Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin Araştırılması Bölüm 1: Geliştirilen Test Cihazları

Benzer belgeler
SPUNBOND VE SU-JETİ YÖNTEMLERİ İLE ÜRETİLMİŞ DOKUNMAMIŞ KUMAŞLARIN SÜRTÜNME VE YUMUŞAKLIK DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin Araştırılması Bölüm 2: Deneysel Bulgular

BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK

KOÜ. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü (1. ve 2.Öğretim / B Şubesi) MMK208 Mukavemet II Dersi - 1. Çalışma Soruları 23 Şubat 2019

KAYMALI YATAKLAR I: Eksenel Yataklar

KAYMALI YATAKLAR. Kaymalı Yataklar. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 4

KUMAŞLARDA YIRTILMA MUKAVEMETİ TEST YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

DENEY 2. Statik Sürtünme Katsayısının Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi

KUMPASLAR. Ölçüm Aralığı. (mm/in)

TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 3 TESTERE İLE KESMEK, TESTERE TEZGAHLARI VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ. Öğr.Gör.Dr. Ömer ERKAN

UTS TRIBOMETER T10/20 TURQUOISE 2.0

BESMAK MARKA BCE MODEL ÇİMENTO TEST PRESİ

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI. ( Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ

Fizik-1 UYGULAMA-7. Katı bir cismin sabit bir eksen etrafında dönmesi

7-Sürtünme. Daha önceki bölümlerde temas yüzeylerinde sürtünme olmadığını kabul etmiştik. Yüzeyler diğerlerine göre serbestçe hareket edebilmekteydi

Fizik 101-Fizik I Hareket Kanunları. Nurdan Demirci Sankır Ofis: 325, Tel:4331 Enerji Araştırmalrı Laboratuarı (YDB- Bodrum Kat) İçerik

BURSA TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ DOĞA BĠLĠMLERĠ, MĠMARLIK VE MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ

ÖDEV SETİ 4. 1) Aşağıda verilen şekillerde her bir blok 5 kg olduğuna göre yaylı ölçekte ölçülen değerler kaç N dir.

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

SÜRTÜNME Buraya kadar olan çalışmalarımızda, birbirleriyle temas halindeki yüzeylerde oluşan kuvvetleri etki ve buna bağlı tepki kuvvetini yüzeye dik

Fiz 1011 I. Vize UYGULAMA

Kuvvet. Kuvvet. Newton un 1.hareket yasası Fizik 1, Raymond A. Serway; Robert J. Beichner Editör: Kemal Çolakoğlu, Palme Yayınevi

Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise, cisim ya durur, ya da bir doğru boyunca sabit hızla hareketine devam eder.

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ

Q5.1. A. T 1 B. T 2 C. T 3 D. T 1, T 2, ve T 3. Copyright 2008 Pearson Education Inc., publishing as Pearson Addison-Wesley

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

Newton un II. yasası. Bir cismin ivmesi, onun üzerine etki eden bileşke kuvvetle doğru orantılı ve kütlesi ile ters orantılıdır.

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

KKKKK VERİLER. Yer çekimi ivmesi : g=10 m/s 2. Metrik Ön Takılar sin 45 = cos 45 = 0,7

PASLANMAZ ÇELİK BORU DİREKLERİN İMALİNE AİT TEKNİK ŞARTNAME 1. GENEL

DİNAMİK TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ

Dokuma Kumaş Yapisinin Tezgah Eni Boyunca Çözgü Gerginlik Dağilimina Etkisi

2 = t V A = t

Potansiyel Enerji. Fiz Ders 8. Kütle - Çekim Potansiyel Enerjisi. Esneklik Potansiyel Enerjisi. Mekanik Enerjinin Korunumu

Statik Yük Altındaki Kaymalı Yataklarda Sürtünme Katsayısının Teorik ve Deneysel Olarak Belirlenmesi

KAYMALI YATAKLAR II: Radyal Kaymalı Yataklar

MUHENDISLIK PLASTIKLERI ENGINEERING P L A S T I C S

3/9 54 kg kütleli bir sandık 27 kg kütleli pikup kamyonetin arka kapağında durmaktadır. Şekilde yalnızca biri görülen iki tutucu kablodaki T

2. POTANSİYEL VE KİNETİK ENERJİ 2.1. CİSİMLERİN POTANSİYEL ENERJİSİ. Konumundan dolayı bir cismin sahip olduğu enerjiye Potansiyel Enerji denir.

RULMANLI VE KAYMALI YATAKLARDA SÜRTÜNME VE DİNAMİK DAVRANIŞ DENEY FÖYÜ

MAK-LAB009 DOĞAL VE ZORLANMIġ TAġINIM YOLUYLA ISI TRANSFERĠ DENEYĠ

YAPI STATİĞİ MESNETLER

Mühendislik Mekaniği Dinamik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Makina Elemanlarına Giriş Ç. Özes, M. Belevi, M. Demirsoy

VERİLER. Yer çekimi ivmesi : g=10 m/s 2

DİŞLİ ÇARKLAR III: HELİSEL DİŞLİ ÇARKLAR

Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği ve Gramajın Kumaşların Su Emiciliği, Aşınma Ve Boncuklanma Dayanımlarına Etkisi

Ürün no.: IS 212MM/2NO-8N0-S12 Endüktif sensör

TEKSTİL VE MÜHENDİS (Journal of Textiles and Engineer)

Vortex, Konvansiyonel Ring ve Kompakt Ring İpliklerin Özellikleri. Properties of Vortex, Conventional Ring and Compact Ring Spun Yarns

= σ ε = Elastiklik sınırı: Elastik şekil değişiminin görüldüğü en yüksek gerilme değerine denir.

Fizik 101-Fizik I

ITAP_Exam_2.Seviye_DinmaikII_ (Prof.R.Dimitrov)

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller

Hareket Kanunları Uygulamaları

04_Nisan _2012 ITAP_Deneme Sınavı

MENTEŞELER İndeks İNDEKS. Alüminyum Kapı Menteşeleri. Ahşap Kapı Menteşeleri. Dr. Hahn

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

DOKUMA BAZALT-CAM VE FINDIK KABUĞU TAKVİYELİ POLİMER KOMPOZİTLERİNİN EĞİLME DAYANIMI VE ISI GEÇİRGENLİKLERİNİN İNCELENMESİ

DC Motor ve Parçaları

ÖZET. Basit Makineler. Basit Makine Çeşitleri BASİT MAKİNELER

S Ü L E Y M A N D E M Ġ R E L Ü N Ġ V E R S Ġ T E S Ġ M Ü H E N D Ġ S L Ġ F A K Ü L T E S Ġ M A K Ġ N A M Ü H E N D Ġ S L Ġ Ğ Ġ B Ö L Ü M Ü

2. Amaç: Çekme testi yapılarak malzemenin elastiklik modülünün bulunması

S Ü L E Y M A N D E M Ġ R E L Ü N Ġ V E R S Ġ T E S Ġ M Ü H E N D Ġ S L Ġ F A K Ü L T E S Ġ M A K Ġ N A M Ü H E N D Ġ S L Ġ Ğ Ġ B Ö L Ü M Ü

KOÜ. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği ( 1. ve 2. Öğretim ) Bölümü Dinamik Dersi (Türkçe Dilinde) 2. Çalişma Soruları / 21 Ekim 2018

BÖLÜM 03. Doğrusal Hareket Alt yüzeyi yere paralel olarak yerleştirilmiş, camdan yapılmış

1. Giriş. 2. Dört Rotorlu Hava Aracı Dinamiği 3. Kontrolör Tasarımı 4. Deneyler ve Sonuçları. 5. Sonuç

DENEY 3 ATWOOD MAKİNASI

V5832A / V5833A,C KÜÇÜK LİNEER VANALAR, PN16 ON-OFF VE ORANSAL KONTROL İÇİN

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KAYA MEKANİĞİ LABORATUVARI

DUVARMATĠK 1150 MODÜLER DUVAR PANELĠNĠN ISI ĠLETĠM KATSAYISININ VE SES ĠLETĠM KAYBININ TAYĠNĠ

3. KUVVET SİSTEMLERİ

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

Mikrofilament İnceliğinin Dokuma Kumaş Özelliklerine Etkisi. Effects of Microfilament Fineness on Woven Fabric Properties

Sektöre ÖzgüRedüktörler - 1

LABORATUAR DENEY ESASLARI VE KURALLARI

(Mekanik Sistemlerde PID Kontrol Uygulaması - 1) SÜSPANSİYON SİSTEMLERİNİN PID İLE KONTROLÜ. DENEY SORUMLUSU Arş.Gör. Sertaç SAVAŞ

DENEYSAN EĞİTİM CİHAZLARI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makina Müh.Böl.Çiçek Özes. Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir.

ISO BASE TM TEKNİK AÇIKLAMALAR

Mühendislik Mekaniği Dinamik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

DENEY 2 KESME HIZININ YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

OPTİK GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ KULLANAN BİR PARÇA BOYUTLANDIRMA SİSTEMİNİN TASARIMI VE PROTOTİP İMALATI. Aralık-2011

KONDENSER ÜNİTESİ KATALOĞU

S Ü L E Y M A N D E M İ R E L Ü N İ V E R S İ T E S İ M Ü H E N D İ S L İ F A K Ü L T E S İ M A K İ N A M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ B Ö L Ü M Ü


Fizik 101-Fizik I Dönme Hareketinin Dinamiği

Endüstriyel Yatık Tip Redüktör Seçim Kriterleri

Fizik 101: Ders 17 Ajanda

ISI DEĞĠġTĠRGEÇLERĠ DENEYĠ

ÇATI KONSTRÜKSİYONLARINDA GAZBETON UYGULAMALARI Doç.Dr.Oğuz Cem Çelik İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Statiği ve Betonarme Birimi

A A A A A A A A A A A

Hazırlıklar: Aracı, motor bloğundaki motor kodu yardımıyla tanımlayın (Şekil 1). Aracın akü bağlantısını çıkarın.

Toprak İşleme Alet ve Makinaları Dersi

El Freni Spiral Bağlantı Sacının Bükme Kalıbınında Üretilmesinin Teorik ve Uygulamalı İncelenmes (Hand Brake Spiral Mounting Plate)

Mak-204. Üretim Yöntemleri II. Talaşlı Đmalatın Genel Tanımı En Basit Talaş Kaldırma: Eğeleme Ölçme ve Kumpas Okuma Markalama Tolerans Kesme

Transkript:

Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 1, 2011 (11-19) Electronic Journal of Textile Technologies Vol: 5, No: 1, 2011 (11-19) TEKNOLOJĠK ARAġTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1309-3991 Makale (Article) Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin Araştırılması Bölüm 1: Geliştirilen Test Cihazları Nazan AVCIOĞLU KALEBEK * ve Osman BABAARSLAN ** * Gaziantep Üniversitesi Müh. Fak. Tekstil Müh. Böl., 27310 Gaziantep/TÜRKİYE ** Çukurova Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Tekstil Müh. Böl., 01310 Adana/TÜRKİYE nkalebek@gantep.edu.tr ve teksob@cu.edu.tr Özet Tekstil endüstrisinde önemli problemlerden biri olan sürtünme; kumaş yüzey yapısının bozulmasına sebep olarak kullanma süresini kısaltabilir. Bu nedenle son zamanlarda tekstil yüzeylerin (dokuma, örme ve dokunmamış yüzeyler) temas halinde göstereceği performans ve yüzey özelliklerini önceden tayin edip belirlemek önemli bir araştırma konusu haline gelmiştir. Bu tür ürünlerin performans özelliklerinin tayini ve son kullanım noktasında beklenen ihtiyaçlara cevap verip veremeyeceğinin bilinmesi amacıyla birçok kalite kontrol sistemi ve test cihazı geliştirilmiş ve halen geliştirilmeye devam etmektedir. Bu çalışma kapsamında, kumaşların sürtünme davranışları ve değişimlerini belirleyen patentli sistemlerin açıklaması yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Sürtünme Kuvveti, Sürtünme Katsayısı, Dokunmamış Kumaşlar. Investigation of Frictional Properties of Nonwoven Fabrics Part 1: Designed Experimental Devices Abstract In textile industry, one of the important problems of friction that causing fabric surface structure deterioration can shorten the duration of use. For this reason, recently, the textile surfaces (woven, knitted and nonwoven fabrics) in contact with performance and surface properties determine whether pre-determination has become an important research topic. The determination of performance characteristics of such products could not make out whether the latest point of use is expected to meet the needs of many quality control system was developed and still continues to develop and test the device. In this study, changes in behavior and determine the friction of fabrics have been explained in detail patented system. Keywords : Friction Force, Coefficient of Friction, Nonwoven Fabrics. Bu makaleye atıf yapmak için Avcıoğlu Kalebek N,. * Babaarslan O. **., Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin Araştırılması Bölüm 1: Geliştirilen Test Cihazları Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011, 5(1) 11-19 How to cite this article Avcıoğlu Kalebek N., * Babaarslan O. **., Investigation of Frictional Properties of Nonwoven Fabrics Part 1:Designed Experimental Devices Electronic Journal of Textile Technologies, 2011, 5 (1) 11-19

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin 1. GĠRĠġ Günümüzde ilerleyen teknolojiyle beraber artan kumaş çeşitliliği hem üreticiler hem de son kullanıcılar açısından kumaşların kullanım amacına yönelik olarak değerlendirilmesini ve seçimini zorlaştırmaktadır. Tüketiciler satın alınacak bir kumaş ya da giysi için karar verirken, kumaşa dokunarak değerlendirme yapmaktadırlar. Hızlı ve pratik olan bu yöntem, kumaş üretim sürecinde de kullanılmakta ancak, karar verme şeklinin sübjektif olması sebebiyle ciddi kalite varyasyonuna sebep olabilmekte ve zaman zaman tüketicinin giysiden ve kumaştan beklediği tutum ile çelişebilmektedir. Bu önemli sakıncaya rağmen duyusal özelliklerin, özellikle de kumaş tutumunun, değerlendirilmesinde tüm dünyada sübjektif değerlendirme yöntemleri kullanılmaya devam etmektedir. Bu durumun en önemli sebebi kumaş tutumu gibi duyusal özellikleri objektif olarak ölçebilen bir cihazın bulunmamasıdır. Bu nedenle tutum açısından birbirine benzeyen kumaşlar üretebilmek ve bunun sürekliliğini sağlayabilmek için sübjektif değerlendirmeler yapılması ve bunların objektif ölçümlerle desteklenmesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle, kumaş duyusal özelliklerin sübjektif değerlendirmelerle belirlenmesi için herkes tarafından aynı şekilde anlaşılıp uygulanabilen, basit ve pratik standart yöntemlerin geliştirilmesi ihtiyacı doğmaktadır [1-2]. Şansal (1997), tekstil yüzeylerinin sürtünme katsayısının tespitine yarayan ve eğik düzlem teorisine dayanan bir cihazın tasarımını yapmıştır. Bu cihaz başlıca; eğik düzlem, elektronik kontrol ve kumanda devresi, tahrik mekanizması, motor tur sayısı göstergesi ve ortam koşullarındaki denetleyicilerden oluşmaktadır. Eğik düzleme yerleştirilen kumaşın üzerindeki ağırlık tahta bir bloğun kaymaya başladığı açı tespit edilerek sürtünme kuvveti ve sürtünme katsayısı hesaplanmıştır [3]. Roedel ve Ramkumar (2003), yatay platform prensibine göre çalışan CRE mukavemet cihazının modifikasyonu sonucu yeni bir test aletinin tasarımını yapmıştır. Bu test cihazı 5 cm uzunluğunda ve 4 cm genişliğinde PTFE kızak, makara, esnemeyen ip, yatay platform ve mukavemet cihazından oluşmaktadır [4]. Fujimoto ve diğerleri (2003), kumaşların tutum özelliklerinin tespiti için yapay parmak parçasının tasarımını amaçlanmışlardır. Tasarımı ve imalatı yapılan yapay parmak insan parmağı gibi cisimleri dokunduğunda hissedebilme ve şekilleri algılayabilme kabiliyete sahiptir. Yapay parmağın üzerinde oluşan kayma hareketinin mekanizması analiz edilmiştir [5]. Fontaine ve diğerleri (2005), materyalin yüzeysel yapısının tam olarak belirlenmesi gerektiğinden hareketle, blade-disk prensibine göre çalışan tribometer olarak adlandırılan bir test düzeneği tasarlamışlardır. Dönen bir tutucunun üzerine monte edilen numune 50 μm kalınlığında çok ince metallik bıçak ile kumaşların yüzeyi test edilmiştir. Temas süresi boyunca, bıçak kumaş yüzeyinin pürüzlerine takıldıkça dalgalanmakta ve bu dalgalanmada sensör tarafından algılanıp titreşim modları frekansa çevrilmektedir [6]. Das ve diğerleri (2005), load cell, doğrusal değişken diferansiyel transformatör (LVDT) ve kodlayıcıdan oluşan yeni bir test aparatı tasarlanmışlardır. Load cell üst yüzeyin alt yüzey ile sürtünmesinden dolayı ortaya çıkan sürtünmeyi algılamaktadır. LVDT kumaş yüzeyindeki dikey yer değişiminden kaynaklanan yüzey pürüzlülüğünü ölçmekte ve kodlayıcı ölçüm yapılan numunenin monte edildiği plakanın hızını ve yer değişimini ölçmektedir. İki yüzeyin sürtünmesi sonucunda elde edilen sinyaller ADC çevirici kart sayesinde analog veriden dijital forma çevrilip grafik ve sayısal veriler bilgisayardan sürtünme kuvveti (g), pürüzlülük (mikrons) ve yer değişimi (mm) olarak elde edilmektedir [7]. Lima ve diğerleri (2005), FrictorQ olarak adlandırılan bir cihaz tasarlamışlardır. Geliştirilen bu cihazın üst kısmına tork sensörü yerleştirilmiştir. Bu sensörün mil kısmına deneye tabi tutulacak numunenin monte edilebilmesi için metalik gövde yer almaktadır. Hareket DC dişli motor ve minyatür zaman kayışı tarafından sağlanmaktadır. Eğilme moment sensörünün bulunduğu üst yüzey sabit, alt kısım hareketlidir. Cihazın üst kısmında bulunan sensör veriyi kaydeder ve diyagram halinde ekranda göstermektedir [8]. Su ve diğerleri (2005), kumaşların sürtünme ve aşınma özelliklerini pin-on-disk cihazı ile ölçmüşlerdir. Bu cihaz paslanmaz çelik disk, elektrikli fırın, termocouple ve pimden oluşmaktadır. Sürtünme katsayısı değeri cihaz üzerinde yer alan load cell ile elde edilmektedir [9]. 12

Avcıoğlu Kalebek N. ve Babaarslan.O Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 2. GELĠġTĠRĠLEN TEST CĠHAZLARI 2.1 Yatay Platform Prensibine Göre ÇalıĢan Test Düzeneği Çalışma amacına uygun olarak, Çukurova Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü İplik Laboratuarı nda bulunan Titan Universal Mukavemet Test Cihazı nda sürtünme testlerinin yapılabilmesi için modifikasyonlar belirlenmiştir. Modifikasyonlar dahilinde teknik çizimleri tamamlanarak, gerekli aksam ve ünitelerin imalatı yaptırılmıştır. Geliştirilen düzenek temel olarak, taşıyıcı üst çene (1), sürtünme kuvvetini ölçmek amacıyla bir load cell, sürtünmesiz makara, uygulanan kuvvetin eşit olması için ikinci bir sürtünmesiz makara ve delrin kızaktan oluşmaktadır (Şekil 1). (1-Taşıyıcı Üst Çene, 2-Load Cell, 3,4-Sürtünmesiz Makara, 5-Esnemeyen Çırpı İpi, 6-Delrin Kızak, 7-Kızak Yatağı, 8-Deney Masası, 9-Sünger, 10-Kumaş, 11-Bilgisayar ) ġekil 1. Yatay platform test düzeneği [1-2-10] Titan Universal Mukavemet Cihazı nın alt çenesinde yer alan load cell in bulunduğu kısım çıkartılarak sürtünmesiz makara yerleştirilmiştir (Şekil 2). 13

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin ġekil 2. Deney seti için tasarım ve imalatı yapılan birinci makara [1-2-10] Makaralardan geçirilen iplik boyunca uygulanan kuvvetin eşit olması için ikinci bir sürtünmesiz makara (Şekil 3) imal edilmiştir. Bu aksam makaranın altında yer alan mengene ile mukavemet cihazının bulunduğu masaya sabitlenmiştir. ġekil 3. İkinci sürtünmesiz makara [1-2-10] Mukavemet cihazının üst çenesine esnemeyecek şekilde bir ip takılarak, makaralardan geçirilmiştir. Uygun ebatlardaki kelepçe yardımı ile dairesel 50 mm 2 ebatlarındaki delrin kızağa Martindale Aşınma ve Boncuklanma Cihazı na (TS EN ISO 12947-1/AC) uygun olması açısından önce standart keçe ve üzeri ise standart aşındırıcı yün kumaş ile kaplanarak ve farklı sürtünme yüzeylerini temsil etmesi bakımından ahşap ve metal (alüminyum) ile sürtünme testleri uygulanmıştır. Farklı temas yüzeylerinin seçilmesinin sebebi cisimlerin üretim ve kullanım aşamasında kumaş-kumaş ve kumaş-tekstil olmayan yüzeylerle sürtünme etkisinde kalmasından dolayıdır. 14

Avcıoğlu Kalebek N. ve Babaarslan.O Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 Numunenin deney masasına hafif gergin şekilde durması ve deney esnasında kaymaması, kıvrılmaması, bükülmemesi veya toplanmaması için numuneyi sabit tutacak Şekil 4 de görülen kızak yatağı aparatı tasarlanmıştır. ġekil 4. Kızak yatağı [1-2-10] Delrin kızak deney esnasında kızak yatağı boyunca yatay pozisyonda doğrusal hareket etmektedir. Deney masası üzerine sürtünmenin gerçekleştiği platform kısmına ise yine Martindale Aşınma ve Boncuklanma Cihazı na (TS EN ISO 12947-1/AC) uygun olması açısından 1 mm kalınlığında sünger ve kumaş numunesi yerleştirilmiştir (Şekil 5). ġekil 5. Delrin ve numunelerin yerleştirilmesi [1-2-10] Belirlenen hızda mukavemet cihazının üst çenesi hareket ederken delrin kızağı da çekmekte ve iki yüzey arasında sürtünme gerçekleşmektedir. Bu sırada harekette meydana gelen, kumaş yüzey yapısından kaynaklanan yük değişimleri, mukavemet cihazının Universal Strength Tester Version 6.1.2 yazılımı kullanılarak kumaşın sürtünme davranışının incelenmesini sağlayacak grafik ve sayısal değerler olarak elde edilmektedir. Amontons 1699 yılında, birbirleriyle sürtünen cisimler arasındaki sürtünme kuvvetlerinin varlığını ilk olarak incelemiş ve bazı bağıntılar bulmuştur. Amontons a göre cismi hareket ettiren kanun aşağıda verilmiştir. Basit sürtünme kuvveti formülü F = µ * N (1) 15

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin Burada; F = Sürtünme kuvveti (N) µ = Sürtünme Katsayısı N = Normal Kuvveti (N) dir. 2.2 Eğik Düzlem Prensibine Göre ÇalıĢan Test Cihazı Tekstil yüzeylerinin sürtünme katsayısı ile olan ilişkisini açıklayan bu tasarım, eğik düzlemde yüzeydeki cismin kumaş yüzeyi üzerinden kaydırılması prensibi ile çalışmaktadır. Tasarımı yapılarak prototip imalatı tamamlanmış olan eğik düzlem metoduna göre çalışacak test cihazının platformu ve ana gövdesi ahşap malzemeden imal edilmiştir. Cihaz ana gövdesi üzerine; programlanabilir impulse sayıcı-emko EZM 4430, bu impulse sayıcıyı sıfırlamaya yarayan reset tuşu, yukarı kontrol kumanda tuşu, aşağı kontrol kumanda tuşu, motor hız ayarlayıcı reosta-100 kω, kumanda sigortası-220v/2a, impulse sayıcı sigortası-220v/2a ve motor sigortası-220v/3a monte edilmiştir. Kontrol kumanda tuşu platform kısmının yukarı ve aşağıya hareketini sağlamaktadır. Yukarı tuşuna bir kere basıldığında platform yukarı yönde hareket etmekte ve platformunun aşağı yönde hareket etmesi istendiğinde ise, aşağı yön tuşuna bir kere basmak yeterli olmaktadır. (1. Platform, 2. Ana Gövde, 3. Programlanabilir İmpulse Sayıcı, 4. Reset Tuşu, 5. Yukarı Kontrol Kumanda Tuşu, 6. Aşağı Kontrol Kumanda Tuşu, 7. Motor Hız Ayarlayıcı Reosta, 8. Kumanda Sigortası, 9. İmpulse Sayıcı Sigortası, 10. Motor Sigortası, 11. Metal Detektör φ12 mm, 12. Kasnak, 13. Metal Detektör φ 8 mm, 14. Mıknatıs, 15. Vida, 16. Kanal, 17. Metal, 18. Somun, 19. Motor, 20. Kayış, 21. Motor Trafo 100 VA, 22. Motor Trafo 50 VA, 23. Role Ry, 24. Role Ra, 25. Alt Limit Switch, 26. Hava Giriş Penceresi, 27. Fan, 28. Alimünyum Soğutucular, 29.Elektronik Devre, 30. Bilgisayar ) ġekil 6. Eğik düzlem prensibine göre çalışan test cihazı [2-11-12] Platform olarak tabir edilen kısım, kumaşın üzerine mıknatıs yardımı ile sabitleştirilip, üzerinden ağırlığın kaydırılacağı dikdörtgen şeklinde eğik bir düzlemdir (Şekil 7). Platform ana gövdeye menteşelenmiştir. Platform eğik düzlemin altında yer alan 1,3 hatveli diş açılmış φ10 mm çapında vida yardımı ile menteşe noktasından açı yapacak şekilde yükselmektedir. Ana gövdenin iç kısmındaki mil ve delrinden imal edilmiş kasnak sayesinde yukarı ve aşağı yönde açısal hareket etmektedir. Platformun alt yüzeyine 4.5 mm derinliğinde metalden bir kanal açılmıştır. Platformu yukarıya ve aşağıya hareket ettirecek mil bu 16

Avcıoğlu Kalebek N. ve Babaarslan.O Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 kanal içerisinde dönen bir makara ile hareket etmektedir. Platformun yukarı yönde hareket etmesi ve yatay düzlemde belli bir açı yapacak şekilde yükselmesi sonucu delrin kızağın kaymaya başladığı anda, platform üzerinde yer alan metal detektör-pnp φ12 mm hareketi durdurmakta ve kaymaya başladığı açı programlanabilir impulse sayıcıdan-emko EZM 4430 okunmaktadır. 14 ġekil 7. Platform [2-11-12] Deney esnasında tekstil kumaş numunesinin katlanmaması ve kıvrılmaması için kumaşın sabitleneceği ana gövde içine 1mm kalınlığında dört tarafına metal ve üzerine mıknatıs şeritler yerleştirilmiştir (Şekil 8). Eksenel olarak sabitleştirilen somunun motor tarafından çevrilmesi ile vida somunun dönüş yönüne göre yukarı ve aşağı eksenel olarak hareket etmektedir. Somun, motor tarafından bir kayış yardımı ile tahrik edilmektedir. Vida ana gövdeye daima dik pozisyonda hareket edecek şekilde yerleştirilmiştir. 14 17 14 17 ġekil 8. Platform yüzeyine metal ve mıknatıs şeridin yerleştirilmesi [2-11-12] Ana gövdenin iç kısmında; motor trafo-220/12v, 100 VA, kumada trafo-220/12v, 50 VA, platformun yukarıya doğru kalkmasını sağlayan role Ry (yukarı), platformun aşağıya doğru hareketini sağlayan role Ra (aşağı) ve platformun en alt konumda durdurmak için alt limit switch-sw alt yer almaktadır. Ayrıca motorun ısınmasını engellemek amacıyla temiz hava girişini sağlayan bir pencere ve ısınan havayı dışarıya çeken bir fan, her iki trafonun soğumasını sağlamak amacıyla alüminyum soğutucular ve motor hız kontrolü için elektronik devre monte edilmiştir. Eğik düzleme yerleştirilen kumaşın üzerindeki ağırlığa göre delrin kızağın kaymaya başladığı açı tespit edilmekte ve bu açı yardımı ile sürtünme kuvveti ve sürtünme katsayısı hesaplanmaktadır. Sürtünmenin en basit formülü; F = µ * N = µ * m * g * Cos θ (Eğik düzlemde) (2) 17

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 Dokunmamış Kumaşların Sürtünme Özelliklerinin Burada: F = Sürtünme kuvveti(n) N = Normal yük (N) µ = Sürtünme katsayısı m = Delrin kızağın ağırlığı g = Yerçekimi kuvveti (9,80665 m/s 2 ) Eğik düzlemde hareketin sağlanması için; F = m * g * Sin α = µ * m * g * Cos θ olacaktır. Buradan; µ = tan θ 3. SONUÇ VE ÖNERĠLER Tekstil yüzeylerinin (dokuma, örme ve dokunmamış kumaş) sürtünme karakteristiğinin belirlenmesi, yüzeyin kullanım, estetik ve giyimdeki rahatlığının tahmin edilmesinde önemli bir kriter olarak ele alınabileceği söylenebilir. Giysi ya da giysilik kumaş seçimi sırasında kumaş kalitesini değerlendirmek ve kumaşın son kullanım yerine uygunluğuna karar vermek için kumaşa dokunmak bir tüketicinin yaptığı ilk davranıştır. Tüketici kumaşa dokunarak bir değerlendirme yapmakta ve bu şekilde duygularını ifade edebilmektedir. Tutum, kumaşın sahip olduğu fiziksel ve mekanik özellikler tarafından belirlenmektedir. Teknik alanlarda kullanılacak kumaşlar doğrudan kopma mukavemeti, uzama yeteneği, patlama mukavemeti, çeşitli kimyasallara ve çevre etkilerine direnç gibi performans özelliklerine göre seçilmektedirler. Fakat giysi yapılması düşünülen kumaşlar seçilirken genellikle teknik özelliklerinden önce parlaklık, yüzey düzgünlüğü veya pürüzlülüğü, yumuşaklık-sertlik, dolgunluk, dökümlülük gibi görünüm ve tutum özelliklerine dikkat edilmektedir. Bu özellikler kumaşların işlenerek giysi haline getirilmesi sürecini, ayrıca o giysiyi kullanan kişinin görünüm ve konforunu da etkilemektedir. Kumaşların tutum özellikleri sürtünme davranışları sonucu ortaya çıkan sürtünme kuvveti ve sürtünme katsayısının hesaplanmasıyla belirlenmeye çalışılmaktadır. Geliştirilen bu sistemler ile kumaşların yüzey özelliklerinin objektif olarak belirlenmesi için herkes tarafından aynı şekilde anlaşılıp uygulanabilen sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Tasarımı tamamlanarak imalatı yapılan cihazların, kumaşların sürtünme özelliklerini belirlemek isteyen tüm araştırmacılar ve ülkemiz sanayicileri için önemli bir veri tabanı oluşturduğu ve bu konuda yapılacak çalışmalara destek olacağı düşünülmektedir. Bu alanda sürtünme kuvvetinin ve sürtünme katsayısını hesaplayabilmek için henüz standart bir test aparatının ya da test cihazının mevcut olmadığı ve aynı zamanda sürtünme değerlerinin araştırılmadığı düşünülürse, bu çalışmanın bu alanda literatüre orijinal katkıda bulunacağı kaçınılmazdır. 18

Avcıoğlu Kalebek N. ve Babaarslan.O Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (1) 11-19 4. KAYNAKLAR 1. Kalebek, N.A., 2010, Investigation of Abrasion-Friction and Surface Properties of Nonwoven Fabrics Produced With Different Methods, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana 2. Kalebek, N.A. ve Babaarslan, O., 2009, Evaluation of Friction and Stiffness Behaviour of Nonwovens Produced with Spunbond and Spunlace Methods, Tekstil ve Konfeksiyon, 19 (2), 145-150 3. Şansal, Ç., 1997, Sürtünme Katsayısı Yöntemi ile Tekstil Yüzeylerinin Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, İstanbul 4. Roedel, C. Ve Ramkumar, S.S., 2003, Surface and Mechanical Property Measurement of H1 Technology Needle-Punched Nonwovens, Textile Research Journal, 73(5): 381-385. 5. Fujimoto, I., Yamada, Y., Morizono, T., Umetani, Y., ve Maneo, T., 2003, Development of Artificial Finger Skin to Detect Incipient Slip for Realization of Static Friction Sensation, International Conference on Multisensor Fusion and Integration for Intelligent Systems (IEEE MFI), 15-21 Aug, Heidelberg, Almanya 6. Fontaine, S., Marsiquet, C., Renner, M. ve Bueno, M.A., 2005, Characterization of Roughness- Friction: Example with Nonwovens, Textile Research Journal, 75 (12), 826-832 7. Das, A., Kothari, V.K. ve Vandana, N., 2005, A Study on Frictional Characteristics of Woven Fabrics, Autex Research Journal, 5 (3), 133-140 8. Lima, M., Hes, L., Vasconcelos, R., ve Martins, J., 2005, FrictorQ, Accessing Fabric Friction With A Novel Fabric Surface Tester, Autex Research Journal, 5 (4), 194-201 9. Su, F.H. Zhang, Z.Z., Wang, K., Jiang, W., Men, X.H. ve Liu, W.M., 2005, Friction and Wear Properties of Karbon Fabric Composites Filled With nano-al 2 O 3 ve nano-si 3 N 4, Composites: Part A:Applied Science and Manufacturing, 37 (9), 1351-1357 10. Babaarslan, O. ve Kalebek, N.A., 2009, Horizontal Platform Experiment Device For Determination of Friction Coefficient on Fibrous Textile Surfaces, Türk Patent Enstitüsü (TPE), TR 2008/01016 B 11. Babaarslan, O. ve Kalebek, N.A., 2009, Inclined Plane Experiment Device For Determination of Friction Coefficient on Fibrous Textile Surfaces Türk Patent Enstitüsü (TPE), TR 2008/01017 B 12. Kalebek, N.A. ve Babaarslan, O., 2010, Effect of Weight and Apllied Force on the Friction Coefficient of the Spunlace Nonwoven Fabrics, Fibers and Polymers, 11 (2), 277-284 19