1. GĠRĠġ 30 Mart 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5324 Sayılı Kozmetik Kanununu gereğince hazırlanan ve 23 Mayıs 2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Kozmetik Yönetmeliğinin 12.Maddesine göre kozmetik ürün için Bitmiş ürün güvenlik değerlendirmesi yapılması zorunludur. Kozmetik ürün üreticileri insan sağlığını korumak, ürün güvenliğini sağlamak üzere piyasaya arz edilecek her ürün için bu değerlendirmenin yapılmasını sağlamalıdır. Bu değerlendirmeye ilişkin bilgi, belge ve raporlar ürün bilgi doyası içerisinde Güvenlik Değerlendirmesi başlığı altında dosyalanmalıdır. Üretici, piyasa gözetim ve denetimi için Bakanlığın talebi halinde ürün bilgi dosyasının ürün etiketinde belirtilen adreste üç iş günü içerisinde hazır bulundurmak zorundadır. Bu kılavuz Sağlık Bakanlığı Kozmetikler Şubesi tarafından kozmetik ürün piyasaya arz eden üreticiler ve denetimle görevli personel için hazırlanmıştır. 2. TANIMLAR Güvenlik Değerlendirmesi: Bir kozmetik ürün için; ürün bileşenlerinin toksikolojik karakteri, kimyasal yapısı ve maruz kalma seviyeleri, ürünün kullanımına sunulduğu hedef kitlenin veya ürünün uygulanacağı bölgenin belirgin maruz kalma özellikleri göz önünde bulundurularak, Kozmetik Yönetmeliğinin 12.Maddesi gereğince bitmiş üründe yapılan değerlendirme raporudur. Güvenlik sorumlusu: Eczacılık, veterinerlik, biyoloji, kimya, biyokimya, toksikoloji, mikrobiyoloji, dermatoloji, tıp veya eşdeğer bir bilim dalında diploma sahibi ve yeterli tecrübeyi haiz, güvenlik değerlendirmesini yapmaya ve güvenlik bilgilerini güncellemeye yetkili kişidir. Bütün kaynaklardan elde ettiği mevcut verileri gözden geçirerek bu kılavuz doğrultusunda kozmetik ürün güvenlik raporunu hazırlar. Ürünün piyasaya sürülmesini takiben ortaya çıkan ilgili ilave bilgiler ışığında ürün formülü, hammadde temin edilen kaynaklar veya önerilen kullanım şeklinde yapılacak herhangi bir değişiklikte Güvenlik Değerlendirme Raporunun güncel tutulmasını sağlar. INCI: "International Nomenclature Cosmetic Ingredients" kelimelerinin kısaltması olup; uluslararası kozmetik ürün bileşenleri terminolojisi. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 1
Ġyi Ġmalat Uygulamaları: Bir ürünün veya hizmetin belirlenen kalite şartlarını yerine getirmesine yönelik yeterli güveni sağlamak için gerekli olan bütün planlı ve sistemli faaliyetler. Kozmetik ürün; İnsan vücudunun epiderma, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve dış genital organlar gibi değişik dış kısımlarına, dişlere ve ağız mukozasına uygulanmak üzere hazırlanmış, tek veya temel amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek, görünümünü değiştirmek ve/veya vücut kokularını düzeltmek ve/veya korumak veya iyi bir durumda tutmak olan bütün preparatları veya maddeleri kapsar. Kozmetik ürün bileģenleri: Kozmetik ürünün yapısında kullanılan, parfüm ve aromatik bileşim dışında olan, sentetik veya doğal kaynaklı her tür kimyasal madde veya preparat. NO(A)EL: Sıçan, fare, tavşan veya köpeklerde yapılan 28 gün, 90-gün gibi uzun süreli tekrarlanan doz kronik toksisite, karsinojenisite, teratojenisite testleri çalışmalarının sonuçlarıdır. istenmeyen etkinin gözlenmediği maddenin en yüksek uygulama miktarıdır. Bir başka deyişle; spesifik bir test sistemi içinde, tedavi veya uygulamaya bağlı olarak hiç istenmeyen etki görülmeyen en yüksek doz veya maruz kalınan madde miktarı Birimi mg/kg vücut ağırlığı/gün cinsinden ifade edilir. Bölüm 8 a) da ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Üretici : Bir kozmetik ürünü üreten, imal eden, ıslah eden veya ürüne adını, ticarî markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilci veya ithalatçı; ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan veya faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişidir. SED: Sistemik maruz kalınma dozu. Kan dolaşımına geçmesi beklenen miktardır. Birimi mg/kg vücut ağırlığı/gün cinsinden ifade edilir. MoS: Ürün bileşeninin güvenlik aralığıdır. LD 50 : Deney hayvanlarının %50 sinin ölümüne neden olan doz. QRA : Kantitatif Risk Analizidir. Hassasiyet değerlendirme faktörleri ve tüketicinin ürüne maruz kalma oranlarına göre yapılan parfüm bileşeninin dermal sensitizasyonu dikkate alınarak yapılan güvenlik değerlendirmesidir. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 2
3. GENEL YAKLAġIM Piyasaya arz edilen bir kozmetik ürün, normal ve üretici tarafından öngörülebilen makul kullanım şartları altında uygulandığında veya ürünün sunumu, etiketlenmesi, kullanımına dair açıklamalara veya üretici tarafından sağlanan bilgiler dikkate alınarak önerilen kullanım şartlarına göre uygulandığında, insan sağlığına zarar vermeyecek nitelikte olmalıdır (Kozmetik Yönetmeliği Madde 6). Bu niteliklere sahip ve Kozmetik Mevzuatına uygun ürünler güvenli olarak kabul edilir. Kozmetik ürünler hem tüketiciler hem de kozmetik ürünleri tüketici üzerinde uygulayan profesyoneller (kuaförler, güzellik uzmanları,..vb) için güvenli olmalıdır. Kozmetik ürünler uygulamada nadiren ciddi tehlike oluştururlar. Ancak kozmetiklerin koşulsuz güvenli olduğu anlamı çıkarılmamalıdır. Günümüzde özellikle kişisel temizlik ve bakım ürünleri geniş kapsamda nüfusun bir çok kesimi tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Kozmetik ürünlerin ani etkileri ( tahriş gibi) ve olası uzun dönem etkileri ve insan ömrü boyunca yaygın biçimde kullanıldıkları da dikkate alınarak piyasaya arz edilmeden önce bir kozmetik ürünün güvenlik sorumlusu tarafından güvenlik değerlendirmesinin yapılması önemli bir gerekliliktir. Bununla birlikte kozmetik ürünün tüketiciye sunulmasından sonra kullanım sırasında da mümkün olduğunca ürünün güvenliği izlenmelidir. Kozmetik ürünün kullanımı sonucunda ortaya çıkabilecek istenmeyen etkilerin raporlanarak ürün bilgi dosyasında yer alması ve ciddi istenmeyen etkiler oluştuğunda olabildiğince hızlı tedbir alınarak Bakanlığa bildirilmesi ile etkin bir izleme mekanizması kurulması gerekmektedir. Etkin bir izleme mekanizması ürün güvenliğinin sürekliliğinin sağlanması ve güvenlik bilgilerinin güncellenmesi açısından önemlidir. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 3
4. KOZMETĠK ÜRÜN GÜVENLĠK RAPORU Ürün bilgi dosyasında Kozmetik Ürün Güvenlik Bilgileri başlığı altında yer alması gereken bilgiler aşağıdakileri içermelidir. Kısım A KOZMETĠK ÜRÜN GÜVENLĠK BĠLGĠSĠ 1. Kozmetik Ürünün Kalitatif ve Kantitatif Kompozisyonu Ürün bileşenlerinin; - Kimyasal tanımı: Kimyasal adı, INCI, CAS, EINECS/ELINCS isimleri, - Kullanım amacı, - Parfüm ve aromatik bileşenlerin adı, kod numarası ve tedarikçinin kimliği. 2. a) Kozmetik ürünün fiziksel/kimyasal karakteri Fiziksel ve kimyasal karakteristikleri: Ürünün niteliğine ve teknolojisine göre renk, koku, görünüm, ph, yoğunluk, viskosite gibi spesifikasyonları, kabul kriterlerive test metodları (tablo halinde verilmelidir) b) Dayanıklılık / Kararlılık (Stabilite) bilgileri Bir kozmetik ürünün normal şartlar altında depolandığı takdirde, başlangıçtaki fonksiyonlarını yerine getirmeye devam ettiği ve güvenli olmaya devam ettiği süre olan minimum dayanma süresinin belirlenmesi için yapılan stabilite çalışmaları, izlenen özellikleri ve test sonuçlarının özetidir. Bu sürenin otuz ayı geçtiği durumlarda ürünün açılmasından itibaren tüketiciye zarar vermeden kullanılabileceği süreye ilişkin stabilite çalışmaları, test metodları ve sonuçları (tablo halinde verilmelidir). 3. Mikrobiyolojik kalite Ürün geliştirme aşamasında ; kozmetik ürünün formülasyonunda bulunması planlanan koruyucunun; etkinliği, depolama ve kullanım süresince ürünün mikrobiyolojik olarak stabilitesini sağlayacağı güvencesinin değerlendirilmesi gereklidir. Bu değerlendirme bir tarama- zorlama (challenge) testi aracılığı ile yapılır. Bu test, ürünün üretiminden normal depolama ve kullanım koşullarında tamamen tüketilinceye kadar bozulma veya enfekte Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 4
olma riskine karşı, formülde yer alan koruyucu(lar) tarafından korunabileceği konusunda bir güvence vermesi nedeniyle, bütün kozmetikler için yapılması zorunluluktur. Tarama testi, bitmiş ürün formülünün yapay kontaminasyona maruz bırakılarak mikrobiyal kontaminasyon riskinin değerlendirilmesine dayanır. Testlerin tekrarlanabilirliğinin sağlanması için kullanılacak mikroorganizmalar Avrupa Birliğinin herhangi bir ülkesinin resmi koleksiyonlarından alınmış suşlardan olmak üzere Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus ve Candida albicans tır.. Günümüzde, spesifik kozmetik bir üründe kullanılan mikroorganizmaların spesifik bir kozmetik ürünü kontaminasyon kapasiteleri, mikroorganizmaların taksonomik statülerine, bunların başlangıç konsantrasyonlarına veya bekletme(inkübasyon) koşullarına ve ıslah ortamlarına oranla tarama testlerinin güvenilirliği ve tutarlılığı için daha önemlidir. Spesifik bir ürünü kontamine etme kapasitesi olan mikroorganizmalar tarama testi için en doğru mikroorganizmalardır. Bunlara ek olarak dahili olarak firmada yaygın görülebilen bakteri ve mantarlar da izole edilip tarama testine ilave edilerek özel amaçlarla kullanılabilirler. Bitmiş kozmetik üründe, koruyucuların veya bileşenlerinin mikrosidal aktiviteleri tarama testleri sırasında dilüsyon, filtrasyon, nötralizanların ilavesi ya da diğer yöntemlerle ortadan kaldırılmalıdır Mikrobiyolojik kontroller ve tarama testleri, teknik personel tarafından uygulanmış/denetlenmiş ve valide edilmiş olmalıdır. Üretici ürününün presevatif etkinliğini deneysel olarak tarama testi ile garantilemek zorundadır.. Göz çevresine, mukozaya uygulanan, hasar görmüş ciltlere, üç yaşından küçük çocuklara, yaşlılara uygulanan, ciddi zayıflamış bağışıklık yanıtı gösteren kişilere uygulanan kozmetik ürünlerin mikrobiyolojik tarama testlerinin sonucunda koloni oluşturabilir mikroorganizma sayısının izin verilen limitlere uygun olması gerekmektedir. Mikrobiyolojik tarama testi sonuçları ve rutin olarak yapılacak mikrobiyolojik testlerin ürün bilgi dosyasının hangi bölümünde olduğu ile ilgili bilgi güvenlik değerlendirmesi raporunda bulunmalıdır. Test mikroorganizmaları, spesifikasyonlar ve test metodları (tablo halinde özet olarak verilmelidir) Bitmiş ürün için kabul kriterleri aşağıdaki gibidir: - Toplam aerob mezofilik mikroorganizma sayısı 1000 cfu/g dan az olmalıdır. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 5
- Toplam küf ve maya sayısı 1000 cfu/g dan az olmalıdır. - Göz çevresi ve bebek ürünlerinde 100 cfu/g dan az olmalıdır. - Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus and Candida albicans adlı patojen mikroorganizmalar bitmiş kozmetik ürün içinde kesinlikle bulunmamalıdır 4. Safsızlıklar, kalıntılar, ambalaj materyali hakkında bilgi - Madde ve karışımların saflıkları. - Yasaklanmış safsızlık kalıntıları varsa, bunların teknik olarak kaçınılmaz olduğuna ilişkin kanıtlar - Ambalaj materyallerinin, özellikle saflığı ve stabilitesi olmak üzere, ilgili özellikleri (tablo halinde verilmelidir) 5. Normal ve makul olarak öngörülebilir kullanım -Gerekçeleri de içeren bu değerlendirme ürün etiketinde yer alan uyarılara ve diğer açıklamalara ışık tutmalıdır. -Ürünün normal ve makul olarak öngörülebilen kullanımları hakkında bilgi. -Ürünün kullanım şekli ve sıklığı hakkında bilgi yer almalıdır. 6. Kozmetik ürüne maruziyet (maruz kalma) Güvenlik değerlendirmesinde kozmetik ürünün amaçlanan kullanımı ve bitmiş ürün formülasyonunun içeriğindeki maddelere sistemik olarak maruz kalma beklentisi göz önünde bulundurulur. Madde 5 teki bulgular dikkate alınarak, kozmetik ürüne maruz kalınma bilgileri aşağıdaki gibi ifade edilmelidir. 1) Uygulama yerleri; 2) Uygulama yerlerinin alanları, ürünün deriye temas edeceği alan ( cm 2 ); 3) Uygulanan ürünün miktarı(g); 4) Uygulama süresi ( ürünün temas süresi ) ve uygulama sıklığı (günde 1,günde 2 ); 5) Normal ve makul öngörülebilir maruz kalma yolları(s) ; 6) Hedeflenen (veya maruz kalan) kişiler. Potansiyel olarak maruz bırakılabilir spesifik diğer popülasyonlar da dikkate alınmalıdır. Örnek: 3 yaş altı çocuklar, yaşlılar,??. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 6
Bu bilgiler belirlenirken, kozmetik ürünün kategorisi, uygulama şekli(sürülerek, sprey, durulanan, durulanmayan..v.b.), içerik maddesinin ürün içindeki konsantrasyonu, temas bölgesi (mukoza membranı, güneşten yanmış cilt..v.b.), dikkate alınmalıdır. Maruz kalınan miktar hesaplamalarında toksikolojik etkiler de dikkate almalıdır (örneğin maruz kalma miktarının derinin birim alanına veya birim vücut ağırlığına göre hesaplanması gerekir). Doğrudan uygulama yolu dışında, maruz kalınan diğer yollar nedeniyle ortaya çıkacak ikincil maruz kalınma olasılıkları da dikkate alınmalıdır (örneğin: spreylerde amaçlanmamış inhalasyon, dudak ürünlerinde amaçlanmamış olarak ürünün yenmesi / yutulması v.s.). Tanecik büyüklüğü nedeniyle maruz kalınma sonucunda ortaya çıkacak muhtemel etkiler özellikle dikkate alınmalıdır. 7. Kozmetik ürün bileģenlerine maruziyet Bölüm 6 daki bilgiler dikkate alınarak, kozmetik ürünün içerdiği maddelere maruziyet ( maruz kalınma) dozu SED(mg/kg vücut ağırlığı/gün) değeri ile ifade edilir ve hesaplama yöntemleri aşağıda verilmektedir. Eldeki veriler ışığında SED iki yöntemle hesaplanabilir. 1) Birim yüzeydeki dermal absorbsiyon miktarı(µg/cm 2 ) biliniyor ise; DAa(µg/cm 2 ) 10-3 mg/ µg SSA (cm 2 ) F(gün -1 ) SED= ----------------------------------------------------------------- 60 SED(mg/kg vücut ağırlığı/gün) : Sistemik maruziyet dozu ( maruz kalma dozu??). DAa(µg/cm 2 ) : Birim yüzeydeki dermal absorbsiyon miktarı (Kullanım koşulları taklit edilerek yapılan deney sonucunda elde edilir) SSA : Bitmiş ürünün temas ettiği cilt yüzey alanı. (Her bir ürün tipi için geçerli SSA değeri Tablo 1 de verilmektedir.) Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 7
F(gün -1 ) : Bitmiş ürünün uygulama sıklığı 60 kg : Standart olduğu kabul edilen insan ağırlığı Tablo:1 Ürün tipine göre maruz kalınan cilt yüzey alanı ve ürün tipine göre uygulama sıklığı Ürün Tipi Banyo, duģ ürünleri Yüzey alanı(cm 2 ) Parametreler Uygulama sıklığı Duş jeli 17500 Toplam vücut alanı 1.43/gün El yıkama sabunu Eller 10/gün Banyo yağı, tuzlar v.s. 16340 Vücut, Baş 1/gün Saç Bakım Ürünleri Şampuan 1440 Eller, Başın ½ si 1/gün Saç kremi 1440 Eller, Başın ½ si 0.28/gün Saç şekillendirme ürünleri 1010 Eller, Başın ½ si 1.14/gün Yarı kalıcı saç boyaları(ve 580 Başın ½ si 1/hafta(20 dakika) losyonları) Oksitleyici/sabit saç boyaları 580 Başın ½ si 1/ay(30 dakika) Cilt Bakım Ürünleri Vücut Losyonu 15670 Tüm vücut alanı 2.28/gün Yüz kremi 565 Başın ½ si 2.14/gün El kremi 860 Eller 2/gün Makyaj Likit fondöten Başın ½ si 1/gün Makyaj temizleyici 565 Başın ½ si 1/gün Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 8
Göz farı 24 2/gün Maskara 16 2/gün Göz kalemi 32 2/gün Ruj 4 2/gün Koku vericiler Deodorant, aerosol, EDT 200 Koltuk altı 2/gün Parfüm sprey 100 1/gün Erkek kozmetikleri Tıraş Kremi 305 Başın dörtte biri 1/gün Tıraş sonrası ürünler 305 Başın dörtte biri 1/gün Güneş ürünleri 17500 Tüm vücut alanı 2/gün 2) Uygulanan ürünün % olarak dermal absorbsiyon miktarı biliniyorsa hesaplama yöntemi; SED=A(mg/kg vücut ağırlığı / gün) C(%)/100 DAp(%)/100 SED(mg/kg vücut ağırlığı/gün) : Sistemik maruziyet dozu. A(mg/kg vücut ağırlığı / gün) : Vücut ağırlığının kg ı başına uygulanan ürün miktarı ile uygulama sıklığına bağlı olarak bir kozmetik ürüne günlük maruziyet (Tablo:2 ye bakınız) C(%) DAp(%) : Maruziyeti hesaplanacak olan maddenin bitmiş ürün içerisindeki yüzde konsantrasyonu. : Ürünün Dermal absorbsiyon yüzdesi (Kullanım koşulları taklit edilerek yapılan deney sonucunda elde edilir.bilinmiyorsa ürünün %100 ünün absorbe olduğu kabul edilir) Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 9
Ürün Tipi KOZMETİK ÜRÜNLERDE Banyo, duģ ürünleri Tablo-2 : Kozmetik ürün tipine göre tahmin edilen günlük maruz kalınma düzeyleri Günlük Olarak Uygulanan Tahmini Miktar Uygulanan rölatif miktar (mg/kgağırlık/gün) Retansiyon Faktörü(Uygulama sıklığı) A(g/gün) Hesaplanmış Günlük Maruziyet Hesaplanmış rölatif günlük maruziyet (mg/kg/ağırlık /gün) Duş Jeli 18.67g 279,2 0.01 0.19 2,79 El Yıkama Sabunu 20.00g - 0.01 0.20 3 Saç Bakımı: Şampuan 10.46g 150.49 0.01 0.11 1.51 Saç Kremi 3.92g - 0.60 Saç Şekillendirme Ürünleri 4.00g 57.40 0.1 0.40 - Yarı Kalıcı Saç 3 5ml (uygulama Hesaplanmış Boyaları(ve - başına) değildir Losyonları) - Oksitleyici/Sabit Saç Boyaları Cilt Bakımı 100ml (uygulama başına) - 0.1 Hesaplanmış değildir Vücut losyonu 7.82g 123.20 1.0 7.82 123.20 Yüz Kremi 1.54g 24.14 1.0 24.14 El Kremi 2.16g 32.70 1.0 2.16 32.70 Makyaj Liquid fondöten 0.51g 7.90 1.0 0.51 7.90 Makyaj temizleyici 5.00g - 0.1 0.50 8.33 Göz farı 0.02g - 1.0 0.02 0.33 Maskara 0.025g - 1.0 0.025 0.42 Göz kalemi 0.005g - 1.0 0.005 0.08 Ruj 0.057g 0.90 1.0 0.057 0.90 - Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 10
GüneĢ losyonu için Günlük 18.0 g lık uygulama gerçek değer olarak farz edilmektedir. Bazı kozmetik maddeleri için, tek bir ürün tipinde maruz kalınan değerler Tablo 2 te açıklanmıştır, fakat bu tüm bileşenlere olan maruziyeti açıklamayabilir, kesin bir olasılıktan beri bunlar sadece bitmiş kozmetik üründe değil, aynı tüketici tarafından kullanılan çok sayıda kozmetik ürün için de gözden geçirilecektir. Bu toplam maruziyet güncel vakalardan kaynak alınarak tayin edilmiştir. Koruyucular için spesifik bir durumda, bir insanın cildine günlük uygulayabileceği tüm kozmetik ürünler için global günlük maruz kalma dozu hesaplanması önerilmektedir. En son maruz kalınan değerler ve tüketicinin kullandığı kozmetik ürünlerden aynı koruyucuyu içeren en kötü vaka senaryosu dikkate alınarak, 17.4 g/gün veya 269 mg/kg bw/gün toplam değeri, MoS hesaplanmasında kullanılmak zorundadır. Güneş koruyucuları, yılın belli dönemlerinde kullanıldığı için bu listede yer almamaktadırlar. Hesaplamada kullanılan değerler aşağıdaki tabloya yansıtılmalıdır. Maddenin INCI adı Konsantrasyonu C(%) Retansiyon faktörü (1) (deride tutulma değeri) Dermal absobsiyon DAa(µg/cm 2 ) Dermal absobsiyon oranı DAp(%) SED(mg/kg vücut ağırlığı/gün) (1) Uygulamanın ıslak cilde yapılması, ürünün durulanması veya direkt uygulanıp cilt üzerinde bırakılması gibi kullanım şekline göre Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 11
8. Kozmetik ürün bileģenlerinden hareketle bitmiģ ürün güvenlik profili a) Formülde yer alan maddelerin toksikolojik profili Kozmetik ürünlerin bitkilerden, hayvanlardan ve mineral kaynaklardan elde edilen maddelerin kullanımıyla oluşmuş binlerce yıllık geçmişi vardır. Günümüz teknolojisinde bir çok sentetik kimyasal maddeler de kozmetik ürünlerin içerdiği maddeler arasına girmiştir. Bitmiş ürün üzerinde güvenlik değerlendirmesi yapılabilmesi için içeriğinde yer alan tüm maddelerinin her birinin toksikolojik profili incelenmelidir. Toksikolojik profil değerlendirilirken aşağıdakilerden kaynaklanan herhangi bir muhtemel etki üzerinde özellikle durulur: - Nanomateryaller de dahil olmak üzere, partikül büyüklükleri - Kullanılan maddelerin ve hammaddelerin safsızlıkları ve maddelerin birbiri ile etkileşimi. - Yapılan karşılaştırmalı değerlendirmeler uygun şekilde doğrulanır, kanıtlanır ve gerekçelendirilir. - Bilginin kaynağı açıkça tanımlanır. Bir maddenin toksikolojik profili incelenirken; NOAEL değerler; Toksikolojik yapısı; Hedef bölge; Etki mekanizmaları ve yapı etki ilişkisi(qsar) Dermal absorbsiyon miktarının veya yüzdesinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu bilgiler aşağıdaki araştırmalar sonucunda belirlenebilir. Akut toksisite Kronik toksisite Sub-kronik toksisite 28 gün tekrarlanan toksisite 90 gün tekrarlanan toksisite Dermal absorbsiyon Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 12
Teratojenisite ve Reprodüktif toksisite Toksikokinetik Mutagenisite Karsinojenisite Cilt iritasyonu Göz iritasyonu (mukoza iritasyonu) Cilt hassasiyeti, ciltte duyarlaştırma Fototoksisite & fotomutajenisite İnsan dataları Bu testleri uygulayan birimler GLP (Doğru laboratuvar uygulamaları) prensipleri ile uyum içinde olmalıdır. Bitmiş çalışmalar ve sağlanan sonuçlar açıklanırken testlerin bitmiş ürün içinde kullanılacak madde ile aynı fiziksel ve kimyasal özelliklerdeki maddeler kullanılarak yapıldığı belirtilmelidir. Bazı durumlarda, örneğin bitmiş ürün formülasyonunda kullanılan çözücüler, toksisite çalışmalarında kullanılandan farklı ise ve muhtemelen bazı içerik maddelerinin cilde nüfuzunu ya da tahriş edici özelliğini artırıcı etkisi varsa daha iyi bir güvenlik değerlendirmesi için ek bilgiler gerekir. İçerik maddelerinin toksikolojik etkiye neden olma olasılığı veya içerik maddeleri arasındaki etkileşim sonucu oluşan bir toksikolojik durum mevcutsa bitmiş ürüne ait özel toksikolojik bilgiye ihtiyaç duyulur. Bir içerik maddesine dair azaltılmış absorbsiyon yada düşük tehlike iddiasında bulunuyorsa, formülasyona göre bu iddia somut verilerle desteklenmelidir. İçerik maddelerinin bileşimi toksikolojik etki yaratacak yeni bir madde oluşumuna olanak veriyorsa bitmiş ürün hakkında ek toksikolojik bilgiye ihtiyaç duyulacaktır. Güvenlik aralığının(mos) hesaplanması: Bütün belirgin absorbsiyon yolları dikkate alınarak ve deneyler sonucu gözlemlenen toksikolojik veriler ışığında belirlenen (NOAEL) değerine dayanarak sistemik etkiler ve güvenlik marjı (MoS) hesaplanır. Bu değerlendirme yapılamıyor ise nedeni uygun bir şekilde gerekçelendirilmelidir. NOAEL MoS= ---------------------- 100 SED Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 13
Maddelerin toksikolojik güvenlik marjı(mos değeri) 100 ün üzerinde olan ürünler güvenli kabul edilir. Burada güvenlik ile tanımlanmış koşullar altında bir maddeye maruz kalınması durumunda olumsuz etkilerin oluşmayacağının uygulamalı olarak kesin bir şekilde kanıtlanmış olması durumu ifade edilmektedir. Kozmetik ürünün içerdiği maddelerin toksikolojik profili değerlendirilirken lokal toksisite değerlendirmesi (mukoza, deri ve göz iritasyonu), deri hassasiyeti ve UV absorbsiyonu durumunda ışıkla indüklenen toksisite konularına özel önem verilmelidir. Hesaplamada kullanılan değerler aşağıdakitabloya yansıtılmalıdır. Alınan bilginin kaynağı dipnot olarak belirtilmelidir. Maddenin INCI adı SED (mg/kg vücut ağırlığı/gün) NOAEL (mg/kg/ vücut ağırlığı) MoS (NO(A)EL/SED) Toksikolojik değerlendirme (Varsa LD50 değeri, Maddenin MSDS inde yer alan toksikolojik bilgiler..vb.) Formülasyondaki her ürün bileşeni için bu değerlendirmenin yapılması gerekmektedir. Örnek Değerlendirme: %5 Zinc Pyrithione içeren şampuanın değerlendirilmesi aşağıdaki gibi olmalıdır. Zinc Pyrithione ile ilgili olarak Avrupa Birliği Komisyonu Bilimsel Komitesi (SCCS) bilimsel görüş dokümanında yer alan referans bilgilerinde aşağıdakiler verilmektedir: Zinc Pyrithione perkutan absorbsiyonu: 0.03 ile %3,4 arasında değişmektedir. (Hesaplamada %3,4 kabul edilmiştir. Güvenlik değerlendirmesi hesaplarında absorbsiyonun en yüksek olduğu değer kabul edilir.) NOAEL: 5mg/kg/d A(mg/kg vücut ağırlığı/gün): Tablo 2 den alınmıştır. SED= A(mg/kg vücut ağırlığı / gün) C(%)/100 DAp(%)/100 SED= 1,51 5(%)/100 3,4(%)/100 SED= 0,002567 mg/kg bw/gün Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 14
MoS= NOAEL/SED MoS=5/0,0026= 1923>100 olduğundan bu maddenin bu formülasyonda ve bu ürünün kullanım şekli ile kullanımı güvenlidir. Tüm ürün bileşenlerinin NOAEL değerinin bulunması mümkün olmayabilir. Bu durumda alternatif yöntemler kullanılarak NOAEL değerleri tahmin edilmelidir. Bir formülasyonda bulunan ürün bileşenlerinin MoS değeri büyük oranda hesaplanabilmişse o oranda iyi bir güvenlik değerlendirmesi yapılmıştır anlamı taşır. Özellikle de aktif maddelerin MoS değerlerinin hesaplanabilmiş olması önemlidir. Ancak NOAEL değerlerine ulaşılamadığından ürün bileşenlerinin MoS değerleri büyük oranda hesaplanamıyor ise bu değerlendirme ürünün uygulama yerine ve öngörülen kullanımına göre cilt iritasyonu, göz iritasyonu (mukoza iritasyonu), cilt hassasiyeti testleri ile desteklenmelidir. Parfüm, EDT ve kolonya tipi ürünlerde bitmiģ ürün güvenlik profili Gizlilik ilkesi nedeniyle bir esansın içeriğindeki bütün hammaddelerin ve bu hammaddelerin miktarları sadece parfüm üreticisinin ve yetkilendirdiği personel tarafından bilinebilir. Bu nedenle Parfüm, EDT ve kolonya tipi ürünlerde esansların bitmiş ürünlerdeki güvenlik değerlendirmelerinin esans üreticisi tarafından yapılması ve Kantitatif Risk Analizine (QRA) ilişkin belgenin ve parfüm bileşenlerinin IFRA uygunluk sertifikası, IFRA kategori ve kullanım oranı bilgisi, yetkili kişinin ismi ve imzası ürün güvenlik bilgileri arasında bulunması zorunludur. b) Maddelerin mevzuata uygunluğunun kontrolü Ürünün formülasyonuna giren tüm maddelerin Kozmetik Yönetmeliğinin teknik eklerine uygunluğu değerlendirilmelidir. Ürün içerisinde; - Kozmetik Yönetmeliği Ek III listesinde yer alan maddeler var ise formüldeki konsantrasyon yüzdeleri ve limitlere uygunluğu kontrol edilir. - Boyar maddelerin uygunluğu Ek IV, - Koruyucuların uygunluğu Ek VI - UV filtrelerinin uygunluğu Ek VII de belirtilen limit ve şartlar dikkate alınarak değerlendirilir. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 15
Ayrıca ürün ambalaj bilgilerinde yer alması gereken uyarılar içinde bu limit ve şartlar dikkate alınmalıdır. Ambalaj üzerinde yer alması gereken bilgilerinin uygunluğu Kozmetik yönetmeliğine göre değerlendirilir. Eklere uygunluk bakımından yapılan değerlendirme aşağıda yer alan tabloda belirtilmelidir. Maddenin formüldeki sırası Maddenin INCI adı Maddenin Yönetmelikte belirtilen limiti Maddenin bitmiş üründeki konsantrasyonu(%) Kullanım şartları ve uyarılar Uygun olup olmadığı 9. Ġstenmeyen etkiler ve ciddi istenmeyen etkiler Kozmetik ürün -veya ilgili olduğunda- diğer kozmetik ürünlerle ilgili, istenmeyen etkiler ve ciddi istenmeyen etkiler hakkındaki bütün veriler erişilebilir olmalıdır. İstatistiki veriler de dahil olmak üzere tüm istenmeyen ve ciddi istenmeyen etkilere dair bilgilerin ürün bilgi dosyasında bulunması zorunludur. 10. Kozmetik ürün hakkında bilgi Güvenliğe ilişkin diğer bilgiler, örneğin gönüllü insanlarla yapılmış mevcut çalışmalar veya diğer ilgili alanlarda gerçekleştirilen risk değerlendirmelerinin uygun bir şekilde teyit edilmiş ve doğrulanmış olan bulguları. Kozmetik ürünün güvenliğine ilişkin yapılmış diğer çalışmalar da bu başlık altında dosyada yer almalıdır. Bunlar; güvenlik iddialarını kanıtlayan in-vivo ve in-vitro çalışmalar, literatür örnekleri, hipersensitivite testleri ve diğer dermatolojik testlere ilişkin çalışmalar ve ürün ambalaj bilgileri arasında iddiaları belirtilmiş ise dosyada bulunması zorunludur. Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 16
Kısım B KOZMETĠK ÜRÜN GÜVENLĠK DEĞERLENDĠRMESĠ 1. Değerlendirme kararı Kozmetik ürünün güvenli olduğuna dair beyan ve değerlendirmenin sonuç bilgileri bu bölümde yer almalıdır 2. Etikette verilen uyarılar ve kullanma talimatları Etikette herhangi bir uyarı ve kullanma talimatının gerekliliği konusunda beyan. 3. Gerekçelendirme 1. Kısımda ortaya koyulan değerlendirme sonucunun ve 2. Kısımda ortaya koyulan beyanın temelini oluşturan bilimsel gerekçelendirmenin açıklanması. Bu açıklama Bölüm A da ortaya koyulan açıklayıcı bilgilere dayandırılır. İlgili hallerde, güvenlik marjı hesaplanır ve yorumlanır. Diğerlerine ilaveten, üç yaşın altındaki çocuklar üzerinde kullanılması amaçlanan ve yalnızca dış genital bölge temizliği için kullanılması amaçlanan kozmetik ürünlere ilişkin spesifik bir değerlendirme yapılır. Kozmetik ürünün içerdiği maddelerin olası etkileşimleri değerlendirilir. Farklı toksikolojik profillerin değerlendirilmesi ve değerlendirilmemesi, gerektiği şekilde gerekçelendirilir. Dayanıklılığın (stabilitenin) kozmetik ürünün güvenliği üzerindeki etkisi, uygun şekilde değerlendirilir. 4. Güvenlik Değerlendirmesini yapan kiģi ile ilgili bilgiler ve Bölüm B nin onayı Güvenlik Değerlendirme raporunu hazırlayanın ismi ve adresi, Güvenlik değerlendirmesini yapanın ( Güvenlik değerlendiricinin) diploması ve yeterli tecrübesi olduğuna ilişkin bilgiler ve belgeler.(kozmetik Yönetmeliği 12inci maddesinde belirtilmiştir) Güvenlik değerlendiricinin imzası ve tarih Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 17
KAYNAKLAR 1. Kozmetik Yönetmeliği, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi,2005 2. The SCCS's Notes Of Guidance For The Testing Of Cosmetic Ingredients And Their Safety Evaluation,7th Revision, Avrupa Komisyonu tüketici güvenliği bilimsel komitesi, 2010 3. Kozmetiklerde Risk Değerlendirmesi eğitim notları, S.R. COTTE,2011 4. Kozmetik ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetiminde Risk Değerlendirmesi eğitim notları, J.J. BOURGOIS,2011 5. 1223/2009 Kozmetik Tüzüğü, Avrupa Birliği Komisyonu Resmi Gazetesi, 2009 6. Guidelines for the Safety assessment of Cosmetic Products, The European Cosmetic Association(COLIPA),1997 Tel: (0 312) 218 32 31 Fax : (0 312) 218 34 60 Sayfa 18