2016 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ EXECUTIVE SUMMARY TÜRKİYE İNŞAAT VE YAPI SEKTÖRÜ TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ TÜRKİYE EKONOMİSİ DÜNYA EKONOMİSİ DÜNYA İNŞAAT SEKTÖRÜ ÖZEL BÖLÜM Katkılarıyla BİLGİ: Rapor içerisinde paylaşılan TUİK kaynaklı veriler, Takvim ve Mevsimsellik Etkisinden Arındırılmamış verilerdir.
YÖNETİCİ ÖZETİ 2016 yılı ilk dokuz ayında alınan yapı ruhsatları metrekare bazında yüzde 6,1 arttı. 2016 yılı ilk dokuz ayında alınan konut yapı ruhsatı yüzde 8,1 arttı ve 689.583 daire oldu. İnşaat sektöründe istihdam Ağustos ayında 2,04 milyon oldu. İnşaat sektöründe güven endeksi Kasım ayında 4,5 puan geriledi. Mevcut inşaat işleri endeksi Kasım ayında 2,7 puan düştü. Yeni alınan inşaat işleri endeksi Kasım ayında 0,1 puan arttı. Ekim ayında konut satışları yüzde 25,1 arttı. Ekim ayında birinci el konut satışları yüzde 22,0 yükseldi. Ekim ayında ipotekli konut satışları yüzde 71,8 arttı. Kasım ayında konut kredisi ortalama faiz oranları yüzde 0,96. Ekim sonunda yeni konut fiyatları yıllık artışı yüzde 3,34 oldu. Eylül ayında inşaat malzemesi sanayi üretimi yüzde 4,4 düştü. Eylül ayında inşaat malzemesi ihracatı yüzde 6,6 geriledi. Eylül ayında inşaat malzemesi ithalatı yüzde 3,9 azaldı. Türkiye nin risk algılaması dışarıda artıyor. Türkiye nin CDS puanı son dört yılda ikinci kez Kasım ayında 300 puanı aştı. Avrupa Birliği ile ticaret ve finansman ilişkileri olumsuz etkilenebilir. TC Merkez Bankası faizleri bu kez artırdı. TC Merkez Bankası net döviz rezervleri 23,2 milyar dolara indi. Türk lirası sepet kur riskler ile birlikte 3,50 seviyesini aştı. Yurtiçi yerleşikler döviz satmıyorlar. Trump ile birlikte Dolar güçleniyor. Gelişen ülke para birimleri değer kaybediyor. ABD Merkez Bankası FED Aralık ayında faiz artıracak. Euro-Dolar paritesi 1,05 seviyesine yaklaştı. ABD de yıllık inşaat harcamaları 1,14 trilyon dolara ulaştı. ABD de mevcut ev satışları Ekim ayında 5,60 milyon adet ile rekor kırdı. AB inşaat harcamaları 2016 yılı üçüncü çeyreğinde yüzde 2,9 büyüdü. Kasım ayında inşaat malzemesi fiyatlarında artış yaşandı. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 2
EXECUTIVE SUMMARY Construction permits expanded 6,1 percent during the nine months of 2016 as a floor area. Residential construction permits expanded 8,1 percent during the nine months of 2016 as a number of dwelling. Construction sector employment is 2,04 million in August. Construction confidence index decreased 4,5 point in November. Existing construction activities dropped 2,7 point in November. New construction orders increased 0,1 point in November. House sales increased 25,1 percent in October of 2016. First sales of House sales rose 22,0 percent in October of 2016. Mortgaged sales of House sales increased 71,8 percent in October of 2016. New houses sales price rose 3,3 percent in annually term. House loan average interest rate is 0,96 percent during November. Construction materials sector industrial production decreased 4,4 percent in September of 2016. Construction materials export decreased 6,6 percent in September of 2016. Construction materials import increased 3,9 percent in September of 2016. Turkey s risk outlook is worsening. Turkish CDS rate is reached to 300 basis point. Turkey s trade and finance relation with EU would be affected negatively. Turkish Central Bank hiked interest rate. Turkish Central Bank foreign exchange net reserves decreased to 23,2 billion dollar. Currency basket approach to 3,50 Turkish Liras due to rising risks. Residents hold their foreign exchange savings. Dollar is strenghining by victory of Trump. Emerging markets currencies are weakening. FED will rise rate in December. Euro-Dollar parity is near 1,05 level. US exist home sales reached to 5,60 million in October. EU construction expenditures increased 2,9 percent in third quarter of 2016. Construction materials prices increased during October. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 3
44,7 35,6 33,8 99,7 109,7 135,3 143,5 131,4 176,1 TÜRKİYE İNŞAAT VE YAPI SEKTÖRÜ 2016 Yılı İlk Dokuz Ayında Alınan Yapı Ruhsatları Yüzde 6,1 Arttı 2016 yılı ilk dokuz ayında alınan yapı ruhsatları metrekare bazında yüzde 6,1 artmış ve 143,5 milyon metrekareye ulaşmıştır. Üçüncü çeyrekteki yavaşlamaya rağmen ilk dokuz ay sonu itibariyle geçen yılın üzerinde yapı ruhsatı alınmıştır. 2016 yılı ilk dokuz ayında konutlar için alınan yapı ruhsatları yine metrekare bazında yüzde 10 büyümüş ve 109,7 milyon metrekare olmuştur. Konut dışı binalar için alınan yapı ruhsatları ise yüzde 5 gerilemiş ve 33,8 milyon metrekareye inmiştir. Konut dışı binalara yönelik yatırım iştahı zayıflamıştır. 2016 yılının ilk dokuz ayında geçen yıla göre bir büyüme olmakla birlikte 2014 yılı seviyesinin altında kalınmaktadır. Şekil.1 2016 Yılı İlk Dokuz Ayında Alınan Yapı Ruhsatları Milyon Metrekare 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 TOPLAM KONUT KONUT DIŞI BİNA 2014/9 2015/9 2016/9 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 2016 Yılı İlk Dokuz Ayında Alınan Konut Yapı Ruhsatı Daire Sayısı Yüzde 8,1 Arttı 2016 yılı ilk dokuz ayında alınan konut yapı ruhsatları daire sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8,1 artmış ve 689.583 adet olmuştur. Geçen yıla göre büyüme yaşanmasına karşın 2014 yılının oldukça altında kalınmıştır. Şekil.2 2016 Yılı İlk Dokuz Ayında Alınan Konut Yapı Ruhsatı Daire Sayısı 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 822.036 637.539 689.583 2014/9 2015/9 2016/9 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 4
2014 OCAK 2015 OCAK 2016 OCAK İnşaat Sektöründe İstihdam Ağustos Ayında 2,04 Milyon Kişi Oldu İnşaat sektöründe istihdam Ağustos ayında 2,04 milyon kişi ile Temmuz ayındaki istihdamın altında gerçekleşmiştir. İnşaat sektöründe istihdam son üç aydır azalmaktadır. İnşaat sektöründeki istihdamın toplam istihdam içindeki payı ise yüzde 7,4 olmuştur. İstihdam geçen yılki Ağustos ayı istihdamının ise üzerinde gerçekleşmiştir. Tablo.1 İnşaat Sektöründe İstihdam DÖNEM TOPLAM İSTİHDAM (000 KİŞİ) İNŞAAT SEKTÖRÜ İSTİHDAM (000 KİŞİ) İNŞAAT SEKTÖRÜ PAY (%) 2015 27.261 1.978 7,3 2015 27.150 2.028 7,5 2015 27.156 2.040 7,5 2015 26.448 1.878 7,1 2016 27.651 2.065 7,5 2016 27.473 2.036 7,4 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İnşaat Sektöründe Güven Endeksi Kasım Ayında 4,5 Puan Geriledi İnşaat sektöründe güven endeksi Kasım ayında 4,5 puan daha gerilemiştir. Yaz aylarında gerilemeye başlayan güven endeksi darbe girişiminin etkisi ile Ağustos ayında önemli ölçüde düşmüştü. Eylül ayında etki azalarak sürmüştü. Ekim ayından sonra Kasım ayında da güven endeksinde önemli kayıplar oluşmuştur. Böylece güven endeksi Temmuz-Kasım döneminde toplam 15,4 puan gerilemiştir. Güven kaybı daha çok sektörün dışındaki dinamiklerden kaynaklanmaya devam etmektedir. Kasım ayında güven endeksi geçen yılın Kasım ayı güven seviyesinin de 8,8 puan altına gerilemiştir. Şekil.3 İnşaat Sektörü Güven Endeksi (2010=100) 95 İNŞAAT SEKTÖRÜ GÜVEN ENDEKSİ 2010=100 90 85 80 75 70 65 60 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 5
2014 OCAK 2015 OCAK 2016 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK 2016 OCAK Mevcut İnşaat İşleri Seviyesi Kasım Ayında 2,7 Puan Geriledi Mevcut inşaat işlerinde yaz aylarında görülen dalgalanma içinde Eylül ayında mevcut işlerde bir toparlanma olmuştu. Ekim ayından sonra Kasım ayında da mevcut işlerde gerileme yaşanmıştır. Mevcut işlerin mevsimsellik katkısı ile daha yüksek olması beklenirken genel siyasi ve jeopolitik gelişmeler işlerde gerilemeye yol açmaktadır. Mevcut inşaat işleri seviyesi Kasım ayında geçen yılın Kasım ayındaki mevcut işler seviyesinin de 4,9 puan altında gerçekleşmiştir. Şekil.4 Son Üç Ay İnşaat Faaliyetleri Endeksi (2010=100) 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 75,0 İNŞAAT FAALİYETLERİ SON ÜÇ AY 70,0 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Yeni Alınan İnşaat İşleri Seviyesi Ekim Ayında 0,1 Puan Arttı Alınan yeni inşaat işleri seviyesi Kasım ayında 0,1 puan artmıştır. Alınan yeni inşaat işlerinde önemli dalgalanma yaşanmaktadır. Alınan yeni iş siparişleri Eylül ayında sınırlı bir toparlanma göstermiş, Ekim ayında ise gerilemişti. Kasım ayında ise çok sınırlı bir artış görülmektedir. Kasım ayında alınan yeni inşaat işleri siparişleri geçen yılki Kasım ayı seviyesinin de 1,8 puan altında gerçekleşmiştir. Şekil.5 Yeni Alınan İnşaat İşleri Endeksi (2010=100) 76,0 YENİ ALINAN İNŞAAT İŞLERİNİN SEVİYESİ 74,0 72,0 70,0 68,0 66,0 64,0 62,0 60,0 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 6
Konut Satışları Ekim Ayında Düşen Faizler İle Yüzde 25,1 Arttı Konut satışları Ekim ayında uygulamaya konulan konut satış ve faiz kampanyalarının olumlu katkısı ile yüzde 25,1 artmıştır. Böylece satışlar son iki ayda önemli ölçüde toparlanmıştır. Ancak konut satışlarında artışın aynı şekilde sürdürülmesi olasılığı düşüktür. Nitekim hem kampanyaların etkisi azalmakta hem de öne çekilen talep azalmaktadır. Ekim ayında konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 25,1 artarak 130.274 adet olmuştur. Birinci el satışlar Ekim ayında yüzde 22,0 artarak 61.677 adede yükselmiştir. İkinci el satışlar ise yüzde 28,1 artmıştır. Ekim ayında ipotekli satışlar ise yüzde 71,8 yükselerek 48.110 adet olmuş ve yılın en yüksek aylık ipotekli satışına ulaşılmıştır. İpotekli satışlarda bankaların düşük faizli kredi uygulaması etkili olmaktadır. Tablo.2 Aylık Konut Satışları DÖNEM 2015 2016 2016-2015 DEĞİŞİM (%) OCAK 86.167 84.556-1,9 95.021 101.703 7,0 116,030 117.205 1,0 119.317 106.348-10,9 107.888 114.800 6,4 110.657 106.187-4,0 96.859 81.343-16,0 112.463 114.751 2,0 92.483 108.918 17,8 104.098 130.274 25,1 106.008 142.599 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Birinci El Konut Satışları Yüzde 4,8 Arttı Konut satışlarının dağılımı değerlendirildiğinde Ocak-Ekim döneminde birinci el satışların arttığı, ikinci el satışların ise azaldığı görülmektedir. Yeni konut satışı anlamına gelen birinci el konut satışı yılın ilk on ayında yüzde 4,8 artarak 496.427 adet olmuştur. İkinci el konut satışları ise yüzde 1,1 gerileyerek 569.658 adet olarak gerçekleşmiştir. İlk el satışlardaki yavaşlama Eylül ve Ekim aylarındaki yeni ev satış kampanyaları ve düşen faizler ile birlikte yeniden toparlanmaya başlamıştır. Tablo.3 Konut Satışlarının Dağılımı DÖNEM TOPLAM BİRİNCİ EL İKİNCİ EL 2015 OCAK- 1.040.713 473.659 576.054 2016 OCAK- 1.066.085 496.427 569.658 DEĞİŞİM (%) 2,4 4,8-1,1 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 7
2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2015 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2016 Q1 2016 Q2 2016 2016 Ağustos 2016 Eylül 2016 Ekim 2016 Kasım 0,82 0,88 0,95 0,94 0,91 0,90 0,98 0,98 0,97 1,00 0,98 0,96 1,05 1,10 1,10 1,07 1,21 1,18 1,20 1,16 1,13 1,29 İpotekli Satışlar yüzde 3,8 Geriledi Konut satışlarında ipotekli satışlar ile diğer satışlardaki gelişmelerde ise yılın ilk on ayında ipotekli satışlarda gerileme yüzde 3,8 e inmiştir. Ekim ayında banka kredisi kullanımının faiz kampanyaları ile artması sonucu ipotekli satışlardaki gerileme de önemli ölçüde azalmıştır. Diğer satışlar ise yılın ilk on ayında yüzde 5,8 oranında artmıştır. Tablo.4 Konut Satışlarının Dağılımı DÖNEM TOPLAM İPOTEKLİ SATIŞLAR DİĞER SATIŞLAR 2015 OCAK- 1.040.713 365.552 675.161 2016 OCAK- 1.066.085 351.491 714.594 DEĞİŞİM (%) 2,4-3,8 5,8 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Konut Kredisi Aylık Ortalama Faizleri Yüzde 0,96 ya Kadar Geriledi Konuta yönelik talebin yeniden canlandırılması yönelik olarak konut kredisi faiz oranlarında uygulanan indirim kampanyaları Kasım ayında yeni bir ivme kazanmıştır. Çok sayıda önemli büyük banka konut kredisi faizlerinde yeni indirimlere gitmişlerdir. Aylık ortalama konut faizleri birçok banka tarafından yüzde 0,9 a kadar çekilmiştir. Buna bağlı olarak Kasım ayında kullandırılan tüm konut kredilerinde ağırlıklı ortalama aylık faiz oranı yüzde 0,96 ya gerilemiştir. Kasım ayında konut kredisi faizlerindeki gerilemeye karşın aynı ay içinde TC Merkez Bankası nın faizleri artırması nedeniyle yeni düşüş olanağı azalmıştır. Nitekim faiz indirimleri bankaların mevcut maliyet yapısı ile de uyumlu olmamasına rağmen gerçekleştirilmiştir. Bu itibarla konut kredisi faiz oranlarındaki gerilemenin sonuna gelinmiş gibi görünmektedir. Şekil.6 Konut Kredisi Aylık Ortalama Faizi Yüzde 1,40 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 Kaynak; TCMB TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 8
2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2015 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2016 Q1 2016 Q2 2016 Q3 2016 Ekim 2016 Kasım 65,4 70,8 72,8 74,6 75,4 78,4 81,0 86,0 92,1 100,4 106,1 110,1 112,3 114,9 118,7 125,4 131,4 138,4 141,1 143,7 146,4 151,4 156,2 157,7 159,4 Konut Kredilerine Talep Son İki Ay İçinde Hareketlendi Konut kredilerinde büyüme yılın ilk yarısında oldukça yavaş gerçekleşmişti. Temmuz-Eylül döneminde de talep oldukça sınırlı kalmıştı. Ancak Ekim ve Kasım aylarında konut kredi faizlerindeki gerileme ve konut kredisi kullanımında kredi oranının yüzde 80 e çıkarılması ile birlikte konut kredisi talebi hareketlenmiştir. Buna bağlı olarak son iki ayda konut kredisi stoku 3,2 milyar Türk Lirası artmıştır. Bankalar da konut kredisi kullandırma da daha istekli davranmaktadırlar. Şekil.7 Konut Kredileri Stoku Milyar Türk Lirası 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 Kaynak: BDDK Yeni Konut Fiyatları Gelişmelerden Olumsuz Etkilendi Yeni konut fiyatlarında artış önemli ölçüde yavaşlamıştır. Yeni konut fiyatları son altı yılda ilk kez Temmuz-Eylül döneminde gerilemiştir. Ekim ayı sonu itibariyle yeni konut fiyatlarındaki yıllık artış sadece yüzde 3,34 olmuştur. Son iki ayda konut talebinde görülen artışa rağmen yeni konut fiyatlarında durağanlık sürmektedir. Tablo.5 Yeni Konut Fiyatlarında Gelişmeler; Yeni Konut Fiyat Endeksi 2010=100 KONUTLAR 2016 ENDEKS DEĞERİ BİR ÖNCEKİ YILIN AYNI AYINA GÖRE DEĞİŞİM % ENDEKSİN BAŞLANGIÇ DÖNEMİNE GÖRE DEĞİŞİM % BİLEŞİK ENDEKS 170,2 3,34 70,2 51-75 M2 166,4 4,72 66,4 76-100 M2 165,5 3,37 65,5 101-125 M2 175,6 1,74 75,6 126-150 M2 170,8 4,91 70,8 151 + M2 149,1 0,81 49,1 Kaynak: GYODER-REIDIN YENİ KONUT FİYAT ENDEKSİ TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 9
TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ İnşaat Malzemesi Sanayi Üretimi Eylül Ayında Yüzde 4,4 Geriledi 2016 yılı Eylül ayında inşaat malzemeleri sanayi üretimi bir önceki yılın Eylül ayına göre ağırlıklı ortalama olarak yüzde 4,4 gerilemiştir. İnşaat malzemeleri sanayi üretiminde Temmuz ayında yaşanan keskin gerileme Ağustos ayında durmuştu. Ancak Eylül ayında inşaat malzemeleri sanayi üretiminde yine önemli bir gerileme yaşanmıştır. Böylece yıllık üretim gerçekleşmesi de zayıflamıştır. Eylül ayındaki gerileme ile birlikte 2016 yılı Ocak- Eylül döneminde inşaat malzemeleri sanayi üretimi 2015 yılı Ocak-Eylül dönemine göre yüzde 0,5 artmıştır. Yılın ilk aylarında yaşanan hızlı büyüme ivmesi önemli ölçüde azalmıştır. 2016 yılı Eylül ayında, izlenen 26 üründen 21 inde üretim geçen yılın Eylül ayına göre gerilemiştir. Sadece beş üründe ise üretim geçen yılın üzerinde gerçekleşmiştir. Yılın ilk dokuz ayında ise geçen yılın aynı dönemine göre 14 ürünün üretimi artarken 12 ürünün üretimi gerilemiştir. Üretimdeki gelişmeler alt sektörler itibariyle oldukça farklılıklar göstermeye devam etmektedir. Sanayi üretimindeki artışta iç piyasa satışları ile iç piyasa siparişleri belirleyici olmaya devam etmektedir. Başarısız darbe girişimi sonrası iç talepteki gerilemenin Ağustos ayında kısmen telafi edildiği görülmektedir. Ancak iç talep Eylül ve Ekim aylarında yeniden ivme kaybetmeye başlamıştır. İhracat tarafından gelen talep ise halen zayıf kalmaktadır Tablo.6 Sanayi Üretimi Büyüme (Bir Önceki yılın aynı ayına ve dönemine göre yüzde) SEKTÖRLER 2016 2016 OCAK - Düz Cam 19,6 12,1 Fırınlanmış Kilden Tuğla, Karo ve İnşaat Malzemeleri Soğutma ve Havalandırma Donanımları -3,1 8,3-1,0 6,9 Metalden Kapı ve Pencere -44,9 6,3 İnşaat Amaçlı Beton Ürünleri -18,6 6,2 Kireç ve Alçı -3,0 5,5 Seramik Sıhhi Ürünler -4,2 5,4 Hazır Beton -12,5 4,2 İnşaat Amaçlı Alçı Ürünleri -7,4 4,1 Çimento -8,5 3,8 Çelikten Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller Bağlantı Parçaları Merkezi Isıtma Radyatörleri, Sıcak Su Kazanı Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile macun -0,6 3,4 5,9 2,1-3,2 1,1 Ana Demir ve Çelik Ürünleri 8,7 0,3 Kablolar -12,3-0,7 Diğer Bina Doğramacılığı ve Marangozluk Ürünleri -19,3-1,6 Birleştirilmiş Parke Yer Döşemeleri 1,5-2,2 Seramik Karo ve Kaldırım Taşları -3,7-2,9 Taş ve Mermerler -2,3-3,2 Plastik İnşaat Malzemesi -20,6-5,5 Diğer musluk ve valf/vana -14,2-5,6 Elektrikli Aydınlatma Ekipleri -22,9-6,2 Diğer Camlar (Teknik Amaçlı Cam) -23,0-8,0 Kilit ve Menteşe -22,4-8,3 Metal Yapı ve Yapı Parçaları -6,1-9,3 Duvar Kağıdı İmalatı 9,8-12,0 İnşaat Malzemeleri -4,4 0,5 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 10
OCAK 712 774 713 666 671 722 795 819 770 696 686 688 661 765 837 816 782 840 796 843 829 795 857 995 OCAK 1.387 1.102 1.100 1.677 1.396 1.277 1.349 1.611 1.510 1.289 1.557 1.388 1.283 1.398 1.328 1.592 1.473 1.461 1.431 1.373 1.344 1.268 1.184 1.837 Eylül Ayında İhracat Yüzde 6,6 Geriledi İnşaat malzemeleri ihracatı Eylül ayında geçen yılın Eylül ayına göre yüzde 6,6 gerilemiş ve 1.184 milyon dolara inmiştir. İhracatta Ağustos ayında görülen toparlanma çabasından sonra Eylül ayında yeniden gerileme eğilimi görülmektedir. Pazarlardaki bozulma ve sıkıntılara ilave olarak yaşanan Eylül ayındaki uzun tatil de ihracat yüklemelerini olumsuz etkilemiştir. Ancak pazar sıkıntıları halen gerilemede esas belirleyici olmaya devam etmektedir. Şekil.8 İnşaat Malzemeleri İhracatı (Aylık Milyon Dolar) AYLIK İHRACAT MİLYON DOLAR 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 ESKİ YIL YENİ YIL İthalat Eylül Ayında Yüzde 3,9 Geriledi İnşaat malzemeleri ithalatı yıl genelinde artarken Temmuz ayında önemli ölçüde gerilemiş, Ağustos ayında ise yeniden artmıştı. Eylül ayında ise ithalat yüzde 3,9 gerilemiş ve 661 milyon dolara inmiştir. Eylül ayında yılın en düşük aylık ithalatı gerçekleşmiştir. Artan döviz kurları da ithalatı sınırlamaya başlamıştır. Şekil.9 İnşaat Malzemeleri (Aylık Milyon Dolar) 1200 AYLIK İTHALAT MİLYON DOLAR 1000 800 600 400 200 0 ESKİ YIL YENİ YIL Yıllık İhracat 15,46 Milyar Dolara Geriledi
2011 2012 2013 2014 2015 OCAK 8.882 8.553 10.372 9.295 9.135 9.140 9.234 9.353 9.490 9.551 9.703 9.570 9.679 9.652 2011 2012 2013 2014 2015 OCAK 16.999 16.714 16.493 16.306 15.982 15.912 15.900 15.569 15.540 15.456 19.704 21.115 21.253 21.214 İhracat 2016 yılının genelinde gerileme eğilimini sürdürmektedir. Eylül ayında gerileme yeniden hız kazanmıştır. Yılın ilk dokuz ayında ihracat yüzde 12,2 düşmüştür. Bu düşüş ile birlikte yıllık ihracat (2015 Ekim - 2016 Eylül arasındaki dönemde) 15,46 milyar dolara gerilemiştir. Şekil.10 İnşaat Malzemeleri İhracatı (Yıllık Milyon Dolar) 25.000 YILLIK İHRACAT MİLYON DOLAR 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Yıllık İthalat 9,65 Milyar Dolara Geriledi Yıl genelinde artan ve sadece Temmuz ayında düşen ithalat Eylül ayında da gerileme göstermiştir. Yılın ilk dokuz ayında ithalat yüzde 5,8 artmıştır. Buna bağlı olarak yıllık (Ekim 2015 Eylül 2016 arasındaki dönem) ithalat 9,65 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Şekil.11 İnşaat Malzemeleri İthalatı (Yıllık Milyon Dolar) 12.000 YILLIK İTHALAT MİLYON DOLAR 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 12
Tablo.7 İnşaat Malzemeleri İhracatı 2015-2016 milyon dolar SEKTÖRLER 2015 OCAK- 2016 OCAK- % DEĞ ALÇI 38,0 45,7 20,3 ÇİMENTO 415,5 399,4-3,9 BOYALAR VE VERNİKLER 299,4 259,7-13,2 PLASTİK İNŞAAT MALZEMELERİ AĞAÇTAN İNŞAAT MALZEMELERİ 850,3 671,1-21,1 355,0 315,2-11,2 DUVAR KAĞITLARI 5,8 3,4-41,9 İŞLENMİŞ TAŞLAR (MERMER, GRANİT) 773,7 697,5-9,8 MİNERAL YÜNLER 14,4 14,4-0,3 ASFALT, ALÇI, ÇİMENTO VE BETONDAN EŞYA TUĞLALAR, KAROLAR, KİREMİTLER 84,2 83,2-1,1 4,8 4,6-4,8 SERAMİK KAPLAMALAR 379,2 395,0 4,2 SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ 146,7 160,3 9,2 DÜZ CAM, YALITIM CAMI, CAM TUĞLA 82,6 79,9-3,3 CAM YÜNÜ 69,4 64,3-7,3 DEMİR ÇELİK ÇUBUK, PROFİL, TELLER VE ÇİVİ DEMİR ÇELİKTEN BORU VE BORU BAĞLANTI PARÇA DEMİR ÇELİKTEN İNŞAAT AKSAMI DEMİR ÇELİK VİDA, CİVATA SOMUN DEMİR ÇELİKTEN RADYATÖRLER DEMİR ÇELİK SAĞLIK GEREÇLERİ ALÜMİNYUMDAN İNŞAAT MALZEMESİ VE AKSAMI ALÜMİNYUMDAN SAĞLIK GEREÇLERİ KİLİTLER VE DONANIM EŞYASI ISITMA VE SOĞUTMA CİHAZLARI 3.227,3 2.627,2-18,6 1.116,3 881,5-21,0 931,4 736,9-20,9 241,4 260,5 7,9 276,0 263,9-4,4 48,4 44,5-8,0 625,7 598,8-4,3 86,3 79,8-7,6 407,7 415,1 1,8 479,8 479,1-0,1 ASANSÖRLER VE LİFTLER 31,1 37,6 21,0 MUSLUKLAR VE VANALAR 273,5 223,8-18,2 ELEKTRİK MALZEMELERİ 363,4 330,7-9,0 YALITIMLI KABLOLAR 1.000,2 900,7-9,9 AYDINLATMA CİHAZLARI 184,6 194,5 5,4 PREFABRİK YAPILAR 177,1 130,0-26,6 İNŞAAT MALZEMELERİ 12.989,2 11.398,0-12,2 Çalışmada yer alan tüm dış ticaret verilerinin sayısal kaynağı Türkiye İstatistik Kurumu dur. Tablo.7 İnşaat Malzemeleri İthalatı 2015-2016 milyon dolar SEKTÖRLER 2015 OCAK- 2016 OCAK- % DEĞ ALÇI 4,4 4,8 8,8 ÇİMENTO 12,9 11,5-10,9 BOYALAR VE VERNİKLER 414,2 410,4-0,9 PLASTİK İNŞAAT MALZEMELERİ AĞAÇTAN İNŞAAT MALZEMELERİ 274,9 277,0 0,7 422,9 417,8-1,2 DUVAR KAĞITLARI 70,8 13,6-80,8 İŞLENMİŞ TAŞLAR (MERMER, GRANİT) 157,8 150,0-4,9 MİNERAL YÜNLER 37,0 33,7-8,9 ASFALT, ALÇI, ÇİMENTO VE BETONDAN EŞYA TUĞLALAR, KAROLAR, KİREMİTLER 48,5 43,6-10,0 2,8 1,4-49,6 SERAMİK KAPLAMALAR 63,4 55,5-12,4 SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ 6,5 5,5-15,5 DÜZ CAM, YALITIM CAMI, CAM TUĞLA 132,1 129,1-2,2 CAM YÜNÜ 145,5 168,4 15,7 DEMİR ÇELİK ÇUBUK, PROFİL, TELLER VE ÇİVİ, DEMİR ÇELİKTEN BORU VE BORU BAĞLANTI PARÇA DEMİR ÇELİKTEN İNŞAAT AKSAMI DEMİR ÇELİK VİDA, CİVATA SOMUN DEMİR ÇELİKTEN RADYATÖRLER DEMİR ÇELİK SAĞLIK GEREÇLERİ ALÜMİNYUMDAN İNŞAAT MALZEMESİ VE AKSAMI ALÜMİNYUMDAN SAĞLIK GEREÇLERİ KİLİTLER VE DONANIM EŞYASI ISITMA VE SOĞUTMA CİHAZLARI 311,4 307,4-1,3 616,0 595,8-3,3 210,4 327,0 55,4 492,5 537,0 9,0 13,3 9,6-28,0 9,9 9,5-4,1 61,8 66,8 8,2 24,6 21,3-13,3 443,9 422,4-4,9 800,4 1.102,9 37,8 ASANSÖRLER VE LİFTLER 101,1 149,8 48,1 MUSLUKLAR VE VANALAR 466,6 546,5 17,1 ELEKTRİK MALZEMELERİ 800,4 766,7-4,2 YALITIMLI KABLOLAR 267,8 322,9 20,6 AYDINLATMA CİHAZLARI 392,2 268,9-31,4 PREFABRİK YAPILAR 13,5 36,4 169,9 İNŞAAT MALZEMELERİ 6.819,5 7.213,2 5,8 Gruplandırmalar için uluslararası sınıflandırmalar kullanılmıştır. İnşaat malzemesi toplam verileri Çalışma Ekibi tarafından hesaplanmaktadır.
2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK (28) TÜRKİYE EKONOMİSİ Ekonomi Dışı Gelişmeler Belirleyici Olmaya Devam Ediyor Türkiye ekonomisi üzerinde ekonomi dışı gelişmeler daha çok belirleyici olmaya devam etmektedir. Siyasi alanda Başkanlık sitemine ilişkin tartışmalar ve hazırlıklar sürerken 2017 yılında referandum ve seçim olasılıkları artmaktadır. Olağan Üstü Hal uygulaması sürmektedir ve bu kapsamda çıkarılan kanun hükmünde kararnameler uygulanmaktadır. OHAL uzaması ihtimali de artmaktadır. Suriye ve Irak taki gelişmeler güvenlik risklerini artırmaktadır. Her iki ülkede de daha geniş sıcak çatışma riski endişe vermektedir. Dış politikada ise ABD ile yeni dönem ilişkilerinin yönü şimdilik belirsizdir. Avrupa Birliği ile ise önemli bir kriz yaşanmaktadır. Avrupa Parlamentosunun tam üyelik müzakerelerinin dondurulmasına ilişkin bağlayıcı olmayan kararından sonra gözler Aralık ayında yapılacak AB liderler zirvesine çevrilmiştir. Son kararı AB liderleri verecektir. Avrupa Birliği nin kendi içindeki referandum ve seçim takvimi de Türkiye ile ilişkileri olumsuz etkilemektedir. Son olarak yurtiçinde PKK ve FETÖ ile mücadele kapsamında çok sayıda tutuklama yapılmış bulunmaktadır. Tüm bu gelişmeler ekonomi üzerinde belirleyici olmakta ve olumsuz etkilemektedir. Türkiye nin risk primi artmaktadır. Türkiye ye İlişkin Risk Algısı Yeniden Yükseliyor Türkiye nin uluslararası alandaki risk algısını en iyi ölçen göstergelerden biri CDS (kredi ödememe riskinin satın alınma oranı) oranıdır. Türkiye nin CDS puanı son dört yıl içinde sadece iki kez 300 baz puanı geçmiştir. 2012 yılı Mayıs ayında 117 puan ile en düşük seviyesine inen CDS puanı 2015 yılı Eylül ayında alınan erken genel seçim kararının ardından 318 puana kadar yükselmişti. Temmuz ayında yaşanan darbe girişiminde CSDS oranı 275 baz puana yükselmişti. Daha sonra gevşeyen CDS oranı Kasım ayında yeniden 300 puana yükselmiştir. Türkiye nin risk algısının yükselmesi borçlanma olanaklarını azaltmakta, sermaye çıkışına yol açmakta, borçlanma maliyetlerini yükseltmekte ve Türk Lirasının zayıflamasına yol açmaktadır. Şekil.12 Türkiye nin CDS (Credit Default Swap) Oranı (Baz Puan) 350 300 318 298 275 300 250 200 150 100 50 0 Kaynak: Bloomberg Türkiye
Avrupa Birliği İle İlişkilerde Bozulma Dış Ticareti ve Finansman Olanaklarını Olumsuz Etkiler Türkiye nin dış ticarette en büyük ortağı Avrupa Birliği dir. Gümrük birliğinin Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki karşılıklı ticareti genişletme etkisi halen korunmaktadır. Avrupa Birliği ile yapılan dış ticaret hacminin Türkiye nin dış ticaret hacmi içindeki payı 2013 yılından itibaren yeniden artmaktadır. Türkiye nin AB ile yaptığı ticaretin toplam ticaretindeki payı 2012 yılında yüzde 36,9 a kadar gerilemiştir. Son üç yılda ise bu oran kademeli olarak yükselerek 2015 yılında yüzde 40,6 ya çıkmıştır. Türkiye nin Avrupa Birliği pazarına alternatif bir ticaret pazarı bulma olanağı düşüktür. Diğer pazarlar ancak Avrupa Birliği pazarının tamamlayıcısı olabilecektir. Bu nedenle Türkiye-AB ilişkileri özellikle Türkiye nin dış ticareti açısından büyük önem taşımaya devam etmektedir. Tablo.8 Türkiye ile Avrupa Birliği Mal Ticareti YILLAR TÜRKİYE İHRACAT MİLYAR DOLAR AB YE İHRACAT MİLYAR DOLAR AB YE İHRACATIN PAYI % TÜRKİYE İTHALAT MİLYAR DOLAR AB DEN İTHALAT MİLYAR DOLAR AB DEN İTHALATIN PAYI % TÜRKİYE DIŞ TİCARET MİLYAR DOLAR AB İLE DIŞ TİCARET MİLYAR DOLAR AB İLE DIŞ TİCARETİN PAYI% 2005 73,48 41,53 56,5 117,77 52,78 44,8 191,25 94,31 49,3 2006 85,53 48,15 56,3 139,58 59,45 42,6 225,11 107,6 47,8 2007 107,27 60,75 56,6 170,06 68,47 40,3 277,33 129,22 46,6 2008 132,03 63,72 48,3 201,96 74,51 36,9 333,99 138,23 41,4 2009 101,14 47,23 46,7 140,93 56,62 40,2 242,07 103,85 42,9 2010 113,88 52,93 46,5 185,54 72,39 39,0 299,42 125,32 41,9 2011 134,91 62,59 46,4 240,84 91,44 38,0 375,75 154,03 41,0 2012 162,46 59,40 36,6 236,55 87,66 37,1 399,01 147,06 36,9 2013 151,80 63,04 41,5 251,66 92,46 36,7 403,46 155,5 38,5 2014 157,62 68,52 43,5 242,18 88,78 36,7 399,80 157,3 39,3 2015 143,94 64,03 44,5 207,2 78,67 38,0 351,14 142,7 40,6 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Avrupa Birliği Türkiye nin finansman kaynaklarına erişimi açısından da büyük önem taşımaktadır. Özel sektör büyük ölçüde Avrupa finans merkezlerinden ve bankalarından kredi kullanmaktadır. 2016 üçüncü çeyrek sonu itibariyle özel sektörün toplam banka kredi kullanımı 174,1 milyar dolardır. Avrupa Birliği ülkelerinden kullanılan kredilerinin toplamı 119,1 milyar dolardır. Finansman olanakları açısından da Avrupa Birliği ile ilişkiler önem taşımaktadır. Tablo.9 Özel Sektörün Yurtdışı Bankalara Olan Kredi Borçlarının Ülkeler İtibariyle Dağılımı ÜLKELER 2016 ÜÇÜNCÜ ÇEYREK MİLYAR DOLAR ÜLKELER 2016 ÜÇÜNCÜ ÇEYREK MİLYAR DOLAR İNGİLTERE 29,2 JAPONYA 5,0 ALMANYA 20,4 İTALYA 3,3 ABD 19,6 BAE 3,0 HOLLANDA 17,0 İSVİÇRE 2,7 LÜKSEMBURG 12,1 ÇİN 2,4 BAHREYN 11,6 RUSYA 2,1 AVUSTURYA 9,6 KUVEYT 1,3 FRANSA 7,4 S.ARABİSTAN 1,1 BELÇİKA 5,5 KATAR 1,0 Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 15
2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK 2016 OCAK 2012 OCAK 2013 OCAK May.15 2013 2014 2015 TC Merkez Bankası Döviz Kurlarındaki Artışa Karşı Faiz Oranlarını Artırdı 2016 yılının başından bu yana faiz oranlarını indiren Merkez Bankası döviz kurlarındaki artışa önlem olarak Kasım ayında faiz oranlarında sınırlı artışlara gitmiştir. Merkez Bankası enflasyondaki göreceli iyileşmeye bağlı olarak yavaşlayan ekonomi nedeniyle büyümeye ağırlık vermiş ve para politikasını gevşetmeye başlamıştı. Ancak iç ve dış gelişmelerin etkisi ile Türk Lirası değer kaybı hızlanınca Merkez Bankası faiz oranlarını artırmıştır. Gecelik faiz oranları yüzde 8,25 ten yüzde 8,5 e yükseltilirken, Merkez Bankası borçlanma faiz oranı yüzde 7,25 düzeyinde sabit tutulmuştur. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 7,5 ten yüzde 8 e yükseltilmiştir. Merkez Bankasının bu sınırlı faiz artışlarının döviz kurlarının artışına etkisi zayıf olmuştur. Bu faiz artışlarının diğer faizler üzerindeki artış etkisi de sınırlı olacaktır. Merkez Bankasının bundan sonraki kur artışlarında faizleri yükseltme olasılığı da düşüktür. Şekil.13 Merkez Bankası Faiz Oranları Yüzde 13,00 12,00 11,00 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 MB GÖSTERGE FAİZİ YÜZDE MB GECELİK BORÇ VERME FAİZİ YÜZDE Merkez Bankası Döviz Rezervleri Azalıyor Merkez Bankası döviz rezervleri özellikle Kasım ayında azalmıştır. Artan risk algısı, Trump ile birlikte Doların güçlenmesi ve sermaye çıkışları döviz rezervlerini azaltmaktadır. Merkez Bankası nın brüt döviz rezervleri 96,5 milyar dolara, net döviz rezervleri ise 23,2 milyar dolara inmiştir. Döviz rezervlerindeki azalma Türk Lirasına baskı yapmaya devam edecektir. Şekil.14 Merkez Bankası Döviz Rezervleri Milyar Dolar 130,0 110,0 90,0 70,0 50,0 30,0 10,0 BRÜT DÖVİZ REZERVİ NET DÖVİZ REZERVİ Kaynak: TC Merkez Bankası TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 16
2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK 137,2 138,1 138,9 144,4 144,5 142,8 141,5 149,9 150,6 149,2 146,3 148,6 146,8 143,6 143,4 151,8 151,3 148,6 146,4 144,5 143,1 154,0 157,9 156,8 155,2 156,2 159,1 157,9 155,2 153,5 150,4 157,8 163,8 160,0 157,1 157,9 07.Ağu 12.Ağu 17.Ağu 22.Ağu 27.Ağu 01.Eyl 06.Eyl 11.Eyl 16.Eyl 21.Eyl 26.Eyl 01.Eki 06.Eki 11.Eki 16.Eki 21.Eki 26.Eki 31.Eki 05.Kas 10.Kas 15.Kas 20.Kas 25.Kas 30.Kas 05.Ara 10.Ara 15.Ara 20.Ara 25.Ara 30.Ara 04.Oca 09.Oca 14.Oca 19.Oca 24.Oca 29.Oca 03.Şub 08.Şub 13.Şub 18.Şub 23.Şub 28.Şub 04.Mar 09.Mar 14.Mar 19.Mar 24.Mar 29.Mar 03.Nis 08.Nis 13.Nis 18.Nis 23.Nis 28.Nis 03.May 08.May 13.May 18.May 23.May 28.May 02.Haz 07.Haz 12.Haz 17.Haz 22.Haz 27.Haz 02.Tem 07.Tem 12.Tem 17.Tem 22.Tem 27.Tem 01.Ağu 06.Ağu 11.Ağu 16.Ağu 21.Ağu 26.Ağu 31.Ağu 05.Eyl 10.Eyl 15.Eyl 20.Eyl 25.Eyl 30.Eyl 05.Eki 10.Eki 15.Eki 20.Eki 25.Eki 30.Eki 04.Kas 09.Kas 14.Kas 19.Kas 24.Kas 2,90 2,91 3,00 3,05 3,13 3,19 3,19 3,24 3,20 3,22 3,26 3,52 Türk Lirasında Değer Kaybı Hızlandı; Sepet Kur İlk Kez 3,50 TL yi Aştı Türk Lirası sepet kur darbe girişimi ile 3,20, Standart and Poors un kredi notu görünümünü negatife çevirmesi ile 3,22 seviyesine kadar yükselmişti. Daha sonraki normalleşme arayışları ve Rusya ile yakınlaşma sonrası 3,13 seviyesine kadar inmişti. Ancak Moodys kredi notu indirimi ile birlikte Türk Lirası yeniden değer kaybetmiş ve 3,20 seviyesine yükselmişti. Ekim ayında ise OHAL uzaması, Başkanlık sistemi tartışmaları ve jeopolitik riskler nedeniyle sepet kur 3,26 seviyesine kadar ulaşmıştı. Kasım ayında ise Trump ın seçilmesi ile Doların güçlenmesi karşısında Türk Lirası mevcut riskler nedeniyle en çok değer kaybeden ikinci gelişen ülke para birimi olmuştur. Türk Lirası üzerindeki değer kaybı baskısı sürecektir. Şekil.15 Türk Lirası Sepet Kur 3,60 3,50 3,40 3,32 3,41 3,50 3,30 3,20 3,19 3,25 3,10 3,00 2,90 2,80 Kaynak: TC. Merkez Bankası Yurtiçi Yerleşikler Döviz Satmıyorlar Temmuz ayında yaşanan darbe girişiminde yerleşikler DTH hesaplarından 9 milyar doları aşkın döviz satarak Türk Lirasındaki değer kaybını sınırlamıştı. Kasım ayındaki hızlı kur artışı karşısında ise yerleşiklerin DTH hesaplarından döviz satmadıkları görülmektedir. Risk algısının yüksek olması nedeniyle bu kez döviz satılmazken yurtdışına da bir miktar sermaye çıkışı olduğu öngörülmektedir. Şekil.16 Yurtiçi Yerleşiklerin Döviz Tevdiat Hesapları Milyar Dolar 170,0 165,0 160,0 155,0 150,0 145,0 140,0 135,0 130,0 125,0 120,0 Kaynak. TC. Merkez Bankası TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 17
DÜNYA EKONOMİSİ Trump Sonrası Etkiler Belirginleşiyor ABD de yapılan Başkanlık seçimlerin galibi Cumhuriyetçi Parti ve Donald Trump olmuştur. Trump ın seçilmesi halinde ekonomik etkilerinin neler olacağına dair birçok tahmin ve değerlendirme yapılmıştır. Ancak artık seçim sona ermiş ve Trump etkileri de fiilen yaşanmaya başlanmıştır. ABD Ekonomisinde Makro Etkileri Önceki Tahminlerden Farklı Oluyor Trump ile birlikte ABD de daha hızlı ekonomik büyüme beklenmektedir. Reel sektör öne çıkacak, imalat sanayi desteklenecektir. Büyümeyi hızlandırmak üzere kamu harcamalarında artış olacaktır. Bu da bütçe açığının yükselmesine yol açacaktır. Bu politikalar çerçevesinde ABD de daha yüksek enflasyon beklenmektedir. Ve buna bağlı olarak daha yüksek faizler gerçekleşecektir. Dolar da güçlenmektedir. Önceki tahminlerde Trump seçilirse daha düşük faizler ve daha zayıf Dolar olacağı beklenmekteydi. Ancak daha yüksek büyüme hızı, bütçe açığı ve enflasyon beklentisi ağır basmış ve önceki tahminleri yanıltmıştır. FED Para Politikasına Etkileri Trump ın seçilmesi halinde FED politikaları için beklenti parasal sıkılaştırmanın yavaşlaması, faiz artışlarının durması ve hatta başkan Yellen ın görevden alınabileceği şeklindeydi. Ancak gelişmeler bu beklentilerden farklı olmaktadır. Daha yüksek enflasyon beklentileri ile birlikte FED para politikasında kademeli sıkılaştırmaya devam edecektir. Faiz artışları için uygun koşullar oluşmaktadır. Bu nedenle bu yıl Aralık ayında ve sonrasında 2017 yılında en az 2 faiz artışı gerçekleşecektir. Böylece hem faizler artmakta hem de dolar güçlenmektedir. FED Başkanı Yellen ın görevden alınması da düşük bir olasılık olarak görünmektedir. Küresel Mali Piyasalara Etkileri Küresel mali piyasalar önemli ölçüde etkilenmektedir. Burada da üç konuda beklentilerden farklı eğilim yaşanmaktadır. Trump kazanırsa dolar gelişmiş ülke para birimleri karşısında zayıflar, dolar varlıklardan kaçılır ve ABD den sermaye çıkışı olur diye beklenmekteydi. Ancak yüksek enflasyonyüksek faiz beklentisi öne çıkmıştır. Dolar tüm gelişen ülke para birimleri karşısında beklentilerin tersine değer kazanmaktadır. Yine bu nedenle dolar varlıklara yatırım ve ABD ye sermaye girişi de hızlanmıştır. Küresel piyasalarda bir diğer etki tahvil ve kredi faizlerinin yükselmesi ve daha yüksek faiz eğiliminin oluşması olmuştur. Emtia fiyatları ise kararsızdır. Emtia fiyatları bir yandan güçlenen dolar ile zayıflarken diğer yandan ABD de canlanma beklentisi ile tutunmaya çalışmaktadır. Petrol fiyatlarına etki ise nötr olmuştur. Dünya Ticaretine Etkileri; Korumacılık Artar Endişesi Trump ile birlikte korumacı eğilimlerin artacağı endişesi yükselmektedir. Trump Çin ve Meksika dan yapılan ithalatta vergileri yeniden canlandırmayı hedeflemektedir. Trump ayrıca ikili ve çok taraflı ticaret anlaşmalarına da soğuk ve bu çerçevede TPP anlaşmasını imzalamayacağını açıklamıştı. Ayrıca NAFTA yı yeniden müzakere etmek ve TTIP müzakerelerini sona erdirme isteğini de dile getirmişti. Eğer Trump ile birlikte korumacılık eğilimleri artarsa 2015 ve 2016 yıllarında daralan dünya mal ticaretinde beklentilerin aksine 2017 yılında da küçülme yaşanabilecektir.. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 18
Kas.14 Ara.14 Oca.15 Şub.15 (6) Mar.15 Nis.15 May.15 Haz.15 Tem.15 Ağu.15 Eyl.15 Eki.15 Kas.15 Ara.15 Oca.16 Şub.16 Mar.16 Nis.16 May.16 Haz.16 Tem.16 Ağu.16 Eyl.16 Eki.16 Kas.16 Dolar Güçleniyor; Trump İle Birlikte ABD Varlıkları Değer Kazanıyor Başkanlık seçimi öncesi Trump ın kazanması halinde ortaya çıkacak belirsizlik nedeniyle Doların gelişmiş ülke para birimleri karşısında değer kaybedeceği beklentisi bulunmaktaydı. Ancak seçim sonrası Trump ile birlikte enflasyonun ve faizlerin daha hızlı artacağı beklentisi öne çıkmış ve Dolar güçlenme eğilimine girmiştir. Euro dolar paritesi de 1,05 seviyesine kadar gerilemiştir. Dolar kısaorta vadede güçlü kalmaya devam edecektir. Şekil.17 Euro Dolar Paritesi 1,26 1,25 1,24 1,23 1,22 1,21 1,2 1,19 1,18 1,17 1,16 1,15 1,14 1,13 1,12 1,11 1,1 1,09 1,08 1,07 1,06 1,05 1,04 1,03 1,02 Kaynak: Reuters Günlük Verileri Gelişen Ülke Para Birimleri Farklı Etkilendi Gelişen ülke para birimleri ABD başkanlık seçimleri sonrası beklendiği gibi zayıflamaktadır. Ancak zayıflama her ülke için aynı değildir. Parası en çok zayıflayan ülkeler Meksika ve Türkiye olmaktadır. Şekil.18 Seçilmiş Gelişen Ülke Para Birimlerinin Yılbaşından Bu yana Dolar Karşısında Değer Değişimi Yüzde 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0-20,0-25,0 5,9 2,9 ENDONEZYA 12,9 6,8 GÜNEY AFRİKA 19,5 12,1 9,8 1,6 2,3 2,8 1,5 TÜRKİYE BREZİLYA HİNDİSTAN RUSYA POLONYA MALEZYA TAYLAND VİETNAM MEKSİKA -2,7-2,1-0,3-0,3-1,1-6,8-6,4-9,7-15,5 13,7 2016 2016-18,7 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 19
DÜNYA İNŞAAT SEKTÖRÜ ABD de Yıllık İnşaat Harcamaları 2016 Yılı Eylül Ayında 1,15 Trilyon Dolar ABD de konut ve konut dışı inşaat harcamaları 2016 yılında da kademeli artışını sürdürmektedir. 2016 Eylül ayı sonunda toplam inşaat harcamaları 1,15 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Yılbaşından bu yana konut ve konut dışı bina inşaat harcamaları birlikte artmaktadır. Tablo.10 ABD İnşaat Harcamaları (Yıllık Milyar Dolar) DÖNEM KONUT İNŞAATI KONUT DIŞI BİNA İNŞAATI TOPLAM İNŞAAT 2014 Q4 355,2 629,3 984,5 2015 Q1 363,9 642,5 1.006,4 2015 Q2 382,6 691,7 1.074,3 2015 Q3 401,7 695,0 1.096,6 2015 Q4 439,0 684,5 1.123,5 2016 Q1 475,1 701,3 1.176,4 2016 Q2 454,3 699,9 1.154,1 2016 462,6 697,8 1.160,4 2016 457,8 696,6 1.154,4 2016 459,5 690,5 1.150,0 Kaynak: US Bureau Of Census ABD de Mevcut Ev Satışları Ekim ayında Rekor Kırdı ABD de konut satışlarında artış sürmektedir. Yeni ev satışları Temmuz ayında rekor kırmıştı. Ekim ayında ise mevcut ev satışları 5,6 milyon olmuş ve yeni bir rekor seviye oluşmuştur. Konut fiyatları ise istikrarlı artışını sürdürmektedir. Tablo.11 ABD Konut Sektörü DÖNEM YENİ EV SATIŞLARI AYLIK (BİN) MEVCUT EV SATIŞLARI YILLIK (BİN) KONUT FİYAT ENDEKSİ CS 20 2012 Q4 396 4.900 146,0 2013 Q4 441 4.870 165,6 2014 Q4 496 5.070 173,0 2015 Q1 481 5.210 175,1 2015 Q2 466 5.480 180,9 2015 Q3 442 5.550 182,7 2015 Q4 540 5.450 182,5 2016 Q1 511 5.360 184,6 2016 Q2 579 5.570 189,8 2016 622 5.380 190,9 2016 567 5.300 191,7 2016 574 5.490 192,3 2016 563 5.600 Kaynak: US National Association of Realtors, US Bureau of Census, S&P Case Shiller Index TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 20
Euro Alanında İnşaat Harcamaları Üçüncü Çeyrekte Yüzde 2,9 Büyüdü Euro bölgesinde inşaat sektörü 2016 yılının ilk çeyrek döneminde yüzde 2,5 büyümüş, ikinci çeyrekte ise yüzde 0,2 küçülmüştü. Üçüncü çeyrekte ise inşaat işleri yeniden canlanmıştır. Buna bağlı olarak üçüncü çeyrekte inşaat sektörü yüzde 2,9 büyümüştür. Tablo.12 Euro Bölgesi İnşaat Sektörü Büyüme Değişim (Yüzde) DÖNEM TOPLAM İNŞAAT SEKTÖRÜ KONUT İNŞAATI KONUT DIŞI BİNA İNŞAATI 2014 Q2 3,0 3,7 0,9 2014 Q3-1,4-1,0-2,5 2014 Q4-0,8-1,2 0,7 2015 Q1 0,5-0,4 1,6 2015 Q2-0,9-0,9-1,0 2015 Q3-1,2-1,3-0,7 2015 Q4 0,5 1,1-1,6 2016 Q1 2,6 3,0 0,1 2016 Q2-0,2-0,7 1,4 2016 Q3 2,9 2,4 3,5 Kaynak: Eurostat İnşaat Malzemesi Fiyatlarında Artış Küresel piyasalarda emtia fiyatları Kasım ayında artmıştır. ABD başkanlık seçimini Trump ın kazanması ardından büyümenin hızlanması ve emtia talebinin artması beklemektedir. Buna bağlı tüm emtia fiyatlarında olduğu gibi inşaat malzemesi fiyatlarında da artışlar yaşanmıştır. Tablo.13 İnşaat Malzemesi Fiyatları DÖNEM İNŞAAT DEMİRİ TON/ DOLAR BAKIR 100 LIBRE/ DOLAR DÜZ KERESTE 2,36 M3/DOLAR 2013 643 331,40 379 2014 535 285,00 385 2015 479 262,70 320 2015 374 211,20 316 2016 388 224,50 332 2016 444 211,70 349 2016 419 219,10 351 2016 404 213,80 348 2016 435 270,00 346 Kaynak: Platts-Mc Graw Hill Financial, National Association of Home Builders, COMEX, TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 21
ÖZEL BÖLÜM Projeye Özel Yatırım Teşvikleri Dönemi Başlıyor PROJE BAZLI YATIRIM TEŞVİKLERİ Türkiye nin hangi bölgesinde yapılırsa yapılsın kriterleri karşılayan yatırımların ihtiyaçlarına özel unsurlar ile destekleneceği yatırım teşvikleri proje bazlı yatırım teşvikleri olarak isimlendirilmekte olup her proje için farklı destekler uygulanacaktır. Hangi yatırımlar proje bazlı yatırım teşvik kapsamında olabilecek Bir yatırımın proje bazlı teşvikten yararlanabilmesi Ekonomi Bakanlığı nın onayının ardından Bakanlar Kurulu nda kabul edilmesine bağlı olacaktır. Başvurabilecek yatırımlar; mevcut veya gelecekte ortaya çıkabilecek ihtiyaçları karşılayacak, arz güvenliğini sağlayacak ve dışa bağımlılığını azaltacak yatırımlar olarak belirlenmiştir. Ayrıca sanayimizin dünyada yaşanan teknolojik gelişmelerin ardında kalmasını engelleyecek, orta-yüksek teknoloji üreten bir ülke olmaktan çıkıp yüksek teknoloji üreten ülkeler arasına girmesini sağlayacak yani teknolojik dönüşümünü sağlayacak, uluslararası rekabet gücümüzü artıracak, yenilikçi, Ar-Ge yoğun ve katma değeri yüksek olma niteliklerini haiz yatırımlar da proje bazlı yatırım teşviklerinden yararlanacaktır. Proje bazlı teşvik sistemine ilişkin asgari yatırım tutarı 100 milyon dolar olarak belirlenmiştir Proje bazlı teşvik kapsamındaki destekler Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası. Bina inşaat harcamaları için KDV iadesi. Yatırım tutarının 2 katına kadar kurumlar vergisi indirimi veya 10 yıla kadar kurumlar vergisi istisnası. 10 yıla kadar sigorta primi işveren hissesi desteği. 49 yıl süreyle bedelsiz yatırım yeri tahsisi ve yatırımın tamamlanmasını müteakip öngörülen istihdamın 5 yıl sağlanması şartıyla söz konusu taşınmazın bedelsiz olarak yatırımcıya devredilmesi. Yatırımın finansmanında kullanılan yatırım kredisi için 10 yıla kadar faiz veya kâr payı desteği ya da hibe desteği. 10 yıl süreyle gelir vergisi stopajı desteği. Enerji tüketim harcamalarının % 50 sine kadarına en fazla 10 yıla kadar enerji desteği. 5 yılı geçmemek üzere aylık brüt asgari ücretin 20 katına kadar nitelikli personel desteği. Yatırım tutarının %49 unu geçmemek üzere ve edinilen payların 10 yıl içerisinde halka arz veya yatırımcıya satışı şartıyla sermaye katkısı. Kamu alım garantisi ve altyapı desteği ile izin, ruhsat, tahsis, lisans ve tescillerde istisna getirilmesi. Kilit personel için brüt asgari ücretin üç katına kadar maaşın kamu tarafından ödenmesi. Tamamlayamayandan teşvikler tahsil edilecek Yatırım için teşviki kararının ardından, yatırımcının başlama ve bitiş süresi taahhüt etmesi de hükme bağlanmıştır. Kamudan kaynaklı bir neden dışında, süresinde bitirilemeyen yatırımlar için, tahakkuk ettirilmemiş (teşvik edilmiş) vergiler vergi kaçağı cezası olmadan ama gecikme cezasıyla birlikte alınacaktır. Diğer alacaklar amme alacakları tahsili usullerine göre tahsil edilecektir. TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 22
TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 23
TÜRKİYE İMSAD - TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ www.imsad.org / info@imsad.org TEL: +90 2016 322 23 00 TÜRKİYE İMSAD AYLIK SEKTÖR RAPORU 2016 24