Sıkça Sorulan Sorular Türkiye deki Suriyeli Mülteciler Geçici Koruma rejimi nedir ve kimler yararlanabilir? Türk Hükümeti tarafından oluşturulan geçici koruma rejimi, sınırı geçen mülteci sayısında yaşanan ani ve büyük artışlarla ilgilenmekte kullanılan uluslararası standartlar ile uyumludur. Türkiye de Geçici Koruma rejimi kapsamında, Suriyelilere sınırsız kalışı, zorla geri göndermeye karşı korumayı ve acil ihtiyaçlara yanıt veren kabul düzenlemelerine erişimi içerecek şekilde koruma ve yardım sağlanmaktadır. Bugüne kadar, kamplarda sistematik olarak yardım sağlanmıştır. Kamp dışında kalan mülteciler için yardım önceden planlanmadan gerçekleşir; bu konuda, Türkiye deki tüm Suriye uyruklulara açık olan kamu sağlık hizmetlerine erişim istisnadır. Geçici koruma rejimi, kimlik belgeleri olmayanlar da dahil, tüm Suriyeli sığınmacıları kapsamaktadır. Aynı zamanda geçici koruma rejimi Suriye den gelen Filistinlileri ve Suriye den gelen vatansızları da kapsamaktadır. Geçici koruma rejimi Türkiye ye erişimi garantiler mi? Suriyeli mültecilerin Türkiye ye erişimi Türk makamlarınca kontrol edilir. Suriye pasaportu taşıyanlar, Türkiye ye vizeleri olmaksızın yasal giriş yapabilir ve giriş konusunda bir kısıtlama uygulanmaz. Ülkede, Hatay ve Şırnak illeri haricinde, istedikleri yerden ikamet izni alabilirler. Resmi sınır geçişlerinde pasaportu olmayan Suriyelilerin ülkeye kabulü Türk Pasaport Kontrol Polisi tarafından kontrol edilir ve bazı istisnalar haricinde, örneğin acil tıbbi tedaviye ihtiyacı olanlar gibi, genelde kamplarda mevcut yer durumuna bağlıdır. Jandarma veya Kara Kuvvetleri Komutanlığı nın kontrolündeki sınır noktalarında, Suriyelilerin ülkeye girişleri genelde yaralı olan kişilerle sınırlandırılmıştır. Sınırdaki kısıtlamalar nedeniyle, geçerli pasaportu olmayan pek çok Suriyeli Türkiye ye yasadışı yollardan, çoğunlukla kaçakçılardan yardım alarak giriş yapmaya çalışmaktadır. Yasadışı yollardan giriş yapanlar daha sonra Türkiye nin güneydoğusunda bulunan AFAD Koordinasyon Merkezlerinde kayıt yaptırarak ülkedeki kalışlarını yasal hale getirebilirler. UNHCR, ülke topraklarına kısıtlama olmaksızın erişim sağlanması hususunda Hükümete yönelik savunuculuk yapmayı sürdürmekte ve ayrıca yasadışı yollardan giriş yapma yoluna başvurmak zorunda kaldıklarında Suriyelilerin koruma konusunda karşılaştıkları risklere yetkililerin dikkatini çekmektedir. Suriye den Gelen Filistinliler de Türkiye ye vizesiz giriş yapabilirler mi? Prensipte, Suriye den gelerek Türkiye ye giriş yapmak isteyen Filistinlilerin ülkeye vizesiz giriş yapmalarına izin verilir. Geçici koruma rejimi ile, Suriye den gelen Filistinlilere de Suriye uyruklular için öngörülmüş olan koruma aynı şekilde sağlanır. Türkiye ye üçüncü bir ülke üzerinden gelen Filistinlilerle ilgili olarak bugüne kadar gerçekleşmiş uygulamalara
bakıldığında vize olmadığında kişiler üçüncü ülkeye geri gönderilebilirler. Ancak, Suriye ye geri gönderilmiş Filistinliler olduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır. UNHCR Türkiye Suriyelileri kaydediyor mu? Suriyelilere geçici koruma rejimi ile koruma sağlandığından UNHCR Türkiye, Suriyelilerin kayıt veya mülteci statüsü belirleme işlemlerini gerçekleştirmemektedir. Bu nedenle Suriyeli mülteciler Türk makamlarınca kayıt altına alınırlar. Kamplarda kalan Suriyelilerin kayıtları Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının (AFAD) sorumluluğu altındaki kamp görevlilerince gerçekleştirilir. Uydu şehirlerdeki Yabancılar Şube Müdürlükleri (Yabancılar Polisi), geçerli pasaportları ile Türkiye ye yasal yollardan giriş yapmış bulunan Suriyelileri kaydeder ve onlara ikamet izni verir. Yabancılar Polisi, Şırnak ve Hatay illeri haricinde, Türkiye nin tüm illerinde kayıt işlemini gerçekleştirir ve ikamet izni verir. Yabancılar Polisi düzensiz/yasadışı yoldan ve pasaportsuz giriş yapan Suriyelileri kaydetmez ve onlara ikamet izni vermez. Şehirlerde ikamet eden ve ikamet izni alamamış bulunan Suriyeli mülteciler için kayıt işlemi AFAD tarafından gerçekleştirilir. Bu gruba giren kişilerin kayıtları Ocak 2013 te Gaziantep ilinde başlamıştır ve o tarihten sonra Nizip (Gaziantep ili) ve Şırnak illerinde de uygulamaya koyulmuştur. Adana, Kahramanmaraş, Kilis ve Hatay gibi diğer yerlerde yetkililer detaylı döküm çıkartmakta ve Suriyeli mültecilerin mevcudiyetleri kayıt altına alınmaktadır; ancak, bu yerlerde Suriyeli mültecilere belge verilmemektedir. Suriyeliler nerede kaydolabilir? Kamplarda Kayıt 21 mülteci kampının her birinde, kamp yönetimi kampa yerleştirilmeden önce mültecilerin kaydını gerçekleştirmekle sorumludur. Her kampta kayıt tesisleri bulunur. Kaydolduktan sonra, kamp sakinlerine kamp yetkilileri tarafından kayıt kartı verilir ve bu kart tıbbi bakım hizmeti dahil bir dizi hizmete erişimi sağlayacak kimlik belgesi olarak kullanılabilir. Yakın zamanda yeni kamplar açılmış olmasına rağmen, kamplara talep kamplardaki boş yer sayısını aşmıştır. Suriyeli bir mültecinin bir kampa yerleştirilip kayıt altına alınıp alınmayacağı ve hangi kampa yerleştirileceği Türk Hükümetinin takdirindedir. AFAD ın genel politikası, kampa yerleştirme için Suriyelilerin Türkiye ye düzenli bir şekilde kabul edilmesidir, böylece yetkililer sınırın Suriye tarafında bekleyen ülkesinde yerinden edilmiş kişiler arasında beklemekte olan hassas durumdaki kişilerin kabulüne ve yerleştirilmesine öncelik tanımaktadır. Yetkililer ayrıca yeni açılmış kamplara yönlendirmek üzere şehirlerde yaşayan hassas durumda Suriyeli aileleri de tespit etmiştir. Türkiye de bulunan ve bir kampa yerleştirilmek isteyen Suriyeliler, AFAD ın illerdeki müdürlüklerine ve Valilik Ofislerine başvuruda bulunarak bu ihtimal hakkında bilgi alabilirler.
Kamplar dışında kayıt Türkiye ye pasaportları ile yasal yollardan giriş yapan Suriyeliler, İçişleri Bakanlığı Yabancılar Şubesine başvurarak ikamet izni alabilirler. Suriyeliler ikamet harcından muaftır ancak ikamet kitapçığı için ücret ödemeleri gerekmektedir. Hükümet, pasaportu olan tüm Suriyelilere ikamet harcı almaksızın bir yıl süre ile geçerli ikamet izni vermektedir. Her şehirde Yabancılar Şubesi bulunur ve Yabancılar Şubesine ulaşmanın en kolay yolu, başvuran kişileri doğru yere yönlendirecek olan en yakın karakola başvurmaktır. Türkiye ye sınırı yasadışı yollardan ve pasaportları olmaksızın geçerek giriş yapan mülteciler halihazırda Hükümet tarafından idare edilen Gaziantep te ve Gaziantep in Nizip ilçesinde bulunan Koordinasyon Merkezlerinde, Şanlıurfa daki koordinasyon merkezinde ve bu merkezin Şanlıurfa nın Akçakale, Birecik, Bozova, Siverek, Suriç ve Viranşehir ilçelerinde bulunan şubelerinde kaydolabilirler. Koordinasyon Merkezleri, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve ilgili Valilikçe ortaklaşa yönetilmektedir. Bu merkezlerde kayıt yaptıran Suriyelilere kimlik kartı verilir ve bu kart sağlık hizmetlerine erişimi ve kaymakamlıklar aracılığıyla sağlanan diğer yardımlara erişimi kolaylaştırır. UNHCR 2013 yılının sonbaharında (Eylül Aralık 2013 arasında) konuşlandırılacak olan mobil koordinasyon birimlerini satın alma yoluyla, Hükümetin güneydoğuda kamp dışında kalan kişilerin kayıtlarını gerçekleştirmesini desteklemektedir. Güneydoğudaki diğer illerde, yerel makamlar Suriyelilerin nerede yaşadıklarını tespit etmek için ve bazı durumlarda da onlara yardım sağlamak için döküm çıkarma çalışmaları yürütmektedir. Ayrıca, İçişleri Bakanlığı 17 Eylül tarihinde kampların bulunduğu 10 ilin yanı sıra İstanbul, Ankara, Konya, Mersin, İzmir, Bursa, Balıkesir, Eskişehir, Kayseri ve Antalya illerini kapsayacak şekilde 20 ildeki İl Emniyet Müdürlüklerine şehirlerde kalan mültecilerin kayıt altına alınması hakkında yeni bir genelge göndermiştir. Söz konusu genelge, bu 20 ilde ilave koordinasyon merkezlerinin açılacağı ve şehirlerde kalan Suriyelilerin kayıt ve parmak izi alma işlemlerinin gerçekleştirilmesi için Yabancılar Polisine personel takviyesi yapılacağı bildirilmiştir. UNHCR, bu genelge ile ortaya koyulmuş olan planların uygulanmaya başlanması ile ilgili gelişmeleri yetkililerle iletişim halinde takip etmektedir. Koordinasyon Merkezi İletişim Bilgisi Gaziantep Koordinasyon Merkezi: Değirmiçem Mahallesi Özgürlük Cad. Erseter Apt n. 38/A Şehitkamil, Gaziantep Özel Hat: 444 5027 Urfa Koordinasyon Merkezi: Veysel Karani Mahallesi 462 Sokak No:17 Şanlıurfa Merkez Sabit Telefon Hattı: 0414 313 7290 & 0414 314 0852
Tıbbi ihtiyaçları olan Suriyeli mültecilere nasıl destek sağlanmaktadır? Kamplarda kalan tüm Suriyeli mültecilerin tıbbi tedaviye ücretsiz erişimi mümkündür. Ayrıca, AFAD ın 18 Ocak 2013 tarihli ve 2013/1 sayılı genelgesine göre, kamplar dışında yaşayan Suriye uyruklular sağlık merkezlerine veya hastanelere gidebilirler ve burada sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanabilirler. Kamp dışında kalan mültecilerin tıbbi bakım hizmetinden yararlanabilmek için Suriyeli mültecilerin kaldığı kampların bulunduğu 10 şehirlerden birindeki sağlık merkezlerine ve hastanelere başvurması gerekmektedir. Halihazırda bu şehirler: Adana, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Osmaniye ve Şanlıurfa dır. Önleyici veya temel sağlık hizmetini kapsayan tıbbi tedavi masrafları AFAD tarafından karşılanacaktır. Eğer bir Suriyeli henüz AFAD a kaydolmamış ise, yine de bu 10 şehirdeki Devlet Hastanelerine başvuruda bulunabilir ve bu esnada hastanede tayin edilmiş olan görevli, sağlık hizmetinin verilebilmesi için ön kayıt işlemini gerçekleştirir. AFAD ayrıca 9 Eylül tarihinde çıkardığı ek genelge ile Türkiye nin 81 ilinde Suriye uyrukluların sağlık hizmetlerine erişiminin sağlanması yönünde talimat vermiştir. Kayıt işleminin Türkiye nin 81 ilinde, sağlık merkezlerinde ve Yabancılar Şubesi görevlilerince gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu genelge, prensipte sağlıkla ilgili bir önceki genelgenin kapsamını genişletmektedir ve aynı zamanda ülke genelinde şehirlerde kalan Suriyelilerin kayıt altına alınması işleminin ölçeğinin büyütülmesinin bir göstergesidir. UNHCR, genelgenin uygulamaya nasıl ve ne zaman geçeceği konusunda bilgi almak için yetkililerle temas halindedir. AFAD Eczacılar Odası ile koordinasyon içerisinde, Gaziantep ve Urfa illerinde bazı eczanelerle Suriyeli mültecilerin ihtiyaç duydukları ilaçlar için reçete masrafının % 80 ini karşılamak üzere anlaşma yapmıştır. İlaç masrafları, ilgili AFAD İl Müdürlüğünce karşılanmaktadır. Suriyeli çocukların Türkiye de eğitime erişimi bulunmakta mıdır? Türk ulusal kanunlarına göre, yabancılar dahil Türkiye deki tüm çocuklar ilk ve orta öğrenim görme hakkına sahiptir. Türkiye nin güneydoğusundaki kamplarda kalan okul yaşındaki mültecilerin Suriye deki eğitim müfredatını uygulayan ve Arapça eğitim veren kamp okullarına erişimi bulunmaktadır. Her eğitim yılı sonunda, çocuklara okula devamlarını ve kampta okul yılını başarı ile tamamladıklarını gösteren bir belge verilir. Mülteci kampları dışında, ikamet izinleri olan okul yaşındaki Suriyeliler devlet okullarına kayıt yaptırabilirler. Kamp dışında kalan ve ikamet izni olmayanlar ise okullara misafir statüsünde resmi kayıtları olmadan devam edebilirler veya bazı bölgelerde yerel makamlar veya STKlar tarafından desteklenen gönüllü Suriyeli öğretmenlerin çalıştığı gayrıresmi okullara devam edebilirler.
Suriyeli refakatsiz çocuklar için mevcut destek mekanizmaları nelerdir? Türkiye de tabiiyetine bakılmaksızın tüm çocuklara koruma sağlanması 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunuyla ortaya koyulan yasal çerçeve ile güvence altına alınmıştır. Böylece, prensipte, ulusal hukuk sistemi refakatsiz çocuklar dahil, Suriye uyruklu çocukların koruma ihtiyaçlarına yanıt verme kapasitesini taşımaktadır. Koruma ihtiyacındaki refakatsiz ve ailelerinden ayrı düşmüş çocuklar, devlet kurumlarında misafir edilebilirler ve verilen yardımlardan Türk vatandaşları ile eşit şekilde yararlanabilirler. Böylece mevcut çerçeve dahilinde, Suriyeli çocuğun yetkililere kaydını yaptırmış olmasına, devletin kaynak durumuna ve kapasitesine bağlı olarak, dil eğitimi dahil olacak şekilde ilköğretim ve tıbbi bakım hizmeti sağlanır. Yakın zamana kadar, UNHCR veya yerel makamlarca tespit edilen her refakatsiz çocuk mevcut çocuk koruma merkezlerine yerleştirilmeleri için derhal Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumuna sevk ediliyordu. Ancak gelen kişi sayısındaki artışın, devletin tespit edilen refakatsiz çocukların artan ihtiyaçlarını karşılamaya devam etme kapasitesini etkilemesi sebebiyle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yasal çerçeve kapsamında bu çocukların ihtiyaçlarına yanıt verilmesi için alternatif düzenlemeler aramaktadır. UNHCR, çocuğun özel koşullarına hizmet edecek en uygun bakım düzenlemesinin tespiti için yetkililere rehberlik etmeye devam etmektedir. Suriyeli refakatsiz çocuklar, uygun müdahale ve destek için yetkililerle irtibat halinde konuyu takip edecek olan UNHCR ye yönlendirilmelidir. Suriyeli mülteciler Türkiye de bir suçun mağduru olurlarsa hangi yardımlardan yararlanabilirler? Geçici koruma rejimi bağlamında, tüm Suriye uyruklu mülteciler Türk Hükümetinin korumasından yararlanabilirler. Uygulamada bu, polis dahil, yetkililere başvuruda bulunabilecekleri, Türkiye deyken başlarına gelebilecek her türlü suç mağduriyetini ihbar edebilecekleri ve bu hususta yardım talep edebilecekleri anlamına gelir. Yetkililere kayıt yaptırmamış olmak Suriye uyruklu birinin polis karakoluna giderek yardım talebinde bulunmasının önünde engel teşkil etmez; ancak, Türkiye de verilen koruma ve yardıma tam erişimin tek yolu kayıt yaptırmış olmaktır. Suriyeli mültecilere koruma sağlanmasında UNHCR Türkiye Ofisinin rolü nedir? Yetkililer, UNHCR den teknik destek sağlanması, gönüllü geri dönüşün izlenmesi ve ilgili faaliyetler aracılığıyla geçici koruma rejimini desteklemesini ve Suriyeli mültecilerin misafir edildiği her ilde varlık göstermesini talep etmiştir. UNHCR, Türkiye nin güneydoğusunda Gaziantep, Şanlıurfa ve Hatay illerinde varlık göstermektedir. UNHCR çalışanları, mülteci kamplarını günlük olarak ziyaret etmekte, ilgili kamp yöneticileri, AFAD, Kızılay, kayıt görevlileri, çeşitli Bakanlıkların teknik bölümlerinden idareciler ve çalışanlarla görüşmektedir. Mümkün olduğunda, ilgili tüm tarafların rızasıyla UNHCR mülteci kamplarında kamp sakinlerinin kaldığı alanları ziyaret etmektedir. Bu ziyaretlerde UNHCR, Suriyeli mültecilerin içinde bulundukları durumun zorluklarını ve başarılı yönlerini anlamaya çalışmaktadır. UNHCR aynı zamanda koruma
standardını geliştirmek ve pratik çözümler bulmak adına kamplarda gözlemlediği iyi uygulamaları belgelendirmekte ve bu bilgileri paylaşmaktadır. UNHCR Türkiye nasıl yardım sağlamaktadır? UNHCR kayıt, ülke topraklarına erişim, belgelendirme, hukuki danışmanlık hizmeti ve kentlerde kalan mültecilerin yönetimi gibi koruma alanlarında Türk Hükümetine teknik konularda ve politika konusunda tavsiyeler sunmaktadır. UNHCR Türkiye Ofisi, kamplarda ortaya çıkan sorunlara pratik çözümler bulunması konusunda kamp yetkililerine yardımcı olmaya çalışmaktadır. Maddi yardım alanında ise UNHCR Türkiye Ofisi battaniye, muşamba, mutfak setleri ve malzemeleri gibi gıda dışı malzemeler sağlamıştır ve sağlamaya devam edecektir. Son olarak, UNHCR, engelli mülteciler için tekerlekli sandalyeler almış, bazı mesleki eğitim merkezlerine destek sağlamış ve ülkede Suriyeli mültecilerin ikamet ettikleri alanlara konuşlandırılacak olan mobil kayıt araçlarını satın almak yoluyla Türk makamlarının kamp dışında kalanların kayıt işlemlerinin kapsamını genişletmesini desteklemiştir. UNHCR Türkiye Ofisi Suriyeli mülteciler için yerleştirme yapıyor mu? Geçici koruma rejiminin uygulanması yoluyla Suriye uyrukluların uluslararası koruma ihtiyaçlarına yanıt verilmesi konusunda liderlik rolünü Türk Hükümeti üstlenmiş olduğundan, UNHCR Türkiye Ofisi Suriyeli mültecilerin kayıt, mülteci statüsü belirleme veya yerleştirme işlemlerini gerçekleştirmemektedir. Bazı Hükümetler, bölgedeki Suriyeli mültecileri yerleştirme için kabul etmek istediklerini UNHCR ye bildirmiştir. Ancak bu Hükümetler Türkiye deki Suriyeli mültecilere yönelik bir yerleştirme programını henüz teyit etmemiştir. Türkiye deki tüm Suriyeli mülteciler geçici koruma rejimi kapsamında olmaya devam etmektedir ve yetkililere kaydolmaları gerekmektedir. Halihazırla, Suriyeli mülteciler için uygulanan geniş kapsamlı bir yerleştirme programı bulunmamaktadır. Kayıtlı Suriyeli mülteci ve sığınmacılar Türkiye topraklarında serbestçe dolaşabilirler mi? Kamp yöneticileri kamp dışına çıkmaları için Suriyeli mültecilere gündüz saatlerinde düzenli olarak geçici izin vermektedir. Kamp dışında kalan Suriyeli mültecilerin bir başka şehre gitmesi için özel bir izin gerekmemektedir. UNHCR Türkiye Ofisi mültecilere aile birleştirme prosedürleri konusunda yardımcı olabilir mi? Aile birleştirme için başvuruda bulunmak isteyen herkes doğrudan ilgili büyükelçilikle temasa geçmelidir. Pek çok ülkenin kanunlarına göre, aile birleştirme prosedürlerinin başlatılabilmesi için önce üçüncü ülkede ikamet eden aile ferdinin oradaki göç makamlarına
başvuruda bulunması gerekir. Pek çok ülke yalnızca çekirdek aile (eşler ve 18 yaşın altındaki çocuklar) fertlerinden gelen aile birleştirme taleplerini kabul etmektedir. UNHCR bilgi verilmesi konusunda yardımcı olabilir ancak çekirdek ailesinin bir ferdi bir başka ülkede bulunan kişi için başvurulacak en etkili yol ilgili büyükelçiliğe başvuruda bulunmaktır. UNHCR Türkiye Ofisinin dikkatine sunulan istisnai şekilde hassas durumdaki vakalar, örneğin ebeveyni üçüncü bir ülkede bulunan refakatsiz çocuklar, için UNHCR Türkiye Ofisi aile birleştirmenin hızla gerçekleştirilmesinin kolaylaştırılması için ilgili elçiliklerle irtibat kurarak arabuluculuk yapmış ve çocukların Türkiye de bulundukları süre içerisinde uygun bakım düzenlemelerini sağlamıştır. Acil bir koruma sorunum var ve UNHCR Türkiye Ofisinin yardımına ihtiyacım var Geçici koruma rejimi bağlamında, Suriyeli tüm mültecilere koruma sağlanmasından Türk Hükümeti sorumludur. Geçici koruma rejimi hakkında bilgi almak için UNHCR ile temasa geçilebilir. UNHCR Türkiye Ofisine ulaşabileceğiniz telefonlar 405 81 27 ve 504 00 66 dır. Sorularınızı e-posta ile TURAN@unhcr.org adresine de iletebilirsiniz. UNHCR Türkiye Ekim 2013