Rapor No. :1 Tarihi: 04/12/2012 IĞDIR ARALIK RÜZGÂR EROZYONU ÖNLEME PROJESİ İZLEME RAPORU Projenin Adı: Iğdır Aralık Rüzgâr Erozyonu Önleme Projesi Proje Alanının Genel Özellikleri: Iğdır İli Aralık İlçesinde yer alan Ağrı Dağı etekleri boyunca uzanan doğu-batı yönünde 25 km, kuzey-güney yönünde 5,5 km olan sahanın büyüklüğü 13.542 ha dır. Ortalama meyil % 2-3 civarında olup, rakım 810-900 m ler arasındadır. Sahanın etek kısımları, çoğunlukla volkan küllerinin oluşturduğu yığınlarla kaplıdır. Rüzgar erozyonu büyük oranda bu birikintiler üzerinde etkili olmaktadır. Iğdır-Aralık rüzgar erozyonu sahası 39 81' - 39 92' kuzey enlemleri ve 44 32' - 44 61' doğu boylamları arasında yer almakta olup, denizden yüksekliği ortalama 825 m dir. Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bu saha bölge ikliminden farklı bir yapıya sahiptir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuktur. Yıllık yağışın toplam 244.2 mm olduğu dikkate alınırsa, bu yörenin hemen hemen Türkiye'nin en kurak yerlerinden birisi olduğu söylenebilir. Yıllık sıcaklık ortalaması ise 12.9 C'dir. Yağan yağmur ya da kar ilkbahar, sonbahar ve kış aylarında görülmektedir. Bitkilerin ihtiyaç duyduğu su ve nem yaz aylarında karşılanamamaktadır. İlkbaharda toprakta oluşan nem, yağışların azalması ile yaz aylarında tamamen kaybolmakta, toprağın özellikle 40-50 cm lik kısmı kupkuru bir hal almaktadır. Bu su açığından dolayı bitkiye yaz aylarında mutlaka su takviyesi yapılmalıdır. Toprakların bünyesi çoğunlukla balçıklı kum olup su tutma kapasitesi çok düşüktür. Bitki gelişimi için gerekli bitki besin maddeleri yok denecek kadar azdır. Rüzgâr erozyonu görülen 13.542 ha sahanın % 82 i mera tahsisli olmasına rağmen, mera özelliği göstermemektedir.
Yöre toprakları mevcut durum itibariyle tarıma elverişli olmadığından halkın büyük çoğunluğu hayvancılık yapmaktadır. Sahadaki yoğun hayvan baskısı nedeniyle bu bölgede erozyonu önleyen ve bölgede doğal olarak bulunan Ebucehil Çalısı tahrip edilmektedir. Sahanın doğal bitki örtüsünü; Ephedra distachya (Ebucehil Çalısı) diye adlandırılan derin köklü, kuraklığa dayanıklı, çalı formundaki bitki oluşturmaktadır.
Ebucehil çalısı tahrip edilmediği takdirde, tepe kısmı 3-4 m genişleyerek toprak yüzeyini örtmekte, rüzgara karşı kum hareketini önlemektedir. Yöre halkı, rüzgar erozyonu sahasında doğal olarak yetişen ve erozyonu önleyen Ebucehil Çalısını keserek ısınmak ve yemek pişirmek için yakacak olarak kullanmaktadır. Bitki örtüsü tahrip edilen sahada rüzgar erozyonu oluşumu hızlanmaktadır. Yörede, erozyonun maksimum değere ulaştığı Temmuz ayında ortalama sıcaklık 27 C, nisbi nem % 44, buharlaşma 252,9 mm ve ortalama günlük rüzgar hızı 1,9 m/sn olarak gerçekleşmektedir. Yılın her döneminde hakim rüzgar yönü kuzeybatı-güneydoğu şeklinde oluşmaktadır. Yaz mevsimindeki yüksek sıcaklık, düşük nisbi nem ve yok denecek kadar az yağış koşullarıyla birlikte gerçekleşen şiddetli rüzgarlar; bitki örtüsünden yoksun ve kumlu topraklardan oluşan arazide rüzgar erozyonunu doğurmaktadır.
Proje Sahasında Bugüne Kadar Gerçekleştirilen Çalışmalar: Rüzgâr erozyonu etkisindeki toplam alan 13.542 hektardır. Bölgede İl Özel İdaresi tarafından 380 hektar alanda damla sulama ile rüzgâr perdesi oluşturulmuş ve 130.000 adet fidan dikilmiştir. OGM tarafından 2009 yılında 70 hektar alana 166.000 adet, 2010 yılında 80 hektar alana 123.000 adet olmak üzere toplam 150 hektar alana, 289.000 adet fidan dikimi yapılmıştır.
Genel Müdürlüğümüz Erozyon Kontrolü Dairesi Kurak ve Yarı Kurak Alanlar Şubesi tarafından 30 Temmuz- 2 Ağustos tarihleri arasında proje sahasına teknik gezi düzenlenmiştir. Yapılan teknik gezide bu sahaya 6-7 değişik türün (Karaağaç-Akçaağaç- Aylantus -Akasya- Badem-İğde-Gladiçya) dikildiği; Yapılan gözlemlerde bu türler içerisinde en iyi gelişim
gösteren türlerin akasya ve iğde fidanları olduğu, bu türlerin susuzluğa ve tuzluluğa daha iyi dayandığı için gelişimlerinin iyi ve kuraklığa dayanıklı olduğu gözlemlendi. Iğdır Aralık 2009 yılı Akasya ve İğde fidanı dikimi Akasya ve İğde fidanlarının 2012 yılındaki durumu İş bu izleme raporu tarafımdan tanzim edilmiştir. Sevilay SUNAMAK Orman Yüksek Mühendisi