IV. BÖLÜM MENKUL KIYMETLERDEN VE D ER SERMAYE P YASASI ARAÇLARINDAN ELDE ED LEN GEL RLERDE GEÇ C 67 NC MADDE KAPSAMINDA VERG TEVK FATI 13 Gelir Vergisi Kanununa 5281 say l Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen Geçici 67 nci maddede, menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ve elde tutulmas sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve kat l m bankalar ndan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmifltir. Öte yandan, tasarruflar n vergilendirilmesi konusunda ortaya ç kan geliflmeler ve genel trendler dikkate al narak haz rlanan 5527 say l Kanunla Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinde yer alan vergileme esaslar yeniden düzenlenmifl, 22/07/2006 tarih ve 2006/10731 say l Bakanlar Kurulu Karar ile de an lan maddede yer alan baz kazanç ve iratlardan yap lacak tevkifat oranlar belirlenmifltir. Yukar da aç klanan düzenlemeler çerçevesinde menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ve elde tutulmas sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve kat l m bankalar ndan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ve beyan na yönelik aç klamalar afla da yap lm flt r. I-BANKALAR VE ARACI KURUMLARCA YAPILACAK TEVK FAT 1.1- Tevkifat Yapmakla Sorumlu Olanlar Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras nda düzenlenen tevkifat, -5411 say l Bankac l k Kanunu kapsam nda Türkiye de faaliyette bulunan bankalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas ile -2499 say l Sermaye Piyasas Kanunu kapsam nda Türkiye de faaliyette bulunan arac kurumlar taraf ndan gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Yukar da yap lan aç klamadan da anlafl laca üzere Bankac l k Kanunu kapsam nda faaliyette bulunan bankalar, yaz m z n afla da ki bölümlerinde aç klayaca m z ifllemlerinden tevkifat yapmak zorundad rlar. Bankac l k Kanunu nda Banka tabirinden; Mevduat bankalar ve kat l m bankalar ile kalk nma ve yat - 13 Bu bölümün haz rlanmas nda 257 ve 258 nolu Gelir Vergisi Genel Tebli lerinden yararlan lm flt r. 121
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo r m bankalar n n anlafl lmas gerekti i hüküm alt na al nm fl olup ayn zamanda Türkiye'de kurulu mevduat bankalar, kat l m bankalar, kalk nma ve yat r m bankalar, yurt d fl nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar n Türkiye'deki flubeleri kanun kapsam nda oldu u ifade edilmifltir. Ayr ca özel kanunlarla kurulmufl olan bankalar hakk nda da kanunlar nda yer alan hükümler sakl kalmak kayd yla Bankac l k Kanunu hükümlerinin uygulanmas gerekmektedir. Di er taraftan ad geçen kanunda; -Mevduat bankas : Bu Kanuna göre kendi nam ve hesab na mevduat kabul etmek ve kredi kulland rmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kurulufllar ile yurt d fl nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar n Türkiye'deki flubeleri, -Kat l m bankas : Bu Kanuna göre özel cari ve kat lma hesaplar yoluyla fon toplamak ve kredi kulland rmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kurulufllar ile yurt d fl nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar n Türkiye'deki flubeleri, Kalk nma ve yat r m bankas : Bu Kanuna göre mevduat veya kat l m fonu kabul etme d fl nda; kredi kulland rmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren kurulufllar ile yurt d fl nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar n Türkiye'deki flubeleri olarak tan mlanm flt r. Sermaye piyasas nda arac l k, sermaye piyasas araçlar n n 2499 say l Sermaye Piyasas Kanunu nun 30 ve 31 inci maddeleri çerçevesinde yetkili kurulufllar taraf ndan kendi nam ve hesab na, baflkas nam ve hesab na, kendi nam na baflkas hesab na ticari amaçla al m sat m d r. Sermaye piyasas nda arac l k faaliyetleri, halka arza arac l k, al m sat ma arac - l k ve türev araçlar n al m sat m n n yap lmas na arac l ktan oluflur. Banka ve arac kurumlarca menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar ile ilgili olarak yap lacak tevkifatta, her kurumun sorumlulu u kendisine gelen bilgi-belge ile s n rl d r. Bu durumda eksik, yanl fl veya yan lt c bilgi nedeniyle ziyaa u rat lan vergi cezal olarak, bildirimi yapan kifli- kurum/kurulufl ad na tarh edilmesi gerekmektedir. Yukar da belirtilenler d fl nda kalan kurum ve kurulufllar n Geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras kapsam nda tevkifat yapma sorumlulu u bulunmamaktad r. 1.2-Tevkifat Kapsam nda Olan Gelirler Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras kapsam nda tevkifata tabi olacak gelirler; - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n al m-sat m sonucunda oluflan getiriler, 122
- Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n itfas dolay s yla oluflan getiriler, - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n dönemsel getirileri (herhangi bir menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac na ba l olmayan), - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n ödünç ifllemlerinden sa lanan getiriler olarak belirlenmifltir. Menkul k ymet ve di er sermaye piyasas arac ifadesi, Türkiye de ihraç edilmifl ve Sermaye Piyasas Kurulunca kayda al nm fl ve/veya Türkiye de kurulu menkul k ymet ve vadeli ifllem ve opsiyon borsalar nda ifllem gören menkul k ymetler veya di er sermaye piyasas araçlar ile kayda al nmam fl olsa veya menkul k ymet ve vadeli ifllem borsalar nda ifllem görmese dahi Hazinece veya di er kamu tüzel kiflilerince ihraç edilecek her türlü menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n ifade etmektedir. Bankalar n ve arac kurumlar n taraf oldu u veya bunlar arac l yla yap lan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayal olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasas arac n, mal, k ymetli madeni ve dövizi alma, satma, de ifltirme hak ve/veya yükümlülü ünü veren vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmeleri bu madde uygulamas nda di er sermaye piyasas arac olarak kabul edilecektir. Bu tan mlama d fl nda kalan bir menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n n al m sat m veya itfas dolay s yla elde edilen getiriler Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras kapsam nda tevkifata tabi de ildir. Di er taraftan al m-sat m kazançlar ifadesinden; Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaflmalar nda söz edilen sermaye de er art fl kazançlar anlafl lmas gerekmektedir. 1.3-Tevkifat Kapsam nda Olmayan Gelirler 1.3.1-Bankalar ve Arac Kurumlar n Kendi Bünyesinde Oluflan Gelirleri Bankalar veya arac kurumlarca gerçeklefltirilecek tevkifat, elde edilmesine arac l k ettikleri kazançlar ile ilgilidir. Dolay s yla, bu kurumlar n kendi portföylerinde bulunan menkul k ymetler veya di er sermaye piyasas araçlar ndan elde ettikleri kazançlar tevkifat kapsam nda de ildir. Örne in, bir bankan n Hazine taraf ndan düzenlenen ihaleden kendi portföyü için sat n alm fl oldu u Devlet tahvilini itfaya kadar elinde tutmak suretiyle elde etti i faiz geliri üzerinden tevkifat yap lmayacakt r. Söz konusu tahvilin itfadan 123
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo önce bir gerçek veya tüzel kifliye sat lmas durumunda da bankan n elde edece- i gelir tevkifat kapsam nda de ildir. Ayn flekilde, bir bankan n kendi portföyünde bulunan bir menkul k ymeti baflka bir bankaya satmas durumunda da banka taraf ndan elde edilen gelir üzerinden tevkifat yap lmayacakt r. Öte yandan, bankan n baflka bir banka/arac kurumu arac k lmak suretiyle menkul k ymet sat n almas durumunda bu menkul k ymetlerle ilgili olarak elde edece i gelirden sorumlularca tevkifat yap laca tabidir. Örnek: (X) Bankas, 06.03.2007 ihraç tarihli Hazine bonosunu 3.000.000 YTL karfl l - nda sat n alm fl ve söz konusu bonoyu itfa tarihi olan 04.03.2008 tarihine kadar elinde tutmak suretiyle 350.000 YTL faiz geliri elde etmifltir. Faiz ödemesinin, menkul k ymeti ihraç eden kurum olan Hazine taraf ndan (X) Bankas na yap lmas sebebiyle, Hazine taraf ndan herhangi bir tevkifat yap lmayacakt r. (X) Bankas n n, 3.000.000 YTL karfl l nda sat n alm fl oldu u 06.03.2007 ihraç tarihli Hazine bonosunu itfadan önce, 07.06.2007 tarihinde Bay (A) ya 3.115.000 YTL ye satmas durumunda ise (X) Bankas n n bu sat fl sebebiyle elde etti i gelir ( 3.115.000-3.000.000=) olan 115.000 YTL Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi de ildir. Bay (A) n n söz konusu bonoyu 08.10.2007 tarihinde 3.275.000 YTL ye (X) Bankas na geri sat fl halinde elde edece i al m-sat m kazanc (3.275.000-3.115.000=) olan 160.000 YTL üzerinden ise (X) Bankas nca % 10 oran nda tevkifat yap lacakt r. Ayr ca bir bankan n kurucusu oldu u yat r m fonlar n n sat m na baflka bir banka/arac kurumun arac l k etmesi halinde, tevkifat yapma sorumlulu u arac banka/kurumlar taraf ndan yerine getirilecektir. Dolay s yla, fon kurucusu banka taraf ndan arac bankalara fon sat fl nda tevkifat yap lmayacak, ancak arac bankalar arac l yla fon alan yat r mc lar n al m-sat mlar nda arac bankalar taraf ndan tevkifat yap lacakt r. 1.3.2- Genel Düzenlemenin stisnalar Genel kapsam içerisinde olsa dahi, baz gelirler Geçici 67 nci maddenin (1), (9) ve (10) numaral f kralar nda yer alan düzenlemeler ile tevkifat kapsam d fl nda b rak lm flt r. Di er taraftan 01.10.2006 tarihinden geçerli olmak üzere 5527 say l Kanunla yap lan düzenlemeyle, Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan menkul k ymetler yat r m fonlar n n kat lma belgelerinin ilgili oldu u fona iadesi ile menkul k ymetler yat r m ortakl klar n n hisse senetlerinin al m sat m ndan elde edilen gelirler Geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras kapsam nda tev- 124
kifat uygulamas na dahil edilmifl, sürekli olarak portföyünün en az % 51'i stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflan yat - r m fonlar n n bir y ldan fazla süreyle elde tutulan kat lma belgelerinin elden ç - kar lmas ndan elde edilen gelirler ise tevkifat kapsam d fl na ç kar lm flt r. Geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, -Hazine taraf ndan yurt d fl nda ihraç edilen menkul k ymetlerin (Eurobond) al m-sat m, itfas s ras nda elde edilen getirileri ve bunlar n dönemsel getirilerinin tahsili, - Hisse senetleri kar paylar, - Tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler, -Sürekli olarak portföyünün en az % 51 i stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflan yat r m fonlar n n bir y ldan fazla süreyle elde tutulan kat lma belgelerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler 14, tevkifat kapsam nda olmayacakt r. Yukar da aç klanan yat r m fonu kat lma belgelerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirlerin tevkifat kapsam d fl nda tutulabilmesi için, sat fl yap lan yat r m fonu kat lma belgesinin sat fl tarihi ile al m tarihi aras nda geçen 1 y ll k sürede, söz konusu fon kat lma belgesinin fon iç tüzü üne göre sürekli olarak portföyünün en az % 51 inin stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflmas gerekmektedir. De iflken fonlarla ilgili olarak ise, Takasbank taraf ndan günlük olarak aç klanan bilgiler çerçevesinde, fon portföyünün % 51 inin stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflmas flart n n ihlal edilmesi durumunda, ertesi günden itibaren söz konusu kat lma belgelerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler üzerinden tevkifat yap lacakt r. Bu uygulamada, aç klanan bilgilerle ilgili olarak Takasbank n sorumlulu u kendisine gelen bilgi-belge ile s n rl d r. Ayr ca, Geçici 67 nci maddeye 5527 say l Kanunla getirilen hüküm gere ince, tevkifata tabi tutulsun tutulmas n dar mükellef gerçek kifli ve kurumlarca Hazi- 14 01.01.2006 30.09.2006 tarihleri aras nda; - Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan menkul k ymetler yat r m fonlar n n (borsa yat r m fonlar hariç) kat lma belgelerinin ilgili oldu u fona iadesinden elde edilen gelirler, - Menkul k ymetler yat r m ortakl klar n n hisse senetlerinin al m-sat m ndan elde edilen gelirler tevkifat kapsam nda de ildir. 125
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo ne taraf ndan yurt d fl nda ihraç edilen menkul k ymetlerden sa lanan kazanç ve iratlar için münferit veya özel beyanname verilmeyecektir. Öte yandan, tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ll k süreden sonra elden ç kar lan hisse senetleri için Gelir Vergisi Kanununun de er art fl kazançlar n n vergilendirilmesine iliflkin Mükerrer 80 inci madde hükümleri uygulanmayacak olup, dolay s yla bu gelirler için de er art fl kazanc kapsam nda y ll k beyanname de verilmeyecektir. Bunlar d fl nda, - Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvil ve Hazine bonolar ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas veya elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirler, - Geçici 67 nci maddenin (10) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, 01/01/2006 tarihinden önce iktisap edilmifl olan menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirler tevkifata tabi olmayacakt r. 1.4- Gelirleri Üzerinden Tevkifat Yap lacaklar Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan emeklilik yat r m fonlar d fl nda kalan gerçek veya tüzel kiflilerin elde ettikleri gelirler tevkifat kapsam ndad r. 15 Tevkifat n gerçeklefltirilmesinde, gelir sahibinin gerçek veya tüzel kifli ya da dar veya tam mükellef olmas, vergi mükellefiyeti bulunup bulunmamas, vergiden muaf olup olmamas n n bir önemi bulunmamaktad r. Elde edilen gelirlerin vergiden istisna olup olmamas n n da tevkifat uygulamas nda bir önemi bulunmamaktad r. 1.5-Tevkifat Oranlar Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras nda, banka ve arac kurumlar n menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar ndan elde edilen gelirler üzerinden yapmakla yükümlü olduklar tevkifat oran % 15 olarak hüküm alt na al nm flt r. Ancak 5527 say l kanunla Geçici 67 nci maddenin 1 numaral f kras nda yap lan düzenleme ile dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanan tevkifat oran s f r oran olarak belirlenmifltir. 15 Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan Borsa Yat r m Fonlar, Konut Finansman Fonlar ile Varl k Finansman Fonlar n n 01.01.2006 30.09.2006 tarihleri aras nda elde edikleri gelirler tevkifat kapsam nda de ildir. 126
Ayr ca 2006/10731 say l Bakanlar Kurulu Karar ile Tam mükellef gerçek kifli ve kurumlarca elde edilen Geçici 67 nci maddenin (1), (2) ve (3) numaral f kralar nda yer alan gelirlere yönelik olarak uygulanmakta olan % 15 oran ndaki tevkifat, 23/07/2006 tarihinden itibaren % 10 a indirilmifltir. Yap lan aç klamalar çerçevesinde Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras gere ince, banka ve arac kurumlar n yapmakla yükümlü olduklar tevkifat oran ; - Dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 01.01.2006-06/07/2006 tarihleri aras nda Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %15, - Dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %0, - Tam mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 01.01.2006-22/07/2006 tarihleri aras nda elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %15, -Tam mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 23/07/2006 tarihinden itibaren elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %10 olarak uygulanacakt r. 1.6- Tevkifat Matrah n n Tespiti 1.6.1- Al m-sat m fllemlerinde Tevkifat Matrah Al m-sat m ifllemlerinde tevkifat matrah al fl bedeli ile sat fl bedeli aras ndaki tutard r. Al fl ve sat fl ifllemleri s ras nda ödenen komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrah n n tespitinde dikkate al nacak olup, bu giderler d fl nda baflkaca bir giderin tevkifat matrah n n tespitinde indirim konusu yap lmas söz konusu de ildir. Tevkifat matrah n n tespitinde afla da yap lan aç klamalar n da dikkate al nmas gerekmektedir. 1.6.1.1- Komisyon adeleri Al fl ve sat fl ifllemleri s ras nda ödenen komisyon bedellerinin bir k sm, ifllem hacmine ya da baflka bir nedene ba l olarak iade edilebilmektedir. ade edilen bu tutarlar komisyonun do du u iflleme ba l olmaks z n, iadenin gerçekleflti i döneme iliflkin tevkifat matrah na dahil edilmelidir. 127
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 1.6.1.2- Ayn Menkul K ymet Veya Di er Sermaye Piyasas Arac ndan De iflik Tarihlerde Al mlar Yap ld ktan Sonra Bunlar n Bir K sm n n Elden Ç kar lmas Ayn menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac ndan de iflik tarihlerde al mlar yap ld ktan sonra bunlar n bir k sm n n elden ç kar lmas durumunda ilk giren ilk ç kar yöntemi kullan lmak suretiyle, tevkifat matrah n n tespitinde dikkate al nacak al fl bedeli belirlenecektir. Ayn gün içinde yap lan al m-sat m ifllemlerinde a rl kl ortalama fiyat bilgisi dikkate al nabilecek, ancak tevkifat matrah ilk giren ilk ç kar yöntemine göre belirlenmelidir. Söz konusu maliyet yöntemleri, sadece 01/01/2006 tarihinden sonra iktisap edilen menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas durumunda uygulanacak olup, 31/12/2005 tarihinden önce iktisap edilen menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar n n maliyet hesaplama yöntemine dahil edilmemesi ve bu k ymetlerden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde 31/12/2005 tarihi itibar yla geçerli olan hükümlerin uygulanmas gerekmektedir. Örnek: Bay (A), borsada ifllem gören (Z) A.fi ye ait hisse senedinden (X) Bankas arac l yla afla da belirtilen tarihlerde ve miktarlarda al m/sat m yapm flt r. Tarih Aç klama Miktar (Adet) Birim Al fl/sat fl Bedeli (YTL) Toplam Tutar (YTL) 03.08.2006 Hisse Al fl 10.000 5 50.000 02.09.2006 Hisse Al fl 5.000 4 20.000 08.10.2006 Hisse Sat fl 6.000 6 36.000 09.10.2006 Hisse Al fl 8.000 4.5 36.000 12.10.2006 Hisse Sat fl 12.000 5 60.000 22.10.2006 Hisse Al fl 20.000 5.5 110.000 Bay (A) n n ilk giren ilk ç kar yöntemine göre 08.10.2006 tarihinde satm fl oldu u hisse senetlerine tekabül eden maliyet bedeli (6.000 x 5=) 30.000 YTL, 12.10.2006 tarihinde satm fl oldu u hisse senetlerine tekabül eden maliyet bedeli ise [(4.000 x 5)+(5.000 x 4) + (3.000 x 4.5) =] 53.500 YTL olmaktad r. lk giren ilk ç kar yöntemine göre 08.10.2006 tarihinde gerçeklefltirilen hisse senedi sat fl na iliflkin tevkifat matrah (36.000-30.000=) 6.000 YTL, 12.10.2006 tarihinde gerçeklefltirilen sat fla iliflkin matrah ise (60.000-53.500=) 6.500 YTL olarak hesaplanacakt r. Bu durumda, (X) Bankas Bay (A) n n al m-sat m kazanc olan 6.000 YTL ve 6.500 YTL üzerinden ifllem baz nda % 10 oran nda tevkifat yapmas gerekmektedir. 128
Bu ve bundan sonra yer alan di er örneklerdeki al m-sat m bedelleri içinde komisyon bedellerinin de bulundu u varsay lm flt r. Menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar n n teminat gösterilmesi veya ödünç ifllemlerine konu olmas halinde, söz konusu k ymetler müflteri portföyü içinde de erlendirilecektir. Ancak, maliyet hesaplamas nda ödünç ifllemine konu olan k ymetler portföy d fl nda, teminat gösterilen k ymetler ise portföy içinde varsay lmal d r. Örnek: Bay (A) n n X Arac Kurumunda yapt ifllemler afla daki gibidir. Hisse Senedi fllem Adet Bakiye Fiyat Akbank Al fl 100 100 2 Akbank Ödünç Verme -40 60 2 Akbank Teminat Verme -60 0 2 Akbank Al fl 100 100 3 Akbank Sat fl -100 0 4 Sat fl yap lan 100 adet hissenin al m maliyeti = 60 * 2 + 40 * 3 = 240 YTL Matrah = Sat fl Bedeli Al fl Maliyeti = 100 * 4 240 = 160 YTL Maliyet hesaplamas nda ödünç ifllemine konu olan k ymetler portföy d fl nda, teminat gösterilen k ymetler ise portföy içinde varsay laca ndan matrah yukar - daki gibi hesaplanacakt r. 1.6.1.2.1- A rl kl Ortalama Yöntemine Göre Maliyeti Hesaplanan Menkul K ymetlerin Ertesi Güne Devri Tevkifat matrah n n tespitinde dikkate al nacak al fl bedelinin tespitinde, a rl kl ortalama yönteminin seçildi i ve menkul k ymetlerin tamam n n ayn gün içinde sat lmayarak ertesi güne devredildi i durumlarda, menkul k ymetlerin maliyet bilgisi olarak izleyen günlere, a rl kl ortalama maliyet yöntemine göre hesaplanan tutarlar aktar lmal d r. 1.6.1.2.2- fllemden Sonra Eski Tarihli Menkul K ymetlerin Virmanlanmas Tevkifat matrah hesaplanarak ifllemin tamamlanmas ndan sonra, bu hesaplamay etkileyecek olan geçmifl tarihli bir menkul k ymetin müflteri portföyüne dahil 129
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo olmas veya virman n geç ulaflmas durumunda, geriye dönülerek düzeltme ifllemi yap lmas na, yani tevkifat matrah n n portföye dahil olan menkul k ymetler de dikkate al nmak suretiyle yeniden hesaplanmas na gerek bulunmamaktad r. 1.6.1.2.3- Hatal fllemler ve Düzeltilmesi Tevkifat matrah n n belirlenmesinde yanl fl müflteri hesab na kay t, hatal fiyat veya miktar girifli gibi hatal ifllemlerin tespit edilmesi durumunda söz konusu ifllemlerin geriye dönük olarak düzeltilmesi, izleyen ifllemlerin bu düzeltilmifl bilgiler do rultusunda yap lmas gerekmektedir. Hatal ifllemin ilgili döneme iliflkin beyanname verildikten sonra tespit edilmesi durumunda ise Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde düzeltme beyannamesi verilmesi mümkün bulunmaktad r. 1.6.1.2.4- Maliyet Hesaplama Yönteminin De ifltirilmesi Bir banka veya arac kurumda gün içinde yap lan al m-sat m ifllemleri için seçilmifl olan maliyet hesaplama yönteminin, müflterinin ilgili banka/arac kurumdaki portföyünde yer alan menkul k ymetler tamamen elden ç kar l ncaya kadar de ifltirilmesi mümkün bulunmamaktad r. 1.6.1.2.5- Virman fllemlerinde lk Giren lk Ç kar Yönteminin Uygulanmas Menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n n bir banka veya arac kurumdaki bir hesaptan herhangi bir banka veya arac kuruma naklinin istenmesi durumunda (virman ifllemleri) nakli gerçeklefltirilecek olan k ymet ilk giren ilk ç kar yöntemine göre tespit edilmesi gerekmektedir 1.6.1.2.6- Virman fllemlerinde Tevkifat Menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar n n, bir sözleflmeye dayanarak teminat gösterilmesi veya ödünç ifllemlerine konu olmas durumlar d fl nda, müflterilerin talimat yla di er bir müflteri hesab na aktar lmas ifllemleri mülkiyetin devri kabul edilerek tevkifat yap lmas gerekmektedir. 1.6.1.3- Bir Menkul K ymet Veya Di er Sermaye Piyasas Arac n n Al m ndan Önce Elden Ç kar lmas Bir menkul k ymet ve di er sermaye piyasas arac n n al m ndan önce elden ç - kar lmas durumunda yani aç a sat fl ifllemlerinde, elden ç kar lma tarihinden sonra yap lan ilk al m ifllemi esas al narak üzerinden tevkifat yap lacak tutar belirlenmelidir. Örnek: Bayan (B), (T) arac kurumu vas tas yla (X) A.fi. ye ait hisse senetlerinden 100.000 adedini 08.05.2006 tarihinde 4 YTL üzerinden aç a satm flt r. Bayan (B), ayn hisse senedi ile ilgili olarak 09.05.2006 tarihinde 3,80 YTL üzerinden 130
100.000 adet ve 11.05.2006 tarihinde ise 3,60 YTL üzerinden 150.000 adet sat n alm flt r. Bu durumda, (T) arac kurumu, aç a sat fltan sonraki ilk al fl ifllemini dikkate alarak (400.000 YTL 380.000 YTL=) 20.000 YTL üzerinden tevkifat yapacakt r. Ayn gün içinde yap lan al m-sat m ifllemlerinde a rl kl ortalama fiyat bilgisi dikkate al nabilecek, ancak tevkifat matrah ilk giren ilk ç kar yöntemine göre belirlenecektir. 1.6.1.4- Sermaye Art r mlar Dolay s yla Sahip Olunan Hisse Senetlerinin Al fl Tarihi Ve Bedelleri Sermaye ve kar yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolay s yla sahip olunan hisse senetlerinin al fl tarihi olarak daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin al fl tarihi esas al nmal d r. Bedelli sermaye art r m sebebiyle rüçhan hakk kullan lmak suretiyle itibari de- erleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de al fl tarihi olarak, sahip olunan eski hisse senetlerinin al fl tarihi esas al nacakt r. fiirketlerin sermaye yedekleri ile sermaye art r m nda bulunmalar halinde, bu ifllem sonras nda gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye art r m dolay - s yla al nan hisse senetlerinin al fl bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin al fl bedelinin, sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle tespit edilmesi gerekmektedir. Kar yedekleri kullan lmak suretiyle sermaye art r m nda bulunulmas halinde, bu ifllem dolay s yla sahip olunan hisse senetlerinin al fl bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin al fl bedeli ile yeni al nan hisse senetlerinin itibari de- erleri toplam n n sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle hesaplanacakt r. Hisse senedi sahipleri taraf ndan rüçhan hakk kullan lmak suretiyle itibari de- erleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de al fl bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin al fl bedeli ile yeni al nan hisse senetleri için ödenen bedelin toplam n n sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle hesaplanacakt r. Örnek : (Bedelsiz Sermaye Art r m ) Bay (A), 10.02.2006 tarihinde (Z) A.fi. ye ait hisse senetlerinden 2.000 adedini toplam 15.000 YTL bedel ödeyerek sat n alm flt r. (Z) A.fi. tamam sermaye yedeklerinden karfl lanmak suretiyle 15.06.2006 tarihinde % 50 oran nda sermaye art r m na gitmifltir. Bay (A) ya, bu ifllem dolay s yla 1.000 adet hisse senedi verilmifltir. 131
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Bu durumda Bay (A) n n bedelsiz sermaye art r m sonras nda sahip oldu u her bir hisse senedine tekabül eden maliyet bedeli, ödenen 15.000 YTL nin, sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle (15.000: 3.000=) 5 YTL olarak belirlenecektir. Söz konusu hisse senetlerinin 2.000 adedinin 05.11.2006 tarihinde 16.000 YTL ye sat lmas durumunda ise, tevkifat matrah (16.000-10.000=) 6.000 YTL olacakt r. Örnek : (Bedelli Sermaye Art r m ) Bayan (X), (Z) A.fi. ye ait hisse senetlerinden 1.000 adedini 06.02.2006 tarihinde 4.000 YTL ödemek suretiyle sat n alm flt r. (Z) A.fi., 03.07.2006 tarihinde % 50 oran nda bedelli sermaye art r m na gitmifl olup, rüçhan hakk kullan m fiyat 1 YTL olarak aç klanm flt r. Bayan (X), rüçhan hakk n kullanmak suretiyle 500 YTL ödeyerek 500 adet hisse senedi elde etmifltir. Bayan (X) in sermaye art r m dolay s yla elde etmifl oldu u hisse senetlerinin maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli ile yeni al nan hisse senetleri için ödenen bedelin toplam n n, sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle flu flekilde hesaplanacakt r; 4.000 + 500= 4.500 YTL 4.500/ 1.500= 3 YTL Bayan (X) in söz konusu hisse senetlerinden 800 adedini 01.11.2006 tarihinde 5.000 YTL ye satmas durumunda tevkifat matrah (5.000-2.400=) 2.600 YTL olarak belirlenecektir. 1.6.1.5- Rüçhan Hakk Kuponlar n n Sat fl Halinde Maliyet Bedeli Sahip olunan bir hisse senedine iliflkin yeni pay alma kuponunun, hisse senedinden ba ms z olarak sat fl halinde kupon maliyeti, mevcut hisse senetlerinin al fl bedeli ile rüçhan hakk kullan larak al nan hisse senetleri için ödenen bedel (rüçhan hakk kullanma maliyeti) toplam n n, mevcut ve elde edilecek hisse senedi say s na bölünmesi sonucu bulunacak tutarla rüçhan hakk kullanma fiyat aras ndaki fark n sermaye art r m oran yla çarp lmas suretiyle hesaplanacakt r. Kupon Mev. hisse senetlerinin al fl bedeli+ rüçhan Rüçhan hakk Sermaye Maliyeti =( hakk kullanma maliyeti Mev.hisse senetleri say s +elde edilecek hisse senetleri say s - kullanma fiyat )* Art r m Oran Kupon maliyeti, hisse senedinin orijinal maliyetinden düflülerek elde tutulmaya devam edilen hisse senetlerinin maliyeti izlenebilecektir. 132
Örnek: Bayan (X), (Z) A.fi. ye ait hisse senetlerinden 1.000 adedini 06.02.2006 tarihinde 10.000 YTL ödemek suretiyle sat n alm flt r. (Z) A.fi., 01.07.2006 tarihinde % 50 oran nda bedelli sermaye art r m na gitmifltir. Rüçhan hakk kullan m fiyat ise 1 YTL olarak aç klanm flt r. Bayan (X) in sermaye art r m nedeniyle elde etti i rüçhan hakk kuponunu satmas halinde kupon maliyeti { [(10.000+500)/(1.000+500)]- 1}* % 50= 3 YTL olacakt r. Elde tutulmaya devam edilen hisse senetlerinin maliyeti ise ( 10-3=) 7 YTL dir. Kupon maliyetinin baz/referans fiyat formülleri kullan larak afla daki flekilde hesaplanmas da mümkündür. Kupon maliyeti = ({[10+(1*% 50)]/(1+0,5)}-1) * % 50 = 3 YTL 1.6.1.6- Kuponlu Tahvillerde Al fl Bedeli Kuponlu bir tahvilin sat n al nmas nda, ifllemifl faizin bulunmas halinde ifllemifl faiz tutar kupon al fl bedeli, temiz ifllem fiyat (Temiz Fiyat=Sözleflme fiyat - fllemifl faiz) ise tahvilin al fl bedeli olarak kabul edilir. Bir tahvil için ifllemifl faiz, temiz ifllem fiyat üzerine eklenmesi gereken ve son kupon tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orant l kupon faizini ifade eder ve son kupon tarihinden valör tarihine kadar geçen gün say s n n kupon dönemi gün say s na oran ile ödenecek kupon faizinin çarp lmas suretiyle hesaplan r. Söz konusu hesaplama, stanbul Menkul K ymetler Borsas taraf ndan kabul edilen esaslar çerçevesinde yap l r. stanbul Menkul K ymetler Borsas taraf ndan aç klanan ifllemifl faiz tutarlar dikkate al narak da ifllem yap labilir. Örnek: (Temiz fiyat n nominal bedelin alt nda olmas halinde, itfa/al m-sat m kazançlar nda tevkifat matrah ) Hazine taraf ndan 06.12.2006 ihraç tarihli 100.000 YTL nominal bedelli 3 y l vadeli ve 6 ayda bir % 7,5 kupon ödemeli Devlet tahviline ait nakit ak mlar afla- daki gibidir: 133
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Devlet Tahvilinin: Kupon Ödeme / Valör Tarihi Kupon Ödemesi (YTL) Tevkifat Matrah (YTL) 1.Kupon 06.06.2007 7.500-2.Kupon 05.12.2007 7.500-3.Kupon 04.06.2008 7.500 3.420,33 4.Kupon 03.12.2008 7.500 7.500 K ymet Sat fl 10.02.2009 ------ 3.079,67 5.Kupon 03.06.2009 7.500 7.500 6.Kupon+Anapara 8.579,67 02.12.2009 7.500+100.000 (7.500+1.079,67) Bay (A), (X) Bankas arac l yla 13.03.2008 valör tarihli olarak söz konusu menkul k ymetten 103.000 YTL (kirli fiyat) tutar nda al m yapm fl olup, bu tahvili itfaya kadar elinde tutmas durumunda her bir kupon dönemi itibar yla tevkifat matrah afla daki gibi hesaplanacakt r. Son kupon tarihi : 05.12.2007 Valör tarihi : 13.03.2008 Ödenecek ilk kupon tarihi : 04.06.2008 Kupon dönemi gün say s : 182 Geçen gün say s : 99 ( 05.12.2007-13.03.2008) Kupon Faizi : 7.500 fllemifl Faiz : 4.079,67 (99/182)*7.500 Kirli Fiyat : 103.000 Temiz Fiyat : 98.920,33 (103.000 4.079,67 ) lk Kupon(3.Kupon) Ödemesinde Tevkifat Matrah = Kupon ödemesi - fllemifl Faiz = 7.500 4.079,67 = 3.420,33 YTL 4. ve 5. kupon ödemelerinde matrah, kupon ödemesi olan 7.500 YTL olacakt r. Son dönem kupon ödemesinde ise tevkifat matrah flöyle hesaplanacakt r. Son dönem tevkifat matrah = Kupon ödemesi +( Ana para Al fl Temiz Fiyat ) = 7.500+ ( 100.000-98.920,33) = 7.500+ 1.079,67 = 8.579,67 134
Bu hesaplamalar çerçevesinde tevkifat matrahlar yukar daki tabloda yer almaktad r. Bay (A) n n, söz konusu menkul k ymeti, 10.02.2009 valör tarihli olarak 102.000 YTL ye (X) Bankas na geri satmas halinde ise tevkifat matrah afla - daki gibi hesaplanacakt r: Tevkifat Matrah = Sat fl Fiyat Al fl Temiz Fiyat = 102.000-98.920,33 = 3.079,67 YTL 1.6.1.7- Tahvil Al fl Bedelinin tfa Bedeli Ve fllemifl Faiz Tutar n n Üzerinde Olmas Kuponlu bir tahvilin sat n al nmas nda, sat n alma bedelinin itfa bedeli ile varsa ifllemifl faiz tutar n n üzerinde olmas, baflka bir deyiflle temiz fiyat n itfa bedelini aflmas durumunda fazla olan k s m izleyen dönemlere iliflkin faiz kuponlar n n maliyeti (al fl bedeli) olarak dikkate al nacakt r. Örnek: (Temiz fiyat n nominal bedelin üzerinde olmas halinde, itfa/al msat m kazançlar nda tevkifat matrah ) Hazine taraf ndan 06.12.2006 ihraç tarihli 100.000 YTL nominal bedelli 3 y l vadeli ve 6 ayda bir % 7.5 kupon ödemeli Devlet tahviline ait nakit ak mlar afla- daki gibidir: Devlet Tahvilinin: Kupon Ödeme / Valör Tarihi Kupon Ödemesi (YTL) Tevkifat Matrah (YTL) 1.Kupon 06.06.2007 7.500-2.Kupon 05.12.2007 7.500-3.Kupon 04.06.2008 7.500 2.940,25 4.Kupon 03.12.2008 7.500 7.019,92 K ymet Sat fl 10.02.2009 ------ 1.039,83 5.Kupon 03.06.2009 7.500 7.019,92 6.Kupon+Anapara 02.12.2009 7.500+100.000 7.019,92 Bay (A), (X) Bankas arac l yla 13.03.2008 valör tarihli olarak söz konusu menkul k ymetten 106.000 YTL (kirli fiyat) tutar nda al m yapm fl olup, bu tahvili itfaya kadar elinde tutmas durumunda her bir kupon dönemi itibar yla tevkifat matrah afla daki gibi hesaplanacakt r. 135
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Son kupon tarihi : 05.12.2007 Valör tarihi : 13.03.2008 Ödenecek ilk kupon tarihi : 04.06.2008 Kupon dönemi gün say s : 182 Geçen gün say s : 99 ( 05.12.2007-13.03.2008) Kupon Faizi : 7.500 fllemifl Faiz : 4.079,67 (99/182)*7.500 Kirli Fiyat : 106.000 Temiz Fiyat : 101.920,33 (106.000 4.079,67 ) Nominal fiyat üzeri ödeme : 1.920,33 (101.920,33 100.000) Kalan Kupon say s : 4 Kupon bafl na fazla ödeme : 480,08 (1.920,33/4) lk Kupon(3.Kupon) = Kupon Ödemesi ( fllemifl Faiz+ Kupon Bafl na Fazla Ödemesinde Matrah Ödeme) = 7.500 (4.079,67 + 480,08) = 2.940,25 YTL Sonraki Kupon Ödemelerinde Matrah = Kupon Ödemesi Kupon Bafl na Fazla Ödeme = 7.500 480,08 = 7.019,92 YTL Bay (A) n n, söz konusu menkul k ymeti, 10.02.2009 valör tarihli olarak 102.000 YTL ye (X) Bankas na geri satmas halinde ise tevkifat matrah afla - daki gibi hesaplanacakt r. Tevkifat Matrah = Sat fl Fiyat (Al fl Temiz Fiyat - Önceki kupon ödemelerinde dikkate al nan kupon bafl na fazla ödeme tutar ) = 102.000 [101.920,33 (480,08*2)] = 1.039,83 YTL 1.6.1.8- Dövize, Alt na Veya Baflka Bir De ere Endeksli Menkul K ymet Veya Di er Sermaye Piyasas Araçlar Dövize, alt na veya baflka bir de ere endeksli menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac na iliflkin ifllemlerde, tevkifat matrah n n tespitinde al fl ve sat fl bedeli olarak ifllem tarihindeki Yeni Türk Liras karfl l klar esas al nacakt r. 136
1.6.1.9- Yabanc Para Cinsinden hraç Edilen Menkul K ymetler Veya Di er Sermaye Piyasas Araçlar Menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n n yabanc bir para cinsinden ihraç edilmifl olmas halinde ise, tevkifat matrah n n tespitinde kur fark dikkate al nmamal d r. Kur olarak ifllem an nda kullan lan kur, böyle bir kurun bulunmad hallerde ise Merkez Bankas döviz al fl kuru esas al nmal d r. Dolay s yla, yabanc para cinsinden ihraç edilen menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar ile ilgili olarak yap lan ve ifllem an nda kuru bulunmayan al fl ve sat fl ifllemlerinde, TCMB döviz al fl kurunun dikkate al nmas gerekmektedir. Örnek: Bay (A), (X) Bankas arac l ile 08.02.2006 ihraç tarihli, 3 y l vadeli, 6 ayda bir kupon ödemeli döviz cinsinden Devlet tahvilinden 02.05.2006 tarihinde 100.000 $ tutar nda al m yapm flt r. Bay (A), söz konusu Devlet tahvilini 15.09.2006 tarihinde (X) Bankas arac l ile 101.000 $ a satm flt r. Döviz olarak yap lan ifllemlerde öncelikli olarak ilgili bankan n al m-sat m tarihinde uygulad kur esas al nmakta olup, örne imizde söz konusu kur, al m tarihinde 1.35 YTL, sat m tarihinde ise 1.45 YTL olarak kabul edilmifltir. Tevkifat matrah tespit edilirken kur fark dikkate al nmayacak, (X) Bankas nca Bay (A) n n al m-sat m kazanc olan (101.000 $ - 100.000 $=) 1.000 $ n sat fl tarihindeki YTL karfl l olan (1.000 $ x 1.45 =) 1.450 YTL üzerinden % 10 oran nda tevkifat yap lacakt r. 1.6.1.10- Veraset Yoluyla veya vazs z Olarak Edinilen Menkul K ymetlerde Al fl Bedeli Olarak Dikkate Al nacak Tutar Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kra hükmü ile bankalar ve arac kurumlar, al m-sat m na arac l k ettikleri menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n al fl ve sat fl bedelleri aras ndaki fark üzerinden vergi tevkifat yapmakla sorumlu tutulmufllard r. Veraset ve ntikal Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinde, veraset ve intikal vergisi matrah n n, intikal eden mallar n Vergi Usul Kanununa göre bulunan de erleri oldu u belirtilmifltir. Vergi Usul Kanununun 294 üncü maddesine göre bir vergiye matrah olan servet veya servet unsuru mahiyetindeki hisse senetleri ve tahviller borsa rayici ile, borsada kay tl olmayanlar ise emsal bedeliyle de erlenmektedir. 137
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Bu durumda, mirasç lara veraset yoluyla intikal eden hisse senedi ve tahviller ölüm tarihinde, di er suretle vuku bulan bedelsiz intikallerde ise bu k ymetler hukuken iktisap edildi i tarihte elde edilmifl kabul edilecek ve söz konusu k ymetlerin al fl bedeli olarak da miras b rakan n ölümü veya hukuki iktisab n gerçekleflti i tarihteki borsa rayici, borsaya kay tl olmayanlar için ise bu tarihteki emsal bedeli esas al nacakt r. Buna göre, veraset yoluyla iktisap edilen Geçici 67 nci madde kapsam ndaki menkul k ymetlerin varislerce sat lmas halinde, sat fl bedeli ile yukar da belirtilen flekilde hesaplanan al fl bedeli aras ndaki fark üzerinden, Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifat yap lmas gerekmektedir. Hisse senetlerinin 01/01/2006 tarihinden önce intikal etmifl olmas halinde ise, mirasç lar taraf ndan elde edilen de er art fl kazançlar için 31/12/2005 tarihinde geçerli olan hükümler uygulanmal d r. Veraset yoluyla iktisap edilen tahvil ve Hazine bonolar n n 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olmas halinde, bu k ymetlerin iktisap edildi i tarihe bak lmaks z n 31/12/2005 tarihinde geçerli olan hükümlere göre vergilendirme yap lmal d r. 1.6.1.11- Vadeli fllem Ve Opsiyon Sözleflmeleri Geçici 67 nci maddenin (13) numaral f kras nda, bankalar n ve arac kurumlar n taraf oldu u veya bunlar arac l yla yap lan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeye dayal olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasas arac n, mal, k ymetli madeni ve dövizi alma, satma, de ifltirme hak ve/veya yükümlülü- ünü veren vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmelerinin bu madde uygulamas nda di er sermaye piyasas arac addolunaca hükme ba lanm flt r. Bu hüküm uyar nca, bankalar veya arac kurumlar, bu nitelikte bir ifllem yapmalar halinde; vadeli ifllem veya opsiyon sözleflmesinin hükmünden yararlan ld anda, sözleflmeye baz al nan k ymetin piyasa fiyat na göre oluflan de eri ile ifllem fiyat na göre oluflan de eri aras ndaki fark üzerinden sözleflmenin sona erdi i tarih itibar yla % 10 oran nda tevkifat yap lmas gerekmektedir. Bu oran dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar için %0 d r. Bu kazanc n bir k sm n n sözleflmenin devam s ras nda lehdara ödenmesi halinde tevkifat yap lmas na gerek bulunmamaktad r. Ancak, sözleflme sona ermeden sözleflmeden do an kazanc n ilgilisine (lehdara) ödenmesi s ras nda sözleflme sonunda do acak verginin ödenmesini güvenceye alacak önlemlerin banka ve arac kurumca al naca tabidir. Türev ürün sözleflmesi bir bütün olarak dikkate al nacak olmakla birlikte; birden 138
fazla y la yay lan türev ürünlere iliflkin sözleflmeden do an kar yada zarar n, dönemsel olarak ödenmesinin öngörüldü ü hallerde, her ödeme dönemi itibar yla lehdara yap lan ödemelerden tevkifat yap lacakt r. Sözleflme dönemleri itibar yla do an zararlar ise yaz m z n 1.6.1.12. Al m-sat m ifllemlerinin bir k sm - n n zararla sonuçlanmas bafll kl bölümünde yer alan aç klamalar çerçevesinde takvim y l afl lmamak kayd yla mahsup edilebilecektir. Türkiye de kurulu vadeli ifllem ve opsiyon borsalar nda 2006 y l nda yap lan ifllemlerden elde edilen kazançlar için ise tevkifat oran s f r olarak uygulanacakt r. 2007 ve izleyen y llarda ise 5527 say l Kanun ve 2006/10731 say l Bakanlar Kurulu Karar gere ince tevkifat yap laca tabiidir. Tam ve dar mükellef kurumlar n (Türkiye de iflyeri veya daimi temsilci arac l - yla faaliyette bulunmayanlar hariç) aralar nda yapt klar vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmelerinden do an kazançlar için tevkifat yap lmayacakt r. Türkiye de iflyeri veya daimi temsilci arac l yla faaliyette bulunmasalar dahi banka ve benzeri finans kurumlar nca bu kapsamda elde edilen gelirler tevkifata tabi olmayacakt r. Banka ve benzeri finans kurumlar d fl nda kalan dar mükellef kurumlar n ise bu düzenleme çerçevesinde tevkifat kapsam d fl nda kalabilmeleri için Türkiye de iflyeri veya daimi temsilci arac l yla faaliyette bulunmalar gerekmektedir. Vadeli ifllem veya opsiyon sözleflmeleri dolay s yla ödenen komisyonlar ve banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrah n n tespitinde dikkate al nmal d r. Örnek: Bay (A) n n, 07.06.2006 tarihinde (X) Bankas yla yapt 3 ay vadeli forward USD al m sözleflmesine iliflkin veriler afla daki gibidir: Sözleflme tutar : 1.000.000. USD Vade : 3 Ay fllem an ndaki spot kur : 1,3200 Forward kur : 1,3600 Vadede spot kur : 1,2900 Bu veriler do rultusunda Bay (A), üç ay n sonunda 1,3600 l k kur üzerinden 1.000.000 USD karfl l nda 1.360.000 YTL ödeyecektir. Vade tarihindeki spot kur forward kurdan düflük oldu undan bu ifllem zararla sonuçlanacak olup, tevkifat yap lmas söz konusu de ildir. Bay (A), oluflan zarar n, takvim y l afl lmamak kayd yla izleyen dönemlerde oluflan ayn türden kazançlar ndan mahsup edilebilecektir. 139
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Vadedeki spot kurun 1,2900 de il 1,3700 olmas durumunda ise Bay (A) n n bu ifllemi karla sonuçlanacak ve tevkifat matrah afla daki gibi hesaplanacakt r: Tevkifat Matrah = Sözleflmeye baz al nan k ymetin piyasa fiyat na göre oluflan de eri (Vadedeki spot kur) - Sözleflmeye baz al nan k ymetin ifllem fiyat na göre oluflan de eri (Forward kur) Tevkifat Matrah = 1.000.000 USD *(1,3700-1,3600) = 10.000 YTL Örnek: Bay (B), (Y) Bankas yla 6 ay vadeli opsiyon sözleflmesi yaparak USD al fl, YTL sat fl hakk elde etmifltir. Bu sözleflmeye iliflkin veriler afla daki gibidir: Sözleflme tutar : 2.000.000 USD Vade : 6 Ay fllem an ndaki spot kur : 1,3400 Opsiyon Kuru : 1,4300 Opsiyon Primi : 20.000 USD ( 2.000.000* %1) Vadede spot kur : 1,4000 Bu durumda vade tarihindeki spot kur, opsiyon kurundan düflük oldu u için Bay (B) dezavantajl durumda olacak ve opsiyon hakk n kullanmayacakt r. Bay (B) nin opsiyon hakk n kullanmamaktan dolay bir kar veya zarar söz konusu olmamakla birlikte, bu ifllem nedeniyle ödedi i 20.000 USD tutar ndaki opsiyon primi, sözleflme tarihindeki kur üzerinden Türk Liras na çevrilecek olup, bu ifllemden kaynaklanan zarar takvim y l afl lmamak kayd yla izleyen dönemlerde oluflan ayn türden kazançlar ndan mahsup edilebilecektir. Opsiyon Primi = 20.000 USD*1,340 = 26.800 YTL Vadedeki spot kurun 1,4000 yerine 1,4800 olmas durumunda Bay (B) avantajl durumda oldu undan opsiyon hakk n kullanacakt r. Bay(B) nin bu ifllemine iliflkin tevkifat matrah flöyle hesaplanacakt r: Tevkifat Matrah = (Sözleflmeye baz al nan k ymetin piyasa fiyat na göre oluflan de eri - Sözleflmeye baz al nan k ymetin ifllem fiyat na göre oluflan de eri) Opsiyon Primi Tevkifat Matrah = 2.000.000 USD *(1,4800-1,4300)-Opsiyon Primi = 100.000 YTL- 26.800 YTL = 73.200 YTL 140