağ, su, ateş ve asitlerden etkilenmeyecek cinsten olmalı ve asla elektik iletkenliği olmamalıdır. Koruyucu başlığı, giyen kimseleri rahatsız etmeyecek tarzda uygun şekilde yapılmalıdır. Her koruyucu başlıkta, giyecek kimsenin başına rahatça uydurabilecek tarzda özel malzemelerden yapılmış bir destek ile ayarlanabilir kemeri bulunmalıdır. Koruyucu başlıklar: Genel hizmette(darbelere karşı koruyucu nitelikte), özel hizmette (darbelere karşı sınırlı bir koruyuculuğu bulunur), itfaiye hizmetlerinde(yanmaya ve sınırlı olarak elektrik akımına karşı dayanıklı) ve diğer hizmetlerde (kask, baret ve miğfer vb.) kullanılır. Parça düşmesi veya sıçraması, bir yerden geçerken kafanın çarpması, baş yaralanmalarına neden olan olayların başlıcalarıdır. Başımızın kaza tehlikelerinden korunması için delinmeye, kırılmaya, elektriğe ve yanmaya dayanıklı malzemeden yapılmış baret (güvenli kask) kullanılmalıdır. Baş koruyucuların ve baretlerin kullanılması gereken iş sahalarına örnekler şunlardır: -İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yerden yüksek çalışma platformların üstünde, altında veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve yıkım işleri. -Çelik köprüler, çelik yapılar, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısıve enerji santrallerinde yapılan çalışmalar. -Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar. -Toprak ve kaya işleri. -Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri. -Cıvatalama işleri. -Patlatma işleri. -Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler. -Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle sıcak demir işleme, döküm işleri. -Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makineler, silolar, bunkerler ve boru hatlarında yapılan işler. -Gemi yapım işleri -Demiryollarında yapılan işler -Mezbahalarda yapılan işler Koruyucu başlıkların şu şekilde sınıflandırılabilir: -Koruyucu baretler (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar), -Koruyucu başlıklar (normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri) -Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz),
19 Başın korunması için kullanılan baretler şunlardır: 1-Plastik Baretler: -Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır, -Düşme mesafesine bağlı olarak 10 15 Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur, -Demir-çelik, madencilik, bina, gemi ve tünel inşaatlarında kullanılır, -Yalıtkan özelliği nedeni ile 600 V a kadar güvenlik sağlar, -Sert, sağlam, güneş ışınına, yağa, neme dayanıklı, plastik malzemeden yapılmalıdır. -Plastik baretler, asgari 300 gr. Ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir. -Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler, sıcak ortamlarda yumuşadığından, bu yerlerde kullanılmamalıdır. 2-Yalıtkan-Plastik Baretler: -Bu sınıfa giren baretler, hem darbelere hem de elektrik enerjisi tehlikelerine karşı kullanılır, -Yüksek düzeyde yalıtkanlık özelliğine sahiptir. -Bu tür baretler üzerinde, havalandırma deliği ve perçin gibi metal parça bulunmaz -Genellikle, elektrik işlerinde kullanılırlar 3-Alüminyum Baretler: -İşyerinde duran engellere çarpma riskine karşı kullanımı uygundur, -Elektriksel kaza ihtimalinin çok düşük olduğu yerlerde kullanılmalıdır, -Alüminyum yapıldığından sıcak çalışma ortamında kullanılabilir, -Hafif ve ısıya dayanıklı olması nedeniyle, plastik baretlerin kullanılamayacağı işler için elverişlidir -Petrol kuyuları, rafineri ve kimyasallarla çalışılan tesislerde kullanılır. Baretlerin yapımında ve kullanımındaki önemli hususlar şunlardır: -Baretin dış gövdesi, tek parça halinde dikişsiz olmalıdır. Alın bandı ve baş kolonları, birbirine uygun bir şekilde bağlanarak, başın içine oturduğu bir ağ torba şeklinde olmalı ve baret dış gövdesini kafadan belirli uzaklıkta tutarak darbenin etkisini önlemelidir. -Baş kolonları (koruyucu yastık); kauçuk, plastik vb. esnek bir malzemeden yapılmalıdır. -Alın bandı ise; Yumuşak, dayanıklı; plastik, deri veya benzer uygun bir malzemeden yapılmalıdır. -Baretler, kolon ve bantları çıkarılarak kullanılmamalıdır. -Baretler, 4 Kg.lık çelik bilyenin 1,5 metreden üzerine düşmesine dayanıklı olmalıdır. -Plastik baretler, 600 Volt; elektrik işlerinde kullanılan, yüksek düzeyde yalıtkan plastik baretler, 30.000 Volt a kadar bozulmadan koruyucu özelliğini göstermelidir. -Baretler sık sık kontrol ve testten geçirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu özelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir. -Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde ambalajı içinde saklanmalıdır. Uzun saçlı çalışanlar, hareketli kayış, volan, zincir, matkap, dişli v.b. işlerde çalışmaları durumunda (dönen makine aksamından korunmak için) başlıklar, kepler, boneler, lifler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz- kullanılır.
20 Ayrıca gözlerin ve aynı zamanda yüzün korunabilmesi için yüz siperlikleri kullanılmaktadır. Bunların kimyasallar, kıvılcımlar, toz, duman, buhar ve yangınlara karşı kullanılanlar gibi yapılan işe göre tipleri bulunur. Kaynak yapımı, döküm ve benzeri işlerde etrafa sıçrayan çapaklardan(parçalardan) yüzü korumak için özel yüz maskeleri kullanılır. 2.2.4. Kulakların Korunması Kulaklar için, kulak sağlığını sağlamak üzere çeşitli türlerde kulak koruyucuları kullanılmaktadır (bk. Fizyolojik Çalışma Yeri Düzenleme: Gürültü). Kulak koruyucularından özellikle kulak tıkaçlarında diğer kişisel koruyucularda olduğu gibi kullanma problemleri ortaya çıkmakta, işçiler ağrı, uğultu, baş dönmesi gibi şikâyetlerle tıkaçları takmak istememektedir. Bir başka itiraz da, tıkaçlarla kapatılmış kulakların gerekli sesleri de işitmeyeceğinden kaynaklanmaktadır (Şekil 7). Resim 4: Kulak koruyucusu olarak mevcut modeller arasında işçilerin rahatına ve teçhizatın bakımının kolay olmasına öncelik verilir 2.2.5. Ayakların Korunması Çalışanların, ayakları üzerine düşen ağır cisimlerden, çivi batmalarından, sıçramış erimiş metallerden ve asitlerden korunmaları gerekir. İyi şartlarda bulunan normal sokak ayakkabıları darbe ve delinmelere biraz karşı koyabilse de, ayaklar için tehlikeli yerlerde çalışan işçilerin çelik burunlu ve metal parçalı ayakkabı giymeleri gerekmektedir. Bazen özel tip ayakkabılara da ihtiyaç vardır. Metal pençeli ayakkabılar, özelikle inşaat işlerinde çalışanlar için önemlidir. Patlayıcı madde fabrika çalışanlarına kıvılcım çıkarmayan ayakkabı verilmelidir. Özellikle elektrikçiler akım geçirmeyen tip ayakkabı giymelidir. Ayakkabılarda demir çivi bulunmamalıdır. Koruyucu ayakkabılar, darbe tesirini azaltmak üzere, ayak parmaklarını koruyabilecek nitelik gösteren metalden faydalanmak suretiyle imal edilir. Özel maksatla kullanılmakta olan koruyucu ayakkabıların yağlara, sulara karşı emme özelliği olmamasına, elektrik iletkenliği bulunmamasına ve kaymaları önleyici nitelikte olmasına özen gösterilir (Şekil 8).
21 Potin tipi koruyucu ayakkabılar, çalışılan yerin icabı olarak, ayakkabı içerisine eritilmiş metal girmesi mümkün olan işyerlerinde kullanılır. Ayrıca bol ayakkabılar, tehlike anında ani hareket gerektiği zaman kullanışlı olmamaktadır. Ayak koruyucuları, yalnızca ayak parmaklarını korumak üzere ve ayakkabının burun kısmı üzerine gelecek şekilde yapılmıştır. Genellikle ayak parmaklarını korumak üzere özel koruyucuları bulunan çizmeler kauçuktan yapılır. Çok yıpranmış bot ve ayakkabıları giymek tehlikelidir. Fabrika içinde terlik, tokyo, sandalet ve takınya giymek tehlikelidir. Bazı işkollarında kol ve bacaklar korunması için de güvenlik önlemleri alınır. Bu maksatla dizlik, tozluk, kolluk kullanılmalıdır. Resim 5: Koruyucu ayakkabılar 2.2.6. İş Elbiseleri İş görenler çalışırken çeşitli tehlikelerle karşılaşırlar. Sonucu yanma ya da zedelenmeyle bitebilecek tehlikeli iş kollarında çalışan iş görenler, çalıştığı işin özelliğine uygun elbise giymek zorundadır. Tulum, yağmurluk, önlük (kaynakçı, röntgen gözlüğü v.b), tozluk (kaynakçı) ve yelek gibi iş elbiseleri kumaş olabildiği gibi asbest, deri veya meşin de olabilir (Şekil 9).
22 Resim 6: İş elbiseleri çalışılan işe uygun seçilmeli Endüstriyel kuruluşlarda iş elbiseleri seçiminde ve kullanımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: -Yapılacak işte beklenen tehlikeleri en aza indirecek şekilde seçilmelidir, -İş elbisesi kullanışlı olmalı ve bedene iyi oturmalıdır. Tehlike oluşturmayacak biçimde uzantılı kısımları, geniş parçaları vb. bulunmamalı, -Yırtık, gevşek ve eskimiş elbiseler, kravat, saat veya anahtar zincirleri, hareketli parça bulunan makinelerde giyilmemelidir, -Selüloit gibi yanıcı maddelerden yapılmış elbiseler, yapılan işlemlerde yangın veya patlama tehlikesi varsa kullanılmamalıdır. Bazı özel iş elbiseleri şunlardır: Deri mamulleri (deriden imal edilmiş iş elbiseleri, eritilmiş hafif metallerden sıçramalara, hafif darbelere ve kaynakçılıkta zararlı ışınlara karşı iyi bir koruyucudur), amyant mamulleri (yüksek ısı ve aleve karşı dayanıklıdır), dokunmuş amyant mamulleri (ağır, keskin ve kaba malzemelerin kullanılıp taşınmalarında önemli bir koruyucu), yünlü giyim malzemeleri (bilhassa soğuk yerlerde ve düşük ısıda çalışırken işçilere ve özellikle asitlerle ilgili yerlerde iş görenlere ve yüksek ısılarda çalışanlara, bu tür koruyucu giyim malzemeleri verilmektedir), kauçuk giyim malzemeleri, şapkalar, eldivenler, pardösüler, ceketler, önlükler, kukuletalar. Bu malzemeler daha ziyade asitlerle temas durumunda olan kimseler tarafından kullanılmaktadır. İş elbiseleri gibi tüm kişisel koruyucu teçhizata ve envanterine işçilerin kolay ulaşabilmeleri temin edilmelidir. Muhafaza edilen yerin tertipli ve düzenli olması sağlanmalı. Mümkün olduğu durumlarda kişisel koruyucu teçhizatı düzenli ve temiz tutmak için kapalı dolaplar kullanılmalı(şekil 10).
Resim 7: Kişisel koruyucu teçhizatın rahat ulaşılabilmesi ve muhafazası 23
24 3.TARTIŞMA VE SONUÇLAR Talaşlı imalatın ve kişisel koruyucu donanımın tanımlaması yapılmıştır. Makalenin bu bölümünde talaşlı imalat sektöründe kişisel koruyucu donanım kullanılmaması sonucu doğan kazaları anlatacak resimler dizisi yer alacaktır. Kazaların istatistikleride göstermektedir ki iş kazaların %80 lık kısmı insanların hataları yüzünden kaynaklanmaktadır. Ülkemizde kişisel koruyucu donanımın faydasını anlatarak insanları bilinçli hale getirmek ve gerekli eğitimleri düzenlemek gerekmektedir. Ayrıca makalede kişisel koruyucu donanımın nasıl olması gerektiği ve nasıl kullanılması gerektiğide bahsedildiğinden ötürü hangi kişisel koruyucu donanım nerde kullanılması sorusununda cevabı verilmiştir. Resim 8: İŞ ELBİSESİ
25 Resim 9: GÖZÜN KORUNMASI Resim 10: GÖZÜN VE VÜCUDUN KORUNMASI
26 Resim 11: GÖZÜN VE VÜCUDUN KORUNMASI Resim 12: GÖZÜN VE VÜCUDUN KORUNMASI
Resim 13: İŞ ELBİSESİ OLMASI GEREKEN YERLER 27
28 KAYNAKÇA 1.Andrews, Donald W. K. (1993), Tests for Parameter Instability and Structural Change with 2.Unknown Change Point, Econometrica, Cilt 61, s. 821-856. 3.Ayanoğlu, Can (2007), İşyerinde Ergonomi ve Stres, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, Sayı 34, s. 29-36. 4.Bohle, Philip (2000); Managing Occupational Health and safety: A Multidisciplinary Approach, 2nd Edition, Palgrave Macmillan Australia, Malaysia. 5. http://www.ssk.gov.tr/wps/portal/tr/kurumsal/istatistikler/ İstatistik Yıllıkları 6.BEYHAN Y, İşçi Sağlığı İş Güvenliği ve Beslenme, Şubat 2008, Sağlık Bakanlığı Yayınları, Yayın No, 726 7.http://enm.blogcu.com/imalat-sektorunde-haritalama-tekniginin-kullanilmasi- 1/11596861 8. http://kkd.isggm.gov.tr/ 9. http://solutions.3m.com.tr/wps/portal/3m/tr_tr/ppe_safetysolutions_eu/safety/