UYGULAMA PLANLAYICILARI SERİSİ ÖN SÖZÜ Sorumluluk, ps koterap uygulamasının öneml b r boyutudur. Tedav programları, kamu dareler, kl n kler ve uygulamacılar, verd kler h zmetler n masraflarının karşılanması ç n tedav planlarını dış değerlend rme kuruluşlarına belgelend rmel ve savunmalıdır. Uygulama Planlayıcıları ser s ndek k taplar, uygulamacıların bu belgelend rme gerekl l kler n ver ml ve profesyonel b r şek lde karşılamalarına yardımcı olmak ç n tasarlanmıştır. Uygulama Planlayıcıları ser s, her b r ş md beş nc baskısını yapmış olan Complete Adult Psychotherapy Treatment Planner, Ch ld Psychotherapy Treatment Planner ve Adolescent Psychotherapy Treatment Planner k taplarını değ l, aynı zamanda uygulamadak uzmanlaşma alanlarını hedefleyen Tedav Planlayıcılarını da ç ne alan gen ş b r yelpazedek tedav planlama k taplarını çermekted r. Bu uzmanlaşma alanları şu şek lded r: Bağımlılıklar B rb r ne eşl k eden bozukluklar Davranışsal tıp Üniversite öğrencileri Çift terap s Kr z danışmanlığı Erken çocukluk eğ t m Çalışan desteği A le terap s Gey ve lezb yenler Grup terap s Çocuk adalet ve ıslahev bakımı Zekâ ger l ğ ve gel ş msel bozukluklar Nörops koloj İleri yaştaki yetişkinler Ebeveynl k becer ler D nî danışmanlık K ş l k bozuklukları Şartlı tahliye Ps kofarmakoloj Rehab l tasyon ps koloj s
X İLERİ YAŞTAKİ YETİŞKİNLERLE PSİKOTERAPİ Okul danışmanlığı ve okul sosyal h zmetler Şiddetli ve süreğen ruhsal bozukluklar C nsel tac z mağdurları ve suçluları Sosyal h zmetler ve nsan h zmetler Özel eğitim D l ve konuşma patoloj s İntihar ve cinayet risk değerlendirmesi Gaz ler ve akt f askerî görevl ler Kadın konuları Bunlara ek olarak, Tedav Planlayıcıları le b rl kte veya tek başlarına kullanılab lecek üç rehber k tap grubu da vardır: Progress Notes Planners, danışanın problem n dışa vurumunu ve h zmet veren n terapöt k müdahales n detaylandıran gel ş m açıklamalarından oluşan l steler sunmaktadır. Her Progress Notes Planner açıklaması, eşleştiği Terap Planlayıcısındak davranışsal tanımlar ve terapöt k müdahaleler le doğrudan bütünleşmekted r. Homework Planners, eşleşt ğ Tedav Planlayıcısında b r ün ten n ağırlık noktası olan her problem dışa vurumu (kaygı, depresyon, madde kullanımı, öfke kontrol problemler, yeme bozuklukları ve pan k bozukluk g b ) hakkında düzenlenm ş ev ödevler n çermekted r. Cl ent Educat on Handout Planners, danışanların yaşam becer ler tekn kler n n yanı sıra problemler n n dışa vurumu ve ruh sağlığı konularında eğ t lmes ne ve b lg lend r lmes ne yardımcı broşür ve notlar sağlamaktadır. Bu notların çıktısını b lg sayarınızdan kolayca alab lmen z ç n CD-ROM lar bulunmaktadır ve bekleme odaları, sunumlar, haber bültenler veya ruh sağlığı konularıyla meşgul olan danışanları b lg lend rmek için idealdir. Bu notlarda ele alınan konular, Tedav Planlayıcılarındak problem dışa vurumlarına karşılık gelmekted r. Bu ser ler, ayrıca ruh sağlığı uygulamasındak kl n syenler destekleyecek form ve kaynakları barındıran The Psychotherapy Documentat on Pr mer ve The Cl n cal Documentat on Sourcebook g b ek k tapları da çermekted r. Ser ler m z n amacı, uygulamacılara sorumluluk alanlarında yüksek kal tede bakım vereb lmeler ç n ht yaç duyacakları kaynakları sağlamaktır. Bas tçe söyleyecek olursak: S z n danışanlarla daha fazla, kâğıt şler le daha az zaman harcamanıza yardımcı olmayı hedeflemektey z. ARTHUR E. JONGSMA, JR. Grand Rap ds, M ch gan
TEŞEKKÜR Bu k tabın gel şmes nde ve gözden geç r lmes nde öneml olan b rçok k ş ye teşekkür etmek ster m. Tab k lk sırada b rl kte çalıştığım, yıllar boyunca bana birçok şey öğreten tüm danışanlar ve personeller var. Sıra dışı b r danışman olan Powell Lawton, ş dünyasında nadiren bulunan lham ve sıcaklığın yanı sıra b rb r ne h ç benzemeyen kl n k deney mler ç n gen ş kavramsal çerçeve sağladı. Ortak yazar ve arkadaşım Greg H nr chsen kesk n rev zyonlarıyla lk baskıya gen şl k ve der nl k sağladı. Eş m Jack ve oğlum N cholas Mal nowsk, bu g b projeler onlardan uzak geç rmem gereken öneml zamanlar demek olsa da kar yer m boyunca nanılmaz ölçüde destekley c oldular. DEBORAH WILLETS FRAZER, PH.D. Ben m ç n b rçok get r s olan kl n k gerops koloj alanında profesyonel b r kar yer m olduğu ç n özell kle çok şanslıyım. Ben m nsanlığımı besleyen ler yaştak yet şk n danışanların hayatını paylaşma ayrıcalığına sah p oldum. Gerops koloj alanındak meslektaşlarım; profesyonel b r topluluk oluşturduğum ve devam eden arkadaşlıklar kurduğum, tanıdığım en güzel nsanlardan bazılarıdır. İleri yaştaki yetişkinler le çalışmalar yürütmek ben m entelektüel merakımı uyandırmaya ve yaşlılığın barındırdığı çeş tl l k ve karmaşıklık konusunda takd r m der nleşt rmeye devam ed yor. Kamu pol t kaları ve yaşlanma çalışmaları, Amer kan vatandaşlarının refahını nes ller n b rl kte ördüğüne l şk n anlayışımı güçlend rd. Annem Kather ne Berndt H nr chsen, lerleyen yaşta nasıl yaşamak gerekt ğ n, yaşlanmanın mücadeleler n çtenl kle ve kend ne özgü n metler n key fle gösterme konusunda b r model oldu. Hayatının son yılını b r bakımev nde geç rd. Bana göre hayatının o son yılı en y yılıydı; çünkü o bakımev nde en güzel özell kler n şefkat, sevg ve sam m yet n ortaya koydu. Ölümünden sonra kardeşlerimle Dan, Sue, Mark, Mike ve C.J. le çocukluğumuzun favor yer olan W scons n dek R pley Gölü nde b r araya geld k. Bu b rl ktel k sırasında her b r m z n ve çocuklarımızın hayatına onun nasıl yansıdığını her zamank nden daha açık b r şek lde gördük. GREGORY A. HINRICHSEN, PH.D.
XII İLERİ YAŞTAKİ YETİŞKİNLERLE PSİKOTERAPİ Tedav Planlayıcısı k taplarımızın b rçoğunun deneysel temell tedav rev zyonlarına başladığımızda, kl n syen-b l m nsanı olarak Boulder model n n en y somut örnekler nden b rçok ps kologla çalışma ayrıcalığım oldu. Şefkatl ve uzman b r kl n syen olmasının yanı sıra çok b r k ml b r araştırmacı olan Dr. Greg H nr chsen, bu nsanlardan b r d r. Bu uzmanlığını ve b r k m n İleri Yaştaki Yetişkinlerle Ps koterap Tedav Planlayıcısı k tabının yen baskısına da yansıttı. Bu yen baskıda yen kanıta dayalı hedefler ve müdahaleler eklend ve var olan maddeler n altı ç z ld. Greg n bu k tabın değer n arttıran yüksek düzeydeki profesyonel çalışmasına çok şey borçluyuz. Deb Frazer lk baskıda son derece sağlam b r k tap yaratmıştı ve Dr. H nr chsen yen eklemeler ve var olan deneysel temell tedav çer ğ ne yaptığı vurgulamaları doküman boyunca bu temel üzer ne kurdu. İlk baskıdak kal tel çalışması ç n Deb e ve uzman b l m nsanı-kl n syen katkıları ç n Greg e teşekkürler. Ayrıca doküman yönet c m z Sue Rhoda nın yaptığı ayrıntılı profesyonel ş n de hakkını vermek ster m. Doküman yayınev ne ver lmeden önce sayısız ayrıntıyı düzenleme konusunda her da m d kkatl yd. Teşekkürler Sue! Son olarak, teşekkürler m z b r k ş n n steyeb leceğ tüm basım becer ler n sunan John W ley & Sons tak büyük ed tor yal, üret m, pazarlama ve satış takımına. S z en y s s n z! ARTHUR E. JONGSMA, JR., PH.D.
ÇEVİRİ EDİTÖRÜNÜN ÖN SÖZÜ Dünya genel nde ler yaş yet şk nler n sayısı yıldan yıla bel rg n b r şek lde artmakta ve öngörüler bu artışın süreceğ ne şaret etmekted r. Buna karşın, d ğer gel ş m dönemler ndek b reylere göre ileri yaş bireylerin b yo-ps ko-sosyal sorunlarının etk n şek lde çözümü le lg l araştırmaların ve uygulamaların sınırlı olduğu gözlenmekted r. Yaşla b rl kte, hem f z ksel hem de ps koloj k sorunların sıklığının ve şiddetinin arttığı açıktır. Ancak f z ksel sağlık sorunları neden yle uzmanlara başvuran ve sorunu ç n çözüm arayışında olan ler yaş yet şk n oranı ps koloj k sağlık sorunları ç n başvuranlardan kat kat fazladır. Maalesef, tedav ed lecek ya da çözüm üret lecek olan ps koloj k sorunlar ler yaştak b rey tarafından ya da onun sosyal çevres tarafından otomat k b r b ç mde yaşlanma sürec le l şk lend r lmekte, yaşlanmanın doğal ve kaçınılmaz b r sonucu olarak algılanmaktadır. Tedav ed lmeyen ps koloj k sorunlar, f z ksel sorunların artmasına neden olurken aynı zamanda b rey n yaşam kal tes n de düşürmekted r. Daha da kötüsü, sağlık sorunu ç n ler yaştak b rey n başvuru yaptığı uzmanların da ps koloj k sağlık sorunlarını yaşlanmanın doğal ve kaçınılmaz b r sonucu olarak değerlend rmes ve y leşt rmeye yönel k müdahale sağlamamasıdır. Bu bağlamda ler yaştak b rey ç n ps koterap süreçler lüks olarak algılanmaktadır. Oysa hem ler yaştak b reyler hem toplum hem de uzmanlar ler yaştak b reylerle yapılacak ps koloj k y leşt rme ve ps koterap süreçler n n olumlu sonuçlar verd ğ n n farkında olmalıdır. İleri Yaştaki Yetişkinlerle Psikoterapi Tedav Planlayıcısı, çok gen ş çerçevede ler yaştak b reyler le yapılan ps koterap süreçler nde terap hedefler n n doğru bel rlenmes ve terapöt k müdahalelerin etkin şekilde gerçekleştirilmesi için psikoterapistlere kılavuzluk edecekt r. Bölüm çev r s n yapan her b r arkadaşıma sorumluluklarını eks ks z yer ne get rd kler ç n teşekkür eder, her b r n bölüm çeviri sırasına göre burada anmak ster m: Emre Şenol-Durak, Ufuk Kocatepe, Fer de Özlem Elagöz, Çağlar Arslaner, Samet Baş, Görkem Durak, Manolya Haseldan, Yel z Güçer, Aslı Kılıçdoğan, H lal Yeken, Ek n Em ral Coşkun, Rana K. Fox, Sel n Yalçın ve Özlem Duman. Ayrıca ed tör olarak b rl kte üretmekten, b l me katkı yapmaktan ve toplumsal ça-
XIV İLERİ YAŞTAKİ YETİŞKİNLERLE PSİKOTERAPİ lışmalarda bulunmaktan her zaman key f aldığım Emre Şenol-Durak a ve Ufuk Kocatepe ye sonsuz teşekkür eder m. Her k s de bölüm çev rmenler nden gelen met nler t t zl kle gözden geç r p son hâl n almasında, k tabın okuyucuya hazır hâle gelmes nde ben mle eş güdümlü olarak har ka b r ş çıkardılar. B r ürün ortaya konulduğunda sm görünmeyen ancak çeviri sürecin n başından sonuna kadar çev r ed törler ne sess z ve etk n şek lde tekn k destek sağlayan değerl öğrenc ler m Selen Korkmaz a ve Nazım Şen e teşekkür eder m. İlerideki baskıların gelecek dönütlerle daha da olgunlaşacağına nandığım k taptak tüm güzell kler çev rmenlere ve ed tör arkadaşlarıma, tüm hata ve eks kl kler bana a tt r. Sevg yle. M that Durak Ocak 2016 Kınık Köyü (Mah.), İnegöl-Bursa