FİLDİŞİ SAHİLİ ÜLKE RAPORU
Sahili Sahili ÜLKE RAPORU Hazırlayan: Batuhan UYSAL T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Ülkeler Masası Uzmanı 1
Ülke Raporu GENEL BİLGİLER Coğrafi Konum Yüzölçümü 322.463 km 2 olan Sahili, Atlantik Okyanusunda 515 km uzunluğunda kıyı şeridine sahiptir. Batıda Liberya ile Gine, kuzeyinde Mali ve Burkina Faso ve doğusunda Gana ile komşu olup, sınır uzunluğu 3.110 km dir. Ülkenin en büyük şehri olan Abidjan, kıyı şeridinde yer almakta olup aynı zamanda ticaretin başkentidir. Ülkenin iç kısmında yer alan Yamoussoukor ise ülkenin resmi başkentidir. Ülke, kuzey batıdaki dağlar haricinde genelde düz bir coğrafyaya sahiptir. Güneyinde ormanlar, kuzeyinde ise savanalar vardır. Sahili nin güney kıyılarında tropikal, kuzey bölgelerinde ise yarı kurak iklim yaşanmaktadır. Ülkenin başlıca şehri olan Abidjan da sıcaklık çok fazla değişmemekte, bütün bir yıl sıcaklık 24-28 derece arasında seyretmektedir. En çok yağışın olduğu ay Haziran dır. Siyasi ve İdari Yapı 2000 yılından itibaren, devlet başkanı mevcut anayasaya göre en fazla iki kere olmak üzere beş yıllık dönem için halkoylaması ile seçilmekte olup devlet başkanı aynı zamanda silahlı kuvvetlerin de başkomutanıdır. Devlet başkanı hükümetin başkanı olan ve kabineyi oluşturan başbakanı atamaktadır. Yasama, tek meclis olan 225 üye sahip Ulusal Meclisten oluşmaktadır. En son başkanlık seçimleri 2010 yılında yapılmıştır. Seçim sonuçlarına göre seçimi kaybeden eski devlet başkanı Laurent Gbagbo görevini bırakmamasından dolayı siyasi kriz yaşanmıştır. 2011 yılından bu yana Alassane Ouattara devlet başkanı, 2007 den beri ise Guillaume Sorro başbakandır. 2
Sahili Nüfus ve İstihdam 21 milyon nüfuslu Sahili nde nüfusun çoğu ülkenin güney kıyı bölgesinde yoğunlaşmıştır. Genç nüfusa sahip Sahili nde nüfusun yaklaşık %40 ı 15 yaş altında olup medyan yaşı 20 yaşın altında seyretmektedir. Ülke yaklaşık 4 etnik bölge bulunmaktadır; Akan etnik grubu ülkenin doğu ve güney doğu bölgesinde, Kru halkı güney batı bölgesinde, Voltaic halkı kuzey doğu bölgesinde ve Mande halkı ise batı ve kuzey batı bölgesinde yaşamaktadır. En büyük etnik grup Akanlardır ve nüfusun %42 sini oluşturmaktadır. Bunu %25 nüfusla Mandeler, %18 nüfusla Voltaicler ve %11 nüfusla da Krulular takip etmektedir. Komşu ülkelerden özellikle Burkina Faso, Mali, Liberya, Gana dan çok fazla göç almaktadır. Ülkede zaman zaman etnik çatışmalar da yaşanmaktadır. Doğal Kaynaklar ve Çevre Dünyanın en büyük kakao çekirdeği üreticisi olan Sahili nde yılda 1,5 milyon ton üretim gerçekleştirilmektedir. Son on yılda, yıllık ortalama 1,2-1,4 milyon ton arasında üretim yapılmaktadır. Sahili tatlı patates ve kaju fıstığında dünyanın üçüncü büyük üreticisi konumundadır. Aynı zamanda kola cevizinde dünyanın en büyük ikinci, Brezilya cevizinde ise en büyük üçüncü üreticisidir. Ayrıca dünyadaki en iyi 15 kahve üreticisi içinde yer alan Sahili, palm yağında da dünyada yedinci büyük üreticidir. Sahili günlük yaklaşık 40.000 varil petrol üretimiyle dünyada 58. sırada yer almaktadır. Kanıtlanmış petrol rezervi 100 milyon varildir. Doğal gaz üretiminde dünyada 66. sıradadır. Ayrıca son yıllarda altın üretiminde de artış yaşanmıştır. Ülkenin en önemli ve Batı Afrika nın en büyük limanlarından biri Abidjan dadır. 3
Ülke Raporu GENEL EKONOMİK DURUM Ekonomik Yapı Sahili nin ekonomisi büyük ölçüde tarıma ve buna bağlı faaliyetlere dayalıdır. Kakao çekirdeği, kahve ve palm yağında dünyanın en önemli ihracatçısı olduğundan ekonomisi bu ürünlerin uluslararası fiyat dalgalanmalarından ve iklim koşullarından etkilenmektedir. Tarım ürünlerinin yanında ülke ekonomisine altın üretiminin katkısı da oldukça fazladır. Para Politikası Sahili, Frank Bölgesi Bölgesel Grubunun Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği (UEMOA) üyesidir. Sahili nin para politikası, sekiz üye ülkedeki enflasyon hedeflemesi önceliğine sahip olan Bölgesel Merkez Bankası (BCEAO) tarafından belirlenmektedir. BCEAO nun politikası, Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafından oldukça fazla etkilenmektedir. Ekonomik Performans Sahili, Batı Afrika Ekonomik ve Para Birliği nin (WAEMU) en büyük üye ülkesi olup, 2011 yılına kadar kişi başına gelirde pozitif büyüme elde eden Sahili, 2011 yılında yaşanan iç savaş nedeniyle reel GSYİH si %4,7 daralmıştır. Son dönemde %8 in üzerinde büyüyen ekonominin, önümüzdeki kısa dönemde %7 nin üzerinde büyümesi beklenmektedir. 4
Sahili Kamu ve özel yatırımlar kriz öncesi seviyelerde seyretmektedir ve hatta yatırımlar artmaya bile başlamıştır. Kamu yatırımları daha çok hasar görmüş altyapılara yönlendirilmiştir. Ayrıca eğitim ve sağlık alanında harcamalar dahi öngörülmüştür. Sahili için yolsuzluk ciddi bir sorundur. Analistlere göre, borçlar hükümet gelirinin %56 sını; kamu borçları ise GSYH nin %66,1 ini oluşturmaktadır. Seçim sonrası çıkan kriz nedeniyle iç ve dış borçlarda artış olmuş ancak daha sonra kredi kuruluşları ile yapılan müzakereler sonucunda dış borçlar yapılandırılabilmiştir. DIŞ TİCARET Genel Durum Sahili dış ticaret fazlası veren bir ülkedir. 2013 yılında ihracat 8,8 milyar dolar, ithalat ise 6,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Her yıl dış ticaret fazlası veren Sahili nin 2013 yılı dış ticaret fazlası 2,6 milyar dolar olmuştur. Batı Afrika ekonomisinin başlıca lokomotiflerinden biri olan Sahili, Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu nun (ECOWAS - CEDEAO) mal ticaretinin %10 unu gerçekleştirmektedir. Son 10 yıl boyunca ardı ardına yaşanan krizlere 5
Ülke Raporu rağmen mal dış ticareti sürekli artmıştır. ITC-Trademap verilerine göre, 2003-2013 yılları arasında mal ticareti yaklaşık 2 kat artmış olup, 2003 yılında 5,3 milyar dolar olan ihracatı 2013 yılında 8,8 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde ithalatı 3,2 milyar dolardan 6,2 milyar dolara yükselmiştir İhracatının büyük bir kısmını tarım ürünlerinin, ithalatını ise tarım dışı ürünlerin oluşturduğu gözlemlenmektedir. Sahili, Avrupa ve BRIC ülkelerine genel olarak hammadde ihracatı yapmaktadır. Diğer sahra altı ülkelerine ise mamul ürün ihraç etmektedir. Sahili nin Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon ABD Doları) YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 2003 5.326 3.278 8.605 2.048 2004 6.578 4.714 11.293 1.864 2005 7.247 5.864 13.112 1.382 2006 8.147 5.820 13.968 2.327 2007 8.067 6.683 14.750 1.384 2008 9.778 7.883 17.662 1.895 2009 10.280 6.959 17.240 3.320 2010 10.283 7.849 18.132 2.434 2011 11.049 6.719 17.769 4.329 2012 10.860 9.769 20.629 1.091 2013 8.864 6.204 15.068 2.660 Kaynak : ITC_Trademap Sahili nin İhracatında Başlıca Ürünler Sahili nin başlıca ihracat ürünü kakao dur. Kakao ve kakao ürünleri ihracatı 2013 yılında 4,5 milyar dolara yaklaşmıştır. Sahili kakao ihracatında dünyada 1. sırada yer almaktadır. Petrol ürünleri ihracatı ise son yıllarda yaşanan fiyat artışlarına bağlı olarak artış göstermektedir. 2013 yılında petrol ürünleri ihracatı 1,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Sahili nin ihraç ettiği diğer ürünler ise kauçuk, muz, hindistancevizi, balık, pamuk, kahve ağaç ürünleridir. 6
Sahili Sahili nin İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013 TOPLAM İHRACAT 11.049.063 10.860.995 8.864.032 1801 Kakao dane ve kırıkları (ham/kavrulmuş, bütün/kırık) 3.017.377 2.324.954 3.089.832 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) 1.306.010 1.255.555 989.329 4001 Tabii kauçuk, balata, güta-perka, guayül, çıkıl (chicle) vb. tabii sakızlar 1.136.397 808.583 942.518 1803 Kakao hamuru 539.155 437.259 901.501 1804 Kakao yağı 218.919 210.393 358.525 0803 Muz (plantain dahil) (taze veya kurutulmuş) 133.389 139.670 299.614 0801 Hindistan cevizi, brezilya ve kaju cevizi (taze/kurutulmuş) 279.005 351.577 254.526 1604 Hazırlanmış/konserve edilmiş balıklar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızların 50 25 219.454 hülasa ve suları 5201 Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) 137.270 223.000 202.707 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 1.289.229 1.766.044 200.833 0901 Kahve, kahve kabuk ve kapçıkları, içinde herhangi bir oranda kahve bulunup kahve 48.890 151.585 182.727 yerine kullanılan ürünler 4403 Yuvarlak ağaçlar 27.016 28.439 147.156 1805 Kakao tozu (ilave şeker/diğer tatlandırıcı maddeler içermeyen) 113.444 106.708 138.752 4407 Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalınlık > 6 mm 78.561 86.823 108.557 1511 Palm yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 264.190 272.237 80.535 0804 Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, mango ve mangost (taze/ 34.942 34.464 72.260 kurutulmuş) 4408 Kaplama, kontrplak vb. için yapraklar; kalın <= 6mm. 47.360 46.868 57.718 8901 Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, mavnalar ve insan veya yük 5 0 55.661 taşımaya mahsus benzeri gemiler 2602 Manganez cevherleri ve konsantreleri 6.759 14.099 45.634 2101 Kahve, çay ve Paraguay çayı hülasası, esans, konsantreleri ve müstahzarları 66.833 72.584 42.051 0303 Balıklar (dondurulmuş) 196 1.472 24.073 7
Ülke Raporu GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013 TOPLAM İHRACAT 11.049.063 10.860.995 8.864.032 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 104.395 90.421 23.147 7404 Bakır döküntü ve hurdaları 4.291 3.479 22.381 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik ürünler ve müstahzarlar 86.353 77.014 19.753 5208 Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içerenler)(m2. 26.818 26.795 18.380 ağırlığı 200 gr. ı geçmeyenler) 2302 Hububat ve baklagillerin kepek, kavuz ve diğer kalıntıları 8.631 70.911 15.180 4412 Kontrplaklar, kaplamalı levhalar ve benzeri lamine edilmiş ağaçlar 23.905 22.660 15.031 1207 Diğer yağlı tohumlar ve meyveler 5.257 10.930 14.127 1513 Hindistan cevizi, palm çekirdeği, babassu yağları ve bunların fraksiyonları (kimyasal 30.805 21.867 13.535 olarak değiştirilmemiş) 2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar 15.388 10.486 11.276 7214 Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (dövülmüş, sıcak haddelenmiş, haddeleme 21.035 24.656 8.996 işleminden sonra burulmuş olaniar dahil) 1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı halde) 5.034 15.131 8.884 4409 Şekil verilmiş ağaçlar (lambalanmış, yiv açılmış, set açılmış, şevlenmiş, ortaları (V) 17.517 10.782 8.316 şeklinde oluklanmış vb.) 2306 Bitkisel yağların üretiminden (23.04-05 hariç)arta kalan küspe ve katı atıklar 416 1.431 7.766 9706 Eskiliği yüzyılı aşan antika eşya 2 1 6.788 3923 Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzeme, tıpa, kapak, kapsül ve diğer kapama 69.855 88.067 6.572 malzemeleri 1902 Makarnalar ve kuskus 32.174 35.569 6.492 7204 Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların 899 18 6.077 eritilmesi ile elde dilmiş külçeler 1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar ve bunların fraksiyonları 319 0 4.946 3304 Güzellik, makyaj ve cilt bakımı için müstahzarlar (güneşlenme kremleri ve müst. dahil), manikür ve pedikür 90.691 109.270 4.761 müstahzarları Kaynak: ITC Trade Map (Yansıtılmış Veriler Mirror Data) 8
Sahili Sahili nin İthalatında Başlıca Ürünler Sahili nin 2013 yılında en çok ithal ettiği ürün pirinç ve buğdaydır. Balık, iş ve maden makineleri, ilaçlar, otomobil, petrol yağları, telefon cihazları, gübre ve tütün diğer önemli ithalat kalemleridir. Sahili nin İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013 TOPLAM İTHALAT 6.719.987 9.769.657 6.204.455 1006 Pirinç 567.934 684.532 368.175 0303 Balıklar (dondurulmuş) 326.154 329.458 214.214 1001 Buğday ve mahlut 185.290 218.303 172.178 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 231.271 255.474 159.006 8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu 134.317 234.860 139.324 taşıtlar (yarış rabaları dahil) 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 85.157 149.280 109.075 8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer 95.986 121.479 108.378 cihazlar 3102 Azotlu mineral veya kimyasal gübreler 32.004 40.718 103.398 2401 Yaprak tütün ve tütün döküntüleri 104.841 86.437 103.148 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 93.641 127.862 96.047 5208 Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içerenler)(m2. ağırlığı 35.566 41.039 78.206 200 gr. ı geçmeyenler) 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 100.605 112.328 75.388 2523 Çimento 87.433 112.604 74.755 3808 Haşarat öldürücü, dezenfekte edici, zararlıları yok edici,sürgünleri önleyici, bitkilerin 56.912 68.294 71.899 büyümesini düzenleyici ürünler 1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı halde) 8.284 381 69.543 0402 Süt, krema (konsantre edilmiş, ilave şeker veya diğer tatlandırıcı madde içerenler) 58.666 78.406 68.244 7210 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişliği 600 mm veya daha fazla 52.248 72.119 65.417 olanlar (kaplanmış olanlar) 3105 Azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler 8.445 26.715 63.355 8904 Römorkörler ve itici gemiler 0 4 55.934 8429 Buldozerler, greyderler, toprak tesviye makinaları, skreyperler, mekanik küreyiciler, ekskavatörler, yol silindirleri vb 25.019 50.382 57.330 9
Ülke Raporu GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013 TOPLAM İTHALAT 6.719.987 9.769.657 6.204.455 8431 Özellikle 84.25 ila 84.30 pozisyonlarındaki makina ve cihazlar ile birlikte kullanılmaya 37.518 99.899 55.440 elverişli aksam ve parçalar 8438 Yiyecek ve içeceklerin sınai amaçlarla hazırlanması veya imaline mahsus makina 18.876 22.385 55.383 ve cihazlar 1511 Palm yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 41.510 82.309 55.048 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 33.312 62.106 52.272 3302 Sanayide ve içecek imalinde hammadde veya koku verici maddeler ve karışımlar 44.327 49.393 51.826 8702 10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus (sürücü dahil) motorlu taşıtlar 9.551 19.712 50.002 3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 44.773 52.135 48.637 7308 Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir 7.555 22.024 48.506 veya çelikten sac, çubuk, vb. 8479 kendine özgü bir fonksiyonu olan diğer makinalar ve mekanik cihazlar 16.431 27.870 46.376 8474 Toprak, taş, metal cevheri vb. ayıklama, eleme, tasnif, ayırma, yıkama, kırma, öğütme, 8.084 25.351 45.241 yoğurma, kalıplama vb. Makinaları 1901 Malt hülasası; un, nişasta ve malt esaslı müstahzarlar 26.063 26.618 44.606 0206 Sığır, domuz, koyun, keçi, at, eşek, katır ve bardoların lerin yenilen sakatatı 48.497 51.864 42.544 (taze,soğutulmuş veya dondurulmuş) 7108 Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da pudra 0 0 42.183 halinde) 6704 İnsan saçından, hayvan kıllarından veya dokumaya elverişli diğer maddelerden 2.134 2.572 39.658 peruk, sakal, kaşlar, kirpikler, perçemler 6309 Kullanılmış giyim eşyası ve kullanılmış diğer eşya 19.687 25.986 39.259 8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan 21.642 67.280 37.710 fiber optik kablolar 7227 Diğer alaşımlı çelikten filmaşin (sıcak haddelenmiş, kangal halinde) 4 0 36.031 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 73.620 102.951 35.606 8422 Bulaşık, şişe vb yıkama ve kurutma makinaları, şişe, kutu çuval vb doldurma, 20.440 37.064 35.577 etiketleme makinaları, ambalaj vb makinalar 3904 Vinil klorür veya diğer halojenlenmiş olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 28.230 25.219 35.315 Kaynak: ITC Trade Map (Yansıtılmış Veriler Mirror Data) 10
Sahili Sahili nin İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler Avrupa Birliği, Sahili nin başlıca ihraç pazarlarından biridir. Sahili nin ihracat yaptığı başlıca ülkeler Almanya, Hollanda, ABD, Fransa ve Belçika dır. Genel olarak Avrupa Birliği ne ihracat azalmıştır. Almanya ya ihracatın tamamına yakınını kakao, ham petrol,ve kauçuk, Hollanda ya ihracatının tamamına yakınını da kakao ve ham petrol oluşturmaktadır. Sahili nin İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler (1 000 Dolar) ÜLKE 2011 2012 2013 TOPLAM İHRACAT 10.781.127 9.963.979 8.864.032 1 Almanya 1.514.910 1.236.909 1.275.428 2 Hollanda 1.372.207 1.018.765 1.091.749 3 ABD 1.309.329 1.138.811 1.037.374 4 Fransa 758.363 701.176 879.424 5 Belçika 369.704 394.620 540.288 6 Kanada 636.068 452.136 466.088 7 Malezya 326.138 359.148 339.525 8 Hindistan 418.974 442.139 331.576 9 İtalya 346.214 335.327 311.419 10 İspanya 248.465 255.307 283.966 11 Çin 162.103 142.556 257.483 12 Rusya Federasyonu 177.575 155.419 203.099 13 Birleşik Krallık 174.317 273.961 202.322 14 Polonya 186.929 170.758 183.334 15 Cezayir 116.945 145.047 141.812 17. Türkiye 138.920 121.289 132.039 Kaynak: ITC Trade Map (Yansıtılmış Veriler Mirror Data) Sahili nin İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler AB ülkeleri, ithalatta da Sahili nin en önemli ticaret partneridir. Fransa, Belçika, Hollanda, İspanya ve Almanya ilk sıralarda yer almaktadır. Başlıca ithalat yaptığı Asya ülkeleri Çin, Hindistan, Tayland ve G. Kore dir. 11
Ülke Raporu Sahili nin İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler (1000 Dolar) ÜLKE 2011 2012 2013 TOPLAM İTHALAT 7.408.309 8.821.891 6.204.455 1 Fransa 1.022.931 1.285.431 1.361.735 2 Çin 540.633 803.668 955.690 3 Hindistan 193.710 422.700 360.733 4 Belçika 184.807 295.750 329.998 5 Tayland 371.005 288.647 260.724 6 Hollanda 149.297 206.747 250.514 7 İspanya 161.460 174.351 245.417 8 Almanya 138.467 188.877 202.675 9 ABD 130.299 188.481 168.449 10 İtalya 141.989 163.292 164.313 11 Birleşik Krallık 75.717 133.289 158.221 12 G. Kore 92.847 120.655 141.915 13 Fas 67.172 66.570 113.486 14 Malezya 27.372 76.659 99.097 15 Senegal 54.295 64.684 97.212 18. Türkiye 65.759 76.563 85.470 Kaynak: ITC Trade Map (Yansıtılmış Veriler Mirror Data) DIŞ TİCARET POLİTİKASI VE VERGİLER Dış Ticaret Politikası Sahili, Batı Afrika CFA Parasal Bölgesi nin bir üyesidir. Bölgesel entegrasyon faaliyetlerinin devam etmesi halinde Fransızca konuşulan Batı Afrika CFA Parasal Bölgesi nin çok daha büyük bir pazar potansiyeline ulaşacağı tahmin edilmektedir. Sahili, Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği nin (WAEMU) ve Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu nun (ECOWAS - CEDEAO) bir üyesidir. 1993 yılında yürürlüğe giren ECOWAS Gümrük Birliği Anlaşması, 15 üye ülke (Benin, Burkina Faso, Cape Verde, Sahili, Gambia, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Mali, Nijer, Nijeriya, Senegal, Sierra Leone, Togo) arasında imzalanmıştır. WAEMU Gümrük Birliği Anlaşması 8 ülke (Benin, Burkina Faso, Sahili, Gine Bissau, Mali, Nijer, Senegal, Togo) arasında imzalanarak 2000 yılında yürürlüğe girmiştir. Yararlı link: http://www.commerce.gouv.ci/ 12
Sahili İthalat Rejimi Banka işlemlerinden sonra Sahili ndeki ithalatçıların, gümrük komisyoncusu veya ithalat denetim şirketleri (COTECNA veya BIVAC) aracılığıyla SYDAM (Otomatik Gümrük Sistemi) dan ithalat beyanını (DAI) hazırlamaları gerekmektedir. İhracatçı/İthalatçılar, Dış Ticareti Geliştirme Müdürlüğü ne (La Direction de la Promotion du Commerce Exterieur) kaydedilmeleri ve kayıt numarası almaları gerekmektedir. Mal gemiye yüklenmeden önce Sahili nin gümrük bölgesinde miktar ve kalite kontrolü yapan iki kurum (BIVAC ve COTECNA İnspestion LTD.) bulunmaktadır: Malların sevki için genel olarak gerekli belgeler; Ticari fatura, menşe belgesi, ambalaj listesi, konşimento, proforma fatura ve Bureau Veritas kontrol belgesidir. İthalatı Yasak Olan Mallar Genel olarak mal ve hizmet ithalatı serbesttir. Ürünlerin büyük bir kısmı için kota veya ithalat lisans belgesi gerekmemektedir. Ancak bazı tekstil ürünlerinde Ticaret Bakanlığı nın Dış Ticaret Müdürlüğü nden; petrol ürünleri için Enerji ve Madencilik Bakanlığı ndan; canlı hayvan ve bazı hayvansal ürünler için Tarım Bakanlığı ndan izin almak gerekmektedir. 13
Ülke Raporu Gümrük Tarifeleri WAEMU Ortak Dış Tarife (CET) altında, ithalat dört kategoriye ayrılır: 1. Kategori (0%): Sosyal, kültürel ve bilimsel ürünler, tarım girdileri, sermaye malları ve yerel üretimi olmayan bilgisayar ve veri işleme ekipmanları. 2. Kategori (% 5): Hammaddeler, ham petrol ve işlenmemiş tahıllar. 3. Kategori (% 10): Yarı mamul, ara malı, diğer tahıllar, motorin ve fuel oil. 4. Kategori (% 20): Nihai tüketim malları, sermaye malları ve yerel üretimi olan bilgisayar ve veri işleme ekipmanı, yeni ve ikinci el araçlar. WAEMU Ortak Dış Tarife ye ek olarak, WAEMU nun diğer üyeleri, üçüncü ülkelerden yapılan ithalattan % 2 ek vergi almaktadır. ECOWAS ülkelerinden ise % 0,5 alınmaktadır. Vergiye konu ürünlerde kıymetler CIF üzerinden değerlendirilmekte ve ayrıca vergiye konu bütün işlemlere %18 oranında KDV uygulanmaktadır. Geçici veya mevsimsel ithalat vergisi olarak adlandırılan TIC (la taxe conjoncturelle a l imporation); %2,5-%5 oranlarında, sınırlı sayıdaki ürünlerde özellikle yerel üreticiyi korumak amacıyla özel ithalat vergisi uygulamaktadır. Daha detaylı bilgi için; http://www.gouv.ci/autresimages/regime_importations_douanieres_ci.pdf http://www.douanes.ci/?page=infos.basesreglement.base_reg_circulaire&rub=base_reg_circulaire Ticari Engeller Sahili nin diğer Batı Afrika ülkelerinde de olduğu gibi Fransa ile tarihsel ekonomik bağlarının olması ve Fransız temelli hukuk, ticaret ve finans sisteminin olması nedeniyle pazarda Fransa yı en güçlü rakip haline getirmiştir. Dil sorunu, Avrupalılara tanınan uygun krediler, yozlaşmış yasal sistem, düşük satın alma gücü gibi faktörler pazara girişte engel oluşturmaktadır. Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar Sahili nde standartları ilgili CODINORM kurumu faaliyet göstermektedir. Detaylı bilgi içi: http://www.codinorm.org/ Etiketleme Genel olarak ürünler üzerinde şu bilgiler Fransızca olarak yazılı olmalıdır: 1. Menşe ülke, 2. Gün, ay ve yıl ile belirtilen ürün üretim tarihi, (GG / AA / YY) 3. Üretim tarihi gibi aynı tarzda yazılmış son kullanım tarihi, 4. İçerik 14
Sahili DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı nın (UNCTAD) Dünya Yatırım Raporu na göre; 2000 yılında 2,5 milyar dolar değerinde doğrudan yatırım alan Sahili nin doğrudan yatırım stoku 7 milyar dolara ulaşmıştır. Batı Afrika ülkeleri arasında Nijerya Gana dan sonra en çok doğrudan yabancı yatırım alan 3. ülke konumundadır. Yılda yaklaşık 500 milyon dolar tutarında doğrudan yatırım alan Sahili nde, en çok yatırım alan sektörler alt yapı, konut, sağlık, ulaştırma ve enerji sektörleridir. Sahili nde doğrudan yatırımları geliştirmek adına 1993 yılında yatırımı geliştirme merkezi olan CEPICI (Centre de Promotion des İnvestissements) kurulmuştur. Yatırım konusunda detaylı bilgi bu kurumdan alınabilmektedir. (http://www.cepici.gouv.ci/) PAZARLA İLGİLİ BİLGİLER Dağıtım Kanalları Sahili nde ihracat yapan yabancı firmalar için, yerel acente veya distribütör aracılığı ile ticaret yapma zorunluluğu yoktur. Ancak pazara girecek firmalara ülkede ikamet eden kişiler aracılığıyla ticaret yapılması tavsiye edilmektedir. Ekonominin belli başlı sektörlerinde bir ya da iki tane büyük distribütör, imalatçı veya acente bulunmakta olup genelde pazarın büyük bir kısmını tedarik etmektedir. İhracatçı, pazar segmentindeki satış için potansiyel arz eden bütün işbirlikçileri/ firmaları değerlendirmelidir. Acente veya distribütörün iyi bir ticaret ve Fransızca bilgisine sahip olması gerekir. Çoğu toptancı ve modern perakende satıcılar Abidjan şehrinde toplanmışlardır. Genelde toptan ve perakende dağıtım konusunda küçük ölçekli ve şahıs şirketleri bulunmaktadır. Perakende sektörüne Lübnanlı şirketler hakim durumdadır. Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler Firmalar, genel olarak dil ve kültür farklılıklarından doğan engellerle karşılaşmaktadırlar. Sahili nde kişisel iletişim oldukça önemli olup, telefon, faks yada internet yoluyla iş yapmak çok fazla tavsiye edilmemektedir. Satış Sonrası Hizmetler Satış sonrası destek ve servis hizmeti, daha çok telekomünikasyon ekipmanları, endüstriyel makine, bilgisayar gibi gelişmiş ve ağır sanayi ekipmanları için aranmaktadır. 15
Ülke Raporu TÜRKİYE İLE TİCARET Genel Durum Türkiye nin Sahili ne ihracatı son 10 yılda istikrarlı bir şekilde artarak 2013 yılında 85 milyon ABD Dolarına ulaşmıştır. Türkiye nin Sahili nden ithalatı ise 2013 yılında 132 milyon ABD Doları olmuştur. Türkiye 2013 yılında Sahili ile yaptığı ticarette 46,5 milyon dolar dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye Sahili Dış Ticaret Değerleri (1000 ABD Doları) İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 2002 15.590 29.767 45.357-14.177 2003 14.025 43.687 57.712-29.662 2004 14.296 61.336 75.632-47.040 2005 26.601 33.063 59.664-6.462 2006 29.853 43.975 73.828-14.122 2007 32.322 86.016 118.338-53.694 2008 39.436 118.257 157.693-78.821 2009 59.676 90.843 150.519-31.167 2010 47.924 97.215 145.139-49.291 2011 65.759 138.920 204.679-73.161 2012 76.563 121.289 197.851-44.726 2013 85.349 132.039 217.388-46.690 2014 93.221 238.711 331.932-145.490 2014 (Ocak-Şubat) 11.811 37.199 49.010-25.387 2015 (Ocak-Şubat) 14.609 40.251 54.860-25.642 Kaynak: TÜİK 16
Sahili Türkiye nin Sahili ne İhracatında Başlıca Ürünler 2013 yılında, Türkiye nin Sahili ne ihracatı 85 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Sahili ne ihracatımızda başlıca ürünler, demir çelik profiller, zeytinyağı, demir çelik yassı ürünler, demir-çelik filmaşin, mayalar, ayçiçekyağı, makarna, motorlu taşıt lastikleri, traktör, otomobil, bisküvi ve inşaat demiridir. Türkiye nin Sahili ne İhracatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar) ÜRÜNLER 2012 2013 2014 GTİP TOPLAM İHRACAT 76.563 85.349 93.221 7216 Demir veya alaşımsız çelikten profiller 7.920 6.827 7.404 7308 Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelikten 314 1.226 5.020 sac, çubuk, vb. 2102 Mayalar ve cansız diğer tek hücreli mikroorganizmalar 2.119 3.781 4.546 7311 Demir veya çelikten sıkıştırılmış veya sıvı hale getirilmiş gazlar için kaplar 20 95 3.838 9619 Hijyenik havlular ve tamponlar, bebek bezleri ve benzeri hijyenik eşya 991 1.730 3.592 7208 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş) 2.843 4.879 3.269 (kaplanmamış) 8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (örneğin; redresörler) ve endüktörler 3 24 2.698 1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamüller, hosti, boş ilaç kapsülü mühür güllacı, pirinç 2.129 1.891 2.665 kağıdı vb 2523 Çimento 6.330 1 2.421 1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları ve bunların fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 1.960 3.056 2.367 1902 Makarnalar ve kuskus 2.762 2.850 2.264 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 1.841 2.270 2.039 7606 Aluminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler) 57 0 1.661 8474 Toprak, taş, metal cevheri vb. ayıklama, eleme, tasnif, ayırma, yıkama, kırma, öğütme, yoğurma, kalıplama 273 1.547 1.612 vb. Makinaları 7607 Aluminyumdan yaprak ve şeritler (kalınlık <= 0, 2mm) 559 1.241 1.396 1901 Malt hülasası; un, nişasta ve malt esaslı müstahzarlar 1.204 1.182 1.269 9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 576 493 1.047 6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 0 489 1.047 17
Ülke Raporu GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014 TOPLAM İHRACAT 76.563 85.349 93.221 9405 Diğer aydınlatma cihazları, ışıklı panolar, ışıklı tabelaları ve benzer eşya ve bu eşyanın aksam ve 503 1.070 1.245 parçaları 3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, banyo müstahzarları, tüy dökücüler, vb. 673 539 1.047 8705 Özel amaçlı motorlu taşıtlar (kurtarıcılar, vinçli, itfaiye, beton karıştırıcılı, yol süpürme, zift vb taşıtları) 0 1.448 1.045 3906 Akrilik polimerleri (ilk şekillerde) 747 1.567 1.016 7610 Aluminyumdan inşaat ve inşaat aksamı (köprüler, köprü aksamı, kuleler, pilonlar, ayaklar, sütunlar, kapı, 53 69 1.004 pencere vb) 8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber 987 589 948 optik kablolar 6908 Cilalı veya sırlı seramikten döşeme veya kaplama karoları ve kaldırım taşları; cilalı veya sırlı mozaik 109 272 933 küpler vb. 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 818 632 933 8418 Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları 788 1.319 893 2203 Biralar (malttan) 1.336 1.275 871 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik ürünler ve müstahzarlar 1.312 875 855 7214 Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (dövülmüş, sıcak haddelenmiş, haddeleme işleminden sonra 586 1.827 841 burulmuş olaniar dahil) 3920 Plastikten diğer levha, plaka, şerit, film, folye (gözeneksiz) 507 773 837 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 1.565 5.916 736 2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar 0 0 701 3812 Vulkanizasyon çabuklaştırıcı, kauçuk/plastik için plastifiyan bileşikler, oksidasyonu önleyici veya 306 464 662 dayanıklılaştırıcı 3005 Tıpta, cerrahide, dişçilikte veya veterinerlikte kullanılan pamuk, sargılar, gaz bezleri, bandaj vb. 0 12 632 5702 Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları 484 1.234 615 6809 Alçı ve alçı esaslı bileşiklerden eşya 7 21 614 3923 Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzeme, tıpa, kapak, 217 514 609 kapsül ve diğer kapama malzemeleri 4418 Ağaçtan bina ve inşaat için marangozluk, mamülleri, doğrama parçaları 26 161 605 Kaynak: ITC_Trademap 18
Sahili Türkiye nin Sahili nden İthalatında Başlıca Ürünler Türkiye nin Sahili nden ithalatı 2013 yılında 132 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. İthalatımızın büyük bir kısmını kakao ürünleri oluşturmaktadır. Sahili nden ithal ettiğimiz diğer başlıca ürünler, kauçuk, pamuk ve ağaç ürünleridir. Türkiye nin Sahili inden İthalatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014 TOPLAM İTHALAT 121.289 132.039 238.711 1801 Kakao dane ve kırıkları (ham/kavrulmuş, bütün/kırık) 93.154 98.332 174.607 1803 Kakao hamuru 4.912 8.539 36.282 1804 Kakao yağı 9.853 8.687 13.521 5201 Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) 0 2.443 5.243 1805 4001 4407 Kakao tozu (ilave şeker/diğer tatlandırıcı maddeler içermeyen) Tabii kauçuk, balata, güta-perka, guayül, çıkıl (chicle) vb. tabii sakızlar Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalınlık > 6 mm 5.139 5.322 4.640 5.688 7.036 2.878 736 884 970 2602 Manganez cevherleri ve konsantreleri 99 55 168 4408 4418 0801 Kaplama, kontrplak vb. için yapraklar; kalın <= 6mm. Ağaçtan bina ve inşaat için marangozluk, mamülleri, doğrama parçaları Hindistan cevizi, brezilya ve kaju cevizi (taze/kurutulmuş) 223 505 137 0 63 119 200 96 71 7326 Demir veya çelikten diğer eşya: 0 21 45 3915 Plastikten döküntü, kalıntı ve hurdalar 0 0 14 4402 Odun kömürü 0 0 7 0804 0604 8481 Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, mango ve mangost (taze/kurutulmuş) Buket yapmaya elverişli bitki yaprakları, dalları vb diğer kısımları Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için musluklar, valfler (vanalar) ve benzeri cihazlar 0 6 4 0 2 2 0 0 1 6307 Diğer hazır eşya (elbise patronları dahil) 0 0 1 Kaynak: ITC_Trademap 19