İNM 101: İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ MESLEĞİ HAKKINDA GENEL BİLGİ Dr. Dilek OKUYUCU İnşaat Mühendisi Kimdir? İnşaat Mühendisliği, bilinen tüm mühendislik dalları arasında en eski ve köklü mühendislik disiplinidir. İnşaat Mühendisi Kimdir? İnşaat mühendisliği, malzeme ve tekniği en iyi şekilde bir araya getiren, yapıların plan, proje, yapım ve denetlenmesiyle uğraşan temel mühendislik dalıdır. 1
İnşaat Mühendisi Kimdir? HENDESE : Hesap yapmak MÜHENDİS : Hesap yapan, problem çözen kişi İnşaat Mühendisi Kimdir? Civil Engineer : İnşaat Mühendisi engine + er : engineer civil: askeri olmayan, medeniyete dair ingenuity : DEHA, pratik zeka, beceriklilik, maharet İnşaat Mühendisi Kimdir? EMNİYET EKONOMİ ESTETİK 2
İnşaat Mühendisi Kimdir? İnşaat mühendisliği mesleğinin geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir. TARIMSAL FAALİYETLERİN DOĞURDUĞU SONUÇLAR Yazı, sayı ve ölçü kavramının gelmesi Aritmetik, geometri ve takvimin bulunması, kullanılması ve geliştirilmesi Şehirleşmenin başlaması Sulama kanalları, konut ve benzeri yapılar gibi inşaat mühendisliğiyle ilgili ilk çalışmaların başlaması Plân-proje kavramlarının (gerçek boyutların belirli bir ölçekte küçültülerek çizilmesi) oluşması 3
İnşaat mühendislik biliminin ilk örnekleri, M.Ö.4000 ve M.Ö.2000 yılları arasında Antik Mısır ve Mezopotamya (Eski Irak) bölgelerinde, insanların göçebe hayatı terk ederek, barınak yapımı ihtiyacı doğduğu sıralarda başlamış olabilir. Bu süre zarfında, tekerlek ve yelken gelişimiyle birlikte ulaşım, önemi gitgide artan bir ihtiyaç haline gelmiştir. Modern zamanlara kadar inşaat mühendisliği ve mimarlık arasında net bir ayrım olmadığı ifade edilmelidir. Dönemin inşaat mühendisleri ve mimarları için genellikle aynı kişiye atıfta bulunularak birbirinin yerlerine kullanılmıştır ki; buna en çarpıcı örnek olarak büyük yapım ustası mühendis- Mimar Sinan gösterilebilir. Mısır'daki piramitlerin yapımı (yaklaşık M. Ö.2700-2500) büyük yapı inşaatlarının ilk örneklerindendir. Öyle ki; Mısır da basamaklı Saggarah piramidinin ve çevresindeki tesislerin yapımını yöneten ve firavun Zoşer in başbakanı olan Imhotep ilk mühendislerden ve ilk inşaat mühendislerinden sayılmaktadır. 4
M.Ö.1000 yıllarında Asur da askeri mühendislik doğmuştur. Savaş, bilim ve mühendislik arasındaki ilişki günümüzde de devam etmektedir. Mühendislik ve bilim alanındaki araştırmalar genellikle askeri amaçlara yönelik olmaktadır. Ancak askeri amaçla elde edilen bilimsel sonuçlar ister istemez sivil hayata da yansımaktadır. Buna örnek olarak Romalıların yapmış olduğu yolları, köprüleri ve su kemerlerini, liman ve kanalları göstermek mümkündür. Rönesans (14. yy - 17. yy) hareketi yeni bir mühendis tipi oluşturmuştur: Mühendis-Mimar-Sanatçı. Bunun Batı daki en tipik örneği Leonardo da Vinci dir 1700 lü yıllarda Fransa da yol ve köprü yapımına ağırlık verilmiştir. İngiltere de de köprü, kanal ve su yapıları alanlarında gelişmeler olduğu halde esas gelişmeler metalürji ve makine alanlarında olmuştur. Otomatik ve mekanik dokuma tezgâhları geliştirilmiştir. Yüksek fırınlar yapılmış çelik üretimi artmıştır. Buhar makinesi geliştirilmiştir. Buhar makinesinin icadının doğal sonucu olarak demiryolu taşımacılığı başlamıştır. 19. Yüzyıl elektrik alanında yapılan buluşlar bakımından da zengindir. Telgraf (Amerika-1844), Telefon (Amerika-1876), Gramofon (Amerika- 1877), Elektrik Ampulü (Amerika-1878), Elektrikli Lokomotif (Almanya- 1879), Alternatif Akımlı Elektrik Santralı (1886), Su Kuvvetlerinden Elektrik elde edilmesi yani hidroelektrik santralı (Amerika,Niagara- 1895). 5
19. YY Eiffel Kulesi (Fransa) - 21. YY Millau Viyadüğü (Fransa) Orta Ayak Yüksekliği Mühendisliğin bu genel tarihi içinde 18. yüzyıla kadar İnşaat Mühendisliği diye ayrı bir mühendislik dalına rastlanmamaktadır. O zamana kadar mühendisler askeri amaçlar için çalışan, kendileri de asker olan kişilerdir. 18. asrın ortalarında sadece askeri amaçlar için kullanılmayan ve yapımında işçi olarak askerlerden yararlanılmayan bazı mühendislik yapılarının, örneğin yolların yapıldığı görülmektedir. Eddystone Feneri ni inşa eden John Smeaton, kendi kendine inşaat mühendisi diyen ilk kişi olarak tarihe geçmiştir. 6
1818 yılında inşaat mühendisleri kurumu Londra'da kurulmuş ve 1820 yılında ünlü mühendis Thomas Telford ilk başkanı olmuştur. İngiltere de kurulan İnşaat Mühendisleri Kurumu Institution of Civil Engineers (bizdeki İnşaat Mühendisleri Odası na karşılık gelir) 1828 yılında, inşaat mühendisliğinin resmen bir meslek olarak tanınması ile kraliyet imtiyaz namesini kazanmış ve İnşaat mühendisliği ise aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır; İnşaat mühendisliği hem iç hem dış ticaret için; dahili etkileşim ve alışveriş için yol, köprü, kanal, ırmak taşıması ve iskelelerin inşasının uygulamasında; liman, rıhtım, dalgakıran, deniz fenerlerinin inşasında; ticaret amacıyla yapay güç ile dolaşım sanatında; ve makinaların uygulama ve inşasında; ve şehir ve kasabaların drenajında (boşaltımında); ülkelerde üretim ve ulaşımın araçları olarak, doğanın büyük güç kaynaklarını insanın kullanımı ve faydasınayönlendirme sanatıdır. Türk inşaat mühendisliğinin ülkemizdeki tarihine bakıldığında Selçuklular Devri ne (11. yüzyıl) kadar gittiği görülmektedir. (Anadolu coğrafyasındaki inşaat mühendisliği tarihi çok daha eskilere dayanmaktadır.) Selçuklular Devri nde ordular için kışlalar, ulaşım için yol ve köprüler, hastane, camii, medrese gibi yapıların yapıldığı görülmektedir. Bir kısmı askeri amaçlarla yapılan bu yapılarda mühendislik hizmeti de mühendis-mimarlar tarafından karşılanmıştır. İnşaat mühendisi kavramı Türkiye ye 19. yüzyılda Batılılaşma hareketiyle birlikte gelmiştir. HAMMURABİ İNŞAAT KANUNLARI Milattan önce 1728-1686 yılları arasında yaşayan Babil kralı Hammurabi ülkesinde uygulanan yasaları sisteme bağlayarak Hammurabi Kanunları'nı oluşturmuştur. Toplamda 282 madde halinde taş sütunlara yazılan bu yazıtlar, 1900' lü yılların başında keşfedilmiştir. 7
HAMMURABİ İNŞAAT KANUNLARI 229. madde: Bir inşaatçı her hangi bir kişi için bir bina inşa eder ve bu binayı uygun bir şekilde yapmazsa ve onun inşa ettiği bina yıkılıp sahibini öldürürse, inşaatı yapan öldürülür. 230. madde: Eğer bina, ev sahibinin oğlunu öldürürse, inşaatı yapanın da oğlu öldürülür. 231. madde: Yıkılan bina, sahibinin kölesini öldürürse, inşaatçı, evin sahibine köle için ödeme yapar. 232. madde: Binanın bir kısmı harap olursa, harap olan kısmın tümünü inşaatçı tazmin eder ve yıkılan binayı düzgün bir şekilde tekrar inşa eder. 233. madde: Bir kişi, başkası için bina yapıyorsa, bina henüz tamamlanmamış olsa bile, duvarı yıkılmışsa, inşaatı yapan kişi, kendi imkânlarıyla duvarı daha sağlam hale getirir. İnşaat Mühendisliği Eğitimi Ülkemizde İnşaat Mühendisliği Eğitimi, bilimsel anlamda 1773 yılında Mühendishane-i Bahr-ı Hümayunun kuruluşu ile başlar. 1883 te Hendese-i Mülkiye ismiyle mühendis okulu kurulmuştur. 1923 yılında Cumhuriyet imizin ilanı ile birlikte uygulamalı dersler için çeşitli laboratuvarlar kurularak eğitim kalitesi artırılmıştır. 1929 dan itibaren Yüksek Mühendis Mektebi adını alan bu okul; Yol ve demiryolu Su İnşaat, mimari ve şehircilik gibi ihtisas bölümleri oluşturmuştur. Okul 1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi adını almıştır. İnşaat Mühendisliği Eğitimi 3-5 yıllık temel lisans eğitimi Stajlar Yüksek lisans : İnşaat Yüksek Mühendisi Doktora : Dr. İnşaat Yüksek Mühendisi Profesyonel Mühendislik Yetkin Mühendislik 8
İnşaat Mühendisliği Bölümü Anabilim Dalları 1. Mekanik Anabilim Dalı 2. Yapı Anabilim Dalı 3. Geoteknik Anabilim Dalı 4. Hidrolik Anabilim Dalı 5. Ulaştırma Anabilim Dalı 6. Yapı Malzemesi Anabilim Dalı 7. Yapı İşletmesi Anabilim Dalı 8. Deprem Mühendisliği Anabilim Dalı İnşaat Mühendisliği Alt Disiplinleri - Yapı Mühendisliği - Malzeme Bilimi ve Mühendisliği - Kıyı Liman Mühendisliği - Deprem Mühendisliği - Ulaşım Mühendisliği - Trafik Mühendisliği - Su Kaynakları (Hidrolik) Mühendisliği - Geoteknik Mühendisliği - Yapım Yönetimi Mühendisliği - Belediye ya da Kent Mühendisliği - Adli Mühendislik - Hesaplamalı Bilimler ve Hesaplamalı Mühendislik - Kontrol Mühendisliği - Biyomekanik Biyomekanik - İnşaat Mühendisliği İlişkisi Giovanni Alfonso Borelli nin De Motu Animalium Biyomekanik Kitabından 9
Biyomekanik - İnşaat Mühendisliği İlişkisi Her Katı Birbirinden Bağımsız Olarak Dönebilen 420 m yükseklikli Dynamic Tower Dubai ve Tasarıma İlham Kaynağı olan DNA Sarmalı İnşaat Mühendislerinin Taşıması Gereken Özellikler Matematik, temel bilimler ve mühendislik bilgilerini uygulama yeteneği Deney tasarımı, yapımı, veri analizi ve yorumlama yeteneği İstenen özelliklere sahip bir sistemi, bileşenlerini veya çözüm yöntemlerini tasarlama yeteneği Disiplinler arası bir grup içinde çalışabilme yeteneği Problemleri tanımlama, modelleme ve çözme yeteneği Profesyonel ve etik sorumlulukların farkında olma Etkin bicimde iletişim kurabilme yeteneği Mühendislik çözümlerinin evrensel ve toplumsal bağlamda etkisini kavrayabilecek geniş bakış acısı oluşturabilme Yaşam boyu öğrenmeye çalışma yeteneği Yürürlükte olan yönetmelikler ile ilgili diğer yasal mevzuat hakkında bilgi sahibi olma Mühendislik uygulamaları için gerekli modem mühendislik araçlarını, becerilerini ve tekniğini kullanma yeteneği İnşaat Mühendisleri İçin Kariyer Olanakları 10
İnşaat Mühendisleri İçin Kariyer Olanakları İnşaat Mühendisliği Mesleği 2025 Vizyonu 21-23 Haziran 2006 tarihleri arasında Landsdowne, Virginia da Amerikan İnşaat Mühendisleri Birliği (ASCE : American Society of Civil Engineering) tarafından İnşaat Mühendisliği Mesleğinin 2025 yılı Vizyonunu belirlemek üzere bir zirve toplanmıştır. İnşaat Mühendisliği 2025 vizyonunu gerçekleştirecek olan inşaat mühendisi profili de aşağıda sunulduğu şekilde açıklanmıştır: 1. İnşaat mühendisi bilgili olmalıdır. 2. İnşaat mühendisi maharetli, becerikli olmalıdır. 3. Etkili mesleki uygulamalar için, inşaat mühendisi girişimcilik, merak, iyimserlik, vb. davranışsal yaklaşımları benimser. İnşaat Mühendislerinin Olmadığı Bir Dünya? 11
12