T.C. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU ŞİKAYET NO : 02 2013/1064 KARAR TARİHİ : 06/06/2014 TAVSİYE KARARI ŞİKAYETÇİ ŞİKAYETÇİ VEKİLLERİ ŞİKAYET EDİLEN İDARE : C.G. : Av. N.S.E.Ş Av. C.K, Av. E.K : Milli Eğitim Bakanlığı ŞİKAYETİN KONUSU ŞİKAYET BAŞVURU TARİHİ : 09/12/2013 Atatürk Bulvarı 06648 Kızılay/ANKARA : N.K Güzel Sanatlar Lisesi tarafından yapılan yetenek sınavında otizmli bir birey olan C.G.G'ye özel sınav şartlarının sağlanmaması sebebiyle sınav komisyonu tarafından ayrımcılık yapılarak eğitim hakkının engellendiği iddiası ile şikâyetçi vekilinin işlemin iptali ve mağduriyetin giderilmesi istemine ilişkindir I.USUL A.Şikâyet Başvuru Süreci 1)Kurumumuza elektronik posta yoluyla ulaşan ve 09/12/2013 tarih ve evrak kayıt numarası ile kayda alınan şikâyet başvurusu, şikâyetçi vekili Av. E.K tarafından yapılmıştır. Şikâyet başvurusunun karara bağlanması için 28.03.2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 41/1amaddesi veimza Yetkileri Yönergesinin 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, şikâyetin incelenmesine vearaştırmasına geçilmiş, 02.2013/ şikayet no.lu tavsiye önerisiyle Kamu Başdenetçisine sunulmuştur.
B. Ön İnceleme Süreci 2) Yapılan ön inceleme neticesinde, şikayet konusunun kurumumuzun görev alanına girdiği, şikayetçinin menfaat ihlali koşulunu taşıdığı, idari başvuru yollarının tüketildiği, şikayetin süresinde yapıldığı ve diğer ön inceleme konularında da bir eksiklik bulunmadığı, bu nedenle şikayetin inceleme ve araştırmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir II.OLAY VE OLGULAR A.Şikâyetçinin Konu Hakkındaki Açıklamaları ve İddiaları 3) Şikâyetçi vekili; C.G.G'nun onbeş yaşında bir lise öğrencisi olduğunu ve kendisine üç yaşında iken otizm teşhisi konulduğunu, beş yıldır piyano eğitimi aldığını, ilköğretim eğitiminin tamamını kaynaştırma sistemiyle devlet okullarında tamamladığını, özel yetenekleri doğrultusunda orta öğretimini bir güzel sanatlar lisesinde sürdürmek istediğini, bu sebeple N.K Güzel Sanatlar Lisesi'ne başvurduğunu, müvekkilin otizmli oluşu yetenek sınavı da dahil olmak üzere tabii tutulacağı herhangi bir sınavın özel şartlar altında gerçekleştirilmesini zaruri kıldığını, velilerinin okul yönetimini bu konuda bilgilendirdiğini ve müvekkilin yeteneğinin doğru şekilde değerlendirilmesi için çocuğun engel durumuna ve gelişimsel özelliklerine uygun özel sınav şartlarının sağlanmasının okul yönetiminden talep edildiğini, velilerinin talepleri arasında; Öğrencinin sınava gireceği saatin net olarak bildirilmesi, Sınav komisyonunun gerektiğinde soruları tekrar etmesi, Öğrencinin sınavda yaşayacağı herhangi bir kaygı durumunda algısını kapatması ihtimaline karşı BEP kurulu doğal üyesi olan velisinin kendisine refakat etmesi, Sınav sırasında gerekli görülen hallerde aralar verilerek değerlendirmenin tamamlanması, Ritmleri algılamak konusunda sorun yaratmayan ancak zaman zaman ilgili reaksiyonların düzgün ya da zamanında verilmesine engel olan kaba motor gelişimindeki geriliğin değerlendirme sırasında dikkate alınması, Öğrencinin konsantrasyon güçlüğü çekmesi ve zaman zaman telaşa kapılması durumunun ezgi takibi sırasında dikkate alınması gibi müvekkilin engellilik durumundan kaynaklanan son derece insani talepler bulunmakta olduğunu, ancak müvekkilin velilerinin çocuklarının doğru bir değerlendirmeye tabi tutulması amacına yönelen ve yazılı olarak da sunulan bu talepleri okul yönetimi tarafından hiçbir biçimde dikkate alınmadığını, müvekkilin bir rehber öğretmen gözetiminde dahi sınava girmesine izin verilmediğini, uygun sınav koşullarının sağlanamamasına bağlı olarak müvekkilin girmiş olduğu yetenek sınavında potansiyelini gösterme fırsatı bulamadığını ve başarısız kabul edildiğini, yapılan yetenek sınavı sonucunda okulun tayin edilen kontenjanı dolduramaması sonucu ikinci bir sınav açıldığını ve müvekkil bu ikinci sınava da katıldığını, ancak yapılan ikinci sınavda da müvekkilin engellilik durumunun gerektirdiği şartlar göz ardı edildiğini ve ilk sınavda da olduğu gibi müvekkil herhangi bir engeli bulunmayan yaşıtları ile aynı şartlara tabi tutularak sınava alındığını, 4) Bu durum karşısında müvekkilin velileri durumu bir dilekçe ile İl Milli Eğitim Müdürlüğüne ilettiğini, müvekkilin velilerinin talebi sonucunda İl Eğitim Denetmeni Y.O'nun görevlendirildiğini, Y.O'nun raporunda sınav şartlarının MEB Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri Yönetmeliği'ne göre belirlendiği ve bu şartlar altında sınava tabi tutulan C.G.G'nun başarısız sayıldığı tespit edildiğine ilişkin işbu raporunun engellilerin eğitim ve öğretim haklarına ilişkin tüm ulusal ve uluslararası mevzuatın yok sayıldığına ilişkin önemli bir delil olduğu, engelli bireylerin tabi tutuldukları sınavlarda öğrencinin engeline ve gelişimsel özelliklerine uygun şartlar düzenlenmesine ilişkin birçok mahkeme kararı bulunduğu belirtilmekte olup engelli bir bireyi engelli olmayan yaşıtlarıyla aynı şartlara tabi tutarak değerlendirmek her şekilde hukuka aykırı olmanın yanı sıra açık bir biçimde de ayrımcılık yarattığı, gerek hukuk gerekse ahlak çerçevesinde gelişimsel açıdan daha yavaş ilerleme gösterebilen engelli bir
bireyin, özellikle de bir devlet kurumu tarafından, engellenmesi değil, desteklenmesi esas olduğu, müvekkilinin işbu sınav surecinde maruz kaldığı muamele ve iki kez üst üste haksız bir biçimde başarısız sayılması müvekkilin gelişimsel süreçlerine ket vurduğunu, müziği kendisi için temel bir ifade biçimi olarak kabul eden bir çocuğun manevi açıdan ciddi bir zarara uğramasına sebep olduğu, şüphelilerin mesleklerinin de gereği olarak otizm tanılı müvekkile gereken sınav şartlarını sağlamayarak ayrımcılık yaptıkları, her adaya aynı şartların uygulanmasıyla ancak şekli bir eşitlik sağlanabileceği, fiilen akranlarına eşit olmayan ve korunması icap eden bir bireye dengeleyici koruyucu önlemler almamak demek eşitsizlikten yana bir tavır olduğu, bu durum anayasal eşitlik prensibinin de zedelenmesi demek olacağı, ancak soruları algılama, dikkatini toparlama, endişe yönetimi ve iletişim gibi konularda yaşıtlarına oranla daha yavaş gelişmekte olan müvekkile engellilerin eğitim ve öğretim haklarını koruma altına alan tüm ulusal ve uluslararası mevzuat yok sayılarak Milli Eğitim Bakanlığı Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Yönetmeliğinin dayatıldığı, bu konuda özel bir düzenleme varsa genel düzenleme yerine özel düzenlemenin uygulanacağına ilişkin temel hukuk ilkesi de böylelikle ihlal edildiği belirtilerek ulusal ve uluslararası ilgili mevzuat gereğince maddi ve manevi tazminat ve her türlü sair hakları saklı kalmak kaydıyla müvekkilin mağduriyetinin giderilmesi ve adaletin sağlanması için konunun incelenmesi ve araştırılması ile hukuken sakat olan idari işlemlerin düzeltilmesi için gerekli mercilere bilgi verilmesi ve tavsiyede bulunulması talep edilmektedir. A.İdarenin Şikâyete İlişkin Açıklamaları 4) Mersin İl Milli Eğitim Müdürlüğü Kurumun bilgi belge isteme yazısına istinaden gönderdiği23/01/2014 tarih ve 334132 sayılı yazıda; C.G'nin 15/ /2013 tarihinde müdürlüğe e posta ile çocuğunun yetenek sınavına gireceğini bildirdiği, konu ile ilgili mevzuat çerçevesinde gereğinin yapılması için Yenişehir Kaymakamlığı İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne resmi yazı ile öğrenci velisinin talebinin iletildiği, 29/ /2013 tarihinde yapılan yetenek sınavında başarısız olması nedeniyle velisi tarafından "yeni bir sınav hakkı tanınması" talebiyle 06/../2013 tarihinde müdürlüğe dilekçe ile müracaat ettiği, konu ile ilgili eğitim denetmenlerince inceleme yapıldığı hazırlanan 23/ /2013 tarihli inceleme raporunda "yapılan yetenek sınavının usulüne uygun olarak yapıldığı, idari ve yasal olarak herhangi bir işleme gerek olmadığı" nın belirtildiği, Yetenek sınavında görevli komisyon üyelerinin kimlerden oluştuğu ile ilgili 10/../2013 tarihli ve 8916 sayılı onayın ekte olduğu, Konu ile ilgili yargıya intikal eden herhangi bir belgenin müdürlüğe gönderilmediği, N.K Güzel Sanatlar Lisesine yetenek sınavı ile öğrenci alınmakta olduğu, engelli öğrenciler için ayrıca bir kontenjan bulunmadığı ancak ilgili mevzuatta düzenleme yapılarak engelli öğrencilere kontenjan verilmesi durumunda, yapılacak sınavlarda başarılı olan engelli öğrencilerin de kontenjan çerçevesinde bu okullara yerleştirilebileceği belirtilmiştir. 5) N.K Güzel Sanatlar Lisesi Müdürlüğü Kurumun istemiş olduğu bilgi belge isteme yazısına istinaden göndermiş olduğu 14/01/2014 tarih ve 663/23 sayılı yazıda; N.K Güzel Sanatlar Lisesi Müdürlüğüne doğrudan yapmış olduğu şikâyet başvurusu bulunmadığı, ancak Mersin Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğüne yapılan başvuru nedeniyle İl Milli Eğitim Müdürlüğünce 13/09/2013 tarih ve 2475226 sayılı görevlendirme yazıları ile İl Eğitim Denetmeni Y.O'nun inceleme yaptığı, inceleme neticesinde raporunu (herhangi bir usulsüzlüğe rastlanılmadığı ve idari yasal olarak herhangi bir işleme gerek bulunmadığı sonuç ve kanaatine varıldığı yönünde) düzenlediği, 2013 2014 eğitim öğretim yılı öğrenci seçimi için yapılan yetenek sınavının; ilgili yönetmelik ve konu ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığı' nın 2013/18 No' lu genelgesi hükümlerine uygun olarak yapıldığı, öğrenci adayı C.G.G ile ilgili olarak okula
müracaat evrakında öğrencinin engelli olduğuna dair herhangi bir doktor raporu, RAM raporu veya İl Özel Eğitim Kurulu Raporu vb. belgenin sunulmadığı, sunulmuş olsa bile ilgili mevzuata göre özel koşul uygulanacağına dair bir hüküm bulunmadığından engelli öğrenciye yönelik özel koşullar sağlanamayacağı, Mersin N.K Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi 29 Temmuz 02 Ağustos 2013 tarihleri arasında kayıt olacak öğrencileri tespit etmek üzere yapılacak müzik dersi yetenek sınavı komisyonu için, 2 ayrı okuldan daha Müzik Öğretmeni görevlendirildiği, komisyon 26/07/2013 tarihinde toplanarak sınavın uygulanması ile ilgili esasları usulüne göre belirlediği ve imza altına aldığı, Öğrenci C.G.G 29.07.2013 günü sınava girdiği ve 1 inci sınav 1 inci aşamasında beş ayrı komisyon üyesi müzik öğretmeninden (21, 19, 20, 17, 23) puan alarak 20 ortalama ve 2 nci aşama sınavından da (20, 25, 27, 21, 22) puan alarak 23 ortalama ile her iki sınavın ortalaması 21,5 puanla toplam sınava katılan 62 öğrenci arasında 49 uncu sırada kaldığı, bu sonuçlara göre kazanma alt sınırı olan 50 puan limitini 22 öğrencinin geçebildiği ve kayıt hakkı kazandığı 8 kontenjanın da boş kaldığı, Aynı şekilde 8 kontenjanı doldurmak amacıyla yapılacak 2 nci sınav için komisyon 29/08/2013 tarihinde toplanarak sınavın uygulanması ile ilgili esasları usulüne göre belirlediği ve imza altına aldığı, C.G.G'nun 03/09/2013 günü sınava girdiği ve 1 inci sınav 1 inci aşamasında beş ayrı komisyon üyesi müzik öğretmeninden (17, 17, 17, 17, 13) puan alarak 16 ortalama ve 2 nci aşama sınavından da (17, 15, 15, 12, 21) puan alarak 17 ortalama ile her iki sınavın ortalaması 16.5 puanla toplam sınava katılan 14 öğrenci arasında 13 üncü sırada kaldığını, bu sonuçlara göre kazanma alt sınırı olan 50 puan limitini 5 öğrencinin geçebildiği ve kayıt hakkı kazandığı, Mersin N.K Güzel Sanatlar ve Spor Lisesinin müzik bölümüne alınacak öğrenci kontenjanının 30 kişi olduğu, bu durumda 1 inci sınav sonucunda 22; 2 nci sınav sonucunda 5 öğrenci (22+5=27) öğrenci kayıt hakkı kazandığı, 1 inci sınavı kazanan üç öğrenci süresi içinde kayıt yaptırmadığı için 24 öğrenci kayıt yaptırmış ve 6 kontenjan boş kaldığını, N.K Güzel Sanatlar ve Spor Lisesinin 9 uncu sınıf müzik bölümüne kayıtlı öğrenci listesi 24 öğrenciden oluştuğu, belirtilmektedir. C. Olaylar 6) C.G.G, N.K Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi Müdürlüğü tarafından 29/07/2013 tarihinde müzik alanında kayıt olacak öğrencileri tespit etmek amacıyla yapılan sınava katılmış ve başarısız olmuştur. C.G.G, N.K Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi Müdürlüğü tarafından 03/09/2013 tarihinde müzik alanında kayıt olacak öğrencileri tespit etmek amacıyla yapılan 2 nci sınava katılmış ve başarısız olmuştur. C.G nin C.G.G hakkında 06/09/2013 tarihinde; Mersin İli Akdeniz İlçesi Ç. Ortaokulundan mezun olduğunu, yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) tanısı konulmuş olduğunu, kaynaştırma öğrencisi olan oğlunun eğitim süresince hem akademik hem de sosyal anlamda çok önemli gelişmeler gösterdiğini, bu doğrultuda piyano eğitimi aldığını, bundan dolayı oğlunu Yenişehir İlçesi N.K Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi Müzik bölümüne kayıt yaptırmak istediğini, ancak yapılan yetenek sınavında özel durumunun göz önüne alınmayarak diğer adaylar ile aynı koşullarda sınava tabi tutulduğunu, peşinen başarısız kabul edildiğinin, oğluna yeni bir sınav hakkı tanınmasını ve sınav şartlarının tekrar gözden geçirilmesini talebini içeren İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne hitaben dilekçe yazmıştır, C.G'nin, C.G.G hakkında 06/09/2013 tarihli dilekçesine istinaden İl Eğitim Denetmeni Y.O tarafından; "Veli tarafından yaygın gelişimsel bozukluğu (otizm) olduğu beyan edilen öğrencilerin okumasının anayasal bir hak olması ile birlikte Güzel Sanatlar Lisesine yetenek sınavına göre alınacak öğrenci seçiminde bunlara yönelik herhangi bir özel hüküm ya da kriterin henüz bulunmadığı neticesinde, hukuki yönü açık olmakla birlikte herhangi bir işleme gerek bulunmadığı sonuç ve kanaatine varıldığı" belirtilen 23/09/2013 tarih ve 48 sayılı İnceleme Raporu düzenlenmiştir, T.C. Cumhuriyet Savcılığına yapılan 20/11/2013 tarihli
şikâyet nedeniyle Yenişehir Kaymakamlığı tarafından yapılan 08/01/2014 tarihli ön inceleme raporunda "veli tarafından yaygın gelişim bozukluğu (otizm) olduğu beyan edilen öğrencilerin eğitim almasının Anayasal bir hak olması ile birlikte, Güzel Sanatlar Lisesine yetenek sınavına göre alınacak öğrenci seçiminde bunlara yönelik herhangi bir özel hüküm ya da kriterin henüz bulunmadığından N.K Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Yönetimi hakkında soruşturma izni verilmesinin uygun olmadığı yönündeki görüş ve kanaati" belirtilmiş olup 4483 sayılı Kanun'un 6 ncı maddesine istinaden soruşturma izni verilmemiştir, Şikâyetçi 09/12/2013 tarihinde şikâyet konusu işlemin iptali için kurumumuza başvurmuştur. D) Kamu Denetçisi Serpil Çakın'ın İnceleme ve Araştırma Bulguları 7) Şikâyete konu işleme ilişkin bilgi ve belgeler Mersin İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve ilgili okuldan istenilmiş, idarelerce konuya ilişkin belgelerin örnekleri gönderilmiştir. I.HUKUKİ DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE A. İlgili Mevzuat 8) Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının başlangıç kısmında: Her Türk Vatandaşı Anayasadaki temel hak ve hürriyetlerden eşitlik ve sosyal adalet gereklerince yararlanarak milli kültür, medeniyet ve hukuk düzeni içinde onurlu bir hayat sürdürme, maddi ve manevi varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisine doğuştan sahiptir, biçiminde; Anayasanın Cumhuriyetin nitelikleri başlıklı 2. Maddesinde ise; Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir. şeklinde düzenleme bulunduğu, Devletin temel amaç ve görevleri başlıklı 5. Maddesinde; Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır. şeklinde 42 nci maddesinde ise; "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. "biçiminde hüküm mevcut olduğu,10 uncu maddesinde; "Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar." Şeklinde düzenlemeler bulunduğu. 9) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 'Ayrımcılık yasağı' başlıklı 14. Maddesinde: Bu Sözleşme'de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin sağlanmalıdır. Biçiminde düzenleme bulunduğu, 10) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin 7 nci maddesi; "Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasa tarafından eşit korunmaya hakkı vardır. Herkes, bu Bildirgeye aykırı herhangi bir ayrımcılığa ve ayrımcı kışkırtmalara karşı eşit korunma hakkına sahiptir." şeklinde hüküm mevcut olduğu,
11) Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi'nin Amaç başlıklı 1 inci maddesinde; "İşbu Sözleşme'nin amacı, bütün engelli kişilerin insan hakları ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit olarak yararlanmalarını teşvik etmek, korumak ve sağlamak ve bu kişilerin doğuştan gelen onuruna saygı gösterilmesini teşvik etmektir. Engelli kişiler, çeşitli engellerle karşılıklı etkileşimleri nedeniyle başkaları ile eşit olarak topluma tam ve etkin olarak katılmalarını engelleyebilecek uzun dönemli fiziksel, ruhsal, zihinsel veya duyusal rahatsızlıkları bulunan kişilerdir." şeklindedir. Tanımlar başlıklı 2 nci maddesi; "Makul uyumlaştırma", engellilerin tüm insan haklarını ve temel özgürlüklerini diğerleriyle eşit şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını sağlamak üzere somut durumda ihtiyaç duyulan, ölçüsüz veya aşırı bir yük getirmeyen, gerekli ve uygun değişiklik ve uyarlamaları ifade eder." şeklinde, İlkeler başlıklı 3/h maddesinin ise; "Engelli çocukların gelişme kapasitesine saygı gösterilmesi ve engelli çocukların kimliklerini koruma hakkına saygı gösterilmesi" şeklinde düzenleme içerdiği, Eşitlik ve Ayrımcılık Yapılmaması başlıklı 5 inci maddesinde; "1. Taraf Devletler, bütün kişilerin yasa önünde eşit olduklarını ve herhangi bir ayrımcılık gözetilmeden yasalarla eşit korunma ve bunlardan eşit yararlanma hakkına sahip olduklarını kabul etmektedir. 2. Taraf Devletler, engelli olma nedeniyle uygulanan her türlü ayrımcılığı yasaklamalı ve engelli kişilere, her türlü gerekçeye dayalı ayrımcılığa karşı eşit ve etkin yasal koruma sağlanmasını teminat altına almalıdır. 3. Taraf Devletler, eşitliğin teşvik edilmesi ve ayrımcılığa son verilmesi amacıyla makul imkanların sunulmasının sağlanmasına yönelik bütün gerekli adımları atmalıdır. 4. Engelli kişilerin fiili olarak eşitliğinin hızlandırılması veya gerçekleştirilmesi için gerekli olan özel önlemler, işbu Sözleşme'nin hükümleri çerçevesinde ayrımcılık olarak kabul edilmeyecektir." şeklinde hükümlerin mevcut olduğu Engelli Çocuklara ilişkin 7 nci maddesinde; "1. Taraf Devletler, engelli çocukların öteki çocuklarla eşit bir biçimde bütün insan hakları ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanmalarını sağlamak için gerekli bütün önlemleri alacaklardır. 2. Engelli çocuklarla ilgili olarak alınan bütün önlemlerde çocukların menfaatleri, dikkate alınacak temel husus olacaktır. 3. Taraf Devletler, engelli çocukların yaşları ve olgunluk düzeylerine göre görüşlerine gerekli önem verilerek kendilerini etkileyen bütün konulardaki görüşlerini öteki çocuklarla eşit olarak serbestçe ifade etme hakkına sahip olmalarını ve bu hakkın gerçekleştirilmesi için engelli çocuklara engellilik yardımında ve yaşlarına uygun yardımda bulunulmasını sağlayacaklardır." Biçiminde düzenlemenin bulunduğu, Eğitime ilişkin 24 üncü maddesinde; "1. Taraf Devletler, engelli kişilerin eğitim hakkını tanımaktadır. Taraf Devletler, bu hakkın ayrımcılık olmadan ve eşit fırsat esasına göre gerçekleştirilmesi amacıyla aşağıdaki
hedeflere yönelik olan her düzeydeki kapsamlı bir eğitim sistemini ve yaşam boyu öğrenimi sağlayacaklardır: (a) İnsan potansiyeli ve onur ve kendine değer verme duygusunun tam olarak geliştirilmesi ve insan hakları, temel özgürlükler ve insani çeşitliliğe gösterilen saygının güçlendirilmesi; (b) Engelli kişilerin kişilikleri, becerileri ve yaratıcılıkları yanı sıra zihinsel ve fiziksel kabiliyetlerinin tam olarak geliştirilmesi; (c) Engelli kişilerin özgür bir topluma etkin bir şekilde katılabilmelerinin sağlanması. 2. Taraf Devletler, bu hakkın gerçekleştirilmesi için aşağıdakileri sağlayacaklardır: (a) Engelli kişilerin, engelli olmaları nedeniyle genel eğitim sisteminden dışlanmamaları ve engelli çocukların, engelli olmaları nedeniyle serbest ve zorunlu temel eğitim veya orta öğretimden mahrum bırakılmamaları; (b) Engelli kişilerin, kapsamlı, kaliteli ve serbest temel eğitimden ve orta eğitimden içinde yaşadıkları toplumdaki öteki kişilerle eşit olarak yararlanabilmeleri; (c) Kişinin gereksinimlerinin makul şekilde karşılanması; (d) Engelli kişilerin, genel eğitim sistemi içinde etkin eğitimlerinin kolaylaştırılması için gerekli desteği almaları; (e) Dahil olma amacı ile uyumlu şekilde akademik ve sosyal gelişimi azami düzeye çıkaran ortamlarda etkin kişiye yönelik destek önlemlerinin sağlanması." Şeklinde düzenlemelerin bulunduğu, Uyum ve Rehabilitasyona ilişkin 26/1. maddesinde; "1. Taraf Devletler, engelli kişilerin azami bağımsızlık ve tam fiziksel, zihinsel, sosyal ve mesleki kabiliyetleri elde etmeleri ve sürdürmeleri ve yaşamın bütün yönlerine tam olarak dahil olmaları ve katılmaları için aynı statüye sahip kişilerin desteği dahil olmak üzere etkin ve uygun önlemleri alacaktır. Taraf Devletler, bu amaçla özellikle sağlık, istihdam, eğitim ve sosyal hizmetler alanındaki kapsamlı uyum ve rehabilitasyon hizmetleri ve programlarını bu hizmetler ve programların aşağıdaki özelliklere sahip olmalarını sağlayacak biçimde düzenleyecekler, güçlendirecekler ve kapsamını genişleteceklerdir. Biçiminde düzenlemenin bulunduğu 12) Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin 23/4 maddesinde; "Taraf Devletler, uluslararası işbirliği ruhu içinde, özürlü çocukların koruyucu sıhhi bakımı, tıbbi, psikolojik ve işlevsel tedavileri alanlarına ilişkin gerekli bilgilerin alışverişi yanında, rehabilitasyon, eğitim ve mesleki eğitim hizmetlerine ilişkin yöntemlerin bilgilerini de içerecek şekilde ve Taraf Devletlerin bu alanlardaki güçlerini, anlayışlarını geliştirmek ve deneyimlerini zenginleştirmek amacıyla bilgi dağıtımı ve bu bilgiden yararlanmayı teşvik ederler. Bu bakımdan, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri, özellikle göz önüne alınır." Şeklinde hükmün mevcut olduğu,
13) Avrupa sosyal şartının Özürlülerin toplumsal yaşamda bağımsız olma, sosyal bütünleşme ve katılma hakkı başlıklı 15. Maddesinde; Akit Taraflar, yaşları ve özürlerinin nedenleri ve niteliği ne olursa olsun, özürlülerin toplumsal yaşamda bağımsız olma, sosyal bütünleşme ve katılma hakkını etkili bir biçimde kullanabilmelerini sağlamak amacıyla: 1 Mümkün olduğunda genel plan çerçevesinde, ya da bu mümkün değilse, kamusal ya da özel uzmanlaşmış organlar aracılığıyla özürlülerin yönlendirilmesini, öğrenimini ve mesleki eğitimini sağlamak için gerekli önlemleri almayı; 2 Normal çalışma ortamında özürlüleri istihdam etmek ve onların istihdamını sürdürmek ve çalışma koşullarını özürlülerin gereksinimlerine uyarlamak, ya da özürlülük nedeniyle bunun mümkün olmadığı durumlarda çalışmayı buna göre düzenlemek ya da özrün düzeyine göre güvenli bir istihdam türü yaratmak için, işverenleri özendirmeye yönelik bütün önlemlerle onların istihdam edilmelerini teşvik etmeyi; Bazı durumlarda bu önlemler uzmanlaşmış yerleştirme ve destekleme hizmetlerine başvurmayı gerekli kılabilir. 3 Özellikle, teknik yardımları da içermek üzere, iletişim ve hareket engellerinin üstesinden gelmeyi ve ulaşım, barınma, kültürel etkinlikler ve boş zaman kullanımını sağlamayı hedefleyen önlemler yoluyla özürlülerin toplumla tam olarak bütünleşmelerini ve toplum yaşamına katılmalarını teşvik etmeyi; taahhüt ederler. Şeklinde hükümlerin mevcut olduğu, 14) Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi'nin 2006 yılında "Engelli Çocukların Hakları"nı açıkladığı 9 No'lu Genel Yorumunda; engellilerin tamamının kapsayıcı eğitime kısa bir gelecekte dahil edilmesinin mümkün olmadığı koşullarda, hizmet ve program seçenekleri bir bütün olarak değerlendirilmeli, engelli ve diğer özel ihtiyaçları olan çocukların her birinin eğitim güçlükleri ve ihtiyaçları tek tek ele alınmalı, bununla beraber genel eğitim sistemi içindeki diğer çocukların eğitim hakkı da gözetilerek denge kurulmalıdır. Şeklinde değerlendirmede bulunulduğunun görüldüğü (General Comment No.9 (2006) The rights of children with disabilities, CRC/C/GC/9, 27 February 2007) 15) Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesinin; Eğitim Hakkı ile ilgili 14 üncü maddesinde: "Herkes, eğitim görme ve mesleki ve sürekli eğitimden yararlanma hakkına sahiptir." Engellilerin toplumla bütünleştirilmesi ile ilgili 26 ncı maddesinde: Birlik, engelli kişilerin, bağımsızlıklarını, toplumsal ve mesleki yaşamla bütünleştirilmelerini ve toplum yaşamına katılmalarını sağlamaya yönelik önlemlerden yararlanma hakkını tanımakta ve saygı göstermektedir. Biçiminde düzenlemenin bulunduğu, 16) Avrupa Topluluğu Konsey'inde ve Eğitim Bakanlıklarının 31 Mayıs 1990 tarihinde konsey bünyesinde yaptıkları toplantıda özürlü çocuklar ve gençlerin genel öğretim sistemine katılmaları konusunda alınan kararların7/i maddesinde: Özürlü çocuklar ve gençlerin genel öğrenim sistemine katılmalarını kolaylaştırmak için alınan önlemler/bu alanda sağlanan ilerlemeler ve özellikle: özel ihtiyaç alanlarına ilişkin olarak öğretmenlerin başlangıç ve hizmet içi eğitimleri; Ailelerin, sosyal ve yerel kuruluşların katılımları; Mevcut kaynakların öğrenime tahsisi; Bireysel, gelişmeye yönelik, pedagojik, sosyal ve terapötik nitelikli bir planın uygulanması ile çocuk ve gelişme çağındaki gençlerin toplu ihtiyaçlarının en kapsamlı şekilde desteklenmesi; Yeni kaynakların yaratılması; Uygun nitelikli değerlendirme hizmetlerinin gerçekleştirilmesi ve bunlara ulaşılabilirliğin sağlanması; Müfredata ilişkin yeniliklerin ortaya konulması;8 inci maddesinde: "Komisyon, öğretim komitesi ve özürlü çocuk ve gençlerin genel öğretim sistemine katılmaları ile ilgili çalışma grubu ile işbirliği
yaparak, öğretimi, eğitimi, gençlik politikasını, yetişkinliğe geçişi ve çalışma hayatını destekleyen faaliyet ve programların, bütün bunlara katılmak isteyen özürlü kişilerin özel ihtiyaçlarını da dikkate almalarını sağlayacaktır." ifadelerine yer verildiği. 17) 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun Eğitim ve Öğretim başlıklı 15 inci maddesinde; "Hiçbir gerekçeyle engellilerin eğitim alması engellenemez. Engelliler, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, yaşadıkları çevrede bütünleştirilmiş ortamlarda, eşitlik temelinde, hayat boyu eğitim imkânından ayrımcılık yapılmaksızın yararlandırılır. Genel eğitim sistemi içinde engellilerin her seviyede eğitim almasını sağlayacak bütünleştirici planlamalara yer verilir. Örgün eğitim programlarına farklı nedenlerle geç başlamış engellilerin bu eğitime dâhil edilmesi için gerekli tedbirler alınır." biçiminde düzenlemenin bulunduğu, 18) Milli Eğitim Temel Kanunu'nun 8 inci maddesinde; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır. Maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır." hükmündedir. 27 nci maddesi;" İlköğretimini tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak kazanmış olan her öğrenci, ortaöğretime devam etmek ve ortaöğretim imkanlarından ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanmak hakkına sahiptir." Şeklinde hükmün mevcut olduğu, 19) 16/06/2009 tarih ve 27260 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri Yönetmeliğinin Öğrenci Seçim ve Kayıt Kabul başlıklı 9 uncu maddesinde;(1) Öğrenci seçimi, ağustos ayının ilk haftası içerisinde okullarda oluşturulan komisyon tarafından iki aşamalı yetenek sınavı ile yapılır. Sınavlar, resmî tatil günlerine denk gelmesi hâlinde takip eden hafta içerisinde yapılır. Gerektiğinde sınavlara cumartesi ve pazar günleri de devam edilir. (2) Komisyon, okul müdürünün başkanlığında her alan için ayrı ayrı beş alan öğretmeninden oluşturulur. Komisyon üyesinin üçü ilgili okul öğretmenleri, ikisi ise il veya ilçe millî eğitim müdürlüğünce belirlenen diğer okulların öğretmenleri arasından seçilir. Gerektiğinde il veya ilçe millî eğitim müdürlüğünce öğretmen görevlendirmesi yapılabilir. (3) Komisyon, sınavlara ilişkin esaslar ile puanlama ölçütlerini belirler. Değerlendirme, 100 (yüz) tam puan üzerinden yapılır. (4) Değerlendirme sonunda birinci ve ikinci aşama sınav puanlarının aritmetik ortalaması alınır ve her alan için 50 (elli) puan barajını aşan adaylardan en yüksek puanı alanlardan başlanarak sıralama yapılır. Belirlenen kontenjan kadar asıl ve yedek liste ilan edilir. (5) Kesin kayıtlar, asıl listeden başlanarak ağustos ayının ikinci haftası içerisinde yapılır. Açık kontenjan bulunması durumunda; yedek listeden puan sırasına göre açık kontenjan kadar kesin kayıt yaptırmaya hak kazananlar tespit edilerek ağustos ayının üçüncü haftasının ilk iş günü mesai saati bitiminde okul müdürlüklerince ilan edilir ve yedek listeden kesin kayıt hakkı kazanan öğrencilerin kayıtları takip eden dört iş günü içerisinde yapılır. Buna rağmen açık
kontenjanı bulunan okullar, yedek listeden öğrenci kayıtlarına ağustos ayının son haftasının mesai bitimine kadar devam ederler. (6) Açık kontenjanı bulunan ancak yedek listesi olmayan veya yedek listede yeterli sayıda öğrenci bulunmayan okullar, eylül ayının ilk haftası içerisinde aynı usulle sınav yaparak öğrenci alır. (7) Öğretim yılında nakiller dışında öğrenci kayıt ve kabulü yapılmaz." Şeklinde hükümlerin mevcut olduğu, 20) 31/05/2006 tarih ve 26184 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin Tanımlara ilişkin 4/u maddesinde; Otistik bireyin; Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder" şeklinde tanımlandığı, Özel eğitimin amaçlarını düzenleyen 5 inci maddesinde; "(1) Özel eğitim, Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin; a) Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini, b) Toplum içinde bağımsız yaşamaları ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine yönelik temel yaşam becerilerini geliştirmelerini, c) Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç gereç kullanarak; eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar." Biçiminde hükümlerin bulunduğu, 21) 16/06/2013 tarihli 2013/18 no'lu Milli Eğitim Bakanlığı Genelgesinde; Bu okulların görsel sanatlar, müzik ve spor alanlarına 2013 2014 eğitim öğretim yılında alınacak öğrenci kontenjanları ekti listede gösterilmiştir. 2012 2013 eğitim öğretim yılında ortaokulların 8 inci sınıfını bitiren Öğrenciler öğrenim belgesi ve dilekçe ile birlikte, yetenek sınavına girmek istediği alanın bulunduğu herhangi bir güzel sanatlar ve spor lisesi müdürlüğüne başvuruda bulunabilecektir. Öğrenciler sadece bir güzel sanatlar ve spor lisesine müracaat edebilecektir. "şeklinde düzenlemenin bulunduğu, 22) TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun 2013 yılı Engelli Hakları İnceleme Raporunda; Ülkemizin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi uyarınca engellilik gelişmekte olan bir kavramdır ve sakatlığı olan kişilerin topluma diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımını önleyen tutum ve çevre engelleriyle etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Başka bir deyişle engellilik, kişinin fiziksel ya da zihinsel/ruhsal bozukluğunun yanı sıra çevresinin de kendisine engel olmasını ifade etmektedir. Kişilerin yalnızca sağlık durumlarına odaklanan yaklaşımdan vazgeçilerek engelliliğin toplumsal açıdan ve hak temelli olarak tanımlanması, bu meselede bir paradigma değişikliğini ortaya koymaktadır. Bu değişiklik ile engellilerin yalnızca bir yardım nesnesi olduğu fikri terkedilerek sistemin engellilere göre yeniden ayarlanması, bu kapsamda gerekli düzenlemelerin/değişikliklerin yapılması ve her politika alanına engellilik boyutunun dahil edilmesi talep edilmektedir, biçiminde değerlendirmede bulunulduğunun görüldüğü,
B. Şikayet Konusuna İlişkin Uygulamalar 23) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Orsus ve Diğerleri v. Hırvatistan( Case of Oršuš and Others v. Croatia (Application no. 15766/03), European Court of Human Rights Grand Chamber Judgment Strasbourg 16 March 2010) başvurusunda; 1No'lu Protokol'ün 2. maddesindeki eğitim hakkının eğitim kurumlarına erişim ve verilen eğitimden diğerleriyle eşit faydalanmayı ihtiva ettğini, devletlerin belli nedenlere dayalı olarak yapacakları eğitimsel ayırma konusunda da sınırlı bir takdir marjına sahip olduklarının ifade edildiğinin, görüldüğü, 24) Uluslararası Otizm Avrupa Derneği tarafından Fransa'ya karşı Avrupa Sosyal Haklar Komitesine yapılan bir başvuruda;(europe v. France (Avrupa Otizm Derneği/Fransa Davası, Avrupa Sosyal Haklar Komitesi, şikayet no: 13/2002, karar tarihi:12.12.2002. 19.02.2009) Demokratik bir toplumda, insanlar arasındaki farklılıkların sadece olumlu olarak görülmesi yetmez, gerçek ve etkili eşitliğin sağlanması için, bu farklılıkların gereklerini hassasiyetle karşılamak da gereklidir. Dolaylı ayrımcılık tüm ilgili farklılıkların gerekli şekilde ve olumlu yönde gözetilmemesi veya hakların ve herkese açık kolektif avantajların, herkes bakımından erişilebilir olmasını sağlamak üzere uygun tedbirlerin alınmaması durumunda söz konusu olur. Biçiminde değerlendirmede bulunulduğunun anlaşıldığı, 25) Danıştay 8. Dairesinin 22.4.2004 tarih ve 2004/1921 sayılı kararında; Zihinsel Özürlüler Özel Eğitim Merkezleri Yönetmeliğinin, eğitime 21 yaş sınırlaması getiren 2. maddesinin iptaline ilişkin davada "zihinsel özüre sahip bireylerin hangi yaşta olursa olsun bilinçli, sistematik bir eğitim ve bakıma ihtiyaçlarının bulunduğu, aksine bir kabulün, bu bireylerin toplum dışına itilerek aileleri ve toplum için bir külfet haline dönüşmelerine neden olacağı gibi hem yasanın amacına hem de Anayasada yer alan sosyal güvenlik, eğitim ve öğrenim hakkına ilişkin düzenlemelere de aykırı olacağı, şeklinde değerlendirmede bulunulduğunun görüldüğü, C. Kamu Denetçisi Serpil Çakın'ın Kamu Başdenetçisine Önerisi 26) İlgili Kamu Denetçisi inceleme ve araştırması sonucunda ile idarenin hatalı davranıldığının tespiti ile bu hatanın düzeltilmesine yönelik uygulamanın düzeltilerek mevzuat değişikliğinde bulunulması hususunda tavsiyede bulunulmasını önermiştir. D. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme ve Gerekçe 27) Şikâyete konu olaya ilişkin olarak engellilerin eğitim hakkı; anayasa ve diğer ilgili mevzuat ile ulusalüstü belge ve normlarda genellik ve eşitlik, ayrımcılık yasağı, fırsat eşitliği gibi devlete pozitif yükümlülükler getiren ilkeler gözetilerek düzenlenmiştir. Anayasada devletin nitelikleri arasında belirtilen sosyal devlet ilkesinin gereği olarak devlet; toplumdaki dezavantajlı kesimleri gözeterek gerçek eşitliği, bu bağlamda sosyal adaleti ve toplumsal dengeyi sağlamakla yükümlüdür. Sosyal devlet ilkesi, sosyal adaletin ve toplumsal dengenin sağlanması için gereken hallerde kamu otoritesinin müdahalesini gerektirir. Öğreti ve uygulamada kabul edilen görüşlere göre; ulusalüstü insan hakları hukukunda, eğitim hakkı sadece sosyal bir hak değil, bunun yanında devlete karşı bir savunma hakkı olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda eğitim hakkı, devleti belirli düzeyde eğitim kurumu oluşturmak ve herkesin bu kurumlarda eğitim almasını sağlamakla mükellef tutmaktadır. 28) Diğer taraftan, engellilerin eğitime erişimi bakımından engelliliğe dayalı ayrımcılığın yasaklanması da devletin yükümlülükleri arasındadır. Bahsi geçen düzenlemelere göre özel veya kamuya ait hangi kurumda olursa olsun eğitim gören engellilerin söz konusu eğitime
ilişkin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmaması ayrımcılık olarak nitelendirilmektedir. Devletin bu konudaki yükümlülükleri uyarınca; mevcut gereksinimler doğrultusunda eğitim yöntemleri, müfredat ve değerlendirmeye ilişkin parametrelerin engelliye uyarlanması ve fiziksel ortamın ihtiyaca uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Söz konusu ulusal ve uluslararası normlara göre engelli bireyler yararına yapılacak özel uygulamalar eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmamaktadır. Başvuruya konusu olayla ilgili ulusal ve ulusalüstü düzenlemeler uyarınca devlete düşen görev ve yükümlülükler bakımından, müzik alanında özel ders almak suretiyle yeteneğini geliştirdiği ve sonrasında bu alanda eğitim veren kamuya ait bir eğitim kurumunda müzik alanında eğitimine devam etmek istediği bildirilen bireyin, engeline uygun fiziki koşulları sağlayarak ayırımcılığı giderecek şekilde fırsat eşitliğinin sunulması hukuk ve hakkaniyet ilkelerinin de bir gereği olduğu göz önüne alınarak bu konuda mevzuat ve uygulamadan kaynaklanan sorunların çözüme kavuşturulması için idareye tavsiyede bulunulması gerekmiştir. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT A.Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması 29) 14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu tavsiye kararı üzerine otuz gün içinde herhangi bir işlem tesis edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır B.Yargı Yolu 30) 2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Başlıklı 40.maddesinin 2.fıkrasında, "Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır." hükmü yer almakta olup, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, ilgili idarenin işlemine karşı 60 günlük dava açma süresinden arta kalan süre içinde Mersin İdare Mahkemesine yargı yolu açıktır. V.KARAR Açıklanan gerekçelerle; şikâyetin KABULÜNE, Milli Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri Yönetmeliğinde, engelli bireylerin özel durumlarına uygun sınav ve eğitim imkânı sağlanacak şekilde değişiklik yapılması hususunda MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA, 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20.maddesinin 3. fıkrası uyarınca, bu karar üzerine tesis edilecek işlemin ya da tavsiye edilen çözüm uygulanabilir nitelikte görülmediği takdirde gerekçesinin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna, Bu kararın şikâyetçiye ve Milli Eğitim Bakanlığına tebliğine, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi'nce karar verildi. M.Nihat ÖMEROĞLU Kamu Başdenetçisi