Kuvvet ve Hareket SIVILARI KALDIRMA KUVVETİ Akışkan olan suyun sahip olduğu özelliklerd özelliklerden d teknik k ik anlamda l d yararlanabilmek, l bililmek, k insanların i yaptıkları çalışmalarla mümkün olmuştur. Örneğin, suda yüzen bir ağaç parçasından esinlenerek ahşap bir sandalın yüzdürülmesiyle başlayan süreç, günümüzde milyonlarca ewton ağırlığındaki gemilerin yüzdürülmesiyle devam etmiştir. Su içinde cisimlerin konumlarını belirleyen etki nedir? Karada kaldıramadığımız arkadaşımızı nasıl oluyor da su içerisinde kaldırabiliyoruz? Çok büyük ağırlıktaki gemiler nasıl oluyor da su içerisinde yüzebiliyor? Bu ve benzeri sorularımıza işte bu konumuzda cevap arayacağız. Geçtiğimiz senelerde bir cismin ağırlığını ölçmek için dinamometrelerden faydalanmıştık. Şimdi bu konuyu hatırlayalım. Havadaki uçağa, topa ve karada bulunan oyuncağa olduğu gibi suda bulunan gemiye de yerin merkezine doğru bir çekim kuvveti etki eder. 2 4 6 8 1 12 Cisme etki eden kütle çekim kuvvetine ağırlık denir. Ağırlık, dinamometreyle ölçülür. Dinamometrenin içerisinde esneklik özelliği bulunan yaylar kullanılır. Ağırlığın birimi ewton dur. X Cismin ağırlığı arttığında dinamometrenin ölçeceği değer de artar. Örneğin; bir A cismini dinamometreye astığımızda dinamometre iki bölme çıkartıyor. İki A cismini dinamometreye astığımızda dinamometre dört bölme çıkartıyor, üç A cismini dinamometreye astığımızda dinamometre altı bölme çıkartıyor. Böylelikle cismin ağırlığı arttığında dinamometrenin göstereceği değer de artmış olur. 2 4 6 8 1 12 2 4 6 8 1 12 2 4 6 8 1 12 5
Kuvvet ve Hareket ÇALIŞMA KÂĞIDI - 1 Aşağıdaki boşlukları uygun kelimelerle tamamlayınız. 1- Dinamometre... esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılır. 2- Cismin ağırlığı arttığında, dinamometrenin içinde bulunan yayın esnekliği... 3- Ağırlığın birimi... dur. 4- Dinamometre... ölçer. 5- Cisme etki eden kütle çekim kuvvetine... denir. ÇALIŞMA KÂĞIDI - 2 En fazla 5 luk ağırlık değerini ölçebilen özdeş dinamometrelerin içindeki çubuklar 1 eşit parçaya ayrılarak bölmelendirilmiştir. Bu dinamometrelerin ucuna şekildeki gibi kuvvetler uygulanıyor. 2 4 6 8 1 12 2 4 6 8 1 12 2 4 A B C 6 8 1 12 2 4 D 6 8 1 12 Buna göre; aşağıda verilen ifadelerde boş bırakılan yerleri uygun sayı değerleriyle doldurunuz. a) A ya uygulanan kuvvet... dur. b) B ye uygulanan kuvvet... dur. a) C ye uygulanan kuvvet... dur. d) D ye uygulanan kuvvet... dur. 7
FİZİK 8. Sınıf Test 2 3- Hipotez: Bir cismin havadaki ağırlığı, sıvı içindeki ağırlığından... çünkü cismin sıvıdaki ağırlığı daha... 1-2 4 6 8 1 12 2 4 6 8 1 12 Yukarıdaki hipotezin doğru bir şekilde tamamlanması için noktalı yerlere sırasıyla hangi kelimeler gelmelidir? A) aynıdır, küçüktür. B) aynıdır, değişmez. K K L(s) C) farklıdır, büyüktür. D) farklıdır, küçüktür. K cisminin havadaki ve L sıvısı içerisindeki görünümleri verilmiştir. Buna göre aşağıda verilen ifadelerden hangisine ulaşılabilir? A) K cisminin havadaki ve sıvıdaki ağırlığı değişmez. B) K cisminin havadaki ağırlığı, sıvıdaki ağırlığından küçüktür. C) K cisminin sıvıdaki ağırlığı daha büyüktür. D) K cisminin sıvıdaki ağırlığı daha küçüktür. 4- Şekilde olduğu gibi, bir A cismi havada 15 olarak ölçülüyor. Bu A cismini sıvı içerisine koyduğumuzda dinamometredeki ağırlığı kaç A A Sıvı olarak ölçemeyiz? 5 1 15 2 25 3 5 1 15 2 25 3 A) 3 B) 5 C) 1 D) 15 5-2- ( ) Bir cismin havadaki ağırlığı daima sıvıdaki ağırlığından büyüktür. ( ) Sıvı içerisine konulan bir cismin ağırlığı daha az ölçülür. Yukarıda verilen ifadelere göre, doğru olanların başına işareti, yanlış olanların başına işareti koyarsak aşağıdakilerden hangisi doğru olur? A) B) C) D) K(s) 2 4 6 8 1 12 A 8 2 4 6 8 1 12 A L(s) 6 M(s) 2 4 6 8 1 12 A 1 Havadaki ağırlığı 1 olan bir A cismi, yukarıda verilen hangi kaptaki sıvılara konulmuş olabilir? A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L D) K, L ve M 1
Kuvvet ve Hareket Kaldırma Kuvveti A) Sıvı içine bırakılan bir cisme, sıvı tarafından değişik yönlerde ve farklı büyüklüklerde itme kuvveti uygulanır. Cisim Sıvı İtme kuvvetlerinin bileşkesi, kaldırma kuvvetini oluşturur. Cisim bu kaldırma kuvvetiyle yukarı doğru itilir. Kaldırma kuvveti, ağırlıkla aynı doğrultuda ancak zıt yönlüdür. Timsahlar, su tarafından kendilerine uygulanan kaldırma kuvvetine karşı suyun derinliklerine inmek için taş yutarlar. ÇALIŞMA KÂĞIDI - 5 Kaan, başta taşımakta zorlandığı kutuyla denize girince kutunun hafiflediğini fark eder. Kutuyu hafifleten etki nedir? Cevabımızı aşağıdaki noktalı yerlere yazalım................ 13
FİZİK 8. Sınıf ÇALIŞMA KÂĞIDI - 6 Aşağıdaki tabloda ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduklarını işareti koyarak belirtelim. Yanlışsa doğrusunu yazalım. İfadeler D Y Yanlışsa doğrusunu yazınız. 1. Sıvı içinde bulunan bir cisme, sıvının uyguladığı kaldırma kuvvetinin yönü aşağı doğrudur. 2. Sıvı içindeki cismin ağırlığının yönü yukarı doğrudur. 3. Sıvı içindeki bir cisme, sıvı tarafından her yönde kuvvet etki eder. 4. Sıvı içindeki her cisme, sıvı tarafından kaldırma kuvveti uygulanmaz. 5. Kaldırma kuvvetiyle ağırlık aynı doğrultulu ancak zıt yönlüdür. 6. Sıvı içerisine atılan bir cisme sadece yukarı yönde bir kuvvet etki eder. 7. Ağırlık ile kaldırma kuvveti aynı yönlüdür. 14
Doğal Süreçler Yıldızlar, gezegenler, Güneş sistemi, gök adalar, meteorlar sonuçta evren nasıl oluşmuştur? Evren ve bilinmeyenlerini anlamak, dünyanın oluşumunu öğrenmek için bilim insanları tarih boyunca değişik görüş ve teoriler ileri sürmüştür. Dünya gök cisimleri ile birlikte Dünya mızın da içinde bulunduğu sonsuz boşluğa uzay denir. Bu sınırsız boşlukta sayısız gök ada (galaksi), yıldız, gezegen, meteor, nebula (ışık enerjisi yayarak görünür haldeki gaz ve toz bulutları) bulunur. Uzay boşluğu ile bu boşlukta bulunan gök cisimlerinin hepsine birden evren (kainat) denir. Etrafımızda gördüğümüz her şey evrenin bir parçasıdır. Eski çağlarda düşünceleri uzun süre benimsenmiş, kabul edilmiş astronom İskenderiyeli Batlamyus tur. Batlamyus a göre Dünya evrenin merkezindeydi, gök cisimleri Dünya nın etrafında hareket ediyordu. Daha sonraları Mikoloj, Kopernik, Galileo Galiler ve Johannes Kepler gibi bilginler Güneş sistemimizdeki gezegenlerin Güneş in çevresindeki yörüngelerde hareket etkilerini ispatladılar. Isaac ewton, gezegenleri Güneş çevresindeki yörüngelerinde tutan evrensel çekim kuvvetini kanıtladı. 5
Doğal Süreçler ÇALIŞMA KAĞIDI -1 I II III IV V VI VII I. Evren, çok yüksek sıcaklıkta, atom büyüklüğünden çok kısa bir sürede üzüm büyüklüğüne ulaştı. Hızlı bir şekilde büyümeye devam etti. II. Elektronlardan ve küçük parçacıklardan oluşan 1 27 C sıcaklıkta bir karışım haline geldi. III. Sıcaklığı 1 13 C ye düşen, hızlı soğuyan evrende küçük parçacıklar proton ve nötronlara dönüştü. IV. Evren, sıcaklığı 1 8 C olan bir parçacık bulutu durumundaydı. V. Elektronlar, protonlar ve nötronlar atomları oluşturdu. Çoğu hidrojen ve helyum olan atomlar oluştu. Hidrojen atomları birleşerek helyum atomlarına dönüşmesiyle ışık oluştu. Evrenin sıcaklığı 1. C idi. VI. Evren soğumuş, sıcaklığı - 2 C olmuştu. Kütle çekimi ile hidrojen ve helyum atomları gök adaları oluşturacak dev bir bulut haline geldi. Küçük gaz kümeleri ise yıldızları oluşturmak üzere yoğunlaştı. VII. Gök adalar kütle çekimi ile kümelendiler. Bu durum ilk oluşan yıldızların ölümüne sebep oldu ve uzaya ağır elementler yayıldı. Bu ağır elementler yeni yıldızların ve gök adaların oluşmasına sebep oldu. Evrenin sıcaklığı artık -27 C idi. Aşağıdaki soruları yukarıdaki açıklamalara göre cevaplandıralım. A) Evren kaç o C sıcaklıkta nelerden oluşan bir karışımdı?... B) Hidrojen ve helyum atomları hangi etki ile bir araya gelmiştir? Bu durum neye sebep olmuştur?... C) Büyük patlamadan 3 saniye sonra evren hangi sıcaklıktaydı?... D) Işık nasıl oluşmuştur?... E) Uzaya yayılan ağır elementlerin kaynağı nedir?... 9
Doğal Süreçler ÇALIŞMA KAĞIDI -2 Aşağıdaki resimle ne anlatılmak istenmiştir? Bu basamaklarla ilgili yorumlarınızı boşluklara yazınız. 1. 2. 3. 4. 5. 13
Doğal Süreçler Test 2 1. Dünyamız oluşurken denizlerin oluşması sürecinde en etkili olay aşağıdakilerden hangisidir? A) Volkanik patlamalar B) Yerkürenin katmanlarının oluşması C) Atmosferdeki su buharının yoğuşması D) Dünya ya gök cisimlerinin çarpması 4. Evrenin oluşumunu açıklamak için farklı görüşler ileri sürülmüştür. Aşağıdakilerden hangisi, bilim insanlarınca en çok kabul gören görüştür? A) Büyük Patlama B) Genişleme C) Yoktan var olma D) Güneş ten kopma 5. Dünya nın oluşumunu açıklamak için öne sürülen görüşlerden biri olan Gaz ve Toz Bulutundan Oluşma teorisine göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Evren oluştuğunda Dünya sıcak bir buluttur. 2. Bir görüşe göre başlangıçta gaz ve toz bulutu halindeki Dünya oluştuktan sonra zamanla sıcaklık düştü ve atmosfer oluşmaya başladı. Dünya nın atmosferinin oluşmasında aşağıdaki olaylardan hangisi etkilidir? A) Depremler B) Volkanik Patlamalar C) Dünya nın kendi etrafında dönmesi D) Güneş ten gelen ışığın Dünya yı ısıtması 6. B) Gaz ve toz bulutundan oluşan Dünya zamanla soğuyup bugünkü şeklini almıştır. C) Dünya nın katmanları başlangıçtan beri vardır. D) Dünya soğudukça atmosferdeki su buharı yoğuşarak yeryüzüne yağmıştır. Sönük bir balonu az miktarda þiþirin. 3. Balonun üzerine iki nokta iþaretleyip bu noktalar arasýndaki mesafeyi ölçün. Ayný balonu biraz daha þiþirin. Son durumda noktalar arasýndaki mesafeyi tekrar ölçün. Yaptýðýnýz iki ölçümü karþýlaþtýrýp deðerlendirin. Yukarıdaki etkinlik bir Fen ve Teknoloji kitabından alınmıştır. Bu etkinlik aşağıdaki başlıklardan hangisinin altında verilmiştir? Yukarıdaki şekillerle ifade edilen olay aşağıdakilerden hangisidir? A) Büyük patlama B) Evrenin Oluşumu C) Dünya nın oluşumu D) Güneş ten kopma A) ewton un Evrenin Oluşma Teorisi B) Büyük Patlama Teorisi C) Dünya nın Güneş ten Koparak Oluşma Teorisi D) Dünya nın Gaz ve Toz Bulutundan Oluşma Teorisi 15
Doğal Süreçler Bugün yeryüzünde gördüğümüz dağlar, denizler, yanardağlar, okyanuslar Dünya nın oluşumundan itibaren var mı yoksa yeryüzündeki bazı olaylar sonucunda mı oluştu? Kıtaların ve okyanusların görünümü yüzyıllar öncede bugünkü görünümü ile aynı mıydı? Alman bilim adamı Alfred Wegener (188-193) 1912 yılında, Dünya daki kıtaların 25 milyon yıl önce tek parça halinde dev bir kıta olduğunu öne sürdü. Wegener e göre Pangea adı verilen bu dev kıta daha sonra küçük parçalara bölünerek her bir parça farklı yönlere ilerleyerek bugünkü halini almıştır. Gelecekte kıtaların yeniden birleşerek tek bir kıta haline geleceği tahmin edilmektedir. Geçmişte Günümüzde Gelecekte Wegener in kanıtları aşağıdaki gibidir; 1- Dünyadaki kıtaların yap-bozun parçaları gibi birbirine uygun olması 2- Belli bir bölgede yaşayabilen canlıların ve bitkilerin fosillerinin okyanus tarafından ayrılan farklı kıtalarda bulunması (Örneğin, glossopteris ve mesosaurus fosilleri) 3- Dağ sıralarının kıtalara dağılımı 4- Kıtaların dağılımı 5- Hindistan da buzul maddelere rastlanması 17