İlk Yardım ve Acil Bakım Bu Sunu ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez
ÜNİTE I: İLK YARDIMA GİRİŞ
1861 yılında Cenevre de yapılan uluslararası kongrede savaşta ve barışta bütün dünya uluslarına yardımcı olacak bir teşkilatın kurulması kararlaştırılmıştır 1863 te yine Cenevre de Henry Dunant ın önderliğinde yaralı ve hastalara ilk yardım yapmak amacıyla Kızılhaç kurulmuştur. 1870 yılında Dr. Moffit tarafından savaşta yaralananlara bakım verecek kişiler için ilk yardım araç ve gereçlerini ve ilk yardım konularını içine alan bir tüzük hazırlanmıştır.
1877 yılında St. John İlk Yardım Teşkilatı kurulmuş, bu teşkilat Dr.Moffit in hazırladığı tüzüğü kabul etmiştir. Bu teşkilat yaralılara yardım konusunda bilgi veren konferanslar düzenlemiş ve bu konuda çalışmalar yapmışlardır. İlk yardım terimi de ilk defa St. John ilk yardım teşkilatı tarafından resmen kabul edilmiştir.
İlk yardım, tarih boyunca her zaman önemli olmuş fakat asıl gerekliliği 1.ve 2. dünya savaşlarında daha çok anlaşılmıştır. 1960 yılı sonlarına doğru ABD ve Fransa da ambulanslarda paramedikler ve hekimlerin görev almaya başlaması ile birlikte daha hızlı ve kaliteli acil sağlık hizmeti sunulmaya başlanmıştır. Acil tıp anabilim dalı ilk kez Cincinnati Üniversitesinde 1970 yılında açılmıştır.
Türkiye de İlk Yardımın Tarihçesi Osmanlı imparatorluğu 1861 yılında Cenevre de yapılan toplantıda alınan karar gereği 1868 de Asker, Hasta ve Yaralılara İmdat ve Yardım Derneği ni kurmuştur. Bu dernek daha sonra 1877 de Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti adını almıştır. Hilal-i Ahmer birinci dünya savaşında çok yararlı çalışmalar yapmıştır ve 1923 yılında ismi Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti olarak değiştirilmiştir. 1935 yılında Türkiye Kızılay Cemiyeti ve 1947 de Türkiye Kızılay Derneği olarak isim değişikliğine giden kuruluş Türkiye de ilk yardım hizmetlerinin öncülüğünü yapmıştır.
Türkiye de İlk yardım hizmetleri 1986 yılında 077 Hızır acil servis olarak başlamıştır. 1994 yılında 077 Hızır acil den 112 acil yardım ve kurtarma ya geçilmiştir. 1993 te ilk ve acil yardım tıpta yeni bir uzmanlık dalı olmuş ve Dokuz Eylül ve Fırat üniversitesinde ilk ve acil yardım anabilim dalları açılarak uzmanlık eğitimi verilmeye başlanmıştır. 1993 yılında acil tıp teknikeri eğitimine başlanmış, Sağlık Bakanlığına bağlı okullarda ilk yardım ve acil bakım teknisyenliği bölümüne 1996 yılında öğrenci alınmıştır.
2000 yılında Acil sağlık hizmetlerinin sevk ve idaresine dair usul ve esasları belirleyen Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği çıkarılmıştır. İleriki yıllarda da değişen ihtiyaçlara göre yönetmelik hükümlerinde çeşitli değişiklikler yapılmıştır.
İlk yardımın Önemi Ve Amacı Hayatımız boyunca her an ilk yardım gerektirecek bir durumlarla karşılaşabiliriz. Ani hastalıklarda ya da kazalarda yapacağımız zamanında ve bilinçli ilk yardımla hastanın, kazazedenin yaşamını kurtarıp sakatlığını engelleyebiliriz.
İlk yardım bu kadar önemliyken bilinçsiz ilk yardımda faydadan çok zarara neden olur. Özellikle trafik kazalarında bilinçsizce yapılan müdahale kazazedeye fayda yerine zarar vermektedir. Kazazedelere yapılacak yanlış uygulama ve yanlış taşımalar sakatlıklara ya da ölümlere neden olabilir. İlk yardım uygulayan kişi kaza sırasında yanlış uygulamaları engelleyerek de hayat kurtarabilir. İLK YARDIMDA ALTIN KURAL ÖNCELİKLE ZARAR VERMEMEK OLMALIDIR.
İlk yardımda zaman çok önemli bir faktördür. Yapılan araştırmalar kazalardaki ölümlerin %10 unun ilk beş dakikada,%50 sinin ise ilkyarım saat içinde gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Zamanında ve uygun yapılacak müdahale ile pek çok kişinin hayata tutunması sağlanacak, yaşam kalitesi artırılacak, rehabilitasyon süresi kısalarak ülke ekonomisine de fayda sağlanacaktır. İlk yardımın önemini kavrayabilmek için öncelikle ilk yardımla ilgili temel kavramların anlaşılması gereklidir.
2. İLK YARDIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR 1. İlk yardım????? Ani gelişen bir hastalık ya da kaza durumunda tıbbi yardım sağlanıncaya kadar hayatı kurtarmak, durumun kötüye gitmesini önlemek amacıyla olay yerindeki imkânları kullanarak yapılan ilaçsız uygulamalara İlk yardım denir.
İlk Yardım daha sonra yapılacak tedavinin gidişatını belirler. Yapılan uygulamalar, elde edilen bilgiler asıl tedavinin planlanmasını kolaylaştırır. İlkyardım sakatlıkları ve ölüm oranlarını azaltır. İlkyardım sayesinde hastaneler ve acil servisler daha az kullanılır ve ekonomik giderlerin azalmasına yardımcı olur.
İlk yardımın Amaçları????? Hasta, yaralı ve ortamın güvenliğini sağlamak Hasta ve yaralının hayati fonksiyonlarının devamını sağlamak Hasta ve yaralının durumunun kötüye gitmesini önlemek Hasta ve yaralının iyileşmesini kolaylaştırmaktır.
Acil Bakım?????? Ani olarak hastalanan ya da kazaya uğrayan kişiye sağlık personeli tarafından tıbbi araç gereç ve ilaç kullanılarak yapılan hayat kurtarıcı ve tedavi edici uygulamalara acil bakım denir.
İLK YARDIM???? ACİL BAKIM İlkyardımcı tarafından uygulanır Çevredeki imkânlar kullanılır İlaçsız uygulamalardır Olay yerinde yapılır Sağlık personeli tarafından uygulanır Tıbbi araç gereç kullanılır İlaç kullanılır Olay yeri, ambulans ve sağlık kuruluşunda uygulanır
İlk Yardımcı İlkyardımın amacı doğrultusunda hasta veya kazazedeye ilaç kullanmadan çevredeki imkânları kullanarak müdahale eden ilk yardım eğitimi almış kişilerdir.
İlk yardımcının özellikleri çok Kaza ya da hastalığın meydana geldiği yer meraklı insanların toplanarak kalabalık oluşturdukları, yardım amacıyla heyecanlı ve telaşlı oldukları yerlerdir. Bunun için ilk yardımcı sakin ve soğukkanlı bir şekilde meraklı kalabalığı koordine ederek, gerekli müdahaleyi doğru biçimde yapmalıdır.
Önce kendi can güvenliğimi sağlarım. Olay anında ve doğru olarak haber veririm. Çevredeki kişileri organize eder; onlardan yararlanırım. Elimdeki olanakları değerlendirebilirim. İyi iletişim kurarım. Sakinim. Kendime güvenirim. Pratiğim.
1. İlk yardımcı sakin ve soğukkanlı olmalı, 2. Kendine güvenmeli, 3. İyi iletişim kullanabilmeli, 4. Pratik düşünme becerisine sahip olmalı, 5. İnsan vücudu ile ilgili bilgilere sahip olmalı, 6. Kendinin, kazazedenin veya hastanın ve çevredekilerin can güvenliğini sağlamalı, 7. Çevrede bulunan kişileri organize edip, onlardan yararlanabilmeli, 8. Olayı en kısa sürede doğru olarak bildirmeli, 9. Olay yerindeki olanakları değerlendirebilme, 10. Bilgilerini sürekli yenilemeli,
İlkyardımcının Görev ve Sorumlulukları çok İlk yardımın bir insanlık görevi olduğuna inanarak ilk yardım uygulayabilmek, Çevredeki sağlık kuruluşlarını tanımak, Ülkenin sağlık sistemi hakkında bilgi edinmek, İlk yardım ile ilgili yenilikleri takip etmek, Olayları hızla değerlendirmek, Olay yerinde bulunan kişileri organize etmek,
İlkyardımcının Görev ve Sorumlulukları Hasta, yaralı ve çevredekileri sakinleştirme ve güven vermek, Çok sayıda hasta, yaralıya müdahale etmek zorunda ise öncelikler dışında hiçbir ayırım yapmamak, Hasta veya yaralının eşyalarını koruma altına almak, 112 ye doğru şekilde haber vermek, Olay yerine gelen tıbbi yardım ekibine tam ve doğru olarak bilgi aktarmak, Tıbbi yardım ekibi geldiğinde onlara yardım etmek, Hizmeti karşılığında maddi çıkar beklememek,
İlk Yardım Çantası çok İlk yardım uygulanabilmesi için evlerde, okullarda, taşıtlarda ve işyerlerinde gerekli temel malzemeleri içeren çantalar bulunmalıdır. İlk yardım çantasının malzemeleri yönetmeliklerle belirlenmiştir. Kişisel ilk yardım çantası, motorlu taşıt ilk yardım çantası, ambulans ilk yardım çantası gibi değişik çeşitleri vardır. İlkyardım çantalarının içeriği zaman zaman kontrol edilmeli ve eksilenler yerine konulmalıdır, böylece acil durumda hazır bulunur. İlk yardım çantaları kolay ulaşılabilecek yerde olmalıdır.
26.02.2005 tarih ve 25739 sayılı Karayolu Taşıma Yönetmeliği ne göre yetki belgesi almış yolcu taşımacılığında kullanılan araçların her 10 koltuk için en az 1 adet boyun korsesi bulundurması gerekmektedir.????
İLK YARDIM MALZEMELERİ Cinsi Miktarı Tıbbi eldiven Büyük sargı bezi (10 cm x 3-5 m) Hidrofil gaz steril (10x10 cm 50'lik kutu) 2 çift 2 adet 1 kutu Üçgen sargı Antiseptik solüsyon (50 ml) Flaster (2 cm x 5 m) Çengelli İğne Küçük makas (paslanmaz çelik) Esmark bandajı Turnike (En az 50 cm örgülü tekstil malzemeden 3 adet 1 adet 1 rulo 10 adet 1 adet 1 adet 1 adet Yara bandı Alüminyum yanık örtüsü El feneri 10 adet 1 adet 1 adet Motorlu taşıtlardaki ilk yardım çantasında bulunması gereken malzemeler
Araçlarda bulundurulan ilk yardım çantası
İLK YARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI Olaya ilk tanık olan kişiden başlayarak tedavinin tamamlandığı hastaneye kadar kesintisiz olarak sürdürülen ilk yardım ve acil bakım uygulamalarının tümü, yaşam kurtarma zinciri olarak adlandırılır.
Yaşam kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. İlk iki halkası ilkyardımcının sorumluluğunda bulunan temel ilk yardım uygulamaları (koruma, bildirme, kurtarma) ve olay yerinde sağlanan temel yaşam desteğidir.??????? Son iki halkası ise ilk yardımcının görevi değildir; profesyonel sağlık ekiplerinin görevidir
Yaşam kurtarma zinciri
İlk yardımcı, acil bir durumda yaşam zincirinin birinci halkasında yer alan üç temel uygulamayı öncelikli olarak yapmalıdır. Bu uygulamalar: KORUMA BİLDİRME KURTARMA
3.1. Koruma Yaşamı korumak, kazazedenin hayatını tehlikeye sokan olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaya koruma denir. Olay yeri değerlendirilirken kazanın ya da olayın çeşidine göre (trafik kazası, yangın, patlama, elektrik çarpması vb.) farklı önlemler alınmalıdır. Ortamda ikincil kazaya neden olacak herhangi bir durum (ikincil trafik kaza riski, elektrik kaçağı, gaz kaçağı, duman vb.)varlığında önlem alınmadan hasta veya yaralının yanına gidilmemeli; güvenli bir mesafede kalınmalı ve acilen yardım çağrılmalıdır.
İkincil kazalar
3.1.1. Olay Yerinin Değerlendirilmesi Kazazedeye ulaşılan yer olay yeridir. İlkyardımcı, acil bir durumda hasta veya yaralıya yönelmeden önce olay yerini değerlendirmelidir. Kendisinin, hasta veya yaralının ve çevredeki diğer insanların can güvenliği açısından mutlaka ortamı dikkatle inceleyerek gerekli güvenlik önlemlerini almalıdır. Her şeyden önce kendi güvenliğinizin önemli olduğu kesinlikle unutulmamalıdır.
Olay Yeri Değerlendirmesinin Amaçları Olay yerinde tekrar kaza oluşma riskini ortadan kaldırmak Olay yerindeki yaralıların sayısı ve yaralanma tiplerini belirlemek Olay yerindeki delilleri korumak Çevredeki imkânları hızla değerlendirmek
3.1.2. Olay Yeri Güvenliğinin Sağlanması Olay yeri güvenliği, ilk yardımcı, kazazede ve diğer kurtarma ekiplerinin güvenli bir şekilde görev yapmaları için gereklidir. Olay yeri özel renk ve uyarıcı yazılar içeren plastik şeritlerle çevrelenir. Görevliler dışındaki kişilerin olay yerine girmesi engellenir. Olay yerine sesli ve ışıklı uyarı cihazları yerleştirilerek ikincil kazaların olması önlenir ve ilk yardımcıların kazaya uğrama riski ortadan kaldırılır. Olay yerinde açık ve kapalı alanlarda alınabilecek güvenlik önlemleri farklılık gösterir.
3.1.2.1. Açık Alanda Güvenliğin Sağlanması Eğer bölge güvenli değilse tehlike (çığ, kaya düşmesi, deprem vb.)bitinceye kadar beklenir. Olay yerinde hasta/ yaralıya yapılacak ilk yardımı engelleyebilecek kişiler olay yerinden uzaklaştırılır. Olay yerinde, yangın ve patlamaya neden olacağından sigara içilmesine izin verilmemelidir. Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçları kullanılmamalıdır. Kaza yapan aracın önüne ve arkasına, diğer araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bu amaçla varsa üçgen reflektör veya gündüz kırmızı renkli, mgece fosforlu alzemeler kullanılabilir.
Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 135. maddesine göre, uyarı işaretleri; aracın ön ve arkasında en az 30 metre mesafede olacak ve diğer araç sürücüleri tarafından en az 150 metreden açıkça görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir.??????? Aracın kontağı kapatılarak elektrik bağlantısı kesilir. El freni çekilir. Aracın tekerlerinin ön ve arkasına takoz, taş vb. malzeme yerleştirilerek araç sabitlenir. Araç LPG li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılır.
Üçgen reflektör yerleşimi
3.1.2.2. Kapalı Alanda Güvenliğin Sağlanması Ortam havalandırılır. Tüp ya da doğal gaz kaynağının vanaları kapatılır. Elektrik düğmelerine kesinlikle dokunulmamalıdır (kıvılcım oluşturarak yangın ve patlamaya neden olabileceğinden). Olay yeri göçük ise parça çekilmemelidir. Elektrik çarpmasında akım kesilmelidir.
3.2. Bildirme Olayın tıbbi yardım kuruluşuna haber verilmesine bildirme denir. Olay veya kaza, mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefonla tıbbi yardım kuruluşuna bildirilmelidir. Ülkemizde acil tıbbi yardım istenen telefon numarası 112 dir. 1-1-2 acil tıbbi yardım numarasına her türlü telefon ile kısa sürede ulaşılarak acil çağrı yapılabilir. Sabit ve ankesörlü telefonlar ve cep telefonları ile ücretsiz olarak görüşme sağlanabilir. İlk yardımcı, 112 no lu telefonu kendisi aramalı ya da çevredekilerden birine aratmalıdır.
Çevrede yardım istenebilecek kimse yoksa telefon için kazazedenin yanından ayrılmak zorunda kaldığında hızlı hareket etmeli ve hemen geri dönmeye çalışmalıdır. Duruma göre itfaiye(110), Zehir danışma merkezi (114), Emniyet güçleri (Polis-155 / Jandarma-156) de aranabilir.
3.2.1. Aşağıdaki Durumlarda 112 Acil Tıbbi Yardım Çağrılmalıdır. Hasta veya yaralının bilinci kapalı ise Hasta veya yaralının bilinci açık olsa bile ciddi yaralanması varsa(kafa travması, yüksekten düşme vb)
Solunum güçlüğü varsa Göğüste basınç hissi ve ağrı varsa Kanaması ve kusması varsa Baş ağrısı ve konuşma güçlüğü varsa Zehirlenme belirtileri varsa Baş, boyun, omurga travmasından şüpheleniliyorsa Kırıklarda Yangın ve patlamalarda Elektrik çarpmalarında Trafik kazalarında
3.2.2. Acil Çağrı Merkezinin 112 nin Aranmasında Dikkat Edilecekler çok 112 Acil tıbbi yardım numarası çevrilir. Sakin olunmalı ve net bir şekilde konuşulmalıdır. Olay ile ilgili gerekli bilgiler verilerek görevlinin sorduğu sorulara cevap verilir. Adınız ve soyadınız, Aradığınız telefonun numarası, Kesin yer ve adres (şehir, kasaba, cadde, bina, kat, no) ve etraftaki çok bilinen bir yerin adı, Olayın ne olduğu, (trafik kazası, düşme, elektrik çarpması, bayılma vb.)
Olaydan etkilenen kişi sayısı, (kaç tane ambulans gerekeceğinin tahmin edilmesi için) Kazazedelerin durumları, (bilinç durumu, kanama, kırık vb.) Yapılan ilk yardım müdahaleleri söylenmelidir. Gereken bütün bilgiler verilmeden telefon kapatılmamalıdır. Telefondaki acil çağrı personelinin önerileri dikkatlice dinlenmelidir. Aranılan telefon, geri aranabileceğinden gereksiz yere meşgul edilmesi engellenmelidir
3.3. Kurtarma (Müdahale) Kurtarma, hasta ve yaralıyı değerlendirerek gerekli olan ilk yardım uygulamalarını yapmaktır. (Temel yaşam desteği, kanamayı durdurmak vb) Olay yerinin güvenliği sağlandıktan sonra hasta veya yaralıların durumları hızla değerlendirilir. Bu aşamada hasta veya yaralıların durumlarını tek tek değerlendirmek için vakit kaybedilmemelidir. Aksi halde acil durumdaki hasta veya yaralılara müdahalede gecikme olur.
İlk yardım uygulamalarına öncelikle: Durumu ağır (bilinci kapalı, kanamalı vb.) Risk taşıyan hasta veya yaralılardan (bebek, çocuk, gebe, yaşlı vb.) başlanır.
Hasta veya yaralı yangın, patlama, gaz sızıntısı vb. tehlikeli durumlar dışında kesinlikle hareket ettirilmemelidir. Tehlikeli durumlarda taşınması gerekiyorsa mümkün olduğu kadar hızlı hareket edilmeli ve dikkatli olunmalıdır. Kırık, çıkık, burkulma ve kanamalara gerekli müdahale edilir. Hasta veya yaralı sıcak tutulmalı ve yarasını görmesine izin verilmemelidir. Bilinci kapalı olan hasta veya yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. Turnike uygulanan hastalar takip edilmelidir.
Yara dış etkenlerden korunmalı, sargılar yapılmalı ve şoka engel olunmalıdır. Acil tıbbi yardım görevlileri gelene kadar hasta veya yaralının yanında kalınır. Hasta veya yaralı ya da olay hakkındaki bilgiler kaydedilir. Hasta veya yaralının korku ve endişeleri giderilmeli; nazik ve hoşgörülü davranılmalıdır. Hastanın yaralanma durumuna göre en uygun yöntemle, uygun sağlık kuruluşuna nakli sağlanmalıdır
Kazazedelerin kurtarılması
Sayın Eğitimcilerimiz sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçebilirsiniz. Atlas Sağlık Yayınları Gsm : 533 745 49 44/ bilgi@asmlyayin.com