24/11/2016 Courtesy of French Ministry Of Culture and Communication / Immadras YERALTI SULARININ MİKTAR VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN ORTAYA KONMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ KONUSUNDAKİ UYGULAMALAR: GEDİZ HAVZASI ÖRNEK ÇALIŞMASI
Proje başlangıcından itibaren tamamlanan Uygulama Adımları YAS Kütlelerinin Belirlenmesi Başlangıç Karakterizasyonu Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi İÇERİK Risk Değerlendirmesi Ayrıntılı Karakterizasyon Geçtiğimiz 6 aylık süreçte tamamlanan çalışmalar 1. ve 2. Dönem İzleme Sonuçlarının Değerlendirilmesi Eşik Değerlerin Belirlenmesi Eşik Değerler ile İzleme Sonuçlarının Karşılaştırılması Gelecek 6 aylık süreçte yürütülecek faaliyetler 2
Tamamlanan Uygulama Adımları 1. YAS Kütlelerinin Belirlenmesi 2. Başlangıç Karakterizasyonu yeri ve sınırları, 3 maruz kaldığı baskılar: o o Kalite Noktasal ve yayılı kirleticiler Miktar Çekim ve suni besleme formasyonların genel karakteri, ekosistemler 6. İzleme gözetimsel hedeflenen çevresel duruma ulaşılıp ulaşılamadığının değerlendirilmesinde kullanılacak birim tüm YAS kütleleri için operasyonel 7. Eşik Değerlerin Belirlenmesi tüm YAS kütleleri için izleme sonuçları kullanılarak 5. Ayrıntılı Karakterizasyon kimyasal açıdan durum değerlendirmesi ölçülen kimyasal değerler kriterler ile karşılaştırılır eşik değerler risk altındaki her bir YAS kütlesinde, risk altında olarak tanımlanmasına sebep olan her bir kirletici 3. Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi 4. Risk Değerlendirmesi risk altındaki YAS kütleleri için riskin daha hassas şekilde değerlendirilebilmesi alınması gereken önlemlerin belirlenmesi yol gösterici risk altındaki YAS kütleleri için 8. Durum Değerlendirmesi iyi durum korunması kötü durum iyileştirilmesi
Adım 6 PARAMETRELER Adım 5 Adım 4 Adım 3 Adım 2 Adım 1 Kütlelerin sınırlarını belirleyebilmek için jeolojik birimler kullanılır. 1. YAS Kütlelerinin Belirlenmesi Birimler su taşıma potansiyellerine göre gruplandırılır. YAS bulundurmayan birimler YAS kütlesi değil YAS bulunduran birimler (AKİFERLER) YAS ile bağlantılı ekosistemler belirlenir. YAS kütlesi olarak tanımlanır Akiferler hidrojeolojik özelliklerine göre sınıflandırılır. Sınırlı YAS bulunduran akiferler Verimli YAS bulunduran akiferler YAS kütlesi olarak tanımlanır Kütle sınırları içerisinde verimi 10 L/s nin üzerinde olan ve içme suyu temin edilen kuyu/kaynak var mı? EVET YAS kütlesi olarak tanımlanır HAYIR Puanlama yapılır Hidrolik İletkenlik Özgül Debi Nüfus Yoğunluğu Kütlenin aldığı toplam puan istatiksel analiz ile belirlenen kriter değerin üzerinde mi? EVET YAS kütlesi olarak tanımlanır YAS kütleleri (gerekli durumlarda) bölümlenir/birleştirilir/g ruplandırılır ve sınırları belirlenir. Adım 7 Arazi Kullanımı HAYIR YAS kütlesi değil 4
1. YAS Kütlelerinin Belirlenmesi 5
2. Başlangıç Karakterizasyonu yeri ve sınırları, maruz kaldığı baskılar: o Kalite Noktasal ve yayılı kirleticiler o Miktar Çekim ve suni besleme formasyonların genel karakteri, ekosistemler GENEL BİLGİLER JEOLOJİ HİDROJEOLOJİ HİDROJEOKİMYA BASKILAR 3. Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi 4. Risk Değerlendirmesi 6
BAŞLANGIÇ KARAKTERİZASYONU 2. Başlangıç Karakterizasyonu GENEL BİLGİLER YAS kütle kodu / numarası Merkez noktası koordinatı Alanı Çevreleyen YAS kütleleri havza, alt-havza kodu, kütle no (1-76) (Ör: TR05YAS04052) konum hakkında genel bir bilgi (UTM koordinatı) kütlenin kapladığı alan (km²) çevresinde yer alan diğer YAS kütleleri JEOLOJİ Litolojik yapı ayrıntılı litolojik bilgiler (varsa) DSİ kuyu loglarından Jeolojik birim YAS kütlesini oluşturan birim (jeoloji haritası DSİ, 2015) HİDROJEOLOJİ YAS seviyesi Yıllık seviye değişimi Akifer tipi Akifer kalınlığı Hidrolik iletkenlik YÜS kütleleri/sulak alanlar alansal bilgi (birden fazla izleme noktası varsa min /maks) zamansal bilgi (nokta bazında hesaplanan en yüksek seviye farkı) DSİ ve İl Özel İdaresi kuyuları (Serbest, basınçlı vb.) DSİ ve İl Özel İdaresi kuyuları (birden fazla kuyu varsa min/maks) pompa testleri analizinden (birden fazla kuyu varsa min/maks) Kütle sınırları içindeki YÜS kütle kodları ve sulak alanlar HİDROJEOKİMYA Fizikokimyasal parametreler ph, EC, TDS, 0 T (birden fazla kuyu varsa min/maks) Baskının türü genel bilgi (tarım, evsel-kentsel, sanayi, tarım, jeotermal, maden vb.) Arazi kullanımı arazi kullanımı bilgileri CORINE 2012 BASKILAR Olası tehlikeli maddeler Çekimlerin amacı YASGEP (Endüstri: NACE kodu, Tarım: pestisit, Maden: ağır metal, vb.) içme-kullanma, tarım, sanayi 7 Suni beslenim miktar değerlendirmesi için (Gediz Havzasında söz konusu değil)
2. Başlangıç Karakterizasyonu No GÖRDES YAS Kütlesi Karakterizasyonu Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesit ve Yeri 1 YAS kütle numarası ve kodu 49; TR05YAS04049 GENEL BİLGİLER 2 Merkez noktası koordinatı 603895; 4304012 3 Alanı (km²) 588.44 4 Çevreleyen YAS kütleleri TR05YAS04052, TR05YAS04050, TR05YAS04047, TR05YAS04046, TR05YAS04045 JEOLOJİ 5 Jeolojik birim Kıtasal kırıntılı kayaçlar, gölsel karbonatlı kayaçlar, karbonatlı ve kırıntılı kayaçlar 6 Litolojik yapı - 7 YAS seviyesi (m) (minimum, maksimum) 1.97-42.04 8 Yıllık seviye değişimi (m) 12.8 HİDROJEOLOJİ 9 Akifer tipi Serbest, Yarı basınçlı, Basınçlı 10 Akifer kalınlığı (minimum, maksimum) - 11 12 Hidrolik iletkenlik (m/gün) (minimum, maksimum) Kütle sınırları içerisindeki YÜS kütleleri ve sulak alanlar - GEN_045; GEN_046; GEN_047_6; GEN_047_7; GEN_047_8; GEN_047_9; GEN_047_5; GEN_047_4; GEN_047_3; GEN_047_2; GEN_047_1; GEN_049; GEG_007 HİDROJEOKİMYA 13 Fizikokimyasal parametreler ph (7.14-9.2), T C (13.6-24.9), EC µs/cm (521-1033) 14 Baskının türü Maden, Evsel - Kentsel, Tarım 15 Arazi kullanımı (CORINE) Orman, Kuru Tarım, Seyrek Orman, Mera ve Çayırlık, Kırsal Yerleşim, Kentsel Yerleşim, Maden Çıkarım Sahaları BASKILAR 16 Olası tehlikeli maddeler (YASGEP) Pestisit; Nitrat; Ağır metaller 17 Çekimlerin amacı İçme - Kullanma, Tarım 18 Suni beslenim Yok 8
Noktasal Kirleticiler YÜKSEK BASKI BASKILARIN BELİRLENMESİ ORTA BASKI Yayılı Kirleticiler Baskı Sınıflarının Belirlenmesi DÜŞÜK BASKI BASKI YOK Yağış-Rasat Analizi 2. Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi MİKTAR Çekim-Beslenim Analizi YAS seviyelerinin uzun dönem kayıtları varsa: uzun dönem sürekli verisi olan rasat kuyularının belirlenmesi ölçülen seviyelerin zamansal değişimlerinin incelenmesi değişimlerin nedenlerinin analizi (iklimsel, antropojenik, vb.) yağışın eklenik sapma grafiklerinin değerlendirilmesi havza genelinde etkileri doğrudan yansıtacak uzun dönem trendlerini ortaya koyan izleme sonuçları yoksa: kütledeki toplam çekim miktarının hesaplanması kütlenin toplam beslenim miktarının belirlenmesi çekim/beslenim oranının hesaplanması hesaplanan orana göre baskı sınıfının belirlenmesi Tarımsal Faaliyetler kütle sınırları içerisindeki tarım alanlarının büyüklüklerinin belirlenmesi CORINE 2012 bu alanların havza genelinde YAS kütlelerindeki dağılımıları dikkate alınarak tarımsal baskı sınıflarının oluşturulması Hayvancılık Faaliyetleri köy bazında hayvan sayılarının belirlenmesi hayvan başına birim kirletici (N, P) yüklerinin belirlenmesi kütle sınırları içerisindeki toplam kirletici yüklerinin hesaplanması toplam yüklerin havza genelinde YAS kütlelerindeki dağılımı dikkate alınarak hayvancılık baskı sınıflarının oluşturulması Katı Atık Depolama atık depolama sahalarının kapasitelerinin belirlenmesi bunların havza genelinde YAS kütlelerindeki dağılımı dikkate alınarak baskı sınıflarının oluşturulması KALİTE Kentsel Aktiviteler nüfusa bağlı atıksu oluşumu katsayılarının belirlenmesi (HKEP) yerleşim yerlerinin nüfuslarının belirlenmesi kütle sınırları içerisindeki toplam atıksu miktarının hesaplanması bu değerlerin havza genelindek YAS kütlelerindeki dağılımı dikkate alınarak baskı sınıflarının oluşturulması Endüstriyel Faaliyetler Jeotermal Faaliyetler kütlelerin, endüstriyel faaliyetler varsa yüksek baskı; endüstriyel faaliyetler yoksa baskı yok şeklinde sınıflandırılması kütle sınırları içerisindeki jeotermal kuyu sayılarının belirlenmesi bunların havza genelinde YAS kütlelerindeki dağılımı dikkate alınarak baskı sınıflarının oluşturulması 9 Madencilik Faaliyetleri kütle sınırları içerisindeki maden sayılarının belirlenmesi bunların havza genelinde YAS kütlelerindeki dağılımı dikkate alınarak baskı sınıflarının oluşturulması
3. Baskıların Belirlenmesi Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 12 orta baskı : 40 düşük baskı : 22 baskı yok : 2 10
3. Baskıların Belirlenmesi Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 10 orta baskı : 27 düşük baskı : 20 baskı yok : 19 11
3. Baskıların Belirlenmesi Katı Atık Depolama Faaliyetlerinden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 5 orta baskı : 6 düşük baskı : 10 baskı yok : 55 12
3. Baskıların Belirlenmesi Kentsel Aktivitelerden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 5 orta baskı : 15 düşük baskı : 39 baskı yok : 17 13
3. Baskıların Belirlenmesi Endüstriyel Faaliyetlerden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 19 orta baskı : 0 düşük baskı : 0 baskı yok : 57 14
3. Baskıların Belirlenmesi Jeotermal Faaliyetlerden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 3 orta baskı : 3 düşük baskı : 1 baskı yok : 69 15
3. Baskıların Belirlenmesi Madencilik Faaliyetlerden Kaynaklanan Baskılar yüksek baskı : 10 orta baskı : 7 düşük baskı : 10 baskı yok : 49 16
3. Etkilerin Belirlenmesi Kimyasal izleme verisi yok ETKİLERİN BELİRLENMESİ Kimyasal izleme verilerinin değerlendirilmesi Kimyasal izleme verisi mevcut Kütlede yeraltı suyunun kullanım amacının belirlenmesi İçme-kullanma Sulama İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Sulama Sularının Kalitesi ve Kullanılmış Suların Yeniden Kullanılması Hakkında Yönetmelik Taslağı Anlizi yapılan parametreler arasından her iki yönetmelikte de sınır değeri belirlenmiş olanların seçilmesi Seçilen parametreler in ölçülmüş değerlerinin yönetmeliklerce belirlenmiş sınır değerler ile karşılaştırılması Seçilen parametreler kullanılarak kütle bazında etkilerin (kimyasal durumun) değerlendirilmesi VERİ YOK 17 ETKİ VAR POTANSİYEL ETKİ ETKİ YOK
3. Etkilerin Belirlenmesi Etki Haritası Etki : 23 Potansiyel etki : 7 Etki yok : 25 Veri yok : 21 18
Adım 1 RİSK DEĞERLENDİRMESİ 4. Risk Değerlendirmesi İnsani faaliyetlerin YAS kütleleri üzerindeki baskıları YAS miktarı üzerindeki baskılar YAS kalitesi üzerindeki baskılar Suni besleme Çekimler Yayılı kirleticiler Noktasal kirleticiler Baskıların değerlendirilmesi Baskıların değerlendirilmesi YÜKSEK BASKI RİSK ORTA BASKI POTANSİYEL RİSK DÜŞÜK BASKI RİSK YOK BASKI YOK Mevcut bilgilerin değerlendirilmesi YÜKSEK BASKI RİSK Kimyasal izleme verisi yok ORTA BASKI Kimyasal izleme verisi mevcut Etkilerin (kimyasal durumun) değerlendirilmesi ETKİ VAR DÜŞÜK BASKI POTANSİYEL ETKİ BASKI YOK Kimyasal izleme verilerinin değerlendirilmesi RİSK ETKİ YOK RİSK YOK Adım 2 Adım 3 Yeterli bilgi var Yeterli bilgi yok DRASTIC uygulaması Baskılara göre risk belirlenmesi Hassasiyet belirlenmesi Orta Düşük/Baskı Yok Adım 4 Hassasiyet Baskı matrisleri ile risk belirlenmesi RİSK POTANSİYEL RİSK RİSK YOK 19
4. Risk Değerlendirmesi 20
5. Ayrıntılı Karakterizasyon 1. YAS kütle numarası ve kodu Genel Bilgiler 2. Merkez noktası koordinatı 3. Alanı 4. Çevreleyen yeraltı suyu kütleleri Jeoloji 5. Jeolojik birim 6. Litolojik yapı Hidrojeoloji 7. YAS seviyesi 8. Yıllık seviye değişimi 9. Akifer tipi 10. Akifer kalınlığı 11. Hidrolik iletkenlik 12. Kütle sınırları içerisindeki YÜS kütleleri ve sulak alanlar Hidrojeokimya 13. Fizikokimyasal parametreler Tabakalanma Akifer(ler) Lokasyon Porozite Komşu YAS kütleleri sınır koşulları (beslenim, boşalım, akımsız) Kimyasal sınıf Etki parametreler 14. Baskının türü Baskılar 15. Arazi kullanımı (CORINE) 16. Olası tehlikeli maddeler (YASGEP) 17. Çekimlerin amacı Çekim miktarı Beslenim Baskı unsurları Arazi Kullanımı Arazi kullanımı (CORINE) Büyük yüzey depolama yapıları 21 18. Suni beslenim
5. Ayrıntılı Karakterizasyon Genel Bilgiler Jeoloji Hidrojeoloji Hidrojeokimya Baskılar Arazi Kullanımı Sınıflandırma Baskı Etki Risk 22 Diğer Harita Hidrotipler Piper grafikleri Kesitler Kuyu kütükleri
6. İzleme YAS risk durumu izleme programının, izleme sıklığının ve izlenecek parametrelerin belirlenmesi konusunda yol gösterici bir kriterdir. SÇD risk altındaki YAS kütlelerinde hem gözetimsel hem operasyonel izleme risk altında olarak tanımlanmamış YAS kütlelerinde gözetimsel izleme Ancak risk durumları belirlenirken değerlendirmeye alınan parametreler incelendiğinde, özellikle tarımsal kaynaklı kirliliğin bir göstergesi olan pestisitler ile endüstriyel faaliyetler sonucu ortaya çıkan kirleticilerin analizleri yapılmamıştır. Doğal arka plan seviyelerinin ve Eşik Değerlerin belirlenmesine olanak verecek bir veri setinin oluşturulması bakımından, tüm YAS kütlelerinde YAS görülme potansiyeli olan tüm kirleticilerin analizi yapılarak bu parametrelerin konsantrasyonlarının tespit edilmesi uygun görülmüştür. izleme programı operasyonel izleme 23
İlk dönem izleme : 6. İzleme 25.04.2016 24.05.2016 İkinci dönem izleme : 19.09.2016 10.10.2016 Projenin süresi ve kapsamı dikkate alınarak, ikisi yağışlı biri kurak koşulları temsil edecek şekilde üç dönem izleme İzlenecek noktaların belirlenmesi : SYGM ve DSİ nin de katılımıyla çalıştay Bu noktaların belirlenmesi aşamasında, kütledeki tüm kuyu ve kaynakların konumları kütledeki baskı unsurlarının konumları yeraltı suyu akım yönleri çekimlerin yoğunlaştığı alanlar kütlenin miktar ve kalite durumunu en iyi şekilde temsil edebilecek noktalar seçilmiştir. Kalite: 71 yeraltı suyu kütlesini temsil eder nitelikte toplam 110 numune Miktar: 145 noktadan yeraltı suyu seviye ölçümü 24
6. İzleme İzlenecek parametrelerin belirlenmesi aşamasında, YASGEP projesi kapsamında Gediz Havzası özelinde belirlenen endüstriyel aktivitelerden ve bu aktivitelerde uygulanan proses türüne bağlı olarak yeraltı suyuna taşınması muhtemel kirletici listesinden faydalanılmıştır. Yine aynı proje kapsamında belirlenen havzada yaygın olarak kullanılan pestisitler de izleme programına dahil edilmişlerdir. Bu listeye ek olarak GMTY Projesi kapsamında 43 nokta gerçekleştirilen yüzey suyu analizlerinde pozitif sonuç veren kirleticilerden yeraltı sularına geçme potansiyeli bulunan 7 parametre 25
6. İzleme Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller Pestisitler Diğer Organikler SÇD Öncelikli Birinci Öncelikliler İkinci Öncelikliler GMTY Sıcaklık Cl - Al Bentazone Aklonifen Trikloroetilen Acetaldehyde Fluoranthene İletkenlik CN - As Carbofuran Alaklor BTEX Acetic acid ph CO 3-4-(1,1,3,3 - tetramethylbutyl)-phenol B Chlorantraniliprole Alpha cypermethrin PCB ler Acroleine Bis(2-etilhekzil) terefitalat RP HCO 3 - Ba Chlorsulfuron Atrazin Tetrakloroetilen Benzaldehyde Ti Fe NH 4 -N Be Clopyralid Bifenoks Bromorphon V Mn NO 2 -N Cd Clothianidin Chlorfenvinphos Butanal Ag Ca NO 3 -N Co Cyromazine Mg SO 4-2 Na S -2 Cu Ethoprophos Chlorpyrifos (Chlorpyrifos-ethyl) Butanone Cr Dimethoate Cybutryne Carbon tetrakloride Cypermethrin (8 isomers) Chlorodibromometan K Hg Fenarimol Dichlorvos Chloroethene Si KOİ Mo Imidacloprid Dikofol Diklorobromometan BOİ Ni Mesotrione Diuron Diklorometan ÇOK Pb Metalaxyl Endosulfan Fitalatlar TOK Sb Metam potasyum Endosulfan (alfa) Formaldehid T-P Se Methomyl Heptaklor Formic acid ÇO Sr Methoxyfenozide Heptaklor epoksit Heptanal F Zn Metolachlor Isoproturon Heptanone Fenol Monocrotophos Kinoksifen Hexanal Myclobutanil Simazin Hexanone Nicosulfuron Terbutirin Kloroform Omethoate Oxadixyl Pirimicarb Propamocarb hcl Thiamethoxam Triadimenol Triasulfuron Tribenuron methyl Trifluralin MTBE (methyl-tertiarybutyl-ether) Octanal Octanone PDE ler Pentanal Pentanone Propionaldehyde Tritosulfuron 26
Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM 6. İzleme Pestisitler Diğer Organikler Grup 18 9 17 29 21 4 27 7 132 Parametre 18 8 17 29 21 14 37 7 151 Toplam 18 8 17 50 51 7 151 Analizi yapılan parametre grubu : 132 Analizi yapılan parametre İçme Suyu Limit Değeri bulunan Sulama Suyu Limit Değeri bulunan ÇKS değerleri belirlenmiş olan İLD, SLD ve ÇKS belirlenmiş olan : 151 parametre : 76 parametre + 3 parametre grubu : 21 parametre + 1 parametre grubu : 109 parametre + 1 parametre grubu : 14 parametre 27
LOD Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM 6. İzleme Pestisitler Diğer Organikler Grup 18 9 17 29 21 4 27 7 132 Parametre 18 8 17 29 21 14 37 7 151 Toplam 18 8 17 50 51 7 151 1.Dönem 17 6 17 5 17 4 66 2.Dönem 16 6 17 8 19 4 70 En az bir dönem 17 7 17 10 24 4 79 28
6. İzleme LOD üzerinde 1. dönem : 66 2. dönem : 70 Iki dönemden biri: 79 Terbutirin Pestisitler (SÇD Ö 1 Nitrit Azotu (NO2-N) İyonlar 6 Ethoprophos Pestisitler 1 Diuron Pestisitler (SÇD Ö 11 Amonyum Azotu (İyonlar 5 Metalaxyl Pestisitler 23 Flörür (F-) Genel Kalite Para 1 Triadimenol Pestisitler 12 Pentanone Diğer Organikler ( 18 Clopyralid Pestisitler 1 Kloroform Diğer Organikler ( 7 Heptaklor epoksit Pestisitler (SÇD Ö 18 Cloroethen Diğer Organikler ( 3 BDE 47 Diğer Organikler ( 22 Heptanone Diğer Organikler ( 1 Butanal Diğer Organikler ( 1 Ethylbenzene Diğer Organikler ( 6 Hexanone Diğer Organikler ( 1 Trikloroetilen Diğer Organikler ( 1 Methyl tert-butyl ether (MTBE) Diğer Organikler ( 1 Toluene Diğer Organikler ( 3 Tetrakloroetilen Diğer Organikler ( 1 29
İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik İçme Suyu Kriterleri ile Karşılaştırma İçme suyu limit değerleri bulunan 75+3 parametrenin, 16 tanesi içme suyu limit değerlerinin üzerinde As, Fe, Mn yüksek konsantrasyon formasyondan kaynaklanan doğal kirlilik Parametre Numune Sayısı Kütle Sayısı Arsenik (As) 37 51 Demir (Fe) 24 30 Mangan (Mn) 18 22 Nitrat Azotu (NO3-N) 12 16 Cybutryne 12 12 Nitrit Azotu (NO2-N) 6 6 Aluminyum (Al) 6 6 Bor (B) 6 8 Toplam Pestisit 5 5 Kurşun (Pb) 4 4 Sülfat (SO4-2) 3 4 Cıva (Hg) 3 3 Nikel (Ni) 3 3 Triadimenol 1 1 Antimon (Sb) 1 1 Sodyum (Na) 1 1 71 yeraltı suyu kütlesinin 54 tanesinde 16 parametreden en az biri bakımından kriterler aşılmıştır 22 tanesinde içme suyu kriterleri yalnız As, Fe ve Mn bakımından aşılmıştır 32 kütlede bu kirleticilere ek olarak diğer parametrelerin de içme suyu kriterlerinin üzerinde saptandığı belirlenmiştir. 3017 kütlede ise herhangi bir parametre bakımından limitleri aşılmamıştır. RİSK VAR RİSK YOK
Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM İçme Suyu Kriterleri ile Karşılaştırma Pestisitler Diğer Organikler Parametre 18 8 17 50 51 7 151 İçme Suyu Limitleri Limit Aşan Parametreler 6 6 11 50 1 1 75+3 3 3 7 3 0 0 16 31
İçme Suyu Kriterleri ile Karşılaştırma 32
Sulama Sularının Kalitesi ve Kullanılmış Suların Yeniden Kullanılması Hakkında Yönetmelik Taslağı Sulama Suyu Kriterleri ile Karşılaştırma Sulama suyu limit değerleri bulunan 21+1 parametrenin, 9 tanesi sulama suyu limit değerlerinin üzerinde Kullanım Kısıtlaması Yok Parametre Numune Sayısı Kütle Sayısı Nitrat Azotu (NO3-N) 54 36 İletkenlik 47 34 Mangan (Mn) 10 9 Arsenik (As) 8 8 Bor (B) 9 7 Moliptan (Mo) 5 5 Klorür (Cl-) 3 3 Sodyum (Na) 4 2 Demir (Fe) 1 1 71 yeraltı suyu kütlesinin 46 tanesinde 9 parametreden en az biri bakımından kriterler aşılmıştır 3 tanesinde sulama suyu kriterleri yalnız As, Fe ve Mn bakımından aşılmıştır 11 kütlede bu kirleticilere ek olarak diğer parametrelerin de sulama suyu kriterlerinin üzerinde saptandığı belirlenmiştir. 25 kütlede ise herhangi bir parametre bakımından limitleri aşılmamıştır. 33
Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM Sulama Suyu Kriterleri ile Karşılaştırma Pestisitler Diğer Organikler Parametre 18 8 17 50 51 7 151 Sulama Suyu Limitleri Limit Aşan Parametreler 5 2 13 1 21+1 4 2 3 0 9 34
Sulama Suyu Kriterleri ile Karşılaştırma 35
Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği ÇKS ile Karşılaştırma ÇKS değerleri belirlenmiş olan 109 + 1 parametrenin, 29 tanesi ÇKS değerlerinin üzerinde analizi yapılan 110 numunenin, temsil edilen 71 kütlenin tamamında 36 Silisyum ÇKS limit değerlerinin üzerinde birincil kaynağı yerkabuğunun %90 ını oluşturan silkatlı mineraller yeryüzünde en çok bulunan elementlerden biri ÇKS değeri belirlenmiş olsa dahi yeraltı suları için bu kriter değer (ÇKS) kullanılırsa, tüm yeraltı suyu kütleleri bu parametre bakımından riskli/kötü kalite durumunda Parametre Numune Sayısı Kütle Sayısı Silisyum (Si) 110 71 Aluminyum (Al) 101 66 Kurşun (Pb) 70 48 Krom (Cr) 63 48 Demir (Fe) 60 45 Vanadyum (V) 60 43 Bakır (Cu) 57 40 Çözünmüş Oksijen 56 42 Cybutryne 49 41 Çinko (Zn) 39 32 Kadmiyum (Cd) 36 29 Kobalt (Co) 36 31 Nitrat Azotu (NO3-N) 23 17 Cıva (Hg) 22 18 Heptaklor epoksit 18 16 Heptaklor 16 14 Nikel (Ni) 16 13 Arsenik (As) 15 12 İletkenlik 10 8 Bor (B) 9 7 Sülfür (S-2) 7 6 Mangan (Mn) 4 4 Biyolojik Oksijen İhtiyacı 2 2 Hexanal 2 2 Kloroform 2 2 Kimyasal Oksijen İhtiyacı 1 1 Baryum (Ba) 1 1 Titanyum (Ti) 1 1 Gümüş (Ag) 1 1
Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM ÇKS ile Karşılaştırma Pestisitler Diğer Organikler Parametre 18 8 17 50 51 7 151 ÇKS 8 4 15 49 26 7 109 + 1 Limit Aşan Parametreler 6 2 12 3 2 4 29 37
Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM 6. İzleme Pestisitler Diğer Organikler Parametre 18 8 17 50 51 7 151 En az bir dönem LOD İçme Suyu Limitleri Sulama Suyu Limitleri 17 7 17 10 24 4 79 6 6 11 50 1 1 75+3 5 2 13 0 0 1 21+1 ÇKS 8 4 15 49 26 7 109 + 1 ED 5 5 15 0 11 2 39+1 Kalite Standardı 0 1 0 50 0 0 51+1 38
Genel Kalite Parametreleri İyonlar Metaller SÇD Öncelikli Birinci Öncelikli İkinci Öncelikli GMTY TOPLAM 6. İzleme Pestisitler Diğer Organikler Parametre 18 8 17 50 51 7 151 En az bir dönem LOD 17 7 17 10 24 4 79 İçme Suyu Limitleri 3 3 7 3 0 0 16 Sulama Suyu Limitleri 4 2 3 0 9 ÇKS 6 2 12 3 2 4 29 ED 5 4 8 0 3 1 21 Kalite Standardı 0 1 0 2 + 1 0 0 3 + 1 39
İLD, SLD ve ÇKS belirlenmiş olan 14 parametre Parametre Birim İçme Suyu Limiti Sulama Suyu Limiti YO-ÇKS İletkenlik µs/cm 2500 700 1000 Flörür (F - ) mg/l 1.5 1 1.5 Nitrat Azotu mg NO 3 -N/L 11.3 5 10 Alüminyum (Al) µg/l 200 5000 2.2 Arsenik (As) µg/l 10 100 53 Bor (B) µg/l 1000 1000 707 Kadmiyum (Cd) µg/l 5 10 0.08 Krom (Cr) µg/l 50 100 1.6 Bakır (Cu) µg/l 2000 200 1.6 Nikel (Ni) µg/l 20 200 4 Kurşun (Pb) µg/l 10 3000 1.2 Selenyum (Se) µg/l 10 20 15 Demir (Fe) µg/l 200 5000 36 Mangan (Mn) µg/l 50 200 500 40
İLD, SLD ve ÇKS belirlenmiş olan 14 parametre Parametre Birim İçme Suyu Limiti Sulama Suyu Limiti YO-ÇKS İletkenlik µs/cm 2500 700 1000 Flörür (F - ) mg/l 1.5 1 1.5 Nitrat Azotu mg NO 3 -N/L 11.3 5 10 Alüminyum (Al) µg/l 200 5000 2.2 Arsenik (As) µg/l 10 100 53 Bor (B) µg/l 1000 1000 707 Kadmiyum (Cd) µg/l 5 10 0.08 Krom (Cr) µg/l 50 100 1.6 Bakır (Cu) µg/l 2000 200 1.6 Nikel (Ni) µg/l 20 200 4 Kurşun (Pb) µg/l 10 3000 1.2 Selenyum (Se) µg/l 10 20 15 Demir (Fe) µg/l 200 5000 36 Mangan (Mn) µg/l 50 200 500 41
Teşekkürler Courtesy of French Ministry Of Culture and Communication / Immadras