Sayı: 32 petroturkcom montelforeks İçindekiler Piyasalar....................... 1 Arz-Talep Genel Bakış............ 4 Piyasa Haberleri................. 6 Arıza & Bakım................... 8 Ekonomik Takvim................ 9 Eylül'de elektrik tüketimi geçen yılın %2 altında belirlendi PİYASALAR Gündemden Başlık lar > Ekim ayının ilk 13 gününde Piyasa Takas Fiyatı ortalaması 150,84 TL/MWh oldu. > Ekim ayının ilk 11 gününde Sistem Marjinal Fiyatı ortalaması 143,6 TL/MWh oldu. > Eylül ayında toplam elektrik tüketimi 21.233.349 MWh olarak belirlendi. > Eylül ayında toplam elektrik üretimi 20.854.992 MWh olarak belirlendi. > Sıcaklık endeksinin 19 dereceden 14 derece seviyelerine gerilemesi bekleniyor. > Montel-Foreks Online'dan anlık TFS, ICAP ve GFI verilerine ulaşabilirsiniz* TEİAŞ verilerine göre; Türkiye genelinde Eylül ayında toplam elektrik tüketimi 21.233.349 MWh olurken, rakam 2015 yılına göre %2 düşüş göstermiş oldu. GÜN ÖNCESİ PİYASASI TEİAŞ verilerine göre; Türkiye genelinde Eylül ayında toplam elektrik tüketimi 21.233.349 MWh olarak belirlendi. 2015 yılı Eylül ayında aynı rakam 21.666.904 MWh seviyesinde belirlenmişti. Böylece 2016 Eylül ayında elektrik tüketimi 2015'in %2 altında belirlenmiş oldu. Aynı ay için Ülke genelinde toplam elektrik üretimi 20.854.992 MWh olarak belirlendi. İthalat rakamı 475.837 MWh olurken, ihracat 97.480 MWh seviyesinde belirlendi. Eylül ayında termik kaynaklardan elektrik üretimi 15.035.569 MWh oldu. 2015 yılında aynı rakam 15.289.006 MWh olmuştu. Böylece 2016 yılında termik kaynaklardan elektrik üretimi 2015 Eylül ayına göre %1,7 düşüş göstermiş oldu. DENGELEME PİYASASI Eylül ayında Sistem Marjinal Fiyatı ortalaması 122,4 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Ekim ayının ilk 11 gününde 143,6 TL/MWh seviyesinde belirlenen SMF, ayın ilk haftasında 148,6 TL/MWh seviyesindeydi. 2015 yılı Eylül ayında ise SMF 159,3 TL/MWh seviyesinde belirlenmişti. Ekim ayının ilk 11 gününde en yüksek SMF 166,8 TL/MWh ile 5 Ekim Çarşamba günü, en düşük SMF ise 115 TL/MWh ile 8 Ekim Cumartesi günü gerçekleşti.
KARŞILANABİLİR GÜÇ / PUANT Eylül ayı boyunca ani puant ortalaması 34.077 MW seviyesinde belirlenirken aynı dönemde karşılanabilir güç ortalaması 51.592 MW seviyesinde gerçekleşti. Eylül ayı boyunca kaydedilen en yüksek ani puant 40.828 MW ile 1 Eylül Perşembe günü, en düşük ani puant ise 17.447 MW ile 13 Eylül Salı günü gerçekleşti. TEZGAHÜSTÜ PİYASALAR Spot elektrik fiyatlarının geçen haftaya göre %11,40 düşüş göstermesi tezgah üstü kontratlarını da aşağı çekti. Kasım, Aralık ve Ocak baz yük kontratları geçen haftaya göre 1 TL/MWh düşüş kaydetti. Tezgahüstü elektrik piyasalarında, Ekim ayı ay sonu baz yük kontratı 136,5 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Kasım ayı baz yük kontratı ise 134-134,5 TL/MWh seviyesine gelirken, geçtiğimiz hafta aynı ürün 136 TL/MWh bandındaydı. Aralık ayı baz yük kontratı geçen haftaki 149,5 TL/MWh seviyesinden bu hafta 148,1-148,5 TL/MWh bandına geriledi. Ocak ayı baz yük ürün 149-149,50 TL/MWh seviyesinde belirlenirken geçen haftaya göre 1 TL bandında düşüş kaydetmesi dikkat çekti. Şubat ayı baz yük kontratı 138-138-50 TL/MWh, Mart ayı baz yük ise 118-119 TL/MWh seviyesinde belirlendi. 2017 ilk çeyrek baz yük ürünü (Q12017) 135-136 TL/MWh seviyesinde belirlenirken, 2017 ikinci çeyrek ürünü (Q22017) 118-119 TL/MWh seviyesinde gerçekleşti. 2017 birinci yarı kontratı (H12017) 127-127,5 TL/MWh seviyesinde, 2017 ikinci yarı baz yük kontratı (H22017) alıcı ve satıcı tarafında 136,75-137,25 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Tezgah üstü piyasalarda hafta ortasında 2017 yıllık kontratı (CAL17) ise 132,10-132,30 TL/MWh bandında belirlendi. SINIR ÖTESİ TİCARET Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ) tarafından Ekim ayı için yapılan Bulgaristan-Türkiye yönündeki kapasite ihalesinde 166 MW kapasite kullanıma açıldı. İhale sonuçlarına göre; 166 MW kapasitenin tamamı 9 firma tarafından paylaşılırken, ihalede takas fiyatı 2,02 /MWh olarak belirlendi. Bulgaristan İletim Sistem Operatörü (ESO) tarafından Ekim ayı için yapılan, Bulgaristan-Türkiye yönündeki sınır ötesi kapasite ihalesinde ise 166 MW kapasitenin tamamı 8 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 1,93 /MWh olarak belirlendi. Coordinated Auction Office in South East Europe (SEE-CAO) tarafından Ekim ayı için yapılan Yunanistan-Türkiye yönlü sınır ötesi aylık kapasite ihalesinde toplamda 166 MW kapasite ihaleye açılırken, kullanıma açılan kapasitenin tamamı 9 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 3,00 olarak belirlendi. 3
ARZ-TALEP KAYNAKLARA GÖRE ÜRETİM Türkiye genelinde Eylül ayında toplam elektrik tüketimi 21.233.349 MWh olarak belirlendi. 2015 yılı Eylül ayında aynı rakam 21.666.904 MWh seviyesinde belirlenmişti. Böylece 2016 Eylül ayında elektrik tüketimi 2015'in %2 altında belirlenmiş oldu. Aynı ay için Ülke genelinde toplam elektrik üretimi 20.854.992 MWh olarak belirlendi. İthalat rakamı 475.837 MWh olurken, ihracat 97.480 MWh seviyesinde belirlendi. Yılın dokuzuncu ayında termik kaynaklardan elektrik üretimi toplamı 15.035.569 MWh oldu. 2015 yılında aynı rakam 15.289.006 MWh olmuştu. Böylece 2016 yılında rakam 2015 Eylül ayına göre %1,7 düşüş göstermiş oldu. Hidrolik kaynaklardan elektrik üretimi Eylül ayında 4.157.266 MWh olarak belirlendi. Rakam geçen seneye göre %18,7 düşüş göstermiş oldu. 2015 yılında hidrolik kaynaklardan elektrik üretimi 5.112.939 MWh seviyesinde gerçekleşmişti. 2016 yılının Eylül ayında akarsu tipi santrallerin elektrik üretimi 810.494 MWh olurken, barajlı HES'lerin elektrik üretimi 3.346.772 MWh olarak belirlendi. Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi Eylül ayında 1.313.889 MWh olurken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde rakam 762.791 MWh seviyesinde belirlenmişti. Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi 2015 yılına göre %72 artış göstermiş oldu. Eylül ayı boyunca boyunca doğal gaz kaynaklarından 6.811.994 MWh üretim gerçekleşirken, rakam geçen seneye göre %24 düşüş göstermiş oldu. 2015 yılının Eylül ayında doğal gaz kaynaklarından toplam 8.966.273 MWh elektrik üretimi gerçekleşmişti. Ay boyunca kömür kaynaklarından 7.916.607 MWh elektrik üretilirken, 2015 yılında aynı rakam 5.833.038 MWh seviyesindeydi. Rakam böylece 2015 yılına göre %35,7 artış göstermiş oldu. KURULUŞLARA GÖRE ÜRETİM Ağustos ayında lisanslara göre üretime bakıldığında serbest üreticilerin elektrik üretimi toplamı 15.258.609 MWh, EÜAŞ'ın ise 5.088.418 MWh seviyesinde olduğu tespit edildi. Yap-İşlet santralleri ise ay boyunca 3.946.186 MWh elektrik üretmişti. Eylül ayında lisanslara göre üretime bakıldığında serbest üreticilerin elektrik üretimi toplamı 12.811.365 MWh, EÜAŞ'ın ise 3.076.003 MWh seviyesinde olduğu tespit edildi. Yap-İşlet santralleri ise ay boyunca 3.614.948 MWh elektrik üretti. Eylül ayının ilk 25 gününde serbest üreticilerin günlük ortalama elektrik üretimi 420.560 MWh, EÜAŞ santrallerinin 105.611 MWh, Yap-İşlet santrallerinin ise 119.515 MWh seviyesinde belirlendi. 4
BARAJLARA GELEN SU *TEİAŞ tarafından yayınlanan Barajlara Gelen su verileri 30 Temmuz 2016 tarihi itibarı ile geçici bir süre için askıya alınmıştır. Temmuz ayının ilk 30 gününde barajlara gelen su 3.556.434 milyon m3 olarak belirlendi. 2015 yılının aynı döneminde rakam 3.820.696 milyon m3 seviyesindeydi. 2016 yılında (30 Temmuz tarihine kadar) barajlara gelen toplam su miktarı 49.898.608 milyon m3 olurken, 2015 yılının aynı döneminde rakam 55.602.082 milyon m3 seviyesindeydi. RÜZGÂR ENERJİSİNDEN ÜRETİM Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi Eylül ayında 1.313.889 MWh olurken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde rakam 762.791 MWh seviyesinde belirlenmişti. Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi 2015 yılına göre %72 artış göstermiş oldu. Eylül ayı boyunca günlük ortalama rüzgardan elektrik üretim seviyesi ise 43.755 MWh seviyesinde belirlendi. Rüzgâr tahmini yapan kuruluşlar, bugün için 780 MW, yarın için ise 400 MW civarında elektrik üretimi bekliyorlar. ELEKTRİK TÜKETİMİ TEİAŞ tarafından yayınlanan verilerden derlenen bilgilere göre; Türkiye genelinde Eylül ayında toplam elektrik tüketimi 21.233.349 MWh olarak belirlendi. 2015 yılı Eylül ayında aynı rakam 21.666.904 MWh seviyesinde belirlenmişti. Böylece 2016 Eylül ayında elektrik tüketimi 2015'in %2 altında belirlenmiş oldu. Montel-Foreks'in hava durumu kaynaklarına göre, önümüzdeki hafta Türkiye genelinde sıcaklık endeksinin 19,3 derece seviyelerinde belirlenmesi, sonrasında ise 14,52 derece seviyelerine gerilemesi bekleniyor. 5
PİYASA HABERLERİ OPEC/BARKİNDO: PUTİN ÇOK GÜÇLÜ TAAHHÜTTE BULUNDU OPEC Genel Sekreteri Barkindo BloombergHT'ye verdiği mülakatta, Rusya ile görüşmelerin çok yapıcı geçtiğini ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in OPEC'e çok güçlü taahhütlerde bulunduğunu söyleyerek, "Rusya'nın taahhütlerine güveniyoruz" dedi. Barkindo, OPEC'in İran'ı anlaşmaya nasıl dahil edeceğini değerlendirdiğini, Cezayir'deki anlaşmanın stok fazlasını eritmeye yönelik olduğunu söyledi. Henüz üye ülkelere üretim seviyeleri belirleme konusunun tartışılması için çok erken olduğunu söyleyen Barkindo, "Momentum bizim yanımızda" dedi ve OPEC dışı ülkelerin üretimi kısıtlama anlaşmasına katılacağı konusunda "çok iyimser" olduğunu belirtti. EWE QUANTE: YENİLENEBİLİRDE ÖNEMLİ BİR BÜYÜME İÇİN ELEKTRİK ŞEBEKESİNİN HAZIRLANMASI ÖN KOŞUL 23. Dünya Enerji Kongresi'ne, EWE Turkey Holding Genel Müdürü Dr. Frank Quante de konuşmacı olarak katıldı. Quante, 80'den fazla ülkeden katılımcıları ağırlayan ve 4 gün süren kongrede, EWE'nin enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji hakkındaki deneyimlerini paylaştı. 9-13 Ekim tarihlerinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himayesinde ve Başbakan Binali Yıldırım ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak'ın ev sahipliğinde düzenlenen 23. Dünya Enerji Kongresi'nde enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konuları gündeme geldi. Enerji sektörünün önde gelen temsilcilerinden EWE Turkey Holding Genel Müdürü Dr. Frank Quante kongrenin ilk gününde yenilenebilir enerji konulu bir panele katıldı. Quante, kongrede küresel enerji politikaları ve yenilenebilir enerji hakkında bilgiler paylaştı. Dr. Frank Quante, konuşmasında yenilenebilir enerji teknolojilerinin, maliyetlerde yaşanan düşüşlere bağlı olarak, artık daha uygulanabilir hale geldiğini vurguladı. EWE Turkey Holding Genel Müdürü Dr. Frank Quante şöyle konuştu: Özellikle enerji sektörünün dışında sıkıntılar devam etse de bugüne kadar görülen en büyük küresel kapasite eklemelerinin yaşandığı 2015 yılı, yenilenebilir enerji açısından olağanüstü bir sene oldu. 2015 sonu itibariyle, en az 146 ülke bir enerji verimliliği politikasını yasalaştırdı ve en az 128 ülke bir ya da daha fazla enerji verimliliği hedefi belirledi. 2015 yılı içerisinde küresel fosil yakıt fiyatlarında çarpıcı bir düşüş yaşandı. Aynı senede enerji depolamasına verilen önemde ciddi bir artış yaşandı ve küresel toplumu bir araya getiren Paris'te imzalanan tarihi iklim sözleşmesi dâhil olmak üzere, yenilenebilir enerji üzerinde etkisi olan çeşitli gelişmelere sahne oldu. Teknolojik ilerlemeler, daha iyi kaynaklarla yeni pazarlara genişleme ve finansman koşullarında yaşanan iyileşmeler 2015'te maliyetleri düşürmeye devam etti. Enerji verimliliği ile yenilenebilir enerji arasındaki sinerjiyi desteklemeyi amaçlayan politikaların tüm dünyada geliştirilmesi ile yenilenebilir enerjideki büyüme artarak devam edecektir. dedi. BP CEO'SU DUDLEY: TÜRK AKIMI İLE ÇALIŞMAK İSTERİZ 23. Dünya Enerji Kongresi'nde konuşan BP İcra Kurulu Başkanı Bob Dudley, gelecekte doğalgazın kömürün yerini alacağını söyledi. Kongrenin ikinci gününün açılış konuşmasında Dudley, BP'nin Umman, Endonezya, Azerbaycan, Trinidad ve Mısır'da çok büyük projeleri olduğunu, 2020 yılı itibarıyla şirket portföyünün yüzde 60'ını doğalgazın oluşturacağını belirtti: Bu önemli bir durum. Doğalgaz altın çağını yaşıyor. BP CEO'su ayrıca, diğer tüm yakıtların büyüme oranını geçmelerine rağmen, şu an enerji kaynağı çeşitliliğinin yüzde 2'sini oluşturan yenilenebilir enerjilerin oranının, 2025 yılına gelindiğinde de yüzde 15'i aşmamış olacağını vurguladı. BP CEO'su Bob Dudley, 23. Dünya Enerji Kongresi'nde katıldığı oturumda Türkiye'nin petrol ve enerji konuları nedeniyle çok önemli bir konumda bulunduğunu vurguladı. TANAP ile 16 milyar metreküplük doğalgazın Avrupalı tüketicilere ulaştırılacağını ifade eden Dudley, Türk Akımı ile de çalışmak isteriz. Türkiye'deki başka aktivitelere de katılmak isteriz diye konuştu. Enerjinin geleceğini üç sözcüğün belirleyeceğini anlatan Dudley şöyle konuştu. Seçim, rekabet ve karbon. Eskiden olduğundan farklı bir şekilde rekabet etmemiz yeni iş modellerine açık olmamız gerekiyor. 2025 yılına gelindiğinde enerji talebinin yüzde 30 civarında artacağının, bunun da karbon emisyonu üzerinde ciddi bir etkisinin olacağının altını çizen CEO, iklim değişikliğini kontrol altında tutmak için ülkelerin karbonu fiyatlandırmalarını önerdi. Petrol ve doğalgaz fiyatlarının istikrarlı seyretmesinin bütün dünyanın lehine olduğunu ifade eden Dudley şu görüşleri dile getirdi: Kuzey Amerika ve Çin'de talep artıyor. Milyarlarca dolarlık büyük projeler iptal edildi. Düşük fiyattan ziyade arz ve talebi düşünmemiz gerekiyor. Bunlar şu anda oldukça dengede. Talep büyümesi de belli bir düzeyde. Dolayısıyla gelecek dört yılda ham petrol varil fiyatları 55-70 dolar arasında devam edecek diye düşünüyorum 6
TÜRK AKIMI İNŞAATINA 2018'DE BAŞL ANMASI PLANLANIYOR Rus enerji şirketi Gazprom'un başındaki Miller, Ankara ile Moskova'nın dün İstanbul'da imza attığı Türk Akımı projesi kapsamında Türkiye'ye sağlanacak doğal gaz indiriminin, Rusya'dan alınan doğalgazın miktarı doğrultusunda belirleneceğini söyledi.sputnik'in haberine göre, Gazprom Başkanı Aleksey Miller, Rossiya 24 televizyonuna demecinde, "Türk Akımı projesinin hayata geçirilmesiyle ilişkili olarak bir indirim mekanizması üzerinde anlaşma sağlandı. Bunun nasıl bir mekanizma olduğunu kısaca anlatabilirim: Bu mekanizma doğalgazımızın Türk pazarına sevkiyat miktarıyla ilişkili olacak" dedi. Miller, Türk Akımı projesinin inşaatına 2018'de başlamayı planladıklarını söyledi. Miller'in verdiği bilgiye göre projenin denizden geçecek kısmını Gazprom finanse ederken, karadan geçecek bölümünün finansmanını Botaş üstlenecek. GLOBAL ENERJİ TALEBİ İNİŞE GEÇTİ Dünya Enerji Konseyi'nin yayınladığı Büyük Dönüşüm raporu, önümüzdeki yıllarda global enerji sektöründe önemli değişikliklerin yaşanacağına işaret ediyor. Üç farklı senaryonun yer aldığı rapora göre, şimdiye dek yapılan hesapların aksine, kişi başına enerji talebi 2030 yılına kadar azalacak. İstanbul'da düzenlenen 23. Dünya Enerji Kongresi kapsamında Dünya Enerji Konseyi, yayınladığı yeni bir raporda, 2030 yılına kadar kişi başına enerji talebinin düşeceğine dikkat çekiyor. Bu tespit, 1970'ten sonra enerji talebinin iki katına çıkacağına dair geleneksel öngörülerle çelişiyor. Teknolojik inovasyon, ülke politikaları ve büyüme beklentilerinin azalması, gelecek 10 yıl içerisinde enerji sektöründe önemli değişikliklere yol açacak. Söz konusu bulgular Dünya Enerji Konseyi'nin Accenture Strategy ile Paul Scherrer Enstitüsü'nün iş birliği ile imza attığı Büyük Dönüşüm raporunda yer alıyor. Raporda, Bitmemiş Senfoni, Modern Caz ve Hard Rock başlıkları altında; 2060 yılına kadar enerji sektörü için bölgesel farklılıkları gözeten üç ayrı senaryoya yer veriliyor. Dünya Enerji Konseyi Senaryolar Başkanı Ged Davis, raporla ilgili şu açıklamada bulundu: Enerji endüstrisi için önemli sonuçları olacak bir dönüşüm sürecinden geçtiğimiz aşikar. Eskiden petrol üretiminin zirveye ulaşmasından söz edilirken, uzmanlar yeni trendlere bakarak talebin zirve yapmasından söz ediyor. Araştırmamızda, enerji sektörü için, liderler tarafından ve yönetim katlarında dikkatle incelenmesi gereken yedi temel etkiye işaret ediyoruz. Rapora göre ayrıca enerji tüketiminde de değişlik yaşanacak ve 2060 itibarıyla elektrik talebi bugünkünün iki katı olacak. Günümüzde elektrik üretiminde yaklaşık yüzde 4 oranında kullanılan güneş ve rüzgar enerjisi, en fazla büyümenin kaydedileceği alanlar. 2060 yılında güneş ve rüzgar enerjisinin elektrik üretimindeki payı yüzde 20 ile yüzde 39 arasında seyredecek. Bir başka senaryoya göre ise, birincil enerji kaynakları arasında fosil yakıt kullanım oranı yüzde 50'ye kadar inebilir. Bu da kömür, petrol ve doğalgaz için farklı sonuçlar doğurabilir. Bununla birlikte her üç senaryoda da önümüzdeki 30 ile 40 yıl arasında karbon bütçesinin aşılacağı belirtiliyor. Petrol ise taşımacılıkta önemli bir rol oynamayı sürdürecek ve her üç senaryoya göre de enerji kaynaklarının yüzde 60'ından fazlasını oluşturacak. Diğer yandan doğalgazın istikrarlı yükselişi devam edecek. Accenture Strateji Yönetici Ortağı Nuri Demirdöven de yaptığı konuşmada; Tüm senaryolarda 2060 yılına doğalgaz talebinde artış olacağına işaret ediliyor. 2035 2045 yılları arasında petrol talebinin zirve yaparak inişe geçmesi bekleniyor. Yanlış harcama ve kaynak tahsisi enerji yönetimi için geçmişte önemli tehdit oluşturmuştur. Bu tehdit sektördeki yapısal değişiklikler nedeniyle daha da artacak. Hangi senaryo olursa olsun, lider enerji kuruluşlarının, yeni koşullara en çabuk uyum sağlayan ve şu ki belirleyici adımı atanlar olacağını öngörüyoruz: Enerji portföylerinin dengesini yeniden yapılandıranlar ile yönetim ve çalışma biçimlerini ve buna dair organizasyonlarını hem dijital hem iş teknolojilerinden yararlanarak yeniden yapılandıranlar dedi. Ged Davis ayrıca şunları söyledi: Altında yatan sebepler, itici güçler enerji sektörünü değiştirecek. Sadece atıl enerji varlıklarının değil, atıl enerji kaynaklarının ve bunun ülkeler üzerinde yaptığı etkilerin de sorun teşkil ettiği bir dünya ile karşı karşıyayız. Büyük Dönüşüm raporunda yer alan dünya enerji senaryoları, 25 ülkeden 70'i aşkın uzmanın ortak çalışması Senaryolar geliştirilirken, Paul Scherrer Enstitüsü'nün global enerji sistemi modelinden yararlanıldı. TÜRK AKIM KARADENİZ BÖLÜMÜ İNŞAASI 2017 SONUNDA BAŞLAYACAK Rus doğal gaz devi Gazprom, Türk Akım doğal gaz boru hattının Karadeniz'in altından geçecek bölümünün inşaasına 2017 sonuna doğru, en geç 2018 ilk çeyrek içinde başlayacak. Gazprom CEO'su Aleksander Medvedev yaptığı açıklamlada, "Denizin altından geçecek bölümün inşaatına 2017 sonunda veya en geç 2018 ilk çeyrekte başlamayı bekliyoruz" diye konuştu. 7
BAKIM & ARIZA BİLDİRİMLERİ Dönem: 04.10.2016 11.10.2016 8
EKONOMİK TAKVİM Dönem: 13.10.2016 17.10.2016 9