HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE CAD SİSTEMLERİNİN KULLANIMI ( NOVOCUT ÖRNEĞİ ) Öğr. Gör. Çiğdem DURSUN 1 Öğr. Gör. Filiz AKIN 2 1 Düzce Üniversitesi Düzce Meslek Yüksekokulu / DÜZCE 2 Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Meslek Yüksekokulu / BOLU 1 cigdemdursun@gmail.com 2 akin_f@ibu.edu.tr Özet Küreselleşen dünya da moda sektörü, en hızlı değişen sektörlerden biridir. Konfeksiyon ve giyim sektöründe kumaşın tasarımı, model ve giysi tasarımı, renk uygulamaları ve koleksiyon hazırlamak önemli yer tutmaktadır. Dünya ekonomisinde rekabet edebilmek için üretime hazırlanacak modellerin kısa sürede ve düşük maliyetle elde edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla CAD( Bilgisayar Destekli Tasarım ) sistemi geliştirilmiştir. CAD sistemleri bir tasarımın oluşturulması, düzeltilmesi, iyileştirilmesi ve sunulması için bilgisayar olanaklarının kullanılmasıdır. Hazır giyim sektöründe farklı özelliklere sahip birçok CAD sistemi kullanılmaktadır. Bu çalışmada NovoCut bilgisayarlı kalıp hazırlama ve çizim sistemi incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Bilgisayar destekli tasarım, Giysi Tasarımı, Kalıp Hazırlama Abstract Fashion sector is one of the highest changed sector in the globalised world. Fabric designing, model and clothes designing, colour application and cullection preparing take important place in ready- made clothes sector. Models prepared for production should be produced in short time and economically to make competion in the world economy. CAD system has been developed for this objective. In the CAD systems, computer facilities are used to make designing, correction, optimisation and presentation. A variety of different featured CAD systems are used at the ready-made clothes sector. In this study, computer based preparing and designing system has been examined. Key Words: Computer Aided Design, Fashion Design, Forming The Pattern Giriş Sözlük anlamı olarak giyilecek şeylerin tümü, giyilecek şey olarak ifade edilen giyim; medeniyetlerin ilerlemesiyle toplumların yapılarına ve kültürlerine göre değişik şekiller almış giysiler bütünüdür. İnsanların üç temel ihtiyaçlarından biri olan ( beslenme-barınmaörtünme ) giyinme; ilkçağlardan itibaren medeniyetlere göre farklılıklar sergilemektedir. Bir ulusun, bir halkın, bir yörenin hatta etkin bir grubun bile kıyafetlerindeki farklılıklar ilk bakışta farkedilmektedir. Bu değişikliğin oluşmasının en önemli faktörlerini; kişilerin yaşamlarını sürdürdükleri yörenin coğrafi konumu, iklimi, yaşam tarzları, sosyal yapıları, dini inançları, adetleri, kültürel, ahlaki ve estetik değerleri oluşturmaktadır. ( 1 ) Günlük yaşantımızda önemli bir yeri olan giyim, zaman içerisinde; Hazır Giyim olarak adlandırılan büyük bir sektör haline gelmiştir. Hazır Giyim; standart ölçülere göre, seri halde üretim yapılan giysiler bütünüdür. Son yıllarda, dünya ekonomisinde rekabet edebilmek için hazır giyim üreticileri; kısa zamanda, düşük maliyetle, kaliteli üretim yapmak zorundadırlar. Beğenilerin hızla değiştiği, rakiplerin pazara ardı ardına yeni modeller sürdüğü günümüzde, konfeksiyon pazarında bir paya sahip olabilmek için çok sayıda ürün geliştirmek ve üretim sürecini kısaltmak
gerekmektedir. Hazır giyim üretimi, üretim öncesi hazırlık ve üretim olmak üzere başlıca iki aşamadan meydana gelmektedir. Bu aşamalardan üretim öncesi hazırlık, oldukça zahmetli, emek yoğun ve uzun süre isteyen bir aşamadır. Eski yıllarda hazır giyim ürünü, geliştirme masraflarını çıkarmaya yetecek sürede pazarda yer alabilmekteydi. Ancak rekabetin arttığı günümüz koşullarında, ürünün pazarda kalma süresi oldukça kısalmıştır. Bütün bu gelişmeler, sanayinin her alanında olduğu gibi konfeksiyon sektöründe de hem üretim öncesi hazırlık döneminde hem de üretim aşamasında bilgisayar sistemlerinin kullanılmasının gerekli olduğu gerçeğini ortaya koymuştur. Bu amaçla geliştirilmiş olan CAD ( Computer Aided Design Bilgisayar Destekli Tasarım ), bir tasarımın oluşturulması, düzeltilmesi iyileştirilmesi, çözümlenmesi ve sunulması için bilgisayar olanaklarının kullanılması olarak tanımlanmaktadır. (2) Materyal ve Yöntem Bu çalışmada Bilgisayar Destekli Kalıp Tasarımı Programlarından biri olan NovoCut programı materyal, bu program kullanılarak baz temel etek kalıbı hazırlama ise yöntem olarak belirlenmiştir. NOVOCUT Programı Hakkında Bilgi NovoCut Konstrüksiyon Yeni konstruksiyon ve kalıpların digiti Çeşitli model konstruksiyonun da otomatik seri değerinin verilmesi ve değişikliklerin kolay yapılması Model konstruksiyon ve çizimlerin yüksek verimlilikte çıktısının alınması Kolay kullanılabilir fonksiyonlar, örneğin: Modeli ve serisini kopyalama Pli yapabilme Pens yapabilme ve taşıyabilme Otomatik katlama yapabilme Seri orantısı ve taşıması yapabilir NovoCut Kalıp Yaratma Daha önce hazır olan konstruksiyonların kullanımı veya kendi konstruksiyonların oluşturulması ve bunlardan model çeşitleri-yaratmak Ölçüm tablosunun kişiye özel ve standart olarak düzenlenmesi Çabuk öğrenme, kolay kullanım kolay anlaşılan fonksiyonlar ve şekil örnekleri öğrenebilme kullanabilme NovoCut Teknik Kart ve Dikiş Talimatı Model çizimi,yıkama talimat ve sembollerin yapılması Pastal hesapları Bütün kalıp tarifi ve parametrelerin ayarlanması Modelin dikim sırasına göre monte şeklinin gösterilmesi Semboller şeklinde dikiş şekillerinin örnekleri NovoCut Asorti Hazırlama Modele ait asortilerin: maximum beden sayısı, maximum pastal uzunluğu yerleştirme ve stratejilerinin belirlenmesi, Malzeme artikellerinin: maximum kumaş yüksekliği, malzeme genişliği, yerleştirme. NovoCut Pastal Merdiven pastal oluşturulması, Kalıplarının bloklarının oluşturulması, çekme payının verilmesi Referans resimlerinin değiştirilmesi, kareli pastalların hazırlanması, yüksek verimlilikte otomatik pastal. NovoCut Plotter ve Cutter Kullanımı Plotter:Tek kalıp, Serili PastalStandart yüzeyler: AAMA,DXV,HPGL,ASCII Kesmek için otomatik data aktarımı Karton şablonlarının kesilmesi
NovuCut Sistem Configurasyon Tek kullanımlı sistem Tek kullanıcılı, ploter PC ve büyük ebatlarda ploter Çok kullanıcılı sistem, uzaktan data aktarımlı NovoCut Sistem-Teknik Özellikleri IBM seviyesinde hardware Standart kesim ve formatları (AAMA,HPGL,ASCII) Çalışılan program Windows 95,98,NT,XP Dataların internet üzerinden data aktarımı (3) NOVOCUT Programı İle Temel Etek Çizimi İşlem Basamakları Yönetim Alan MYO Ölçü Tablosu MYO Temel Etek Form MYO Temel Etek Klasik Temel Etek Tip Baz Etek Konstrüksiyon Ölçü Tablosu MYO Temel Etek Klasik Temel Etek Beden İçin Ölçü Tablosu: Şekil 1. NovoCut Kalıp Hazırlarken Kullanılan Ölçü Tablosu Dosya Kaydet Farklı 38 beden OK Serilendirme için girilen 38 beden ölçülerin üzerine serilendirmesi yapılacak 36 ve 40 beden ölçülerde aynı şekilde girilir. Konstrüksiyon Aç MYO Baz Etek Konstrüksiyona Temel Etek Çizimi yazılır. Karşımıza çalışmak istediğimiz bedenlerin olduğu pencere gelir. 38 beden seçilip Okeylenir. Konstrüksiyon Kalıp Yeni Yeni kalıp oluştur Temel Plan yazıp Okeylenir. Böylece ekranda çizim için ilk nokta belirlenmiş olur. Konstrüksiyondan beden seçilince ölçü tablosu gelir. İlk noktadan aşağı y yönünde ht ölçüsü, lg ölçüsü noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile 2. ve 3. noktalar belirlenir. Ve bu noktalara noktaya yazma fonksiyonu ile numara verilir. 1 ve 2, 2 ve 3 noktaları doğru çiz fonksiyonu seçilerek birleştirilir. 1. noktadan noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile x yönünde hu/2 ölçüsü girildikten sonra 1 ve 4 noktası doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilir. 1 ve 4 noktaları arasındaki doğru doğru paralel kaydır fonksiyonu ile 2 ve 3 noktalarına taşınır. Böylece 4,5,6 noktaları bulunmuş olur. Belirlenen noktalarda doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilir.
1-4, 2-5, 3-6 noktaları doğruyu bölümle fonksiyonu kullanılarak ikiye bölünür. Bulunan bu noktalar doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilerek 7,8,9 noktaları bulunmuş olur. 7 noktasında +y yönüne 10 mm nokta atılır. Bu nokta 7 noktası ile birleştirilerek 10 noktası bulunur. 10 noktasından +x ve x yönüne ypg/2 formülü noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile işaretlenir doğru çiz fonksiyonu ile bu noktalar birleştirilerek 11 ve 12 noktaları bulunur. 8 noktasından +y yönüne noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile 50 mm doğru üzerinde nokta atılarak 13 noktası belirlenir. 11ve 13 noktaları arası eğri çiz fonksiyonu ile düzgün kalça formu verilerek çizilir. Bu eğri eğri uydur fonksiyonu ile 12 ve 13 noktalarına taşıyıp eğri aynala fonksiyonu ile de düzeltilir. 11-13, 12-13 kalça kavisi çizgilerinin 7 noktasından uzanan doğruyla kesiştiği yerleri kesim noktası-doğru-eğri fonksiyonunu kullanarak 14 ve 15 noktaları bulunur. 1 ve 14 noktaları arası doğru bölümle fonksiyonu ile ikiye bölünüp 16 noktası bulunur. 16 noktasından kalça düşüklüğü çizgisine dikme fonksiyonu kullanılarak 17 noktası bulunur. Şekil 2. NovoCutta Temel Etek Çizimi 16 ve 17 noktaları arası doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilir.16 ve 17 noktalarının bulunduğu doğru yardımcı çizgi fonksiyonu ile yardımcı çizgi yapılır. 16 noktasından y yönünde noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile arka pens boyu 140 mm girilir ve 18 noktası bulunur. 16 noktasından x ve +x yönüne noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile apg/2 noktası işaretlenir 19 ve 20 noktaları bulunur. 18 ile 19, 18 ile 20 noktaları doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilerek arka pens çizim 11 noktası ile 20 noktası eğri çiz fonksiyonu ile birleştirilerek arka bel çizimi 15 noktasından x yönüne noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile 90 mm belirlenerek 21 noktası bulunur. 21 noktasından aşağıya dikme fonksiyonu kullanılarak 22 noktası bulunur. Bu noktalar doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilir. yardımcı çizgi fonksiyonu ile yardımcı çizgi yapılır. 21 noktasını y yönüne 80 mm noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile 23 noktası bulunur. 21 noktasından x ve +x yönünde noktayı X-Y yönüne koy fonksiyonu ile öpg/2 kadar işaretlenerek 24 ve 25 noktaları bulunur.
23-24, 23-25 noktaları doğru çiz fonksiyonu ile birleştirilip ön pens çizimi 12 ve 24 noktaları arası eğri çiz fonksiyonu kullanılarak birleştirilir ve ön bel çizimi Şekil 3. NovoCutta Etek Serisinin Gösterilmesi Sonuç Bu çalışmada CAD sistemlerinden NovoCut çizim programı örnek etek kalıbı çizim programı üzerinde incelenmiştir. Bu çizim sırasında NovoCut çizim programının elle çizim yapılmasına göre daha kısa sürede elde edildiği görülmüştür. Ayrıca etek çizimi bir kere yapıldıktan sonra serilendirilmesinin yapılması ve model uygulanması da kolaydır. Yapılan çalışma sonucunda bu program işletmelerde en önemli faktörlerden birisi olan zaman faktörünün en verimli şekilde kullanılması için bize olanak sağlamaktadır. Rekabetin önemli olduğu günümüzde hazır giyim sanayinin gelişen teknolojiye ayak uydurabilmesi için CAD sistemlerinin kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Hazır giyim sanayin de birçok firmanın geliştirdiği CAD sistemleri, temelde birçok benzerlikler göstermektedir. Konfeksiyon üreticileri, kullanacakları CAD sistemini seçerken: çalıştıkları ürün dağılımına, CAD sisteminin firmaya sunduğu servis koşullarına, programı kullanacak elemanın bilgi birikimi dikkate alarak seçim yapmalıdırlar. Kullanılacak olan CAD sistemi beraberinde bu sistemi kullanacak eğitimli eleman ihtiyacını doğurmaktadır.cad sistemlerini kullanacak firmalarda eğitimli eleman bulunmadığı takdirde yalnızca gelişmiş teknolojileri almak rekabet ortamında bir şey ifade etmeyecektir. Hazır giyim sanayinde bu teknolojiyi kullanabilecek uzman personel bulunmalıdır. Bu bağlamda uzman eleman ihtiyacını karşılayabilmek için özellikle MYO larında CAD sistemlerin kullanılmasına yönelik eğitim programları verilmesi önerilmektedir. Kaynakça 1. Pamuk, B. 2002. Temel Dikiş ve Uygulama Teknikleri, Yapa Yayınları, İstanbul, s-9 2. Şen, A.Öndoğan, Z. Hazır Giyim Sektöründe CAD Sistemlerinin Kullanımı, 3. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sempozyumu, Muğla, s-416 3. http://www.kecoglumakina.com/urunler.htm