İŞKUR MESLEKİ YÖNELİM BATARYASI Eğitim Kitabı Hazırlayan Dia5 İnsan Kaynakları İ S T A N B U L 2013 0
İÇİNDEKİLER GİRİŞ I. MESLEKİ EĞİLİM TESTİ II. Genel Yetenek Testi 1. SÖZEL-DİLSEL ZEKA 2. MANTIKSAL-MATEMATİKSEL ZEKA 3. GÖRSEL VE MEKANSAL ZEKA 4. BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKA 5. MÜZİKSEL - RİTMİK ZEKA 6. KİŞİLER ARASI - SOSYAL ZEKA 7. KİŞİSEL-İÇSEL ZEKA 8. DOĞACI - VAROLUŞÇU ZEKA III. MESLEKİ KİŞİLİK TESTİ 1. DUYGUSAL DENGESİZLİK 2. DIŞADÖNÜKLÜK 3. AÇIKLIK 4. UYUMLULUK 5. SORUMLULUK IV. BATARYA İŞLEM AŞAMALARI V. YAZILIM KULLANIM KILAVUZU VI. ISCO 08 ULUSLARARASI STANDART MESLEK SINIFLAMASI VII. ÖRNEKLER KAYNAKLAR 1
GİRİŞ Mesleki Yönelim Bataryası ile İŞKUR a başvuran adayların işgücü profilini belirlemek, işgücü piyasasına katılımını sağlamak ve mesleki eğitim planlaması yaparak adayların doğru işe yerleştirilmesini ve doğru mesleki kurslara yönlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda hazırlanan materyal, bilimsel açıdan geçerliliği ve güvenirliği araştırmalarla kanıtlanmış mesleki eğilim, genel yetenek ve mesleki kişilik testlerinden oluşan batarya ile bu ölçeklerin yer aldığı yazılım paketinin her bir adaya İŞKUR web sitesi üzerinden iş ve meslek danışmanları vasıtasıyla uygulanmasına yardımcı olacaktır. Bataryanın bireyler için meslek üretme işlemi çeşitli aşamalardan geçmektedir. İlk aşamada bu batarya ile, ISCO-08 in kapsadığı 8840 meslek, Holland ın Meslekler Kuramına göre oluşturulan olan Kuder in meslekler sınıflamasına göre geliştirilmiş olan Mesleki Eğilim Testi ile bireylerin mesleki ilgileri sınıflandırılmaktadır. İkinci aşamada ise, bireylerin en fazla eğilim duydukları ilk üç meslek grubunun gereksinim duyduğu genel yetenek özelliklerine göre, yeterlilik sahibi olduğu belirlenen meslek grupları ayrıştırılmaktadır. Eğer mesleki eğilim duyulan bir meslek grubunu genel yetenek özellikleri desteklemiyorsa, ilgili meslek grubundan ISCO-08 in kapsadığı meslekler değerlendirmeye alınmamaktadır. Ancak bireyin genel yetenek özellikleri mesleki eğiliminde ilk üç sırada yere alan meslek grubu (iş aile grubu) nu destekliyorsa son aşamadaki işlemi gerçekleştirilmektedir. Son aşamada ise, genel yetenek özelliklerin desteklediği meslek gruplarının bireyin mesleki kişilik özellikleri ile uyumlu olmasına bakılmaktadır. Bu aşamada, meslek gruplarına uygun biçimde eşleşen meslekler bireyin eğitim ve cinsiyet durumları göz önünde bulundurularak ve bir alt beceri düzeyinden de meslek önerilebilecek biçimde iş ve meslek danışmanlarının değerlendirmesine sunulmaktadır. Bu aşamalar alt başlıklarda detaylı biçimde açıklanacaktır. 2
Mesleki yönelim bataryasından elde edilen sonuçlara göre, adayın uygun meslek kurslarına ya da açık pozisyonlara yönlendirilmesi sağlanacaktır. Öncelikle bu materyal bataryada bulunan ölçeklerin iş ve meslek danışmanları tarafından tanınması ve sonuçlarının değerlendirmesi ve yazılım paketinin kullanılması konularında aydınlatıcı bilgiler içermektedir. Aşağıda bataryada bulunan ölçekler sırasıyla mesleki eğilim genel yetenek ve mesleki eğilim testleri tanıtıldıktan sonra işlem aşamaların detayları incelenecektir. 3
I- MESLEKİ EĞİLİM TESTİ Mesleki Eğilim Testi, bireylerin mesleki ilgilerinin ölçülmesi konusunda 11 ayrı meslek alanında ilgileri belirleyen beşli likert türünde hazırlanmış bir ölçektir. Bu ölçek toplam 176 sorudan oluşmaktadır ve bireylerin en fazla ilgi duyduğu meslek grubundan en az ilgi duyduğu meslek grubuna kadar sıralama yapmaktadır. Batarya işlemlerinde en fazla ilgi duyulan ilk üç meslek grubu değerlendirmeye alınmaktadır. Testin süresi sınırlı değildir. Birbirinden bağımsız alt faktör olarak ölçülen her meslek grubu 16 sorudan oluşmaktadır. Ancak meslek grubu içinde yer alan her mesleği ölçen farklı sorular yerine ortak sorular oluşturulmuştur. Adayın ölçekte yansıttığı davranışları üzerinden aldığı puan farklı meslek gruplarına ait mesleki eğilimlerini ortaya koymaktadır. Bu ortak sorular meslek gruplarından bir tek faktörü ifade etmektedir. Meslek grupları aşağıda sıralanmıştır. Ancak adayın Genel Yetenek Testinden aldığı puana göre oluşan beceri düzeylerine göre, Mesleki Eğilim testinde elde edilen sonuçlar 4 ayrı düzeyde ya da kademede sınıflandırılarak tablolar haline getirilmiştir. Örneğin; Aday Genel Yetenek Testinden 66-100 arasında puan almış ve üniversite diplomasına sahipse, 4 cü beceri düzeyinde ve üniversite seviyesinde olup, Tablo 1 geçerlidir. Bataryadaki işlemlerde, adaylara sadece genel yetenek testinde elde ettikleri beceri düzeyine göre meslek önerilmemektedir. Adaylara sahip oldukları beceri düzeyi ile bir alt beceri düzeyinden de meslek önerisinde bulunulmaktadır. Yukarıdaki örnekteki adayın sahip olduğu 4 ncü beceri düzeyi ile birlikte 3 ncü beceri düzeyinden meslek önerilebilmektedir Ancak bu işlemler diğer ölçeklerle ilgili işlemler tamamlandıktan sonra gerçekleşmektedir. 4
Tablo-1 Dördüncü (Üniversite) Beceri Düzeyine Göre Meslek Grupları (GY:66-100) A 4 Ziraat Müh., Orman Müh., Çevre Müh., Su Ürünleri Müh., Maden Müh., Meteoroloji Müh., Jeoloji Müh., Coğrafya, Arkeoloji, Veterinerlik vb. B 4 Mimarlık, İç Mimarlık, Radyo-TV Teknisyenliği, Teknik Ressam, Teknik Öğretmenlikler, Diş Teknisyenliği, Makine Müh., Tekstil Müh. Vb. C 4 Hukuk (Avukat, Yargıç, Savcı), Siyasal, İşletme, Yöneticilik, Subaylık, Polis Amir ve Md. vb. D 4 Fotoğraf, Sinema, Folklor, Müzik, Resim, Heykeltıraş, Spor, Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Dekoratörlük, Arkeoloji, Sanat Tarihi vb. E 4 Edebiyat, Gazetecilik, İletişim, Öğretmenlik, Reklamcılık, Halkla İlişkiler, Pazarlama, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, İlahiyat vb. F 4 Psikoloji, Sosyoloji, Antropoloji, Felsefe, Hukuk, Pazarlama, Kamu Yönetimi, Gazetecilik, Yazarlık, Halkla İlişkiler vb. G 4 Çevirmenler, Yabancı Dil Öğretmenliği, Filoloji, Turizm Otelcilik, Uluslararası İlişkiler vb. H 4 Biyoloji, Kimya, Tıp, Eczacılık, Diş Hekimliği, Hemşirelik, Veterinerlik vb. I 4 İktisat, Ekonomi, Maliye, Bankacılık, Maliye Müfettişliği, Kamu ve Özel Sektör Yöneticiliği, Muhasebe vb. J 4 Bilgisayar Müh., Elektrik-Elektronik Müh., İnşaat Müh., Uçak Müh., Endüstri Müh., Metalürji Müh., Matematik, Fizik vb. K 4 Subay, 5
Tablo-2 Üçüncü (Ön lisans) Beceri Düzeyine Göre Meslek Grupları (GY:46-65 puan) A 3 Ziraat Teknisyeni, Çevre Sağlığı Teknisyeni, Su Ürünleri Teknisyeni, Maden Tekn., Hava Trafik Kontrolörü, Hayvan Yetiştiriciliği ve Teknisyeni vb B 3 Radyo-TV Teknisyenliği, Teknik Ressam,, Diş Teknisyenliği, Tekstil Tasarım Teknisyeni vb. C 3 İnfaz ve Koruma Memuru, Zabıta Memuru, Uzman Çavuş, Polis, Özel Güvenlik Görevlisi vb. D 3 Fotoğrafçılık Teknikeri, Film Yapım Teknikeri, Folklor, Enstrümancı, Fotoğrafçı, Heykeltıraş, Masör, Mimarlık, Peyzaj Bahçıvanlığı, Dekoratör vb E 3 Gazeteci, Görsel İletişim Tasarımcısı, Satış Reklamcısı, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Elemanı, Pazarlamacı, İmam vb. F 3 Sosyal Bilimler Meslek Elemanı, Sosyal Yardım Elemanı, Pazarlamacı, Gazeteci, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Elemanı vb. G 3 Mütercim, Turist Rehberi, Uçak Kabin Memuru, Turizm Otelcilik Elemanı, Garson vb. H 2 Sağlık Memuru Tıbbi Sekreter, Kimya Teknisyeni, Eczacı Kalfası, Diş Teknisyeni, Hemşire, Hayvan Yetiştiriciliği ve Teknisyeni vb. I 3 Muhasebeci, Gümrük İşletme Meslek Elemanı, Murakıp, Muhasip, Veznedar, Bankacılık Meslek Elemanı vb. J 3 Tren Makinisti, Bilgisayar Teknisyeni, Elektrik-Elektronik Teknisyeni, İnşaat Teknikeri, Telsiz Operatörü vb. K 3 Subay olmayan silahlı kuvvetler daimi mensupları 6
Tablo-3 İkinci (Lise) Beceri Düzeyine Göre Meslek Grupları (GY:26-45) A 2 Orman İşçisi, Çevre Temizlik Görevlisi, Su Ürünleri Gıda işleme İşçisi, Maden işçisi, Hayvan Yetiştirme işçisi, vb. B 2 Bahçıvan, Işıkçı, Boyacı, Diş Protez İmalat İşçisi, Konfeksiyon İşçisi, Kesim İşçisi (konfeksiyon) vb. C 2 Özel Güvenlik Elemanı, Yakın Koruma, Meydancı, Asansör Görevlisi vb. D 2 Fotoğrafçı, Fotoğraf Baskıcısı, Boya Hazırlama İşçisi, Enstrümancı, Malzemeci (spor), Dekoratif Cam İmal İşçisi vb. E 2 Gazete Dağıtıcısı, İlan ve Reklam Satıcısı, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Elemanı, Pazarlamacı, Hizmet İşçisi (cami) vb. F 2 Hasta Kayıt Görevlisi, Hasta Bakım Elemanı, Hasta ve Yaşlı Refakatçisi, Engelli Bakıcısı, Pazarlamacı vb. G 2 Fuar ve Kongre Hostesi, Servis Rehberi, Otel Karşılayıcısı, Otopark Görevlisi vb. H 2 Sterilizasyon Görevlisi, Hasta Kayıt Görevlisi, Hasta Hizmetlisi, Eczane İşçisi, Manikürcü- Pedikürcü vb. I 2 Sayım ve Stok İşçisi, Ambar Sorumlusu, Tesellüm Görevlisi, Muhasebe Elemanı, Malzeme Takip ve Dağıtım İşçisi vb. J 2 Saat Tamircisi, Kalıp Tamircisi, Lehimci, Dökümcü, Gaz altı Kaynakçı, Kalaycı vb. K 2 Silahlı kuvvetlerde diğer rütbelerdeki meslekler 7
Tablo-4 Birinci (İlköğretim I. Kademe) Beceri Düzeyine Göre Meslek Grupları(GY:0-25) A 1 Tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörlerinde nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar, Madencilik ve taş ocakçılığı sektörlerinde nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar, Çöpçüler, Su taşıyıcılar ve yakacak odun toplayıcılar B 1 El ve pedal ile sürülen taşıtların sürücüleri, Hayvanlar tarafından çekilen taşıtların ve makinelerin sürücüleri, Yükleme-boşaltma işlerinde nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar, Raf istifleme işlerinde nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar C 1 D 1 E 1 Cadde/Sokak ve ilgili hizmet çalışanları, Sokak satıcıları (gıda hariç), Kuryeler, paket dağıtıcıları ve bagaj hamalları, Düzensiz işlerde çalışanlar, Sayaç okuyucular ve otomatik satış yapan makinelerden para toplayanlar, Başka yerde sınıflandırılmamış nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar F 1 G 1 Fast food hazırlayıcıları, Mutfak yardımcıları H 1 Çamaşırcılar ve ütücüler, Taşıt temizleyicileri, Pencere temizleyicileri, Diğer temizlik işlerinde çalışanlar I 1 J 1 Bina dışı inşaat sektöründe nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar, Bina inşaatı sektöründe nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar, Elle paketleme işlerinde çalışanlar, Başka yerde sınıflandırılmamış imalat sektöründe nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar. 8
K 1 Bireylerin Mesleki Eğilim Testinden aldığı sonuçlar aşağıdaki grafikte olduğu gibi yansıtılmaktadır. Örneğin G meslek grubundan yüksek puan alanların beceri düzeylerine göre meslekler sıralanmaktadır. Tablo-5 Seyahat ile İlgili Danışmanlar ve seyahat Büro Elemanları Mesleki Eğilim Profili G4 Çevirmenler (yazılı ve sözlü) ve diğer dilbilimciler, Yabancı Dil Öğretmenliği, Filoloji, Turizm Otelcilik, Uluslararası İlişkiler G3 Meslek Grubu; Mütercim, Turist Rehberi, Uçak Kabin Memuru, Turizm Otelcilik Elemanı, Garson G2 Fuar ve Kongre Hostesi, Servis Rehberi, Otel Karşılayıcısı, Otopark Görevlisi vb G1 Yiyecek hazırlama yardımcıları 9
Mesleki eğilim testine göre, Tablo 6 değerlendirildiğinde meslek gruplarından alınan puanlara ait grafiğe göre de C ve E grubunda toplumsal eğilimim daha fazla olduğu söylenebilir. Tablo-6 Mesleki Eğilim Ortalaması 10
II- GENEL YETENEK TESTİ Prof. GARDNER zekayı yeniden tanımladı. Ona göre zeka, değişen dünyada yaşamak ve değişimlere uyum sağlamak amacıyla her insanda kendine özgü bulunan yetenekler ve beceriler bütünüdür, yaşadığınız toplumda faydalı şeyler yapabilme kapasitesidir. Her insan sahip olduğu zekalarla birlikte farklı bir öğrenme, problem çözme ve iletişim kurma yöntemine sahiptir. Zeka, yaşam boyu karşılaşılan farklı durumlarda problemleri çözme ve yeni ürünler ortaya çıkarma kapasitesidir. Prof. GARDNER yıllar boyu hakimiyetini sürdüren, insanların tek bir zekaya sahip oldukları IQ denilen zeka anlayışını kırdı. Ona göre insanların sahip oldukları çoklu zekaların her biri yaşamak, öğrenmek ve insan olmak için kullanılan etkili birer araçtırlar. Çoklu zekalar şunlardır. 1- SÖZEL-DİLSEL ZEKA (Okuma, yazma ve konuşma zekası) 2- MANTIKSAL-MATEMATİKSEL ZEKA (sayı, anlama ve mantık zekası) 3 -GÖRSEL VE MEKANSAL ZEKA (Resim, renk ve şekil zekası) 4 -BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKA( Beden, hareket ve denge zekası) 5 -MÜZİKSEL - RİTMİK ZEKA (Ses, melodi ve ritim zekası ) 6 - KİŞİLER ARASI - SOSYAL ZEKA (İnsan, ilişki ve uyum zekası) 7- KİŞİSEL-İÇSEL ZEKA ( Ben, karakter ve kişilik zekası) 8- DOĞACI - VAROLUŞÇU ZEKA ( Doğa, çevre ve canlı zekası) Bataryada bulunan Genel Yetenek Testinde ilk dört yeteniğin ölçülmesine yönelik soru grubu hazırlanmıştır. Bunlar sözel, sayısal, uzay şekil ve göz-el koordinasyon becerileridir. 11
1. SÖZEL-DİLSEL ZEKA (Okuma, yazma ve konuşma zekası) Kelimelerle düşünme ve ifade etme, dildeki kompleks anlamları değerlendirme, kelimelerdeki anlamları ve düzeni kavrayabilme, şiir okuma, mizah, hikaye anlatma, gramer bilgisi, mecazi anlatım, benzetme, soyut ve simgesel düşünme, kavram oluşturma ve yazma gibi karmaşık olayları içeren dili üretme ve etkili kullanma becerisidir. Adayın sözcüklerle akıl yürütebilmesini, genel bilgiyi kullanabilmesini, okuduğunu anlayabilme ve düşüncelerini ifade edebilmesini ölçmeyi amaçlamaktadır. Bu zekası yüksek olan kişiler her hikayeyi, masalı, fıkrayı anlatır. İyi bir hafızası vardır. Kelime oyunlarını sever. İyi bir kelime hazinesi vardır. Sözel olarak iyi iletişim kurar. Öğrenmede daha çok kitaplar, teypler, yazma materyalleri, görüşme ve tartışmalar, konuşma ve dinleme materyallerine ihtiyaç duyar. Farklı kelimeleri, sesleri, ritimleri dinler ve tepkide bulunur. Diğer insanların seslerini, dil üslubunu, okumasını ve yazmasını taklit edebilir. Cümleleri dinler, yorumlar, farklı bir tarzda ifade eder ve söylediklerini hatırlar. Okuduklarını anlar, özetler ve kolaylıkla hatırlar. Farklı zamanlarda, farklı amaçlar için, farklı gruplara etkili bir biçimde hitap edebilir. Dinleyicileri, konuşmaları ile etkiler. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma gibi dil sanatlarında farklı yapılar oluşturabilir. Farklı dilleri öğrenme becerisine sahiptir. Hikaye, şiir yazma gibi etkinliklerden zevk alır. Yeni dil formları oluşturur. Etkili dinleme becerilerine sahiptir. Öğrenme yolu: Kelimelerle oynayarak, yazarak, okuyarak, konuşarak, mizahı kullanarak, ikna ederek öğrenme. Çalışma alanları: Edebiyat, Yazarlık, Şair, Arşivcilik, hatip, Dil Bilim, Hukuk, Siyaset gibi alanlarda başarıyla çalışırlar. 12
2. MANTIKSAL-MATEMATİKSEL ZEKA (sayı, anlama ve mantık zekası) Sayılarla düşünme, hesaplama, sonuç çıkarma, mantıksal ilişkiler kurma, hipotezler üretme, problem çözme, eleştirel düşünme, sayılar, geometrik şekiller gibi soyut sembollerle tanışma, bilginin parçaları arasındaki ilişkiler kurma becerisidir. amaçlamaktadır Adayın sayılarla akıl yürütebilme ve problem çözebilme yeteneğini ölçmeyi Nesnelerin nasıl çalıştığına dair sorular sorar. Hızlı bir şekilde zihinsel matematik yapar. Matematik aktivitelerini, strateji oyunlarını, mantık bulmacalarını sever. Yüksek düşünme tekniklerini kullanır. Zeka oyunlarında başarılıdır. Deney yapma, sınama, sorgulama ve araştırmalardan zevk alır. Öğrenmede daha çok keşifler, düşünme, tümevarım ve problem çözmeden yararlanır. Neden-sonuç ilişkilerini çok iyi kurar. Somut cisimleri soyut sembolik ifadelere dönüştürebilir. Mantıksal problem çözümlerinde başarılıdır. Hipotezler kurar ve sınar. Miktar tahminlerinde bulunur. Grafikler ya da şekiller halinde verilen (görsel) bilgileri yorumlar. Bilgisayar programları hazırlar. Grafik, şema, şekillerle çalışmaktan hoşlanır. Öğrenme yolu: Akıl yürüterek, soyut modelleri tasarlayarak, sayılarla düşünerek, ilişkileri ve bağlantıları kurgulatarak öğrenme. Çalışma alanları: Muhasebeci-satın alma, matematik ve mühendislik bilimleri, Bilim adamı, İstatistik, bilgisayar, ekonomi ve fen bilimleri alanlarında başarıyla çalışabilirler. 13
3. GÖRSEL VE MEKANSAL ZEKA (Resim, renk ve şekil zekası) Adayın şekiller arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları görebilmesini, cisimlerin ve şekillerin rotasyon ve yönlerine ait alacakları durumları gözünde canlandırabilmesini ölçmektedir. Resimler, imgeler, şekiller ve çizgilerle düşünme, üç boyutlu nesneleri algılama ve muhakeme etme becerisidir. Resimler ve şekillerle düşünür. Hayalinde gördüğü resimleri anlatabilir. Harita, tablo ve diyagramları anlayabilir. Çok hayal kurar. Sanat ve Proje aktivitelerini, görsel sunuşları sever. Okurken kelimelerden çok resimlerden anlar. Tasarım, çizim ve görsellikten zevk alır. Öğrenmede daha çok sanat, video, filmler, bulmacalar ve haritalardan yararlanır. Kolaylıkla yön bulma becerisine sahiptir. Dinlediklerinden zihinsel objeler hayaller, resimler üretir. Öğrendiği bilgileri hatırlamada bu zihinsel resimleri kullanır. Üç boyutlu ürünler hazırlamaktan hoşlanır. Origami ve maketler hazırlar. Bir objenin farklı açılardan perspektifini anlayabilir, onu zihninde canlandırabilir. Öğrendiği bilgileri somut ve görsel sunuşlara dönüştürür. Öğrenme yolu: İmgeleri düzenleyerek, zihinsel resimler oluşturarak, çizerek, desen oluşturarak, hayal ederek öğrenme. Çalışma alanları: Ressam, Artist, Fotoğrafçı, Mühendis, Kameraman, Mimar, Heykeltıraş, Tasarımcı, Dekoratörlük, İzci, Rehber gibi meslek alanlarında başarıyla çalışabilirler. 14
4. BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKA ( Beden, hareket ve denge zekası) Hareketlerle, jest ve mimiklerle kendini ifade etme, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanabilme becerisidir. Bir veya birden çok sporla uğraşır. Uzun süre hareketsiz oturamaz. Nesneleri parçalayıp bütünlemeyi sever. Yeni tanımadığı nesnelere dokunur. Hareket ederek öğrenir. Dinleme, konuşma, dans, koşma, dokunma ve hareket etmeyi sever. Öğrenmede roleplay, drama, tiyatro ve hareket etmeye ihtiyaç duyar. Sağlıklı yaşam konusunda vücutlarına özen gösterirler. Fiziksel işlerde, görevlerde denge, zarafet, maharet ve dakiklik gösterirler. Çevresini, nesneleri, eşyaları dokunarak ve hareket ederek inceler. Öğrendiklerine dokunmayı, ellemeyi ya da onları kullanmayı tercih ederler. Fiziksel maharet isteyen alanlarda (dans, spor...) yenilikler keşfeder ve farklılıklar ortaya çıkarırlar. Rol yapma, atletizm, dans, dikiş-nakış gibi alanlarda yetenekleri vardır. Aktif katılımla daha iyi öğrenirler. Söylenenden daha çok yapılanı hatırlarlar. Gezi-incelememodel/maket yapma gibi fiziksel aktivitelere katılımdan zevk alırlar. Organizasyon yapma özellikleri gelişmiştir. Bulundukları çevreye ve onu kapsayan sistemlere karşı duyarlıdırlar ve sorumlu davranırlar. Adayın el ve göz senkronizasyonunu ve yön bulabilme becerisini ölçmektedir. Öğrenme yolu: Zihinle bedeni birleştirerek, mimiklerle, vücudu geliştirerek, dokunarak, dans ederek, üç boyutlu tasarımlar oluşturarak öğrenme. Çalışma alanları: Spor, Dans, Heykeltıraş, Teknik direktör, Koreografi, Oyunculuk, Cerrahlık, Pantomimcilik, Sanatçılık gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler. 15
Genel Yetenek testi 4 alt bölümden oluşmaktadır. Bunlar sözel yetenek, sayısal yetenek, şekil-uzay ilişkisini kavrayabilme yeteneği ve göz-el koordinasyon yeteneğidir. 50 sorudan oluşan Genel Yetenek Testi 25 dakika sürmektedir. Genel Yetenek Testi Sonuç Değerlendirmesi (ISCO-08 e göre): 4.Kademe Beyaz Yaka Lisans & Doktora 66 100 puan 3.Kademe Teknik/Ara Eleman Meslek Yüksek Okulu 46 65 puan 2.Kademe Ara Eleman Lise 26-45 puan 1.Kademe Vasıfsız Eleman İlkokul 1. Kademe 0-25 puan Tablo-7 Seyahat ile İlgili Danışmanlar ve seyahat Büro Elemanları Genel Yetenek Profili G Meslek Grubuna ait Genel Yetenek Alt Faktörleri; SÖZEL YETENEK ve GÖZ-EL KOORDİNASYON YETENEĞİ nin yüksek olmasıdır. 16
III. MESLEKİ KİŞİLİK TESTİ Dia5 Mesleki Kişilik Testi, beş faktör kişilik kuramına uygun geliştirilmiş adayın mesleki temel kişilik özelliklerini ölçen bir likert türünde 5 eşel üzerinden hazırlanmış bir envanterdir. Test 120 sorudan oluşmaktadır ve süre sınırlaması yoktur. Dia5 Beş Faktör Mesleki Kişilik Envanteri son 30 yılda dünyada personel seçiminde yaygın olarak kullanılan bir ölçektir. Farklı soru sayısında çeşitli formları vardır. Geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları tamamlanmış olup, akademik kurul tarafından tavsiye edilmektedir. Dia-5 Beş Faktör Mesleki Kişilik Envanterinin boyutlarından özellikle sorumluluk özelliği ve duygusal denge özelliği birçok meslek grubunda belirleyici kriterdir. Beş faktör kişilik modeli, kişilik ve ölçümü/değerlendirmesi konusunda son 20 yıla damgasını vurmuş; yüzlerce araştırmayla da desteklenmiş ve özellikle de kültürlerarası birçok araştırmayla standardizasyon (o kültüre uyum), geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Model, temel olarak, bireylerin kişilik yapılarını tanımlamak için gündelik dilde kullanılan sıfatların faktör analizi sonucu geliştirilmiştir. Beş faktör kişilik modeli, geniş bir yelpazede yer alan kişilik yapılarını entegre etmesi ve böylelikle farklı yönelimlere sahip araştırmacılar arasındaki iletişimi kolaylaştırması; kişilik özellikleriyle davranışlar arasındaki ilişkilerin sistematik bir biçimde incelenebilmesine olanak sağlaması ve kişiliği beş alt faktöre dayandırarak genel bir tanımlama sağlaması açısından ilgi çekicidir. Beş faktör kişilik modeli; duygusal denge, dışadönüklük, açıklık uyumluluk, ve sorumluluk boyutlarıyla tanımlanır. BFKE nin her özelliğinin altında 6 adet alt faktör bulunmaktadır. Bu 6 alt faktörün ortalaması her bir BFKE kişilik özelliğini belirlemektedir. Alt faktörlerin soru madde sayısı 4 iken, özellikler toplam 24 madde ile ölçülmektedir. 17
Tablo-8 DİA-5 Beş Faktör Kişilik Envanteri Boyutları Duygusal Dengesizlik Dışadönüklük Açıklık Uyumluluk Sorumluluk Kaygı Sıcakkanlılık Hayal gücü Başkalarına Güven Beceriklilik Duygusu Kızgınlık Sosyallik Estetik Eğilim Açık sözlülük Düzen Depresyon Baskınlık Duygusal Eğilim Yardımseverlik Göreve Bağlılık Sosyal Kaygı Hareketlilik Deneyime Açıklık Uyum Başarma Güdüsü Kontrolsüz Davranış Heyecan Arama Zihinsel Merak Alçak gönüllük Öz disiplin Strese Yenilme Neşe Açık Görüş Yumuşak başlılık Ayrıntılı Düşünme 1. DUYGUSAL DENGESİZLİK (Nevrotizm) Duygusal dengesizlik özelliği, olumsuz duygular içinde olma halidir. Duygusal dengesizlik endişe, kaygı, öfke, depresyon, özgüven eksikliği, davranış kontrolsüzlüğü, aşırı hassasiyet gibi bir ya da birçok olumsuz duygu ile yakından ilişkilidir. Bu özellik, kişinin ruh sağlığı ile ilgili durumunu daha çok yansıtır ve kişilik bozuklukları ya da ruhsal hastalıklar hakkında genel bilgi verir. Bu boyut, kişinin kendisi ve çevresi ile ilgili uyumunu da yansıtır. İş hayatında bazı mesleklerde duyguların kontrol altında tutulması gerekirken bazılarında ise daha samimi, içten ve sıcak yaklaşımlar gerekebilmektedir. Bu yönden duygusal denge özelliği mesleki eğitim, yönlendirme ve performans belirlemede ayırıcı bir özellik olabilmektedir. 18
Tablo-9 Duygusal Denge Kişilik Özelliğinin Alt Boyutları Duygusal dengesizliği yüksek olan kişiler endişeli bir yapıdadır ve kişisel yeterlilikleri konusunda kaygı duyarlar. Bu kişiler kızgınlık, suçluluk, bıkkınlık ve benzeri olumsuz duyguları ve hislerinin etkisi altındadır. Tepkilerini her zaman kontrol altında tutmakta zorlanırlar, duygusal olarak tepkiseldirler, stresle mücadele etmede diğer kişilerden daha başarısızdırlar. Bunlar, günlük sorunlarla başa çıkmada kendilerini zayıf hissederler, en küçük engellemede ümitsizce zorluğa kapılırlar. Bu karamsarlıkları uzun süre devam eder, bu da genelde kötü bir ruh haline sahip olmalarına neden olur. Açık bir şekilde düşünmelerine, karar vermelerine ve strese dayanmalarına engel olur. Bu kişiler, çoğu kişiyi etkilemeyecek bir çok duruma normalden daha sert ve duygusal tepki verirler. Çoğu kişi için sıradan sayılabilecek durumları tehlikeli, küçük engelleri ise umutsuz ve aşılması imkansız olarak algılarlar. Olumsuz duygusal reaksiyonları uzun sürebildiğinden sürekli olumsuz ve karamsar bir ruh hali içinde olurlar. Duygusal dengesizlik boyutundan ortalama puana sahip kişiler ise rahat, sakin, dengeli duygusal tepkilere sahip olan kişilerdir. Aşırı huzursuzluk ve yüksek kaygı düzeyleri yoktur. Kaygılanılması gereken durumlarda tepki verirler. Yeterli düzeyde kendilerine güven mevcuttur. Duygusal denge içinde olan bu kişiler, rahat, sakin, kontrollü ve genellikle olumlu duygular içindedirler. Olaylar ve baskılar karşısında kolayca kırılmadan daha düşük düzeyde duygusal tepki ortaya koyarlar. 19
Çok düşük bir duygusal dengesizlik puanına sahip bir kişilerin olaylar karşısında sergilediği duygusal tepkilerin düzeyi toplum ortalamasının çok altındadır. Bu kişiler zor durumlarda sakin, soğukkanlı ve sürekli olumsuz duygulardan uzak durmayı başarabilen bir yapıya sahiptir. Bu kişilerde endişe, düşük başarı güdüsü, öfke ve gerginlik görülmez. Kendine güven duygusu yüksektir. Stresli ve sinir bozucu durumlar karşısında rahatı hiç bozulmaz ve sürekli olumsuz duygulardan uzak durmayı başarabilirler. Olumsuz duyguları fazla yaşamaları sürekli olumlu duygular yaşadıkları anlamına gelmez, olumlu duygular daha çok dışa dönüklük boyutu ile ilgilidir. Sakin bir kişi olarak olayların üstesinden kolayca gelebilir, heyecan ve öfkeye kapılmadan bunlarla rahatça basa çıkabilirler. Duygusal denge hemen hemen hiç sarsılmaz ve kişiler arasında ilişkilerde duygusal kontrole sahiptirler. 1.1. Kaygı Bu alt ölçek, genellikle belirsiz durumlarda endişelenmeyi ve kötü bir şey olacakmış duygusunu içerir. Sürekli ya da durumluk kaygı oluşabilir. Bu özellik, kaygı kaynaklı gerginlik yaşanmasına ve olaylara kötümser yaklaşılmasına neden olur. Kaygı düzeyi yüksek kişiler sürekli kötü bir şey olacağı duygusuna kapılırlar. Özel bir durumdan da korkabilirler ya da sadece genel korku duyabilirler. Gerginlik, asabilik ve heyecan duygularını abartılı yaşarlar. Kaygı düzeyi yüksek kişiler endişe, kuruntu, korkuları vardır; korku ve kaygılara sahiptirler. Bu kişiler telaş, sinir, gerginlik ve strese yatkınlık özellikleri sergilerler; genellikle gergin, stresli ve huzursuzdurlar. Ortalama kaygı düzeyine sahip kişiler risk ve tehlikeleri belirlemede rasyonel davranırlar. Heyecanlarını ve kaygılarını kontrol edebilirler ve özel durumlara uygun tepkiler verirler. Daha çok olumlu stres sahibi olup, stresi motivasyon ve güdülenme kaynağı olarak görürler. Kaygı düzeyi düşük kişiler genelde soğukkanlı ve korkusuzdurlar; kaygısızdırlar. Bu kişiler çok rahat, sakin, iyimser bir kişi olarak zorluklar karşısında pek paniğe kapılmaz, endişelenerek moralini bozup sık sık çaresiz hissetmezler. Sürekli bir şeylerin ters gideceği endişesini taşımazlar. Olaylara olumlu bir bakış açısı ve yaklaşım sergilerler. 20
1.2. Kızgınlık Bu alt ölçek kızgınlık, sinir, öfke ve tedirginlik gibi duyguları ifade eder. Bu ölçek kişinin öfke duymaya ne derece hazır ve yatkın olduğunu ölçer. Kişinin bu duygu karşısında göstereceği tepki ise ne derece uyumlu olduğu ile ilişkilidir. Uyum düzeyi düşük olan kişiler, işler istedikleri gibi gitmediği zaman kolayca öfkeye kapılıp genellikle kızgınlıklarını şiddetle dışa vururlar. Kızgınlık özelliğinden yüksek puan alanlar olaylar istedikleri gibi gitmediği takdirde kolay sinirlenirler, adil davranılmaya karşı duyarlıdırlar, bu şekilde olmadığını düşündüklerinde kendilerini aldatılmış hissederler ve sinirlenerek acı çekerler. Ortalama kızgınlık düzeyi bazı olaylar karşısında kişinin zaman zaman öfkeye kapıldığı ve sinirlendiği anlamına geliyor. Öte yandan bazı durumları da gayet sakin ve serinkanlı karşıladığı ve tepkilerini kontrol edebildiğini gösteriyor. Kızgınlık faktöründen düşük puan alanlar kolayca ve sıklıkla sinirlenmezler. Sakin bir yapıya sahiptirler. Bu kişiler iyi huylu ve uysal olup kolay kolay öfkelenmezler. 1.3. Depresyon Depresyon alt ölçeği üzüntü, hüzün ve kırılganlığı yatkınlığı ölçer. Suçluluk duygularını, pişmanlığı, içe çekilmeyi ve değersizlik duygularını bu ölçekte yansıtıldığını görebiliriz. Depresyon faktöründen yüksek puan alanlar enerjiden yoksundur, faaliyete geçmede zorluk hissederler. Yüksek puanlı kişiler, suçluluk, yalnızlık, ümitsizlik duygularını yoğun bir biçimde hissederler. Bu kişiler düşük enerji düzeyine sahip olup, bir işe başlamakta ve harekete geçmekte zorluk çekerler. Ortalama depresyon düzeyi duyguları kontrol edebilme, uygun zaman ve ortamda hayattan zevk alma, aksi durumlarda ise acıyı ve üzüntüyü paylaşabilmeyi ifade eder. Dengeli bir enerji düzeyi ve duygu kontrolü bu ölçeğin ortalama değerlerinde yer alır. Depresyon düzeyi düşük kişiler, üzüntü, hüzün ve hayal kırıklığı gibi duyguları pek taşımaz ve fazlaca ümitsizliğe kapılmazlar. Yüksek enerji düzeyi, bu kişiler zaman zaman hissedebileceği üzüntü ve hüzünden kolayca çıkmasına yardımcı olurlar. Bu alt faktörde düşük puan, bunalıma ilişkin duygulardan bağımsız olmayı belirtmektedir. Düşük puanlı bu kişiler depresyon özelliklerini hiçbirini taşımazlar. 21
1.4. Sosyal Kaygı / Kendine Güven (Denetim Odağı) Sosyal kaygı alt ölçeği, kişileri başkalarının kendileri hakkında ne düşündüğü konusunda duyarlılığını ve kendine olan güvenlerini yansıtır. Bu ölçek kolayca utanma, başkaları tarafından kabul görüp görmeme ve alay konusu olmayla ilgili kaygıları, utangaç ve çekingen davranmayı, başkalarının yanında huzursuz olmayı içerir. Yüksek sosyal kaygı düzeyi taşıyan kişilerin kabul görmeme ile ilgili kaygıları nedeniyle, kendilerine rahatsız ve utangaç hissetmelerine neden olabilir. Onlar kolaylıkla mahcup olabilirler. Diğerlerinin kendisini eleştireceklerine ve kendisi ile eğleneceklerine ilişkin düşünceleri genellikle çok gerçekçi değildir. Kendilerine olan güvenleri oldukça düşüktür. Ortalama sosyal kaygı düzeyi özgüven sahibi olmayı, kendini eleştirebilmeyi, içgörü sahibi olabilmeyi, kendine yönelik eleştirilere sağlıklı yaklaşabilmeyi ve hatalarını düzeltebilme kapasitesini yansıtır. Toplum ortalamasının altında çıkan düşük sosyal kaygı düzeyi olanların sosyal ortamlarda epeyce bir özgüven duyduğu ve rahat olduğu anlamını taşır. Kendinden emin ve eleştirilere aldırmayan bir kişi olarak başkalarının hakkında ne düşündüğüne fazla kafa yormazlar. Düşük puan alanlar için, kendisini izleyen ve değerleyen kişilerin önünde hata yapmak çok fazla önem taşımaz. Sosyal ortamlarda kendilerini hiç heyecanlı hissetmezler ve rahat davranırlar. 1.5. Kontrolsüz Davranış /Dürtüsellik Bu alt ölçek engellenemeyen güçlü dürtüleri, arzu ve isteklere karşı direç gösterip gösterememeyi, sabırlılık düzeyini, dikkati toplama ve dikkati sürdürebilme düzeyini, ani kararlar vermeyi ve hareketli olmayı ifade eder. Yüksek dürtüsellik düzeyine sahip kişiler engelleyemedikleri güçlü dürtüler (sigara, yemek vs.) hissederler. Uzun dönemde elde edebilecekleri sonuçlar yerine, kısa dönemde ulaşabilecekleri zevk ve ödüllerin peşindedirler. Ortalama dürtüsellik düzeyine sahip kişiler dürtülerini kolayca kontrol edebilir, isteklerini erteleyebilir ve uzun döneme yönelik planlı ve programlı davranarak hedeflerine sistemli olarak ulaşabilirler. 22
Kontrolsüz davranış düzeyi düşük kişiler arzu ve tutkularına kolayca karşı koyabilir, dürtülere karşı koyabilme becerileri gelişmiştir ve onları kontrol etmekte fazla zorlanmazlar. Bu kişiler, isteklerinin hemen karşılanmaması kendisini rahatsız etmez, sabırla uzun süre bekleyebilir ve bu yönde duygularını kontrol edebilirler. Hedefe ulaşmada oluşan engellere karşı yüksek toleransa sahiptirler 1.6. Strese Yenilme / Kırılganlık Bu alt ölçek, baskı ve stres altında kolayca panik, kargaşa, kırılganlık, hassasiyet ve çaresizlik hissedip hissetmemeyi ifade eder. Strese yenilme düzeyi yüksek olanlar baskı ve stres altında panik, kargaşa, çaresizlik, yardıma muhtaç hissederler. Aşırı kırılgandırlar ve kararsızlık gösterebilirler. Düşük özgüvene sahiptirler ve olağan üstü durumlarda sakin davranamazlar. Ortalama strese yenilme düzeyine sahip olanlar Onlar özgüvene sahiptirler ve stres altında açık bir şekilde düşünebilirler ve sahip oldukları kararların arkasında durabilirler. Strese yenilme düzeyi düşük olanların strese karşı çok dayanıklı bir kişi olarak olağanüstü durumlarda hemen hemen hiç paniğe ve çaresizliğe kapılmadığı görülür. Ayrıca stresli durumlarla başa çıkarken çok sakin bir tavır sergileyip hiç zorlanmadıkları söylenebilir. Stresli durumlar bu kişileri hiç etkilemez. Onlar yüksek özgüvene sahiptirler ve stres altında açık ve berrak bir şekilde düşünebilir ve kesin kararlılık gösterirler. 23
2. DIŞADÖNÜKLÜK Dışadönüklük özelliği, kişiler arası etkileşimin düzeyini ve yoğunluğunu, başkalarını etkileyebilme gücünü, kişinin uyaran ihtiyacını ve neşe kapasitesini kapsar. Bu özellik, sosyal, aktif ve insan ilişkilerine önem veren kişilerle çekingen, ağır başlı, içine kapanık ve sessiz kişileri karşılaştırır. Dışadönüklüğün en önemli göstergesi dış dünyaya duyduğumuz yakın ilgidir. Dışadönüklük puanı yüksek olanlar, diğer insanlarla birlikte olmaktan hoşlanan, enerji dolu, olumlu duygular besleyen kişilerdir. Bu kişiler coşkulu ve hareketli olup, grup içinde ortaya atılır ve ilgiyi üzerlerine çekerler. Dışadönük kişiler aynı zamanda çok konuşkandırlar. Bunlar sosyal, enerjik ve canlı bir kişilik sergilerler. Çoğu zaman diğer insanlarla birlikte olmayı tercih eden, onları etkilemeye çalışan ve oldukça hareketli kişilerdir. Ortalama dışadönüklük düzeyine sahip olanlar kişilerarası ilişkilerde yeterli ve dengeli enerji düzeyi sahip, sosyal ortamlarda rahatlıkla yer ala, bireysel ve sosyal uyumunu dengeli biçimde yürütebilen kişilerdir. Dışadönüklük düzeyi düşük olanların coşku, enerji ve hareketlilik seviyeleri oldukça düşüktür. Genellikle daha sessiz, temkinli ve dış dünyadan biraz daha kopukturlar. Bu durum utangaçlık ya da depresyon halinden çok içedönük kişilerin daha az dış uyarıya ihtiyaç duymaları ve yalnızlığı daha çok tercih etmeleriyle ilgili bir özelliktir. İçedönük kişilerin bağımsız ve kendi dünyalarına dönük yaşamaları, bazı durumlarda kibir olarak yorumlanabilir. Tablo-10 Dışadönüklük Kişilik Özelliğinin Alt Boyutları 24
2.1. Sıcakkanlılık Bu alt ölçek samimi, sıcakkanlı, sıcak kişilerarası ilişkiler kurup kuramamayı içerir. Bu alt ölçek çevreyle dostça ilişkiler kurma, duyarlı davranabilme, sosyal çevre edinebilme ve neşeli olabilmeyi yansıtır Sıcakkanlık puanı yüksek olanlar daha şefkatli ve daha dostça ilişkiler kurarlar. İnsanlara içten bir sevgi besler ve kolaylıkla yakın ilişki içine girebilirler. Bunlar arkadaş canlısı ve sevgi doludurlar. Çevrelerine karşı oldukça cana yakın, dost, konuşkan ve neşeli davranırlar. Ortalama sıcakkanlılık düzeyine sahip olanlar çevresiyle dengeli ilişki kurabilirler, duyarlı davranabilir ve yeterli sosyal çevreye sahiptirler. Samimi oldukları ve güven duydukları yeterli bir arkadaş grubuna ve ortamına sahiptirler. Sıcakkanlılık puanı düşük olanlar düşmanca ya da sevecenlikten yoksun kişiler olmamakla beraber yüksek puanlılara göre daha resmi, çekingen ve uzaktırlar. Sosyal çevreleri oldukça sığdır ve çevrelerine karşı duyarsızdırlar. 2.2. Sosyallik Bu alt ölçek sosyal ortamlarda etkin olabilmeyi ve kendisine ait rolüne uygun davranabilmeyi ifade etmektedir. Bireysellikle ve sosyallik arasında denge kurup uyum sağlayabilmeyi içerir. Yüksek sosyallik düzeyine sahip olanlar arkadaş canlısı olup başkaları ile birlikteliği çok keyif verici bulurlar. Kalabalık içinde bulunmaktan hoşlanır ve heyecan duyarlar. Genellikle daha sosyal, keyfine düşkün, cana yakın, içten geldiği gibi davranan bir kişilik örüntüsü sergilerler. Çevresinde çoğu zaman insan arayan ve yalnız kalmaktan pek hoşlanmayan kişililerdir. Ortalama sosyallik düzeyine sahip olanlar bireysel ve sosyal uyumu sağlayabilen, sosyal ortamlarda etkin olabilen güvenli kişilerarası ilişkiler kurabilen kişilerdir. Bunlar sosyal ortamlardan hoşlanır ve gerektiğinde yalnız kalmayı da becerebilirler Düşük sosyallik düzeyine sahip olanlar kalabalık ortamlardan bunalır ve kaçarlar. İnsanlarla bir arada olmaktan hoşlansalar bile kendileri ile baş başa kalmak daha ağır basabilir. Daha içlerine kapanıktırlar. 25
2.3. Baskınlık Bu alt ölçek, kişinin kendine güvenini, insiyatif alabilmeyi, liderlik ve yönetim becerisini, risk alabilmeyi, başkalarını etkileyebilmeyi ve hemen her konuda ön planda yer almayı ifade etmektedir. Baskınlık puanı yüksek olan kişiler ortaya çıkmaktan, düşündüğünü hiç çekinmeden söylemekten, işleri ele almaktan ve başkalarını yönetmekten hoşlanırlar. Gruplarda lider konumunda yer alırlar. Genellikle kendini daha fazla ortaya koyan, güvenli, hevesli, ikna edici, etkili, kendinden emin bir kişilik sergilerler. Genellikle her zaman sözü ele alıp, kararlılıkla grubu ya da ortamı idare etme ve yönetme hevesindedirler. Aşırı yüksek düzeydeki baskınlık puanı anti-sosyaliteyi gösterebilir. Ortalama baskınlık düzeyine sahip olanlar, yeterince kendine güvenen, insiyatif alabilen, gerektiğinde risk alabilen, başkalarını etkileyebilen ve arka planda kalmayan kişilerdir. Baskınlık puanı düşük kişiler daha az konuşurlar ve bulundukları grubun kontrolünü başkasına bırakmayı tercih ederler. Bu kişiler daha utangaç olup arka planda kalmayı tercih ederler. 2.4. Hareketlilik Bu alt ölçek hareketliliği, kararlılığı, dışadönüklüğü, hızlı düşünmeyi ve karar vermeyi kapsar. Hareketlilik enerji düzeyi ve aksiyonellikle yakından ilişkilidir. Hareketlilik puanı yüksek olan kişiler hızlı tempolu ve yoğun bir hayat sürerler. Hareketleri enerjik ve dinçtir. Genellikle aynı anda birden fazla faaliyette bulunurlar. Daha aktif, kararlı, dışadönük, hevesli ve tez canlı olurlar. Ortalama hareketlilik düzeyine sahip olanlar gün içinde makul derecede enerji harcarlar. Üstlendikleri iş ve faaliyet yükü çoğu zaman dengelidir. İşin yanında kendine boş vakit ayırmayı da ihmal etmezler. Hareketlilik puanı düşük kişiler, tembel olmamakla birlikte daha yavasş ve rahat bir şekilde hareket ederler. Boş vakitleri daha fazladır ve daha sakindirler. 26
2.5. Heyecan Arama Bu alt ölçek uyaran ihtiyacını, risk almayı, maceracı olmayı, kendine güveni, değişikliği tercih etmeyi ve meraklı olmayı kapsamaktadır. Heyecan puanı yüksek olan kişiler yeterince uyarılmadıkları durumlarda çabuk sıkılırlar. Parlak renkleri ve gürültülü ortamları severler. Risk alma ve heyecan arama eğilimleri daha fazladır. Maceraperest, etkileyici, gözü pek ve kendinden emin bir kişilik örüntüsü sergilerler. Ortalama düzeyde heyecan puanı olanlar ne aşırı heyecandan kaçan ne de fazlaca maceraperest olan kişilerdir. Kendilerine güvenirler ve gerektiğinde risk alabilirler Heyecan puanı düşük olan kişiler yüksek seslerden, aşırı heyecan ve maceradan hoşlanmazlar. Hayatları heyecan arayan kişilere oldukça sıkıcı gelebilir. 2.6. Neşe Bu ölçek, Duygusal Dengesizlik özelliğinde görülen olumsuz duyguların tersine olumlu ruh hali ve duyguları kapsar. Pozitif enerjiyi, sevinci, coşkulu olma ve iyimser olup olmamayı ifade eder. Neşe düzeyi yüksek kişiler çevresine sıklıkla pozitif enerji yayan, sevinç uyandıran ve çok sevilen birisiniz. Çok neşeli kişiler, mutluluk, heyecan, iyimserlik ve sevinç gibi olumlu duygular beslerler. Kolay heyecanlanan, coşkulu, mutlu, başkalarını güldüren ve içinden geldiği gibi davranan bir kişilik sergilerler. Ortalama düzeyde neşe puanı olanlar çevresindeki insanlara güvenen, iyimser duygusal besleyen, seven ve sevilen kişilerdir. Neşe düzeyi düşük olanlar heyecanı düşük olan kişilerdir; yüksek bir enerjiye ve ruh haline sahip değillerdir. Çevresine olumsuz duygu ve enerji yayarlar. 27
3. AÇIKLIK Açıklık özelliği, bilinmeyene ve yeni deneyimlere açık ve hoşgörülü olma, öngörülü bir şekilde peşinden gitme, yeniliklere ilgi duyma ve keşfetmek arzusunu kapsar. Açıklık özelliği, merak sahibi, geleneksel olmayan, özgün ve yaratıcı kişileri geleneksel, sanatçı ruhlu olmayan ve analitik düşünemeyen kişilerle karşılaştırır. Açıklık düzeyi yüksek olan olanlar, kendilerinin iç ve diş dünyalarına yönelik meraklara sahip, değişiklikleri ve yenilikleri kolayca göze alabilen insanlardır. Değişik fikir, inanç, görüş ve yaklaşımları dinlemeye hatta denemeye hazır ve isteklidirler. Estetik ilgileri yüksektir ve sanata eğilimlidirler. Ortalama düzeyde heyecan puanı olanlar bir ölçüye kadar yeni şeyleri de denemeye heveslidirler. Düşünce yapıları ne çok basit ne de çok karmaşıktır. Gerektiğinde hayatlarında değişiklik yapabilirler. Açıklık düzeyi düşük kişiler ise daha geleneksel olup tutucu davranışlar sergilerler. Bilinen ve denenmiş olanı tercih ederler. Toplum ortalaması düzeyinde gelenek ve adetlere bağlı kişilerdir. Tablo-11 Açıklık Kişilik Özelliğinin Alt Boyutları 28
3.1. Hayal gücü Bu alt faktör düş gücünü, yaratıcılığı, orijinal fikirler üretebilmeyi, fantastik özellikleri ve sanata olan eğilimi kapsar. Hayal gücü yüksek olanlar çoğu zaman zengin bir düş gücü ve yaratıcılığa sahiptirler. Bazen gerçeklerden uzaklaşabilirler. Bulunduğu ortamlara yaratıcı yönleriyle yeni ve orijinal fikirlerle katkıda bulunurlar. Bu kişiler kendilerine daha zengin ve ilgi çekici bir iç dünya yaratmak için bol bol fantazi kurarlar. Daha dalgın, sanata yönelik ve karmaşık bir iç dünyaları vardır. Ortalama düzeyde heyecan puanı olanlar olaylara dengeli yaklaşarak ne hayal gücünü zorlar ve de aşırı rasyonel hareket ederler. Yeri geldiğinde yaratıcılıklarını kullanarak rasyonel kararlar da alabilirler. Hayal gücü düşük olan kişiler düş kurmaktan çok gerçeklerle ilgilenmeyi tercih ederler. Estetik ilgileri azdır, fazla rasyoneldirler ve doğrusal bir mantık kullanırlar. Bazen kaba da olabilirler. İnce detaylarla uğraşmazlar. 3.2. Estetik Eğilim Bu alt faktör sanata ilgiyi, her alanda ince ve detaylı noktalara eğilmeyi, duyulara ve ruhsal özelliklere hitap edebilmeyi ve zevk sahibi olabilmeyi ifade eder. Estetik eğilimi yüksek kişiler sanata ve güzelliğe düşkündürler..şiirden, müzikten ve her türlü sanattan zevk alırlar. Bu kişilerin sanatsal yetenekleri ve zevkleri olması gerekmediği halde sanata ve sanat olaylarına normal insanlardan daha fazla ilgi gösterirler. Ortalama düzeyde estetik eğilimi olanlar sanattan hemen herkes kadar zevk alırlar. Estetik duyguları ne az ne de fazla gelişmiştir. Sanata ilgi duyarlar. Estetik eğilimi düşük kişilerin sanata ilgisi daha düşüktür. Bunlar zevkli kişiler olarak tanımlanmazlar. 29
3.3. Duygusal Eğilim Bu alt faktör, kişinin kendi duygularının farkında olması, duygularının sesini dinlemesi ve onları yorumlayabilmesi anlamına gelir. Yüksek duygusal eğilimi olan kişiler diğerlerine oranla daha yoğun duygu ve ruh halleri yasarlar, bu duygular ifade ederler ve farkındalıkları daha ayrıntılı ve yoğundur. Ortalama düzeyde duygusal eğilimi olanlar iç dünyasının sesinizi dinlemeye ve duygularını değerlendirmeye herkes kadar zaman ayırırlar. Sevinç ya da üzüntüye dengeli, yer yer gerçekçi bir tepki gösterirsiniz. Ne aşırı hassas ve duyarlı, ne de duygusuz bir kişi olduğunuz söylenebilir. Düşük duygusal eğilimi olan kişiler ise duygu ve ruh hallerine önem vermezler. Duygularının daha az farkında oldukları gibi onları açıkça ifade de edemezler. 3.4. Deneyime Açıklık Bu alt faktör, maceracı olma, farklı faaliyet deneme, yenilik keşfetme ve yeni yerler görmek gibi rutini yeniliğe tercih etmeyi kapsamaktadır Yüksek deneyime açıklık eğilimi olan kişiler yüksek macera eğilimine sahiptir ve değişik faaliyetleri denemek, yeni yerler görmek, keşfetmek, değişik ve yeni yemekler denemekten hoşlanırlar. Bu kişiler yenilik ve değişikliği, sıkıcı buldukları rutin işlere ve alışkanlıklara tercih ederler. Genellikle zaman içinde değişik hobiler edinirler ve seyahat etmekten hoşlanırlar. Bazen de olsa maymun iştahlı da olabilirler. Ortalama düzeyde deneyime açıklık eğilimi olanlar önüne fırsatlar geldiğinde hayatında yenilik ve değişiklik yapabilme potansiyeline sahip kişilerdir. Çok iddialı biçimde yeniliklere eğilimleri olmasa bile başkaları kadar değişim ve yeniliklere açıktırlar. Düşük deneyime açıklık eğilimi olanlar ise alışılagelmişi tercih ederler. Yeni şeyler denemekten hoşlanmaz, değişiklikten rahatsızlık duyarlar. Uzun yıllar aynı işte çalışır, aynı aracı kullanılır, aynı evde oturur ya da aynı şehirde yaşarlar. 30
3.5. Zihinsel Merak Bu alt faktör entellektüel ilgiyi, felsefi ve düşünsel yoğunluğu, fikirlerle uğraşıyı, analitik ve teorik düşünce sahibi olmayı ifade eder. Yüksek zihinsel merakı olanlar entellektüel meraklara sahiptirler. Bunun yanında yeni ve hatta alışıla gelmemiş fikir ve düşünceleri denemeye açıktırlar. Fikir tartışmalarını çok severler, analitik ve teorik düşünmeye eğilimlidirler. Felsefi tartışmalardan ve bulmaca türü beyin jimnastiğinden zevk alırlar. Yüksek zihinsel merak mutlaka yüksek zeka anlamına gelmez. Ancak bu yüksek eğilim kişinin entellektüel potansiyelinin gelişmesine destek olur. Daha önce denenmemiş, geleneksel olmayan fikirlere oldukça açık bir görüşle yaklaşırlar. Ortalama düzeyde zihinsel merakı olanlar fikir tartışmalarına katılmasalar bile izlerler. Hem fikirlerle hem de nesnelerle ilgilenirler. Yeni düşünce ve fikirleri kabullenirken temkinli yaklaşırlar. Düşük zihinsel merakı olanların merakları kısıtlı olup, yüksek zekaya sahip olsalar bile kısıtlı sayıda konuya dar bir bakış açısı ile eğilirler. Fikirler yerine insanlara ve nesnelere ilgi duyarlar. Düşünce oyunlarından sıkılırlar. 3.6. Açık Görüş Bu alt faktöre sahip olmak, sosyal, politik ve dini değerleri tekrar gözden geçirebilmek ve sorgulayabilmek anlamına gelmektedir. Yüksek düzeyde açık görüşlü kişiler, var olagelen fikir, düşünce, inanç ve kuralları sorgulayabilen kişilerdir. Bunlar toleranslı, olaylara geniş bir perspektiften bakabilen ve uyumlu olmayan bir yaklaşım sahip kişilerdir. Aykırı düşünceleri olabilir ve otoriteyle de çatışabilirler. Ortalama düzeyde açık görüşü olanlar değerleri gözden geçirme ve sorgulamak için biraz çekimser davranırlar. Toleranslı ve hoşgörülü olsalar bile bunun bir sınırı vardır. Açık görüşten yoksun kişiler ise, genellikle otoriteyi olduğu gibi kabul etme eğiliminde olurlar. Geleneklere sıkıca bağlı ve tutucu kişilerdir. Olaylar karşısında temkinli, muhafazakar ve dogmatiktirler. 31
4. UYUMLULUK Uyumluluk özelliği insanların diğerleriyle ilişkilerindeki yaklaşımlarını içerir. Bu özellik insancıllık, sevecenlik, merhametli olma, alçak gönüllülük, bağışlayıcılık ve yumuşak kalplilik, rekabetçilik, güven verme ve acımasız olma sıfatlarını içermektedir. Yüksek düzeyde uyumlu kişiler başkalarına duyarlı ve yardımseverdirler, başkalarına iyimser yaklaşımda bulunurlar. Başkalarına güven duyguları daha gelişmiştir. Diğer insanların da dürüst, iyi niyetli ve güvenilir olduğunu düşünürler. Başkalarıyla iyi geçinirler. Hizmet sektöründe ve takım çalışması gerektiren işlerde uyumluluğu önemlidir. Ortalama uyumluluk düzeyine sahip olanlar başkalarının ihtiyaçları ile kendi ihtiyaçları arasında denge kurabilen ve kendi önceliklerinin farkında olan kişilerdir. Bunlar kendisini duygusallığa kaptırmadan kolayca tarafsızca kararlar alabilirler. Uyumsuz kişiler ise başkalarına karşı daha şüpheci, öncelikle kendini düşünen, egoist, yardımlaşmaktan çok rekabetçi davranan kişilerdir. İnsan ilişkilerinde uyumlu kişiler genellikle çok sevilirler. Bazı bilim adamlarının, eleştirmenlerin, liderlerin ve askerlerin uyum düzeyi düzeyleri düşüktür. Tablo-12 Uyumluluk Kişilik Özelliğinin Alt Boyutları 32
4.1. Başkalarına Güven Bu alt faktör, başkalarına güvenip güvenmeme, şüphelenme, iyi niyetli olma, tedbirli olma, bencillik ve diğergamlık sıfatları içerir. Güven duygusu gelişmiş kişiler başkalarının iyi niyetine ve samimiyetine inanırlar. Başkalarından fazla şüphe duymazlar. Olaylar hakkında kötümser düşünmezler. Ortalama güven duygusuna sahip olanlar herkes kadar başkalarının dürüst olduklarına inanırlar, bağışlayıcı, güvenilir ve barışçıdırlar. Ancak bu güven sonsuz ve sınırsız değildir. Güven duygusu düşük kişiler başkalarından şüphelenebilir; kolayca iyi niyet ve samimiyetlerine inanmazlar. Başkalarını egoist kötü niyetli ve potansiyel tehlike olarak görebilirler. Kişilerarası ilişkilerde ihtiyatlı hareket ederler. 4.2. Açık Sözlülük Bu alt faktör, dürüstlük, doğruluk, samimiyet ve içtenlik sıfatlarını kapsamaktadır. Açıksözlülük puanı yüksek düzeyde olanlar dürüst, doğru sözlü ve samimidirler. Başkalarına karşı ihtiyatlı davranma ihtiyacı hissetmezler. Fikir ve görüşler açıklıkla paylaşılır. Ortalama açıksözlülük düzeyine sahip olanlar başkalarına karşı duruma göre doğru, açık sözlü, samimi ve içten davranmaktan kaçınmazlar. Bazen daha ihtiyatlı davranıp fikir ve görüşleri kendinize saklarlar ve açıkça belirtmekten kaçınırlar. Açıksözlülük puanı düşük düzeyde olanlar başkalarına karşı daha kurnazca davranabilirler. Sosyal ilişkilerinde taktikleri gerekli görürler ve aşırı doğru sözlülüğü ise saflık olarak değerlendirirler. Bu alt boyut yalanla aynı anlama da gelmemektedir. 33
4.3. Yardımseverlik Yardımseverlik alt boyutu başkalarının iyiliğini düşünme, cömertlik, özverili olma, ince düşünceli olma ve samimi davranma sıfatlarını kapsar. Yardımseverlik düzeyi yüksek olanlar başkalarının iyiliğini düşünen, güvenilir, iyi kalpli, cömertçe yardım etmeye eğilimli kimselerdir. Başkalarına yardım ederler ve bundan zevk duyarlar. Bunlar cömert, nazik, düşünceli ve sıcak kişilerdir. Yardımseverlik düzeyi toplum ortalamasında olanlar kendi ihtiyaçları ile başkalarının ihtiyaçları arasında öncelik belirlemede rasyonel davranırlar. Bu yönünüzle güvenilir, iyi kalpli, nazik bir insan olmakla beraber gerektiğinde kendi içine ve ihtiyaçlarına yönelip yardım talebini göz ardı edebilirler. Yardımseverlik puanı düşük kişiler ise egoist, kendilerine dönük, başkalarının problemleriyle ilgilenmeyi tercih etmeyen kimselerdir. Kendi ihtiyaçları her zaman ön plandadır. 4.4. Uyum Bu alt boyut kişilerarası çatışmayı, uyumsuzluklarda sergilenen davranışları sosyal adaptasyonu ve sosyalleşmeyi içerir. Uyum derecesi yüksek kişiler başkalarına karşı yumuşak başlı, uysal ve alçak gönüllü olurlar. Kolay affederler ve olayların üzerinde fazla durmazlar. Genellikle yumuşak başlı ve itaatkardırlar. Uyumluluk düzeyi toplumun ortalamasında olanlar bazı durumlarda başkaldırı ve rekabet içinde davranıp, bazen de yumuşak başlı bir şekilde davranırlar. Bunlar öfkelerini sert olarak nadir olarak dışa vururlar; genelde fikir alışverişinde saygılı ve uyum sağlamaya yönelik tutum ortaya koyarlar. Uyum derecesi düşük kişiler ise kızgınlık ve saldırganlık duygularını yoğun bir şekilde yaşarlar ve genellikle dışa vurarak ortaya koyarlar. Bunlar işbirliğinden ve karşılıklı destekten pek hoşlanmazlar. Bu kişilerin diğer özellikleri pervasızlık, açık sözlülük, sabırsızlık, inatçılık, hoşgörüsüzlük, dik başlı olma, ve rekabetçilik diğer belirgin özellikleridir. 34
4.5. ALÇAKGÖNÜLLÜLÜK Bu alt ölçek, kendini beğenme, kendine güven, böbürlenme ve gösterişli olup olmamayı içermektedir Alçakgönüllülük düzeyi yüksek kişiler kendilerinin başkalarından daha iyi olduklarını kabul edebilirler. Özgüvenleri yetersiz değildir ancak kendini beğenmenin uygunsuz bir davranış olduğunu düşünürler. Yeteneklerinin farkındadır ve içgörü sahibidirler. Fakat mütevazi olmayı tercih ederler. Bu davranışları bazen eziklik ve yetersizlik olarak algılanabilir. Alçakgönüllülüğü düzeyi toplumun ortalamasında olanlar kendi atı ve eksilerinin farkındadırlar. Yerinde kendini beğenme davranışı sergileyebilecekleri gibi, mütevazi olması gereken durumları da güzel seçerler. Sosyal uyumları doyurucudur. Alçakgönüllülük düzeyi düşük kişiler başarılarıyla sıklıkla övünürler ve kendilerini başkalarından daha üstün görürler. Kendinden emin tavırları vardır. Sahip olduğu değerleri kullanma ve gösteriş içinde başkalarına üstünlük sağlama eğilimindedirler. Burunlarından kıl aldırmazlar. 4.6. Yumuşak Kalplilik Bu alt ölçek başkalarına olan ilgi, sevecen olma, sıcakkanlılık, insaniyet ve şefkatli olmayı içermektedir. Yumuşak kalplilik duygusu yüksek kişiler başkalarının ihtiyaçlarına fazlaca duyarlı, sevecen, şefkatli ve merhametlidirler. Kişilerarası ilişkilerde nazik, iyi kalpli, anlayışlı ve sıcakkanlıdırlar. Yumuşak kalpliliği toplumun ortalamasında olanlar yeterince duyarlı ve aynı zamanda mantıklıdırlar. Yumuşak kalplilik duygusu düşük kişiler ise, başkalarının acı ve güçlüklerinden pek etkilenmezler. Mantığa dayalı yansız yargılarda bulunabilmekle övünürler. Teste verdiğiniz yanıtlardan yumuşak kalplilik duygunuzun toplum ortalamasında olduğu ortaya çıkıyor. 35
5. SORUMLULUK Bu kişilik özelliği, güvenilir olmayı, disiplini, düzenli olmayı, kişinin hedefe yönelik davranışlarındaki organizasyon özelliğini, kararlılığı ve motivasyonunu ölçer. Sorumluluk duygusu, istek ve arzuları kontrol edebilme, kontrol altına alabilme ile duygu düşünce ve davranışları düzene koyabilme becerisini yansıtır. Ancak bazı durumlar hızlı karar alabilmek için anlık güdülerin enerjisini ihtiyaç duyulabilir. Çalışma yaşamında anlık istek ve arzular önemli riskler doğurabilir ve zararlı olabilir. Ancak bu yaklaşım sosyal yaşama renk ve sosyallik katabilir. Sorumluluk duygusu yüksek kişilerin ulaşmak istedikleri belirli hedefleri vardır ve yılmadan hedefi elde etmek için kararlılık gösterirler. Bu kişilerde mükemmeliyetçilik ve işkoliklik eğiliminin oluşması eğilimi vardır. Bunlar işlerinde düzenli, disiplinli ve işe bağlı davranırlar. Başladıkları işi tamamlamadan bırakmazlar ve başarma güdüleri yüksektir. Analitik düşünürler ve bu yüzden problem çözmede oldukça başarıdırlar. Sorumluluk düzeyi toplum ortalamasında olanların yaşamlarında ulaşmak istedikleri hedefler belirlidir. Bu kişiler düzenli ve planlı çalışmaktan hoşlanabilirler, ancak yapılması gerekenleri her zaman tamamlayamayabilirler. Takıntı düzeyinde bir mükemmeliyetçilikleri yoktur. Sorumluluk duygusu düşük kişiler hedeflerine ulaşmak için plan, program yapmakta ve başladıkları işleri başarıyla tamamlamakta zorluk çekerler ve başarma güdüleri oldukça düşüktür. Bu kişiler hırslı değildirler ve başkaları tarafından güvenilir bulunmazlar. Bunlar, sabırsız, aceleci, dikkatsiz, düşünmeden hareket eden ve beceriksiz kişilerdir. 36
Tablo-13 Sorumluluk Kişilik Özelliğinin Alt Boyutları 5.1. Beceriklilik Duygusu Bu alt faktör, kişinin kendini yeterli, yetkin, etkin ve yetenekli hissetmesini kapsamaktadır. Aynı zamanda, kendinden emin olmayı, yapılması gerekenlerle ilgili hazırlıklı olmayı, donanımlı olmayı ve verimli olmayı ifade eder. Bu alt faktörün özgüven ve mücadeleci olma ile de yakın ilgisi vardır. Beceriklilik duygusu yüksek olanlar güven duygular gelişmiş, mücadeleci, titiz ve verimli kişilerdir. Her konuda kendilerini hazır ve başarılı hissederler. Başkaları tarafından dikkatli, titiz, kendinden emin, akıllı ve zeki oldukları düşünülür. Beceriklilik düzeyi toplum ortalamasında olanların belirli alanlarda verimli, yeterli, yetkin ve hazır hissedebilirler. Ancak kendilerini becerikli olarak düşündükleri alanlar sınırlıdır. Beceriklilik duygusu düşük kişiler ise kendilerini genellikle daha yeteneksiz ve hazırlıksız hissederler. Kendilerine güvenleri düşüktür ve çabuk vazgeçerler. İşlerinde sonuç almakta sorun yaşarlar. 37
5.2. Düzenlilik Bu alt faktör, sistemli olma, düzenliliği, planlı ve programlı olmayı; mükemmeliyetçilik ve organize olmayı kapsar. Düzenlilik puanı yüksek olanlar planlı, düzenli ve iyi organize olmuş kişilerdir. Hayatlarında her şeyi plan ve listeler yaparak düzenlerler.. Titizlikten, sistemli olmaktan, üretkenlikten ve rutin olandan hoşlanırlar. Düzenlilik derecesi toplum ortalamasında olanlar herkes kadar sistemli, düzenli ve tertipli bir yaşam tarzı ortaya koyarlar. Zaman zaman plan ve programlı bir yaklaşım sergileseler bile bazı konularda dikkatlerini toplamakta ve organize olmakta zorlanabilirler. Düzenlilik puanı düşük olanlar ise düzensiz, plansız, dağınık ve programsız olma eğilimindedirler. Bunlar daha unutkan ve dikkatsizdirler; organize olmakta zorlanırlar. 5.3. Göreve Bağlılık Göreve bağlılık faktörü vicdan ve dürüstlük ile yakından ilgilidir. Kişinin göreve atfettiği önemi ve sorumluluğunu ifade eder. Göreve bağlılığı yüksek olanlar yaptıkları işe güçlü bir vicdan, ödev ve sorumluluk duygusuyla bağlıdırlar. Sorumluluk, etik ve ahlaki duyguları da oldukça gelişmiştir. Göreve bağlılık düzeyi toplum ortalaması düzeyinde olanlar vicdan ve sorumluluk duygusuna sahip olmalarına rağmen yüksek bir göreve bağlılık taşımazlar. İşe olduğundan fazla önem ve değer vermezler. Ancak üstlendiği görevi yerine getirirler. Göreve bağlılığı düşük kişiler unutkan, dikkatsiz ve eleştiriye kapalı olup, güvenilmez ve sorumsuzdurlar. İş ortamında, işi sürdürmede istikrarsızdırlar. Kural, yönetmelik ve tüzüklerin kendilerini sınırladığını hisseder ve bundan hoşlanmazlar. 38
5.4. Başarma Güdüsü Bu alt faktör, tutkulu olmayı, çalışkanlığı, işe odaklanmayı, hırslı olmayı ve sebat edebilmeyi kapsamaktadır. Başarma güdüsü yüksek olanlar çalışkan, hırslı, tutkulu, istekli, işe odaklı ve hedeflerine ulaşmakta kararlı kimselerdir. İsteklerinin farkındadırlar, işinde çalışkan ve gayretlidirler. Bu kişiler bazen işlerine ve kariyerlerine aşırı önem verebilirler ve sonuçta işkolik olma riski taşırlar. Belirledikleri hedeflerine ulaşmada oldukça gayretli ve kararlıdırlar. Başarma güdüsü toplum ortalaması düzeyinde olanlar herkes kadar işleriyle ilgili ve hedeflerine ulaşmada kararlılık gösterirler. İşkoliklik eğilimi göstermeden gerekli çalışkanlık ve gayreti ortaya koyarlar. Başarma güdüsü düşük olanlar hırsı düşük düzeydedir ve belirgin amaçları yoktur. Bunlar daha az çalışma ile yetinirler, zaman zaman başkaları tarafından tembel olarak tanımlanabilirler. Ama kendi hallerinden memnun görünürler. 5.5. Öz Disiplin Bu alt ölçek, irade gücü ile yakından ilgili olup, kişilerin başladıkları bir işi tüm zorluk, sıkıntı ve engellere rağmen sabırla çalışarak sonlandırma kapasiteleriyle ilgilidir. Öz disiplini yüksek kişiler yeni işlere başlarken ve çıkabilecek engellere rağmen bunları sonlandırırken güçlü bir irade ve kararlılık gösterirler. Kendilerini motive edebilirler ve başladıkları bir işi mutlaka bitirmeye çalışırlar. Aynı zamanda oldukça organize, planlı, düzenli, enerjik, etkin ve beceriklidirler. Dış etkenler bu kişilerin motivasyonlarını kolay olay bozamazlar Öz disiplini toplum ortalaması düzeyinde olanlar işlerini başarmada yeterli irade gücüne ve sürdürme kapasitesine sahiptirler. Toplumdaki herkes kadar işlerine motive olabilir ve işlerini tamamlayabilirler. Aşırı zorlanma karşısında kırılganlık da yaşayabilirler. Öz disiplini düşük kişiler genellikle sorumluluk durumlarında işi erteleme ve kaytarma eğilimi gösterirler. Bunlar isteyerek başladıkları bir işi bile sürdürmek ve sonlandırmakta zorluk çekerler. Kolayca sıkılıp ilgilerini kaybederler. 39
5.6. Ayrıntılı (Analitik) Düşünme /Muhakeme Bu alt faktör, eşya ve olayların detaylarını fark etme, tüm olasılıkları gözden geçirme, dikkatli olma, sabırlı olma ve acele etme ile yakından ilişkilidir. Ayrıntılı düşünme düzeyi yüksek olanlar, dikkatlidirler, harekete geçmeden ya da bir karar almadan önce tüm olasılıkları en ince ayrıntısına kadar düşünür ve değerlendirirler. Bu nedenle, çabuk karar vermede sıkıntı yaşayabilirler ve aceleci değildirler. Ayrıntılı düşünme düzeyi toplum ortalamasında olanlar hemen herkes kadar sabırlı, temkinli ve dikkatlidirler. Konunun ve alınacak kararın sizin için taşıdığı öneme göre, gerektiğinde ayrıntılı ve dikkatli davranıp gerekmeyen durumlarda ise, oldukça rahat davranabilirler. Ayrıntılı düşünme düzeyi düşük olanlar ise, ayrıntılı düşünmezler ve ilk akıllarına geleni yapma eğilimindedirler. Detayları ve alternatiflerin doğuracağı sonuçları kapsamlı biçimde değerlendirmezler. Bunlar sabırsız, aceleci, düşünmeden hareket eden ve dikkatsiz kişilerdir. Tablo-14 Seyahat ile İlgili Danışmanlar ve Seyahat Büro Elemanları Mesleki Kişilik Profili Düşük Orta Yüksek A= N+ E+ O+ C+ 40
IV BATARYA İŞLEM AŞAMALARI Bu bölümde, İŞKUR un işsizlerin istihdamı konusundaki ihtiyaçlarına göre işsizlerin yukarıdaki bireysel değerlendirmeleri sonucunda en uygun mesleklerin belirlenmesi ya da en uygun mesleki eğitim kursuna yönlendirilmesi işlemlerinin nasıl gerçekleştirildiği ortaya konulmaktadır. 1. Birinci Aşama İlk aşamada bu batarya ile, ISCO-08 in kapsadığı 8840 meslek, Holland ın Meslekler Kuramına göre oluşturulan olan Kuder in meslekler sınıflamasına göre geliştirilmiş olan Mesleki Eğilim Testi ile bireylerin mesleki ilgileri sınıflandırılmaktadır. Bu ilgiler, 11 ayrı iş aile grubunun kendi içinde oluşan ortak özelliklere dayanmaktadır ve Mesleki Eğilim Testinin alt faktörlerini oluşturmaktadır. Adayın ilgi duyduğu ilk üç meslek grubu değerlendirmeye alınmakta ve bu iş aile grubundaki meslekler ikinci aşama işlemlerine tabi tutulmaktadır. Tablo-15 Seyahat ile İlgili Danışmanlar ve seyahat Büro Elemanları Mesleki Eğilim Profili G4 Çevirmenler (yazılı ve sözlü) ve diğer dilbilimciler, Yabancı Dil Öğretmenliği, Filoloji, Turizm Otelcilik, Uluslararası İlişkiler G3; Mütercim, Turist Rehberi, Uçak Kabin Memuru, Turizm Otelcilik Elemanı, Garson G2 Fuar ve Kongre Hostesi, Servis Rehberi, Otel Karşılayıcısı, Otopark Görevlisi vb G1 Yiyecek hazırlama yardımcıları 41
2. İkinci Aşama İkinci aşamada ise, bireylerin en fazla eğilim duydukları ilk üç meslek grubunun gereksinim duyduğu genel yetenek özelliklerine göre, yeterlilik sahibi olduğu belirlenen meslek grupları ayrıştırılmaktadır. Eğer mesleki eğilim duyulan bir meslek grubunu genel yetenek özellikleri desteklemiyorsa, ilgili meslek grubundan ISCO-08 in kapsadığı meslekler değerlendirmeye alınmamaktadır. Ancak bireyin genel yetenek özellikleri mesleki eğiliminde ilk üç sırada yere alan meslek grubu (iş aile grubu) nu destekliyorsa son aşamadaki işlemi gerçekleştirilmektedir. Tablo-16 Seyahat ile İlgili Danışmanlar ve seyahat Büro Elemanları Genel Yetenek Profili G Meslek Grubuna ait Genel Yetenek Alt Faktörleri; SÖZEL YETENEK ve GÖZ-EL KOORDİNASYON YETENEĞİ nin yüksek olmasıdır. 42
3. Aşama Son aşamada ise, genel yetenek özelliklerin desteklediği meslek gruplarının bireyin mesleki kişilik özellikleri ile uyumlu olmasına bakılmaktadır. Bu aşamada, meslek gruplarına uygun biçimde eşleşen meslekler bireyin eğitim ve cinsiyet durumları göz önünde bulundurularak ve bir alt beceri düzeyinden de meslek önerilebilecek biçimde iş ve meslek danışmanlarının değerlendirmesine sunulmaktadır. Tablo-16 Seyahat ile İlgili Danışmanlar ve seyahat Büro Elemanları Mesleki Kişilik Profili 5 4.5 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 1 2 3 4 5 Mesleki Kişilik Özelliklerinin desteklemediği iş aile grubu değerlendirme dışında tutulmaktadır. Sonuç olarak, batarya genel yetenek özelliklerini ve mesleki kişilik özelliklerinin desteklediği adaylar sahip oldukları beceri düzeylerine, eğitim düzeylerine ve diğer bireysel özelliklerine göre analiz ederek iş aile gruplarından meslekler önermektedir. Bu önerilen meslekler iş ve meslek danışmanları tarafından kullanılarak adaylara için karar sürecinde değerlendirilmeye sunulmaktadır. 43
Mesleki yönelim bataryasından elde edilen sonuçlara göre, adayın uygun meslek kurslarına ya da açık pozisyonlara yönlendirilmesi sağlanacaktır. Öncelikle bu materyal bataryada bulunan ölçeklerin iş ve meslek danışmanları tarafından tanınması ve sonuçlarının değerlendirmesi ve yazılım paketinin kullanılması konularında aydınlatıcı bilgiler içermektedir. Aşağıda bataryada bulunan ölçekler sırasıyla mesleki eğilim genel yetenek ve mesleki eğilim testleri tanıtıldıktan sonra işlem aşamaların detayları incelenecektir. 44
V. İŞKUR A KAYITLI İŞSİZLERİN İŞ VE MESLEKİ EĞİTİM PROJELERİNE YÖNLENDİRİLMESİNDE KULLANILACAK TEST BATARYASI VE BATARYANIN YER ALDIĞI YAZILIM SİSTEMİNE AİT KULLANIM KLAVUZU GENEL Türkiye İş Kurumu bünyesinde kullanılacak Mesleki Eğilim Bataryası iki ana modülden oluşmaktadır. İlk modül adayın cevaplandıracağı içerisinde Genel Yetenek, Mesleki Eğilim Envanteri ve Kişilik Envanterine ait testlerin bulunduğu bölümdür. İkinci modülde ise İş ve Meslek Danışmanlarının adaya ait sonuçların bulunduğu Raporlar bölümüdür. MESLEKİ YÖNELİM BATARYASI UYGULAMA ADIMLARI Mesleki Eğilim Bataryasında adayların uygulayacağı testler, soru sayıları ve sürelere ait açıklamalar aşağıdaki tabloda detaylı olarak gösterilmiştir. Test Adı Soru Sayısı Süre Genel Yetenek 50 25 Dakika Mesleki Eğilim Envanteri 176 Süre Kısıtlaması YOK Kişilik Envanteri 120 Süre Kısıtlaması YOK İş ve Meslek Danışmanı adayın Mesleki Yönelim Bataryasına ait uygulamayı başlatabilmesi e -dönüşüm kısayolunun çalıştırılması gereklidir. 45
E-dönüşüm kısayolunun tıklanması ile ekrana aşağıda görülen menü seçenekleri gelecektir. Bu bölümde PORTAL seçeneği tıklanarak sonraki adıma geçilir. Sonraki adımda İş ve Meslek danışmanı portal için kurum bünyesinde kullandığı kullanıcı adı ve şifresini girerek ana menüye ulaşacaktır. 46
İşkur ana menü ekranı aşağıda gösterilmiştir. Bu adımda İMD test ekranına ulaşmak için aşağıdaki adımları izlemelidir. On-line İşlemler İş ve Meslek Danışmanlığı İşkur Mesleki Yönelim Bataryası Teste Başla 47
Mesleki Yönelim Bataryasına ulaşabilmek için ekrana gelen pencereler aşağıda sırasıyla verilmiştir. On-line İşlemler İş ve Meslek Danışmanlığı Mesleki Yönelim Bataryası Mesleki Yönelim Bataryası seçeneği tıklandığında ekrana Teste Başla ve Test Sonuçları ile ilgili kısa yol simgeleri gelir. 48
Teste Başla seçildiğinde adayın T.C.Kimlik Numarasının girileceği ekran gelir. Aday test olmadan önce portalda özgeçmiş bilgilerini girmiş olmalıdır. Aday T.C. Kimlik Numarasını doğru ve eksiksiz girmelidir. 49
Aday bilgilerini doldurduktan sonra TESTE BAŞLA düğmesine tıklayarak sonraki adıma geçer. Uygulamaya ait detaylı açıklama, uygulamanın amacı, içerik ve işleyişini anlatan bu ekranda aday DEVAM düğmesine basarak sonraki adıma geçer. 50
Adaya testin içeriği, soru şekilleri, cevaplama şekli ve süreye ait YÖNERGE sayfaları gelir. Devam düğmesine basarak İlk test olan Genel Yetenek Testine geçilir. Genel Yetenek Testi performansa dayalı bir test olup adayın sözel, sayısal, şekil-uzay ve el göz koordinasyonuna ait yeteneklerini ölçmektedir. Testin toplam süresi 25 dakika olup kalan süre ekranın sol üst köşesinde açık olarak belirtilmiştir. Aday ilk 7 soruda ekrana 10 saniye süreyle gelen şekillere bakıp hafızasında tutarak sonraki ekranda gelen cevap seçeneklerinde doğru olan cevabı bulmaya çalışacaktır. Şeklin ekranda gösterim süresi olan 10 saniye ise ekranın sağ üst bölümünde kırmızı renkte gösterilmiştir. 51
Teste ait ilk soru ekrana gelir Genel Yetenek 1. No lu soruya ait cevap seçenekleri aşağıdaki ekranda gösterilmiştir. 52
Aday cevaplama işlemi için farenin okunu istenilen seçeneğin üstüne getirip bir kez tıklaması yeterli olacaktır. Cevap şıkkının altında bulunan yuvarlak imlecin içi yeşil olacak ve seçim tamamlanacaktır. Aday 2. Soruya geçebilmek için Sonraki Soru düğmesine fare ile tıklaması yeterli olacaktır. Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar : Genel Yetenek Testinde süre tamamlandığında sistem otomatik olarak testi sonlandırır ve bir sonraki teste geçilir. Testten herhangi bir sebeple (teknik arıza, donanım arızası, internetin kesilmesi vb. ) çıkılması durumunda test en baştan başlatılmasına gerek yoktur. Sistem adayın hangi soruda kaldığını hatırlayarak adayın kaldığı sorudan devam etmesini sağlar.. Mesleki Eğilim testine ait yönergede dikkat edileceği üzere SÜRE KISITLAMASI YOKTUR. İş ve Meslek danışmanı adayın verdiği cevapların kontrol ederek ve izleyerek tutarlılığı kontrol etmelidir. Aday yukarıdaki ekranda görüldüğü gibi cevaplayamadığı soruları işaretlemeden boş geçebilir. Sistem adaya ekrana gelen uyarı penceresinde mesaj vererek seçim yapmasını ister. Aday uygun cevabı vererek devam edebilir veya tekrar cevap seçeneklerine geri dönebilir. 53
Genel Yetenek Testinin tamamlanması ile ekrana YÖNERGE 3 gelecektir. Mesleki Eğilim Testine ait örnek işaretli sayfa ve görünüm aşağıdaki ekranda verilmiştir. Aday testte kendini tanımlayan en uygun cevabı işaretler. İşaretleme ile birlikte alan gri zeminli ve ortasında yeşil bir yuvarlak olan bir kutuya dönüşür. İşaretleme tamamlandıktan sonra Sonraki Sayfa düğmesine basarak diğer sayfaya geçer. 54
Mesleki Eğilim Testinde toplam 176 soru bulunmaktadır. Herhangi bir işaretleme yapılmadığı taktirde sistem Dikkat Bütün soruları cevaplamadan bir sonraki sayfaya geçemezsiniz uyarı mesajını vererek adayın soruların tamamını cevaplamasını bekler. Testin Herhangi bir yerde kesilmesi veya başka bir Explorer ekranından teste tekrar girilmeye veya başlatılmaya çalışılması durumunda sistem Aday Testi Devam Ediyor mesajı gelerek yeni yapılan ikinci giriş engellenir. Bu tür bir durumda devam eden ekranın tamamlanması veya tamamen kapatılması beklenir. Mesleki Eğilim Testi tamamlandıktan sonra aşağıdaki Yönerge ekranı gelir. BU yönergede Kişilik Testine ait açıklamalar bulunmaktadır. 55
Kişilik Testi 120 sorudan oluşmakta ve uygulamanın son adımını teşkil etmektedir. Önceki teste benzer şekilde işaretlenerek devam edilir. Test tamamlandığında adayın karşısına Testin tamamlandığını ve sonuçlar için iş ve meslek danışmanı ile görüşmesini içeren bir mesaj gelir. Aday Testin herhangi bir noktasında Testten Çıkış düğmesine basarsa sistem tüm testin iptal edileceğine dair bir uyarı verir. Uyarı ekranı aşağıda gösterilmiştir. 56
Yapılan test artık İŞKUR sistemine kayıt edilmiştir. Test sistemi kapandıktan sonra tekrar testin sorularına ve adayın hangi soruya hangi cevabı verdiğine dair bir sonuç ekranı yoktur. Bilgiler kişisel olduğundan sonuçlar İMD ile paylaşılmaktadır. İş ve Meslek Danışmanı adaya ait sonuçları Test Sonuçları bölümünden görebilir. Bunun için portal ana menüsünde On-line işlemler\mesleki Yönelim Bataryası seçeneği altında bulunan ekrandan istenen seçim yapılabilir. 57
RAPORLAR İş ve Meslek Danışmanı Test Sonuçları seçeneği ile adayların sonuçlarının bulunduğu sayfaya ulaşabilmek için kullanıcı adı ve şifre adımlarını geçmelidir. 58
İMD Giriş düğmesine basarak Rapor ana ekranına ulaşılır. İşkur Yönetim Panelinde adaya ait sonuçların görülebilmesi için Aday Raporu menü seçeneği kullanılmalıdır. Yönetim Panelinde istenilen adayın gelişmiş seçeneklerle aranması için Aday Bul menü seçeneği kullanılmaktadır. 59
Aday Raporu sekmesi tıklandığında ekrana test olan son 20 adayın listelendiği ekran gelir. İş ve Meslek Danışmanı listeden seçebileceği gibi adayı T.C. Kimlik Numarası aracılığıyla da aratabilir. 60
Listelemede Göster başlığı altındaki satır seçildiğinde ekrana adaya ait sonuç ekranı gelir. Aday rapor ekranında aynı anda Genel Yetenek, Kişilik ve Mesleki Eğilime ait sonuçlar toplu olarak gösterilir. Genel yetenek başlığı altında gösterilen kısaltmaların açıklaması aşağıdaki gibidir. Kısaltma SÖ SY ŞU EG Açıklama Sözel Sayısal Şekil - Uzay El Göz Koordinasyonu Kısaltmalar ilgili sekme içinde ayrıntılı olarak gösterilmiştir. 61
Genel Yetenek testine ait sonuçları aşağıdaki ekranda gösterilmiştir. Adayın genel yetenek testinde doğru, ve yanlış cevap sayısı ile boş bıraktığı soruların sayısı tabloda ayrıntılı olarak gösterilmektedir. Bölüm ve toplam puanları ile buna ait grafik gösterim aynı ekranda kullanıma sunulmuştur. 62
Mesleki Eğilim Testine ait sonuçları görebilmek için Aday rapor ekranında bulunan Mesleki Eğilim sekmesi tıklanmalıdır. Tablo adayın mesleki eğilimlerine ait kriterleri en yüksekten en düşüğe göre sıralamakta ve bu sıralamayı bir grafik üzerinde göstermektedir. Eğilim grafiği üzerinde ilk üç mesleki eğilim farklı renklerde gösterilmiş olup üzerinde aldığı puan değeri bulunmaktadır. Bu tablodaki sonuçlar uluslar arası ISCO-08 standartları kullanılarak hazırlanmıştır. Adayın tüm eğilimlerine ait puanlar büyükten küçüğe göre sıralanarak gösterilmiş olup Ekonomi, Yöneticilik Hukuk ve Edebiyat Sosyal ilk üçteki mesleki eğilimleri olmuştur. 63
Kişilik Testine ait sonuçlar 2 farklı sekmede gösterilmektedir. Kişilik Envanteri sekmesine ait sonuçlar aşağıdaki gibidir. 64
Kişilik Envanteri Detayına ait sekmede ise adayın 5 ana faktör altında 30 alt faktör ayrıntılı olarak gösterimi yapılmıştır. Batarya el kitabında Kişilik Envanter detayında bulunan alt kriterlerin yüksek, ortalama veya düşük olması durumunda nasıl yorumlanacağına dair açıklamalar ilk bölümlerde detaylı olarak açıklanmıştır. 65
Adayın tüm parametreleri değerlendirilerek sistem adaya önerilecek meslekleri Genel Yetenek, Kişilik ve Mesleki Eğilim dikkate alınarak oluşturmaktadır. Örneğimizde Lisans mezunu olan adayın genel yetenekteki performansı, eğilimleri ve kişiliği dikkate alındığında I, C, E grubu mesleklerden sistemin önerme yaptığı görülmektedir. Önerme yapılırken ISCO- 08 standartlarına göre 2423 no lu Personel ve Kariyer ile ilgili profesyonel meslek mensubu başlığı altındaki detay alt meslekleri de istendiğinde verebilmektedir. Burada Adayın özgeçmişi ve mülakat sırasında edinilen bilgileri de dikkate alınmalıdır. 66
Aday sonuç raporları istenirse ekranın sağ üst köşesindeki yazıcı simgesi kullanılarak dökümü alınabilir. Yazdırma düğmesine bastığımızda istenilen yazıcıya veya ortama çıkış alınabilir. 67
Sistemde test yapan tüm adayları listelemek ve sonuçlarını görmek mümkündür. Yönetim panelinde Aday Bul sekmesine girildiğinde aşağıda bulunan ekran gelecektir. Bu ekranda adayın T.C. Kimlik Numarası, adı, soyadı, yaş aralığı ve cinsiyeti seçilerek arama ve listeleme yapılabilir. Aday bilgilerinin yanı sıra Meslek Kriterlerini kullanarak da arama yapılabilir. Kademe bölümünde ISCO-08 standartlarına göre seçim yapılabilir. Daha önceki bölümlerde de gösterildiği gibi MYO mezunu bir ara eleman aramak istediğimizde kademenin 3 olarak belirlenmesi gerektiği açıktır. Genel Yetenek Testi Sonuç Değerlendirmesi (ISCO-08 e göre): 4.Kademe Beyaz Yaka Lisans & Doktora 66 100 puan 3.Kademe Teknik/Ara Eleman Meslek Yüksek Okulu 46 65 puan 2.Kademe Ara Eleman Lise 26-45 puan 1.Kademe Vasıfsız Eleman İlkokul 1. Kademe 0-25 puan 68
Kademe belirlendikten sonra bu kritere bağlı olarak meslekler kutusu aktif olacaktır. Seçilen kademeye göre meslek grupları kutu içinde listelenecektir. Bu bölümde istenen bir aday aranabileceği gibi sistemde test olmuş adaylar arasından istenen kademede ve belirlenen meslek grubuna uyan adaylar da listelenebilecektir. Örneğin : Adana ilinde yaş aralığı 29-32 olan ev&ofis temizliği yapabilecek ilköğretim mezunu bayanlar aranmak istendiğinde Aday Bul sayfasında yapılması gereken tanımlama aşağıda gösterilmiştir. 69
Verilen kriterlere tanımlama yaptıktan sonra Listele düğmesine bastığımızda sistem alt bölümde bu kriterlere uyan adayları listeleyecek ve toplam sayıyı sol orta alanda kırmızı harflerle yazacaktır. Adayın herhangi bir bilgisinin değişmesi durumunda İşkur portalında özgeçmiş bölümünde gereken düzeltme ve güncelleme yapılmalıdır. Örneğin İlköğretim mezunu olan bir adayın eğitim durumu kademe olarak değişmiş ise öncelikle portalda bir düzenleme yapılmalıdır. Aday rapor ekranının sağ üst köşesinde bulunan aşağıya ok simgesine tıklandığında adaya ait ek bilgiler açılan kutuda belirecektir. Rapor bölümünü terk etmek için ekranın sağ üst bölümünde bulunan çıkış ifadesi kullanılmalıdır. 70
VI. ISCO 08 (ULUSLARARASI STANDART MESLEK SINIFLAMASI T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ISCO 08 MESLEK SINIFLAMASI ISCO-08 Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması ILO nun sorumlu olduğu ana sınıflamalardan birisidir. Yöntem Araştırmaları Daire Başkanlığı Sınıflamalar ve Standartlar Grubu 11 15 EKİM 2010 2 T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ISCO- 08 ISCO nun üç ana amacı vardır: Birinci amaç, ulusal meslek verilerinin uluslararası kullanımını sağlayarak, ulusal istatistikçilerin mesleklerle ilgili uluslararası iletişimlerini kolaylaştırmak, İkinci amaç, uluslararası göç ve işe yerleştirme gibi konularla bağlantılı olan faaliyetleri belirleyerek, özel karar almaya yönelik kullanışlı formlarda uluslararası meslek verilerinin üretilebilmesine olanak sağlamak, Üçüncü amaç, ulusal meslek sınıflamalarını geliştiren veya revize eden ülkelere uluslararası standartlara bağlı kalarak kendi ulusal meslek sınıflamalarını geliştirmelerine yardımcı olmak. Yöntem Araştırmaları Daire Başkanlığı Sınıflamalar ve Standartlar Grubu 11 15 EKİM 2010 3 71
T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ISCO- 08 ISCO-08 Beceri Seviyelerinin ISCED-97 Eğitim Seviyelerine Dağılımı ISCO-88 Beceri Seviyesi 4 3 2 ISCED-97 Grupları 6 - Yüksek Eğitimin İkinci Aşaması (Bir İleri Derecede Araştırma Niteliği Kazandıran Eğitim) - Doktora eğitimi 5a - Yükseköğretimin İlk Aşaması (Bir İleri Derecede Araştırma Niteliğine Doğrudan Ulaştırmayan Eğitim) Lisans ve Yüksek lisans 5b - Yükseköğretimin İlk Aşaması (Bir İleri Derecede Araştırma Niteliğine Doğrudan Ulaştırmayan Eğitim) Meslek Yüksekokulları vb. 4 - Ortaöğretim Sonrası Üniversite Derecesinde Olmayan Eğitim 3 - İleri Ortaöğretim - Lise (Tüm lise çeşitleri) 2 - Temel Eğitimin İkinci Aşaması (Ortaöğretimin alt seviyesi) - Eski ortaokul, İlköğretim okulu mezunu (8 yıllık) 1 1 - Temel Eğitimin İlk Aşaması Eski ilkokul Yöntem Araştırmaları Daire Başkanlığı Sınıflamalar ve Standartlar Grubu 11 15 EKİM 2010 9 T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ISCO- 08 GENEL YAPISI 1.detay seviyesi X Ana Grup Örnek: ANA GRUP 2 PROFESYONEL MESLEK MENSUPLARI 2.detay seviyesi XX Alt-ana Grup Örnek: Alt-ana Grup 22 SAĞLIK İLE İLGİLİ PROFESYONEL MESLEK MENSUPLARI 3.detay seviyesi XXX Grup Örnek: Grup 222 TIP DOKTORLARI 4.detay seviyesi XXXX Birim Grup Örnek: Birim Grup 2221 Genel tıp doktorları Birim Grup 2222 Uzman tıp doktorları Örnek meslekler: 2221 Aile hekimi 2221 Pratisyen hekim 2221 Asistan hekim 2221 Toplum sağlığı hekimi 2222 Kardiyolog 2222 Psikiyatrist 2222 Uzman hekim (dahiliye) 2222 Cerrah Yöntem Araştırmaları Daire Başkanlığı Sınıflamalar ve Standartlar Grubu 11 15 EKİM 2010 13 72
T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ISCO- 08 ISCO-08'in ana gruplarındaki alt grupların sayıları Not: (..) ISCO - 88 e aittir.) X X X X Ana Grup Alt-Ana Grup Grup Birim Grup 1 4 (3) 11 (8) 31 (33) 2 6 (4) 27 (18) 92 (55) 3 5 (4) 20 (21) 84 (73) 4 4 (2) 8 (7) 29 (23) 5 4 (2) 13 (9) 40 (23) 6 3 (2) 9 (6) 18 (17) 7 5 (4) 14 (16) 66 (70) 8 3 (3) 14 (20) 40 (70) 9 6 (3) 11 (10) 33 (25) 0 3 (1) 3 (1) 3 (1) TOPLAM 10 43 (28) 130 (116) 436 (390) Yöntem Araştırmaları Daire Başkanlığı Sınıflamalar ve Standartlar Grubu 11 15 EKİM 2010 14 T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ISCO- 08 ISCO-08 Ana Gruplarının beceri seviyeleri ISCO-08 Ana Grupları Beceri Seviyesi 1 Yöneticiler 3 + 4 2 Profesyonel meslek mensupları 4 3 Teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları 4 - Büro hizmetlerinde çalışan elemanlar 3 5 - Hizmet ve satış elemanları 6 - Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları 2 7 - Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 8 Tesis ve makine operatörleri ile montajcılar 9 - Nitelik gerektirmeyen meslekler 1 0 Silahlı Kuvvetlerle İlgili Meslekler 1 + 4 Yöntem Araştırmaları Daire Başkanlığı Sınıflamalar ve Standartlar Grubu 11 15 EKİM 2010 15 73
VII. ÖRNEKLER İdeal Kabin Memuru /Garson / Hizmet Personeli Genel Yetenek Profili İdeal Kabin Memuru /Garson / Hizmet Personeli Mesleki Eğilim Tablosu İdeal Kabin Memuru /Garson / Hizmet Personeli Kişilik Profili 74