DEPREMİN NEDEN OLDUĞU AĞIR HASARIN ŞEHİR ALANINA ETKİSİNİN UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ

Benzer belgeler
MATLAB&SIMULINK KULLANILARAK BİTKİ ÖRTÜSÜ, SU GEÇİRMEZ ALAN, TOPRAK MODELİNİN OTOMASYONU

ÇOK ZAMANLI LANDSAT 5 TM UYDU GÖRÜNTÜ VERİLERİ KULLANILARAK ARAZİ ÖRTÜSÜ/KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN NORMLAŞTIRILARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Uzaktan Algılama Uygulamaları

Sevim Yasemin ÇİÇEKLİ 1, Coşkun ÖZKAN 2

Posta Adresi: Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, 54187, Adapazarı, Sakara

UZAKTAN ALGILAMA- UYGULAMA ALANLARI

3B NOKTA BULUTLARINDAN DEPREM SONRASI HASARLI BİNALARIN TESPİTİ DETERMINATION OF DAMAGED BUILDINGS AFTER EARTHQUAKE FROM 3D POINT CLOUDS

ÖĞRETĠM ELEMANLARININ ÖZGEÇMĠġLERĠ

Ö. Kayman *, F. Sunar *

2016 YILI AKADEMİK TEŞVİK BAŞVURUSU FAALİYET TÜRÜ HAM PUAN NET PUAN PROJE ARAŞTIRMA 0 0 YAYIN

İSTANBUL ANADOLU YAKASI 2B ALANLARININ UYDU GÖRÜNTÜLERİ İLE ANALİZİ

Elazığ ve Çevresindeki Sismik Aktivitelerin Deprem Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi

Hektar. Kent Çay Geniş yapraklı. İğne yapraklı. Açık toprak

DOĞAL AFETLERDE UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN KULLANIMI VE INTERNATIONAL CHARTER SPACE AND MAJOR DISASTERS"

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon

Arazi örtüsü değişiminin etkileri

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI. BASINA VE KAMUOYUNA (Ön Bilgi Formu)

08 Mart 2010 Elazığ-Kovancılar Deprem Raporu

EGE DENİZİ DEPREMİ

FARKLI ÇÖZÜNÜRLÜKTEKİ UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN GEOMETRİK DÖNÜŞÜMÜ

Aslı SABUNCU 1, Zehra Damla UÇA AVCI 2, Filiz SUNAR 3

OLASI BIR DEPREMDE ESKİŞEHİR İLİNDE BULUNAN YAPILARDA MEYDANA GELEBİLECEK HASAR TAHMİNİ (CUMHURİYET MAHALLESİ)

Zemin sıvılaşmasına yönelik fotogrametrik uygulamalar

Aksaray Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü

ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR. Geomatik Mühendisliği Bölümü, Ayazağa İstanbul / Türkiye Tel: Fax:

Araştırma Görevlisi İSMAİL ÇÖLKESEN

PRELIMINARY REPORT. 19/09/2012 KAHRAMANMARAŞ PAZARCIK EARTHQUAKE (SOUTHEAST TURKEY) Ml=5.1.

DEPREM SONRASI HAVA FOTOĞRAFLARINDAN BİNA HASAR TESPİTİ İÇİN BÜTÜNLEŞİK BİR SİSTEM YAKLAŞIMI: BiDHaS

Muğla ili kıyılarında turizm kaynaklı kıyı değişimlerinin uzaktan algılama ve coğrafik bilgi sistemi teknikleri kullanarak değerlendirilmesi

Esra TEKDAL 1, Rahmi Nurhan ÇELİK 2, Tevfik AYAN 3 1

UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANARAK ORMAN YANGINI BİLGİ SİSTEMİNİN KURULMASI

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 16. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 3-6 Mayıs 2017, Ankara.

27 KASIM 2013 MARMARA DENİZİ DEPREMİ

İNM Ders 1.2 Türkiye nin Depremselliği

Uzaktan algılanmış verilerin semivariogram modeli

İTME ANALİZİ KULLANILARAK YÜKSEK RİSKLİ DEPREM BÖLGESİNDEKİ BİR PREFABRİK YAPININ SİSMİK KAPASİTESİNİN İNCELENMESİ

'Marmara Depremi'nin 10.Yılında...

KIYI BÖLGELERİNDEKİ DEĞİŞİMİN UYDU VERİLERİ İLE ANALİZİ ANALYSING COASTAL AREAS CHANGES USING SATELLITE DATA

Arş.Gör.Hüseyin TOPAN - 1

MÜREFTE-ŞARKÖY DEPREMİ: GANOS FAYI'NIN 9 AĞUSTOS 1912 DEPREMİNDE ATIMI, KIRIK UZUNLUĞU, BÜYÜKLÜĞÜ, KARAKTERİ VE AYNI YÖREDE OLAN TARİHSEL DEPREMLER

ANALYSIS OF PREPAREDNESS AND RESPONSE TO EARTHQUAKE RISK OF BEŞĐKTAŞ DISTRICT USING GIS

ORM 7420 USING SATELLITE IMAGES IN FOREST RESOURCE PLANNING

UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE SAYISAL UZAKTAN ALGILAMA

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI. BASINA VE KAMUOYUNA (Ön Bilgi Formu)

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 25 MART 2019 YAĞCA-HEKİMHAN MALATYA DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

KENTSEL ALANLARDA AĞAÇLIK VE YEŞİL ALANLARIN UYDU GÖRÜNTÜLERİNDEN NESNE-TABANLI ÇIKARIMI VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE ENTEGRASYONU

DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE.

by Karin Şeşetyan BS. In C.E., Boğaziçi University, 1994

TÜRKİYE NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNİN NOAA UYDU VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ*

Uzaktan Algılama Verisi

YÜKSEK BİNALAR İÇİN DEPREM TEHLİKE DEĞERLENDİRMESİ VE ZEMİN BAĞIMLI TASARIM DEPREM YER HAREKETLERİNİN BELİRLENMESİ

Uzaktan Algılama Teknolojileri

ÇOK ZAMANLI LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK BÜYÜK MENDERES GRABENİNDEKİ TARIM ALANLARININ ÖZELLİKLERİNİN VE DEĞİŞİMİNİN BELİRLENMESİ

NDEN BELİRLENEBİLME LME POTANSİYELİ UYDU GÖRÜNTÜLERİNDEN

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 20 ŞUBAT 2019 TARTIŞIK-AYVACIK-ÇANAKKALE DEPREMİ

AFŞİN (KAHRAMANMARAŞ) ŞEHRİ VE YAKIN ÇEVRESİNİN ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN UZAKTAN ALGILAMA İLE İNCELENMESİ

Şekil :51 Depremi Kaynak Spektral Parametreleri

YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU VERİLERİ KULLANILARAK ORMAN ÖRTÜSÜNÜN SEGMENT-TABANLI SINIFLANDIRILMASI ÖZET

İSTANBUL METROPOLİTAN ALANINDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİ VE NÜFUS ARTIŞININ İZLENMESİ

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE.

ZAMAN SERİLERİNİN DEĞİŞİM ANALİZLERİNDE KULLANIMI: İSTANBUL SARIYER ÖRNEĞİ

ZONGULDAK ORMANLIK ALANLARINDAKİ KAÇAK YAPILAŞMANIN UYDU GÖRÜNTÜLERİNDEN OTOMATİK NESNE ÇIKARIMI YAPILARAK CBS İLE ANALİZİ

YILDIZ TEKNİK DOĞA BİLİMLERİ ARAŞTIRMA MERKEZİ BAŞKANI PROF. ERSOY, milliyet için İNC. ELEDİ- 1 / Serhat Oğuz

Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Öğretim Yılı Bahar Dönemi

UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ YÖNTEMLERİYLE ARAZİ ÖRTÜSÜ/KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN ANALİZİ: KAYSERİ İLİ ÖRNEĞİ

Elektromanyetik Radyasyon (Enerji) Nedir?

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 12 HAZİRAN 2017 KARABURUN AÇIKLARI- EGE DENİZİ DEPREMİ

ÇOK ZAMANLI UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE CBS İLE ALİBEYKÖY BARAJI VE YAKIN ÇEVRESİNİN ARAZİ KULLANIMI ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

2004 Üniversitesi Y. Lisans İnşaat Mühendisliği İzmir Yüksek 2008 Teknoloji Enstitüsü Doktora İnşaat Mühendisliği Ege Üniversitesi 2015

:51 Depremi:

7. Türkiye nin Sismotektoniği SİSMOTEKTONİK DERSİ (JFM 439)

DETERMINATION OF VELOCITY FIELD AND STRAIN ACCUMULATION OF DENSIFICATION NETWORK IN MARMARA REGION

LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK AFYONKARAHİSAR İLİ ŞEHİR GELİŞİMİNİN BELİRLENMESİ

Yüreğir ovasında narenciye ekim alanlarının Landsat 7 ETM uydu verisiyle belirlenmesi ve izlenmesi olanaklarının araştırılması

MURGUL BAKIR OCAKLARINDAKİ ALANSAL DEĞİŞİMİN UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ

LİTERATÜRÜNE KATKILARI: MARMARA DEPREMİ NİN ETKİSİ. Zehra TAŞKIN HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ BÖLÜMÜ

:51 Depremi:

Uzaktan Algılama ve Teknolojik Gelişmeler

Bulanık Mantık Tabanlı Uçak Modeli Tespiti

3 ŞUBAT 2002 SULTANDAĞI DEPREMİNİN YAPI MÜHENDİSLİĞİ YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Öğretim Yılı Bahar Dönemi

Proje No: 105Y283. Tuz Gölü ve Yakın Çevresinin Yer ve Uydu Verileri ile Kuraklık ve Su Kalitesi Bakımından Zamansal Analizi

Fotogrametri Anabilim dalında hava fotogrametrisi ve yersel fotogrametri uygulamaları yapılmakta ve eğitimleri verilmektedir.

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ

Dijital Görüntü İşleme Teknikleri

Prof. Dr. Semir ÖVER

CORINE LAND COVER PROJECT

Tekirdağ&Ziraat&Fakültesi&Dergisi&

UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMLERİ İLE AFYONKARAHİSAR IN ŞEHİRSEL GELİŞİMİNİN İZLENMESİ

FOTOYORUMLAMA UZAKTAN ALGILAMA. (Photointerpretation and Remote Sensing)

02 MART 2017 ADIYAMAN SAMSAT DEPREMİ ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

Coğrafi Veri Üretimi Bakış Açısı İle TÜBİTAK UZAY daki Uzaktan Algılama Araştırmaları

MONITORING THE CHANGES OF FOREST AREAS USING LANDSAT SATELLITE IMAGES IN ARMUTLU FOREST DISTRICT

BASIN DUYURUSU. 10 Haziran 2012 FETHİYE KÖRFEZİ Depremi

BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA TEKNİĞİ İLE ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN BELİRLENMESİ: QUICKBIRD ve LANDSAT ÖRNEĞİ

SPOT 2 UYDU GÖRÜNTÜLERİ İLE ORMAN YANIGINI ANALİZİ: BODRUM ÖRNEĞİ

PAMUK EKİLİ ALANLARIN NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ: MENEMEN ÖRNEĞİ

MapCodeX Web Client ELER, AKOM Modülleri

Transkript:

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan 2005, Ankara DEPREMİN NEDEN OLDUĞU AĞIR HASARIN ŞEHİR ALANINA ETKİSİNİN UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ ÖZET Ş. Kaya, E. Saroğlu, N. Musaoğlu İstanbul Teknik Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Uzaktan Algılama Anabilim Dalı, 34469, İstanbul, skaya@ins.itu.edu.tr Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) boyunca can ve mal kaybına neden olan birçok deprem meydana gelmiştir. Bu depremler şehir merkezlerini ciddi şekilde etkilemiştir. Ülkemizde son büyük depremlerden biri 17 Ağustos 1999 tarihinde saat 3.02 de İzmit olmuştur. Bu felaket 18000 den fazla yurttaşımızın ölümüne ve İzmit, Adapazarı, Yalova şehirlerinin merkezlerinde ve ilçelerinde ağır hasarların oluşmasına neden oldu. Bu çalışmada, Adapazarı n da deprem nedeniyle meydana gelen ağır hasarların tespit edilmesi amacıyla, deprem öncesine ve sonrasına ait SPOT HRVIR (XI ve Pan) uydu görüntüleri kullanılmıştır. Deprem öncesine ve sonrasına ait görüntüler geometrik ve radyometrik olarak düzeltilip, ayrı ayrı sınıflandırılmıştır. Ayrıca, 25 Haziran 1999 ve 4 Ekim 1999 tarihli SPOT HRVIR Pankromatik görüntüleri kullanılarak fark görüntüsü elde edilmiştir. Bu görüntü depremde yıkılan binaların konumlarını belirlemek ve ağır hasarlı, yıkılmış binaların tespiti için kullanılmıştır. SPOT HRVIR görüntüleri yardımıyla bulunan sonuçlar Vegetation (Bitki)-Impervious (Su geçirmeyen alan)-soil (Toprak) (V-I-S) model ile değerlendirilip depremin şehir alanına etkisi tespit edilmiştir. Anahtar Sözcükler: Adapazarı, SPOT HRVIR verisi, Uzaktan Algılama, VIS Model, Deprem ABSTRACT DETERMINATION OF THE AFFECTS OF EARTHQUAKE INDUCED HEAVY DAMAGES TO CITY CITES BY MEANS OF REMOTELY SENSED DATA A lot of earthquakes had occurred on the North Anatolian Fault Zone (NAFZ) which were caused life and goods losses. These earthquakes had affected the city centers seriously. On 17 August 1999, an earthquake struck northwestern Turkey, at 3:02 a.m. This disaster caused the deaths of 18000 citizens and heavy damages in the city centers and districts of Izmit, Adapazarı and Yalova. In this study, pre and post earthquake SPOT HRVIR (XI and Pan) images were used to determine the earthquake-induced heavy damage areas in Adapazarı. Pre and post earthquake images were radiometrically and geometrically corrected and classified separately. Moreover, 25 June 1999 and 4 October 1999 dated SPOT HRVIR panchromatic images were used to obtain difference image. This difference image was used to find out the locations of collapsed buildings and determine the heavy damaged and collapsed buildings. Results obtained from SPOT HRVIR images were evaluated in Vegetation-Impervious-Soil (V- I-S) model and affects of the earthquake to inner city parts were determined. Keywords: Adapazarı, SPOT HRVIR Data, Remote Sensing, VIS Model, Earthquake. 1. GİRİŞ Dünyanın önemli aktif faylarından birisi olan Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ), zaman zaman can ve mal kaybına neden olan depremler üretmektedir. Geçen yüzyılda fay boyunca bir çok yıkıcı deprem meydana gelmiştir. Bu depremlerde yaklaşık 450 000 bina yıkılmış ve 80 000 kişiden daha fazla vatandaşımız hayatını kaybetmiştir. Yine geçen yüzyıl boyunca Mw >6.5 şiddetinden büyük 25 yıkıcı deprem ülkemizde meydana gelmiştir. Bunların 7 tanesi Türkiye nin kuzey batısında KAFZ üzerinde olmuştur (Barka ve Nalbant, 1998; Kaya ve diğ., 2004). 1939 dan 1967 ye kadar altı büyük deprem kırığı Türkiye nin doğusundan batıya doğru göç ederek oluştu. Bu depremlerin çoğu Marmara Denizine yakın bölgelerde meydana geldi (Barka, 1992). Bilinen ve kayıt edilen bu depremlerden en önemlisi 1509 İstanbul depremidir. Diğer önemli depremler 1719, 1754, 1766, 1894 ve 1912 depremleridir (Ambraseys ve Finkel, 1987). 17 Ağustos 1999 tarihinde, Türkiye nin kuzey batısında Marmara Denizi yakınlarında Mw: 7,4 şiddetinde İzmit (Kocaeli) depremi meydana geldi. Deprem endüstri, sanayi bölgelerine ve nüfusun yoğun olarak yaşadığı şehirlerde

Depremin Neden Olduğu Ağır Hasarın Şehir Alanına Etkisinin Uzaktan Algılama Verileri İle Belirlenmesi ağır hasarlara neden oldu. İzmit, Adapazarı, İstanbul, Yalova, Gölcük, Bolu, Bursa, Eskişehir şehirleri depremden etkilendi. Depremin merkezi 41,8 enlemi ve 29,9 boylamı olarak Gölcük ilçesi yakınlarında belirlendi ve yaklaşık 45 saniye sürdü. İzmit körfezi etrafındaki şehirlerde ve Adapazarı şehir merkezinde çok ağır hasarlara ve çok fazla can kayıplarına neden oldu. Resmi rakamlara göre 15 851 vatandaşımız hayatını kaybetti ve 43 953 vatandaşımız yaralandı. Fakat bu rakamların yaklaşık 18 000 vatandaşımızın hayatını kaybettiği ve yaklaşık 48 000 vatandaşımızın yaralandığı şeklindedir (Barka, 1999). Depremden etkilenen şehirlerde ölenlerin dağılımı: Gölcük 5 025, İzmit 4 093, Adapazarı 2 629, Yalova 2 502, İstanbul 981, Bolu 264, Bursa 268, Eskişehir 86, Zonguldak 3 dür (www.sakarya.gov.tr, 2004; Kaya ve diğ., 2005). Bu çalışmada Adapazarı şehir merkezi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Adapazarı nın deprem merkezine uzaklığı yaklaşık 50 km dir. Birçok disiplinde çalışma olağı olan ve önemli problemlerin çözümüne yardımcı olan uzaktan algılama verileri, yeryüzünün kısa ve uzun dönemdeki değişimin belirlenmesinde, doğal afetlerden kaynaklanan zararların tesbitinde önemli kullanım olanağı bulmuştur. Bunlar arazi kullanımı /örtüsü değişimi, orman yangınları, buzulların hareketi, doğal afetlerin izlenmesi, heyelanlar, volkanlar ve depremden zarar gören alanların tesbiti vb. sayılabilir (Welch ve Ehlers, 1987; Kaya, 1996; Sunar, 1998; Foody ve Boyd, 1999; Yang, 2002, Kaya ve Curran, 2004; Yonezawa ve Takeuchi, 2001, Türker ve San, 2003). Afet yönetimi için hasarların görüntülenmesi ve arazi değişimlerinin hemen afet sonrası belirlenmsi hızlı bir şekilde yapılmalıdır. Yersel verilerle bu bilgilere ulaşmak ve haritalayarak ilgililere ulaştırmak önemli dezavantajlara sahiptir. Bu çalışmanın amacı, uydu görüntü verileri yardımıyla 19 Ağustos 1999 depreminden etkilenen Adapazarı şehir merkezindeki ağır hasarlı ve yıkılmış binaların tesbit edilmesi ve sonuçların yersel verilerle karşılaştırılarak uydu görüntü verilerinin depremden etkilenen şehir merkezlerinde kullanılabilirliğinin belirlenmesidir. Çalışmada deprem öncesi uydu görüntüleri olarak, 25 Haziran 1999 SPOT HRVIR Pankromatik & XI, ve deprem sonrası uydu görüntü verileri olarak 04 Ekim 1999 SPOT HRVIR Pankromatik & XI kullanılmıştır. Şekil 1: Çalışma Alanı 2

Kaya, Saroğlu ve Musaoğlu 2. YÖNTEM 2.1 Çalışma Alanı ve 17 Ağustos 1999 Depremi Çalışma alanı olarak, 17 Ağustos 1999 depreminde zarar gören şehir merkezlerinden Yalova, Gölcük, Kocaeli ve Adapazarı vb. yıkılan ve zarar gören bina açısından diğer şehirlere göre depremden en fazla hasar gören Adapazarı şehir merkezi seçilmiştir (Şekil 1). Adapazarı şehri 22 Temmuz 1967 depreminden sonra yeniden yapılanmıştır. Ancak 1980 yılından sonra eskiden göl yatağı olan ve sonraları tarımsal alan olarak kullanılan alanda yeni şehir kontrolsüz olarak inşa edilmiştir. Zemin problemlerine rağmen birçok bina çok katlı olarak yapılmıştır. Adapazarı nın depremden en fazla etkilenmesinin ana nedeni zemin sıvılaşmasıdır ( Scawthorn, 1999; Erken, 1999). Bazı binalar depremde yıkılmamasına rağmen sağa-sola yan yatmışlardır ve bazı binalarda zemin sıvılaşmasından dolayı 1 2 kat aşağı (toprağın içine) batmışlardır. Diğer önemli neden binaların yapım kalitesizliği ve imar planlarına aykırı binaların yapılmasıdır. Diğer nedenler, Binalarda kullanılan betonun kalitesizliği, Sağlam binaların yapılmaması(yapısal olarak) Çok katlı binaların altına yapılan işyerleri, İmar dışı yapılan katlar ve sonradan yapılan ilaveler, sayılabilir. Şekil 2: Adapazarı çevresinde deprem sonrası alınan yersel fotoğraflar 3

Depremin Neden Olduğu Ağır Hasarın Şehir Alanına Etkisinin Uzaktan Algılama Verileri İle Belirlenmesi 17 Ağustos 1999 Izmit depremi 40 45 saniye sürmüştür. Yeryüzeyinde meydana gelen maksimum yatay atım(yer değiştirme) Arifiye yakınlarında Sapanca nın doğusunda kaydedilmiştir. Maksimum yatay yer değiştirme bir yol da görüntülenmiş ve yaklaşık 5 m olarak ölçülmüştür. Diğer önemli bir yer değiştirmede Arifiye deki demir yolunda meydana gelmiş ve burada da yatayda 2.7 m ve düşeyde de yaklaşık 1 m olarak ölçülmüştür (Şekil 2). Birçok bina tamamen yıkılmış ve birçok binada kısmen yer değiştirmiştir (Şekil 2). Bu durum deprem sonrası uydu görüntü verileri piksel değerlerinde büyük değişikliklere neden olmuştur (Şekil 3). Ayrıca deprem sonrası görüntüdeki piksel değerleri Adapazarı şehir merkezinin heterojen bir yapıda sahip olduğunu göstermektedir (Şekil 3). Bayındırlık ve İskân Bakanlığı ve Valilikler tarafından depremde zarar gören binalar tespit edilmiştir. Bu depremden yıkılan ve ağır hasar gören bina açısından Adapazarı en çok etkilenen şehirdir (Tablo 1). Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) verilerine göre Adapazarı nüfusu 1990 yılında 272 039, 1997 yılında 354 029 kişi iken 2000 yılında 340 825 e düşmüştür. Adapazarı şehir içi nüfusu da 1990 yılında 169 099, 1997 yılında 184 013 kişi iken deprem sonrası 2000 yılı nüfus sayımına göre 172 000 olmuştur (http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi/, 2003). 2000 rakamlarının sadece 2629 kişisi resmi olarak ölüm kayıtlarına geçmiştir. 1997 yılı nüfus sayımına göre 2000 yılı nüfus sayımının daha az çıkması, Adapazarı şehrinden deprem sonrası göçün olduğunu gösterir. Şekil 3: Deprem öncesi ve sonrası SPOT HRVIR Pankromatik uydu görüntü verisinden Adapazarı şehir içi görünümü, altta depremden etkilenen bölgenin deprem öncesi ve sonrası piksel değerleri verilmiştir. Şehir Ağır Hasarlı ve Yıkılan Binalar Orta Hasarlı Binalar Hafif Hasarlı Binalar Adapazarı(Sakarya) 11 373 5 815 8 763 Izmit(Kocaeli) 3 614 12 944 13 335 Yalova 9 637 8 988 12 677 Tablo 1: 17 Ağustos 1999 depreminden etkilenen binaların Adapazarı, Izmit ve Yalova şehirlerine ait hasar sonuçları (http://www. koeri.boun. edu.tr/ depremmuh/extent.htm, 2003). 4

Kaya, Saroğlu ve Musaoğlu Nufüs/Yıl 1990 1997 2000 Adapazarı (tüm il) 272 039 354 029 340 825 Adapazarı (şehir içi) 169 099 184 013 172 000 Tablo 2: Adapazarı nufüs sayımı sonuçları (http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi/, 2003). 2.2 Fark Görüntüsü, Sınıflandırma ve Vegetation-Impervious-Soil (V-I-S) model İki uydu görüntü verisi arasındaki fark alınarak, arazi kullanım değişimleri belirlenebilir. Bu çalışmada 25 Temmuz 1999 SPOT HRVIR Pankromatik uydu görüntü verisi ile 4 Ekim 1999 SPOT HRVIR Pankromatik uydu görüntü verisi farkı alınmıştır. Bu görüntü farkında büyük rakamlarla ifade edilen yerler hızla değişmiş alanlar olarak belirlenmiştir. Şehir içinde belirlenen bu alanlar depremde çok ağır hasar gören ve yıkılan binaların olduğu bölgeleri göstermektedir. Sınıflandırmada amaç, aynı spektral özellikleri taşıyan nesneleri gruplandırmaktır. Sınıflandırma işlemi kontrollü sınıflandırma ve kontrolsüz sınıflandırma olmak üzere ikiye ayrılır. Bu çalışmada kontrolsüz sınıflandırma algoritması kullanılmıştır. Kontrolsüz sınıflandırmada, kontrol verilerinin kullanımı yerine, görüntüde belirsiz olan pikselleri inceleyen ve sayısal değerlerdeki doğal gruplaşmalara dayalı olarak bu elemanları çeşitli sınıflar altında birleştiren algoritmalar ile çalışılır. Elde edilen sınıflar spektral sınıflar olup, bu sınıflara çeşitli düzeltmeler getirmek mümkündür. Ardışık kümeleme ve tekrarlı ardışık kümeleme (ISODATA) gibi birçok kontrolsüz sınıflandırma yöntemi vardır. Çalışmada kullanılan SPOT HRVIR XI uydu görüntülerine (deprem öncesi ve sonrası) ISODATA kontrolsüz sınıflandırma algoritması uygulanmıştır (Şekil 5). Yöntemde, piksel değerleri tekrar tekrar (iteraktif olarak) sınıflandırılıp en uygun küme merkezleri belirlenerek kümeleme işlemi gerçekleştirilir. 25 sınıf seçilerek sınıflandırma işlemi gerçekleştirilmiş ve sınıflandırma sonucunda bu sınıflar birleştirilerek 4 sınıfa (Bitki, Toprak, Su geçirmeyen alan ve Ağır hasarlı alan) indirilmiştir. Vegetation- Impervious- Soil (V-I-S) model, bir şehrin biyofiziksel özelliklerini üç bileşen olarak ifade eder. Bunlar bitki, su geçirmeyen alanlar ( binalar, yollar, vb.) & toprak (ne bitki nede yerleşim olan alanlar) ve bunların alt bileşenleri olarak belirlenmiştir (Ridd, 1995; Madhavan ve diğ., 2001; Phinn ve diğ., 2002) (Şekil 4). Bu model şehir alanlarındaki arazi kullanım değişimlerinin gerçek büyüklüğünü ve değişim trendinin yönünü gösterir (Kaya ve diğ., 2004). Şekil 4: V-I-S model (Ridd, 1995). 5

Depremin Neden Olduğu Ağır Hasarın Şehir Alanına Etkisinin Uzaktan Algılama Verileri İle Belirlenmesi 3. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ISODATA sınıflandırma sonucuna göre, deprem öncesi Adapazarı şehir merkezinde % 25.1 bitki (orman, yeşil alan, vb. ), % 33.7 su geçirmeyen alanlar(yerleşim, yol vb.) ve %41.2 de toprak (tarım alanları, mera, boş alan vb.) bulunmuştur. Deprem sonrası SPOT HRVIR XI uydu görüntüsü sınıflandırma sonucuna göre % 23.5 bitki, % 32.7 su geçirmeyen alan (bunun % 7.1 yıkılan ve ağır hasar gören binaları göstermiştir) ve %43.8 de toprak alanlar olarak bulunmuştur. % 7.1 olarak bulunan yıkılan ve ağır hasarlı binaların olduğu bölge, spektral yansıma değerlerinin yüksek olması nedeniyle diğer su geçirmeyen alanlara göre daha açık parlaklık değerinde olmuştur (Şekil 3). Deprem sonrası sınıflandırma verilerine göre bitki ve toprak sınıflarında çok fazla bir arazi kullanım değişimi belirlenememiştir. Ancak sadece su geçirmeyen alanlarda büyük arazi kullanım değişimi olmuştur. Buradaki önemli problemlerden biri yıkılan ve ağır hasarlı binaların şehir içindeki yolların genel karakteristiğini değiştirdiği için yolların alan miktarının tanımlanamamasıdır. Bu nedenle yıkılan ve ağır hasarlı binaların % değerleri içinde bozulan yolların alanları vardır. V-I-S model içinde kullanılan deprem sonrası sınıflandırma verileri sonuçlarına, yıkılan ve ağır hasarlı binaların alan miktarı toprak verileri olarak eklenmiştir. Bu nedenle V-I-S içindeki deprem sonrası toprak miktarı % 50.9 olmuştur (Şekil 6). Deprem öncesi ve deprem sonrası sınıflandırma sonuçları kullanılarak arazi kullanım değişim vektörü bulunmuştur. Arazi kullanım değişim vektörü, arazi kullanımındaki değişimlerin büyüklüğünü ve yönünü gösterir. Bu da şehir alanlarının genel karakteristiğinin belirlenmesi açısından son derece önemlidir. Şekil 5: SPOT HRVIR XI deprem öncesi (a) ve deprem sonrası (b) sınıflandırılmış uydu görüntü verileri. 6

Kaya, Saroğlu ve Musaoğlu Şekil 6: Deprem öncesi ve sonrası arazi kullanım trendinin V-I-S model ile analizi (Kaya ve diğ., 2004) İzmit (Kocaeli) depremi Adapazarı şehrinin arazi kullanımı değişimini dramatik ve yıkıcı bir şekilde değiştirdi. Bu değişim binlerle ifade edilen can kayıplarına ve ekonomik kayıplara neden oldu. Bu çalışmada deprem öncesi ve deprem sonrası SPOT HRVIR uydu görüntü verileri kullanılarak yıkılan ve ağır hasarlı bina alanları tanımlanmaya çalışıldı. Sınıflandırma sonuçlarına göre V-I-S model içinde arazi kullanım değişim vektörü bulundu. Bu çalışmanın sonunda, SPOT HRVIR Pankromatik & XI ve V-I-S model kullanılarak depremin neden olduğu ağır ve yıkıcı hasarların şehir alanlarına etkisi tespit edilmiş oldu. Uydu görüntü verilerinin kısa zaman aralıklarında elde edilebiliyor olması nedeniyle, doğal afetlerden etkilenen alanların arazi kullanım değişim vektörü bulunarak değişimin büyüklüğü ve yönü hakkında çok önemli bilgiler kısa zamanda bulunabilir. TEŞEKKÜR Yazarlar, Şehir alanlarında depremin neden olduğu ağır hasarların uzaktan algılama verileri ile analizi projesini destekleyen İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi ne (Proje no: 30793), Southampton Üniversitesi Coğrafya Bölümüne ve Prof. Dr. Paul J. Curran a desteklerinden ve katkılarından dolayı teşekkür ederler. KAYNAKLAR Ambraseys, N.N., Finkel, C.F., 1987. The Saros-Marmara earthquake of 9 August 1912, Earthquake Engineering Structural Dynamics, 15, sayfa: 189-211. Barka, A.A., 1992. The North Anatolian Fault Zone, Anales Tectonicae, Special Issue, 6, sayfa: 164-195. Barka, A.A., 1999. The 17 August 1999 Izmit earthquake, Science, 285, sayfa: 1858-1859. Barka, A.A., Nalbant, S., 1998. 1700 ve sonrasi Marmara depremlerinin modellenmesi, Aktif Tektonik Arastirma Grubu 1. Toplantisi (ATAG-1), İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitusu,, 32-40, İstanbul. Devlet Istatistik Enstitusu, 2000. Nufus sayimi sonuclari, Ankara, Turkey, http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi, 20 Mayıs 2003. 7

Depremin Neden Olduğu Ağır Hasarın Şehir Alanına Etkisinin Uzaktan Algılama Verileri İle Belirlenmesi Erken, A., 1999. The effect of soil during Izmit earthquake. (http://1993.140.203.8/ earthquake /liq.htm, 01 Temmuz 2003. Foody, G., Boyd, D.S., 1999. Detection of partial land cover change associated with the migration of inner-class transitional zones, International Journal of Remote Sensing, 20, sayfa: 2723-2740. Kandilli Rasathanesi, 1999. http://www.koeri.boun.edu.tr/ depremmuh/extent.htm, 10 Temmuz 2003. Kaya, Ş., 1996. Uzaktan Algılama Verileri ile Ikitelli Örneğinde Şehir Çevre Analizi, İTÜ Dergisi, 53 (1-4), sayfa: 91-96. Kaya, Ş., Curran, P.J., 2003. Monitoring urban growth on the European side of the Istanbul metropolitan area, RSPSoc 2003: Scales and Dynamics in Observing the Environment, University of Nottingham, Nottingham, (CD ROM). Kaya, Ş., Curran, P.J., Llewellyn, G., 2005. Post-earthquake building collapse: A comparison of government statistics and estimates derived from SPOT HRVIR data, International Journal of Remote Sensing, (In press). Kaya, Ş., Llewellyn, G., Curran, P.J., 2004. Displaying Earthquake damage an Urban Area Using a Vegetation- Impervious-Soil Model and Remotely Sensed Data, XX th Congress of the International Society for Photogrammetry and Remote Sensing (ISPRS), 12-25 Temmuz 2004, Istanbul. Kaya, Ş., Müftüoğlu, O., Tüysüz, O., 2004. Tracing the Geometry of an Active Fault Using Remote Sensing and Digital Elevation Model: Ganos Segment, North Anatolian Fault Zone, Turkey, International Journal of Remote Sensing, sayı:25, no:19, sayfa: 3843-3855. Madhavan, B.B., Kubo, S., Kurisaki, N., Sivakumar, N., 2001. Appraising the anatomy and spatial growth of the Bangkok metropolitan area using a vegetation-impervious- soil model through remote sensing, International Journal of Remote Sensing, 22, sayfa: 789-806. Phinn, S., Stanford, M., Scarth, P., Murray, A., Shyy, P.T., 2002. Monitoring the composition of urban environments based on the vegetation-impervious surface-soil model by subpixel analysis techniques, International Journal of Remote Sensing, 23, sayfa: 4131-4153. Ridd, M.K., 1995. Exploring a V-I-S (Vegetation-Impervious- Soil) model for urban ecosystem analysis through remote sensing: comparative anatomy for cities, International Journal of Remote Sensing, 16, sayfa: 2165-2185. Sakarya Valiliği, 1999. http://www.sakarya.gov.tr, 10 Temmuz 2003. Scawthorn, C., 1999, Kocaeli (Izmit) earthquake of 17 August 1999. Preliminary report, Multidisciplinary Center for Earthquake Engineering, State University of New York, http://mceer.buffalo.edu/ research/turkeyeq/ ScawPrelim.pdf, 10 Temmuz 2003. Sunar, F., 1998. An Analysis of Changes in a Multi-Date set: A Case Study in the Ikitelli Area, Istanbul, Turkey, International Journal of Remote Sensing, 19, sayfa: 225-235. Türker, M., San, B.T., 2003. SPOT HRV data analysis for detecting earthquake-induced changes in Izmit, Turkey, International Journal of Remote Sensing, 24, sayfa: 2439-2450. Welch, R., Ehlers, M., 1987. Merging multi-resolution SPOT HRV and Landsat TM data, Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 52, sayfa: 301-303. Yang, X., 2002. Satellite monitoring of urban spatial growth in the Atlanta metropolitan area, Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 68, sayfa: 725-734. Yonezawa, C., Takeuchi, S., 2001. Decorrelation of SAR data by urban damages caused by the 1995 Hyogokennanbu earthquake, International Journal of Remote Sensing, 22, sayfa: 1585-1600. 8

Kaya, Saroğlu ve Musaoğlu BİLDİRİNİN BAŞLIĞI: DEPREMİN NEDEN OLDUĞU AĞIR HASARIN ŞEHİR ALANINA ETKİSİNİN UZAKTAN ALGILAMA VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ SUNUM YAPAN YAZARIN ADI: Şinasi Kaya ÖZGEÇMİŞ: Şinasi Kaya, 1964 Bartın doğumludur. 1987 İTÜ İnşaat Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl. mezunudur. 3 yıl özel sektörde çeşitli projelerde görev aldı ve 1991 yılında Araş. Gör. olarak atandı. 1993 yılında Yüksel mühendis, 1999 yılında Doktor unvanı aldı. 2001 yılında uzaktan algılama anabilim dalında Yrd. Doç. Kadrosuna atandı. 2003 yılında Southampton Üniversitesinde(İngiltere) Prof.Dr. Paul Curan yönetiminde Ecosystem Modelling With Remote Sensing konusunda doktora sonrası araştırma yaptı. 9 uluslararası makale (SCI), 5 ulusal makale, 34 uluslararası tam metinli bildiri, 18 ulusal bildiri yayınladı. 4 proje yürütücülüğü yaptı ve 27 ulusal, 1 uluslararası projede görev aldı. Halen İTÜ, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl. Öğretim üyesidir. İLETİŞİM BİLGİLERİ Adı Soyadı: Şinasi Kaya, Elif Saroğlu, Nebiye Musaoğlu Yazışma Adresi: İTÜ İnşaat Fakültesi, Uzaktan Algılama ABD. 34469, Maslak-Istanbul Telefon: 0212 285 6100, 285 6110, 285 6629 Faks: 0212 285 6587 e-posta: skaya@ins.itu.edu.tr, saroglue@itu.edu.tr, nmusaoglu@ins.itu.edu.tr 9