MD-GK404 GÜÇ KAYNAĞI

MD-GK404 GÜÇ KAYNAĞI 1

Köprü 0-15V AYARLI, DC +5V, -5V, +1V, -1V, AC x1v SABİT ÇIKIŞLI GÜÇ KAYNAĞI TASARIMI www.mavidevreler.com ġekil 1.1 de 0-15V ayarlı, DC +5V, -5V, +1V, -1V, AC x1v sabit çıkıģlı güç kaynağı devresi görülmektedir. Tablo 1.1 de devreye ait malzeme listesi ve ġekil 1. de ise malzeme ayak bağlantıları düzenlenmiģtir. x1v / 5W 0V 1V D 3 x1v AC çıkıģ 1V 1V D 1 C 1 IC 1 IC 1 V in V out 3 1 V in V out 3 C 3 C 5 +5V +1V 1V D D 4 C 1 1-5V 3 3-1V V in V out C 4 V in V out C 6 IC 3 IC 4 D 5 D 6 C 8 IC 5 3 V in V out ADJ C 7 1 R 1 R 3 C 9 R 4 0-15V D 7 D 8 R Şekil 1.1: 0-15V ayarlı, DC +5V, -5V, +1V, -1V, AC x1v sabit çıkıģlı güç kaynağı Tablo 1.1: Malzeme listesi Dirençler Kondansatörler Diyotlar R 1 = 330W C 1 = 1000m / 5V D 1 = 1N4001 R = 5K Pot C = 1000m / 5V D = 1N4001 R 3 = 470W C 3 = 100nF D 3 = 1N4001 R 4 = K C 4 = 100nF D 4 = 1N4001 C 5 = 100nF D 5 = 1N4001 Entegreler C 6 = 100nF D 6 = 1N4001 IC 1 = 781 C 7 = 1000m / 5V D 7 = 1N4148 IC = 7805 C 8 = 100m / 5V D 8 = 1N4148 IC 3 = 791 C 8 = 100nF IC 4 = 7905 IC 5 = LM317 Transformatör x1v / 5 Watt Şekil 1.: Malzeme ayak bağlantıları

Devrenin çalışması www.mavidevreler.com ġekil 1.1 de verilen güç kaynağı devresi üç ayrı devrenin bir araya getirilmesiyle oluģmuģtur. ġekil 1.3 teki devre 0-15V ayarlı çıkıģ vermektedir. Transformatörün sekonder uçlarındaki x1v AC gerilim D 5 ve D 6 diyotları ile tam dalga doğrultma iģlemine tabi tutulur. Bu durumda IC 5 giriģinde (C 7 uçlarında) 16,9V (1 x 1,41 = 16,9) değerinde gerilim ölçülür. Sekonder uçlarındaki sigortalar kısa devre koruma görevini yerine getirir. ÇıkıĢta kısa devre oluģtuğunda; yani artı ve eksi uçları birleģtirildiğinde LM317 (IC 5 ) kendini otomatik olarak korumaya alır ve çıkıģ akımını sınırlar. R direnci çıkıģ gerilimini ayarlar. Bu nedenle R direnci yerine 5K potansiyometre bağlanır. Eğer ġekil 1.3. teki gibi potansiyometrenin bir ucu R 1 direncine diğeri doğrudan Ģaseye bağlanırsa çıkıģ gerilimi sıfıra düģmez minimum 1,V olur. IC x1v / 5W D 5 5 3 V in V out ADJ 1 0V 1V R 1 C 7 C 8 C 9 R 4 1,-15V 1V D 6 R Şekil 1.3: 1,-15V ayarlı güç kaynağı Potansiyometrenin alt ucu Ģaseye (sıfır noktasına) bağlanmak yerine ġekil 1.4 teki gibi -1,V noktasına bağlanırsa çıkıģ gerilimi sıfıra kadar düģer. -1,V elde etmek için ġekil 1.4 teki gibi seri bağlı adet 1N4148 (D7 ve D8) diyotlarının uçlarına bir direnç üzerinden -5V uygulanır. Diyotlar doğru polarma olduğundan her birinin üzerinde 0,6V gerilim düģümü olur. Böylece potansiyometrenin alt ucunda -1,V gerilim elde edilir. R 1 x1v / 5W IC D 5 5 3 V in V out ADJ 1V 1 R 3 0V -5V giriģ C 7 C 8 C 9 R 4 0-15V 1V D 6 D 7 D 8 R Şekil 1.4: 0-15V ayarlı güç kaynağı ġekil 1.5 teki devrede 781 regüle entegresi çıkıģında +1V sabit DC gerilim, 7805 regüle entegresi çıkıģında ise +5V sabit DC gerilim görülür. 781 entegresinin çıkıģı 7805 entegresinin giriģine bağlandığından +1V gerilim 7805 ile +5V değere düģürülür. 781 7805 + 1 V in V 3 1 out V in V 3 out +5V C 5 C 6 Şekil 1.5: +5V, +1V DC çıkıģlı güç kaynağı +1V ġekil 1.6 daki devrede 791 regüle entegresi çıkıģında -1V sabit DC gerilim, 7905 regüle entegresi çıkıģında ise -5V sabit DC gerilim görülür. 791 entegresinin çıkıģı 7905 entegresinin giriģine bağlandığından -1V gerilim 7905 ile -5V değere düģürülür. 791 7905 - V in V 3 out V in V 3 out -5V 1 C 7 1 C 8 Şekil 1.6: -5V, -1V DC çıkıģlı güç kaynağı -1V 3

ġekil 1.1 deki devrede tek transformatör kullanıldığından ve devrede pozitif ve negatif olmak üzere iki Ģase durumu olduğundan, 78XX ve 79XX entegreleri için ġekil 1.7 ve ġekil 1.8 deki gibi düzenleme yapmak ve ortak Ģase kullanmak gerekir. C 1 1 (+) C 1 1 781 V in V 3 out +1V C (-) Şekil 1.7 C 1 3 V in 791 Şekil 1.8 V out -1V ġekil 1.1 deki güç kaynağının köprü diyot çıkıģları ġekil 1.7 deki devreye uygulandığında 1- numaralı uçlar arasında 4V, 1-Ģase ve -Ģase noktaları arasında ise 1V bulunur. 78XX pozitif gerilim regülatörü ile 79XX negatif gerilim regülatörünün tek transformatörlü bir devrede ortak Ģase oluģturularak çalıģtırılması durumunda ġekil 1.7 ve ġekil 1.8 deki gibi ortak Ģase bağlantısının yapılması gerekir. ġekil 1.7 de iki kondansatör seri bağlanarak orta noktası Ģase ucu olarak kullanılmaktadır. Böyle bir bağlantı yapılmadığında devrede sadece (+) ve (-) olacağından Ģase bağlantısı olmayacaktır. 1 numaralı uç (+), numaralı uç (-) ile belirtilirken, 1 numaralı uç Ģaseye göre daha pozitif, Ģase ise numaralı uca göre daha pozitiftir. Diğer bir ifadeyle numaralı uç Ģaseye göre daha negatiftir. ġekil 1.9 da 781 ve 7805 devresine giriģ gerilimi C 1 kondansatörü üzerinden uygulanırken, 791 ve 7905 devresine giriģ gerilimi C kondansatörü üzerinden uygulanır. ġekil 1.9 daki bağlantıda 781 nin giriģi Ģaseye göre pozitifken, 791 nin giriģi Ģaseye göre negatiftir. Bu durumda her iki gerilim regülatörünün giriģine uygun polariteli gerilim uygulanmıģ olur. x1v / 5W 0V 1V D 3 D 1 C 1 IC 1 IC 1 V in V out 3 1 V in V out 3 C 3 C 5 +5V +1V 1V D D 4 C 1 1-5V 3 3-1V V in V out C 4 V in V out C 6 IC 3 IC 4 Şekil 1.9: 78XX ve 79XX için ortak Ģase bağlantısı 4

BASKI DEVRE PLAKETİNİN ÇIKARILMASI UYGULAMA DEVRESİ x1v / 5W 0V 1V D 3 x1v AC çıkıģ 1V 1V D 1 C 1 IC 1 IC 1 V in V out 3 1 V in V out 3 C 3 C 5 +5V +1V 1V D D 4 C 1 1-5V 3 3-1V V in V out C 4 V in V out C 6 IC 3 IC 4 D 5 D 6 C 8 IC 5 3 V in V out ADJ C 7 1 R 1 R 3 C 9 R 4 0-15V D 7 D 8 R Şekil 1.10: 0-15V ayarlı, DC +5V, -5V, +1V, -1V, AC x1v sabit çıkıģlı güç kaynağı MALZEME LİSTESİ 6x1 cm bakırlı plaket, baskı devre kalemi, 1mm lik matkap ucu Tuz ruhu veya Fe3Cl (demirüçklorür) Perhidrol UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Uygulama devresinde verilen devrenin baskı devresini kâğıt üzerine çıkarınız. (Bu iģlem için LEHĠMLEME VE BASKI DEVRE bölümünden faydalanabilirsiniz).. Kâğıda çıkardığınız baskı devreyi, baskı devre kalemi kullanarak bakır plaket üzerine aktarınız. 3. Plaket üzerindeki istenilmeyen bakır alanı eritmek için plastik bir kap içerisinde tuz ruhu ve perhidrol çözeltisini hazırlayınız. Bu çözelti iģlemi için 3 ölçek tuz ruhu, 1 ölçek perhidrol kullanınız. Bu karıģım oranı kullanılan tuz ruhu ve perhidrolün yoğunluğuna göre değiģim gösterir. 4. Bakırlı plaketi çözelti içerisine atarak istenilmeyen bakır yüzeyler eriyene dek plastik kabı hafifçe sallayınız. 5. Ġstenilmeyen tüm bakır yüzeyler eridiğinde plaketi çözelti içerisinden çıkarınız ve bol su ile yıkayınız. 6. Toz deterjan veya boya sökücü herhangi bir madde kullanarak baskı devre üzerindeki boyayı temizleyiniz. 7. Elektronik malzemeleri yerleģtirmek için plaketi belirtilen yerlerden 1mm lik matkap ucu ile deliniz. 5

ELEKTRONİK MALZEMELERİN BAKIR PLAKET ÜZERİNE LEHİMLENMESİ GİRİŞ: Elektronik elemanları bakır plaket üzerine lehimleme iģlemine direnç ve diyot gibi yüksekliği az olan elemanlardan baģlanır. Çünkü bu elemanlar montaj aģamasında genellikle plakete yapıģık durumdadır ve daha yüksek elemanlara öncelik verildiğinde bu tür malzemelerin lehimlenmesi güçleģir. Tüm elemanlar, kod veya yön gibi belirgin iģaretleri gözükecek Ģekilde lehimlenmelidir. UYGULAMA RESMİ MALZEME LİSTESİ Dirençler: 330Ω, 470Ω, K Kondansatörler: 5x 100nf, 100µf/50V, x 1000µf/5V, 1000µf/50V Diyotlar: x1n4148, x1n4001, Köprü diyot Regüle entegreleri: 7805, 781, 7905, 791, LM317 x Cam sigorta ve yuvası, 4x li PCB klemens, 3x 3 lü PCB klemens 6x1 cm ölçülerinde baskı devre plaketi, LM317 için soğutucu UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Plaketin lehimleme yüzeyindeki hatların sağlamlığını kontrol ediniz (Resim 1.1). Resim 1.1: Baskı devre plaketi 6

x1n4001 www.mavidevreler.com. 330, 470 ve K değerindeki dirençleri plaket üzerindeki yerlerine lehimleyiniz (Resim 1.). K 330 470 Resim 1.: Dirençlerin lehimlenmesi 3. adet 1N4001 ve adet 1N4148 diyotlarını lehimleyiniz (Resim 1.3). x1n4148 Resim 1.3: Diyotların lehimlenmesi 4. 5 adet 100nf kondansatörü plaket üzerindeki yerlerine lehimleyiniz (Resim 1.4). 5x100n Resim 1.4: 100n kondansatörlerin lehimlenmesi 5. Köprü diyotu ayak bağlantılarına dikkat ederek monte ediniz. Plakete yapıģtırmayınız. 3-4mm boģluk kalmasına dikkat ediniz (Resim 1.5). Resim 1.5: Köprü diyotun lehimlenmesi 7

6. PCB klemenslerin ayakları aģağı doğru ve delikleri görünür durumda iken sol taraflarında girinti, sağ taraflarında çıkıntı vardır. Bu girinti ve çıkıntılar klemenslerin birbirine geçmeli bağlantısı amacıyla kullanılır. adet üçlü (veya 3 adet ikili) klemensi birbirine bağlayarak altılı klemens oluģturunuz. Ardından aynı Ģekilde yedili bir klemens daha elde ediniz (Resim 1.6). Resim 1.6: PCB klemenslerin birleģtirilmesi 7. Yedili, altılı ve adet ikili PCB klemensi plakete lehimleyiniz (Resim 1.7). Resim 1.7: PCB klemenslerin lehimlenmesi 8. Sigorta yuvalarını plaket üzerindeki yerlerine lehimleyiniz (Resim 1.8). Resim 1.8: Sigorta yuvalarının lehimlenmesi 9. Cam sigortaları kapaklarına yerleģtirip yuvalarının üzerine kapatınız (Resim 1.9). Resim 1.9: Cam sigortaların yuvalarına yerleģtirilmesi 8

LM317 www.mavidevreler.com 10. Elektrolitik kondansatörlerden önce 100µ/5V sonra 3 adet 1000µ/5V kondansatörü yönlerine dikkat ederek ve plakete tam oturtarak lehimleyiniz (Resim 1.10). 100µ/5V Resim 1.10: Elektrolitik kondansatörlerin lehimlenmesi 11. LM317 regüle entegresini soğutucuya tutturunuz (Soğutucu sıkı geçmeli ya da vidalı tip olabilir. Vidalı ise üzerindeki delik diģli olduğundan ayrıca somun kullanmaya gerek yoktur). veya Resim 1.11: LM317 regüle entegresine soğutucu takılması 1. Önce 7805, 781, 7905 ve 791 yi sonra LM317 yi yerine monte edip lehimleyiniz 7905 791 7805 781 Resim 1.1: Regüle entegrelerinin lehimlenmesi 13. Elemanların eksiksiz yerleģtirildiğinden emin olmak için plaketi bir kez daha inceleyiniz. 14. Devreye transformatör uçlarını ve potansiyometreyi bağlayarak çıkıģ gerilimlerini kontrol ediniz. 15. Devre üzerindeki Ģase () ortaktır. Bütün çıkıģlar için diğer uç, ucudur. 9

GÜÇ KAYNAĞI KUTUSUNA ELEMANLARIN YERLEŞTİRİLMESİ GİRİŞ: Bakır plaket üzerindeki elemanlar dıģında güç kaynağı çıkıģından gerilim almak için kullanılan klemensler, born vidalar, potansiyometre, anahtar, transformatör vb elemanların kutu üzerine montajı yapılır. UYGULAMA RESMİ MALZEME LİSTESİ Montajlı güç kaynağı plaketi, Montajlı dijital voltmetre plaketi, Transformatör: x1v / 5W Güç kaynağı kutusu 0V kablosu, IĢıklı güç anahtarı, 5K potansiyometre ve baģlığı 3x Born klemens, li hp klemens, 4 lü hp klemens, li sıra klemens Vidalar; 8 ad 4x0, ad 4x1, 8 ad sac vidası Somunlar: 8 ad 3mm, ad 4mm 4x Distans, 5x Makaron parçası 44cm kırmızı kablo (x1cm, x10cm) cm siyah kablo (1x1cm, 1x10cm) 34cm sarı-yeģil Ģase kablosu (x1cm, 1x10cm) 49cm mavi kablo (1x15cm, x1cm, 1x10cm) 36cm gri kablo (3x1cm) 0cm kahverengi kablo (x10cm) 10

UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Güç kaynağı kutusunun koruyucu naylon tabakasını çıkarınız (Resim 1.13). Resim 1.13: Güç kaynağı kutusunun koruyucu naylon tabakasının çıkarılması. Transformatörü adet 4x1mm vida ve somun ile sabitleyiniz (Resim 1.14). Resim 1.14: Transformatörün kutuya sabitlenmesi 3. Dörtlü hoparlör klemensinin -5V ucuna (en soldaki siyah yuvaya) 10cm uzunluğunda siyah kablo, +5V ucuna 10cm uzunluğunda kırmızı kablo lehimleyiniz (Resim 1.15). 4. Dörtlü hoparlör klemensinin -1V ucuna (soldan üçüncü yuvaya) 1cm uzunluğunda siyah kablo, +1V ucuna 1cm uzunluğunda kırmızı kablo lehimleyiniz (Resim 1.16). Resim 1.15 Resim 1.16 5. Ġkili hoparlör klemensinin siyah ucuna 10cm uzunluğunda sarı-yeşil renkli Ģase kablosu, kırmızı ucuna 10cm uzunluğunda kırmızı kablo lehimleyiniz (Resim 1.17). Resim 1.17 11

6. Dörtlü ve ikili hoparlör klemenslerini kutunun ön yüzüne ikiģer adet vida ve somun ile sabitleyiniz (Klemenslerin basma uçlarının aģağıya, kablo deliklerinin yukarıya gelmesine ve çerçeve kısımlarının kutunun iç tarafında kalmasına dikkat ediniz). Dörtlü klemens ile kutu delikleri çakıģmıyorsa; klemensi yerine yerleģtirmeden vidaları tutturunuz. Vidaları sıkıģtırdıkça klemens yerine oturacaktır (Resim 1.18). Resim 1.18: ÇıkıĢ klemenslerinin yuvalarına vidalanması 7. Potansiyometrenin sap kısmı uzun tip ise demir testeresi ile 8mm kısaltınız (Resim 1.19). Resim 1.19: Potansiyometre sap kısmının kısaltılması 8. Potansiyometre uçları havaya bakmakta iken potansiyometre çentiğine yakın olan dıģ ucuna ve orta ucuna 1cm uzunluğunda birer gri kablo lehimleyiniz (Resim 1.0). Resim 1.0: Potansiyometre uçlarına kablo lehimlenmesi 9. Potansiyometreyi pul içeri kısımda kalacak Ģekilde kutunun ön yüz sağ tarafında ayrılan deliğine yerleģtiriniz ve somun ile sabitleyiniz. Potansiyometrenin bir kenarındaki çıkıntının kutudaki ana deliğin yanındaki küçük deliğe oturmasına dikkat ediniz. Potansiyometreyi tutturduktan sonra potansiyometre düğmesini yerleģtiriniz (Resim 1.1). Resim 1.1: Potansiyometrenin kutuya sabitlenmesi 1

10. Güç anahtarını kutunun arka kısmına yerleģtiriniz ( 1 yazısının üste gelmesine dikkat ediniz). Anahtarın üç ucundan biri farklı renktedir. Farklı renge sahip olan ve 1 yazısının arkasına denk gelen uç anahtar lambasının nötr ucudur. Anahtarın en alttaki ucu faz giriģi, orta ucu faz çıkıģıdır. Resim 1.: IĢıklı güç anahtarının kutuya sabitlenmesi 11. Kablo lastiğini güç anahtarının hemen altındaki deliğe yerleģtiriniz (Eğer 0V kablosu üzerinde kablo lastiği sabitlenmiģ ise ayrıca kablo lastiği kullanmayınız). Resim 1.3: Kablo lastiğinin kutuya yerleģtirilmesi 1. 0V kablosunu kablo lastiğinin içerisinden geçirip düğümleyiniz ve ikili klemense giriģ yapınız. Resim 1.4: 0V kablosunun kutuya giriģ yapılması 13. 0V kablosunun kahverengi ucuna karģılık gelen klemens giriģine adet 10cm kahverengi kablonun uçlarını birbirine bağlı Ģekilde sabitleyiniz (Resim 1.5). Resim 1.5: Kabloların klemens giriģine sabitlenmesi 13

14. 0V kablosunun mavi ucuna karģılık gelen klemens giriģine 10cm uzunluğunda mavi kablo bağlayınız (Resim 1.5). 15. Klemense bağlı kahverengi kablolara birer makaron geçiriniz (Resim 1.6). 16. Klemense bağlı mavi kabloya makaron geçiriniz (Resim 1.6). Resim 1.6: Kablolara makaron geçirilmesi 17. Kahverengi kablonun birini güç anahtarının nötr ucuna ( 1 yazısının arkasına denk gelen farklı renkli uç), diğerini transformatörün 0V için ayrılmıģ metal terminal uçlarından birine lehimleyiniz (Resim 1.7). 18. Klemensteki mavi kablonun boģtaki ucunu güç anahtarının alt ucuna lehimleyiniz (Resim 1.8). Resim 1.7 Resim 1.8 19. Güç anahtarının orta ucuna 15cm uzunluğunda mavi bir kablo lehimleyiniz ve adet makaron geçiriniz. Mavi kablonun boģta kalan ucunu transformatörün boģta kalan terminaline lehimleyiniz (Resim 1.9). 0. Makaronları kabloların lehimli uçlarını kapatacak Ģekilde ileri sürünüz (Resim 1.30). Resim 1.9 Resim 1.30 14

1. Makaronları çakmak veya benzeri bir araçla ısıtınız. Isıtma sonucu makaronlar büzüģerek üzerindeki pabucun Ģeklini alır (Resim 1.31). Resim 1.31: Makaronların ısıtılarak büzüģtürülmesi. Devreyi tutturmak için önce 3x5mm cıvataları kutunun alt kısmından iç kısmına doğru uzatıp distansları geçiriniz. Devreyi distansların üzerine oturtup somun ile sıkıģtırınız (Resim 1.3). Resim 1.3: Plaketin distanslar üzerine yerleģtirilmesi 3. Ġkili hp klemensin Ģase ve 0-15V ayarlı çıkıģ uçlarını PCB klemense sabitleyiniz (Resim 1.33). 4. Potansiyometrenin gri kablolarını PCB klemense sabitleyiniz (uçların yeri farketmez). Resim 1.33: Ayarlı çıkıģ ve potansiyometre kablolarının plakete sabitlenmesi 5. Dörtlü hp klemensin -5V, +5V, -1V, +1V uçlarını Resim 1.34 teki gibi plaketin altından alarak devre üzerindeki PCB klemense bağlayınız (Resim 1.35). Resim 1.34 Resim 1.35 15

6. Transformatörün sekonder uçlarını devre üzerindeki PCB klemense sabitleyiniz (Resim 1.36). Resim 1.36 7. Born klemenslerden siyah olanın terminal ucuna 1cm uzunluğunda sarı-yeģil renkli kablo lehimleyiniz. 8. Born klemenslerden diğer ikisinin her birinin terminal ucuna 1cm uzunluğunda mavi renkli kablo lehimleyiniz. 9. Born klemensleri ilk önce aģağıdakinden baģlamak üzere kutuya sabitleyiniz (Resim 1.37).. Resim 1.37: Born klemenslerin kutuya sabitlenmesi 30. Born klemenlerden ortadakine bağlı sarı-yeģil renkli kabloyu devre üzerindeki PCB klemensin Ģase () ucuna, diğerlerini ~ 1V çıkıģ uçlarına ayrı ayrı sabitleyiniz (Resim 1.38). Resim 1.38: Born klemenslerin plakete irtibatlandırılması 16

31. Dijital voltmetrenin göstergesi size dönükken üçlü PCB klemens uçları yukarıdadır. Buna göre klemensin soldaki (kenara yakın) ucu +5V, ortadaki ucu Ģase (), sağdaki ucu 0-30V ölçme giriģidir. Voltmetre üzerindeki PCB Klemensin +5V ucuna 1cm uzunluğunda kırmızı renkli kablo, orta ucuna 1cm uzunluğunda sarı-yeģil renkli Ģase kablosu, ölçme ucuna 1cm uzunluğunda gri renkli kablo tutturunuz (Resim 1.39). Resim 1.39: Dijital voltmetre 3. Dijital voltmetreyi 3x0mm cıvata ile kutunun ön yüz solt üst köşedeki yerine sabitleyiniz. Göstergenin kutu dıģına taģmaması için voltmetre plaketi ile kutu sacı arasına birer distans yerleģtiriniz (Resim 1.40). Resim 1.40: Dijital voltmetrenin yerine sabitlenmesi 33. Dijital voltmetre kablolarını plaket üzerindeki PCB klemense sabitleyiniz (Resim 1.41). Resim 1.41: Dijital voltmetre uçlarının devreye bağlanması 34. Gerekli kontrolleri yaptıktan sonra güç kaynağının kapağını kapatıp 8 adet sac vidası ile sabitleyiniz. 17

GÜÇ KAYNAĞININ TEST EDİLMESİ GİRİŞ: Eğer tüm bağlantılar doğruysa ve arızalı malzeme yoksa, güç kaynağının ön yüz çıkıģlarından voltmetre ile DC sabit +5V, +1V, -5V, -1V ve ayarlı 0-15V gerilim ölçülür. Arka taraftaki born vidalı çıkıģlardan ise AC sabit x1v gerilim alınır. UYGULAMA RESMİ MALZEME LİSTESİ Yaptığınız güç kaynağı AVOmetre (veya voltmetre) UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Güç kaynağının 0V fiģini prize takınız ve güç anahtarını 1 konumuna getiriniz. Bu durumda anahtar lambasının yanması gerekir (Eğer anahtar lambası yanmıyorsa prizde elektrik olup olmadığını kontrol ediniz. Prizde enerji olduğu halde güç kaynağınızın anahtar lambası yanmıyorsa öğretmeninizle birlikte kontrol ediniz).. AVOmetreyi DC voltmetre kısmının 0V kademesine getiriniz. 18

3. AVOmetrenin eksi (siyah) probunu güç kaynağının Ģasesine (; ikili hp klemensin siyah ucuna) sabitleyiniz ve ayırmayınız. Tüm ölçümlerde bu uç, ortak uç olarak kullanılacaktır. 4. AVOmetrenin siyah probu güç kaynağının çıkıģında sabit iken kırmızı probunu -5V çıkıģına temas ettiriniz. Ölçü aleti ekranında -5V civarında bir değer ölçmeniz gerekir (Resim 1.4). 5. AVOmetrenin siyah probunu çıkıģından ayırmadan kırmızı probunu +5V çıkıģına temas ettiriniz. Ölçü aleti ekranında 5V civarında bir değer ölçmeniz gerekir (Resim 1.43). Resim 1.4: -5V ölçümü Resim 1.43: +5V ölçümü 6. AVOmetrenin siyah probu ucunda sabit iken kırmızı probu önce -1V çıkıģına (Resim 1.44) sonra +1V çıkıģına (Resim 1.45) temas ettirerek çıkıģ gerilimlerini ölçünüz. Resim 1.44: -1V ölçümü Resim 1.45: +1V ölçümü 7. Potansiyometreyi saat yönünde çevirerek 0-15V çıkıģını değiģtiriniz. AVOmetrenizin siyah probu ucunda sabit iken kırmızı probu 0-15V ayarlı çıkıģ ucuna (ikili hp klemens kırmızı yuvaya) temas ettiriniz. Eğer güç kaynağınızın gösterdiği değer, dıģarıdan bağladığınız AVOmetre ile aynı değeri göstermiyorsa çıkıģı 8V yapınız. ÇıkıĢ 8V iken güç kaynağı üzerindeki voltmetrenin kalibresini yapınız. Bunun için dahili voltmetre üzerindeki trimpotun değerini değiģtiriniz. Trimpotu ayarlarken her iki voltmetre aynı değeri gösterdiğinde ayarlama iģlemine son veriniz. 8. Kalibrasyon iģleminden sonra potansiyometre ile çıkıģı değiģtirerek doğruluğunu kontrol ediniz. Resim 1.46 Resim 1.47 9. AVOmetreyi AC konuma getiriniz. Güç kaynağınızın arka tarafındaki born vidalardan dıģtan dıģa 4V, orta uç ile her bir dıģ uç arasında 1V gerilim olduğunu kontrol ediniz. 19

10. ÇıkıĢ değerlerini gösteren etiketler hazırlayınız (Resim 1.48). www.mavidevreler.com Resim 1.48: Etiketler 11. Hazırladığınız etiketleri ön yüzdeki çıkıģların üzerine yapıģtırınız (Resim 1.49). Resim 1.49: Ön yüz etiketleri 1. Hazırladığınız AC çıkıģ etiketini arka yüzdeki çıkıģların yanına yapıģtırınız. (Resim 1.50). Resim 1.50: Arka yüz etiketleri 0

13. Güç kaynağınızın kapağını sac vidaları ile kapatınız (Resim 1.51). Resim 1.51: Güç kaynağı kutusunun kapalı resmi GÜÇ KAYNAĞIMIZ ÜZERİNDEKİ ŞASE ORTAKTIR. 0-15V AYARLI ÇIKIŞIN YAZAN UCU DEVREMİZİN ORTAK ŞASE UCUDUR. DİĞER ÇIKIŞLAR BU ŞASE UCU İLE BİRLİKTE KULLANILIR. 1

GÜÇ KAYNAĞI ARIZALARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ GİRİŞ: Ġlk montaj sonrası veya belirli bir süre kullanımdan sonra güç kaynağında çeģitli arızalar meydana gelebilir. Bu arızalar hatalı malzeme, yanlıģ montaj, kullanım hatası gibi nedenlerden dolayı oluģabilir. ĠĢlem basamaklarında güç kaynağında oluģabilecek çeģitli arızalar ve çözüm önerileri yer almaktadır. İŞLEM BASAMAKLARI 1. Arıza: Güç kaynağının tüm çıkıģları gerilim vermiyor. Güç kaynağına enerji gelmiyor olabilir. 0V kablosunu, prizi ve anahtarı kontrol ediniz. Sigorta atmıģ olabilir. Sigortayı kontrol ediniz. Transformatörün primer giriģinde ve sekonder çıkıģında gerilim var mı? Voltmetre ile ölçünüz.. Arıza: +1V çıkıģ var ama +5V çıkıģ yok. 781 sağlam olup; sadece 7805 kontrol edilmelidir. 3. Arıza: +1V ve +5V çıkıģlar yok. Sadece 781 açık devre (arızalı) olabilir. Çünkü 7805 bu entegrenin çıkıģına bağlıdır. 781 ve 7805 entegreleri arızalı olabilir. 7805 ve 781 entegreleri devre üzerinden Ģase almıyor olabilir. Bu entegrelere giriģ gerilimi gelmiyor olabilir. 4. Arıza: -1V çıkıģ var ama -5V çıkıģ yok. 7905 arızalı olabilir. 5. Arıza: -1V ve -5V çıkıģlar yok. Sadece 791 açık devre (arızalı) olabilir. Çünkü 7905 bu entegrenin çıkıģına bağlıdır. 791 ve 7905 entegreleri arızalı olabilir. 7905 ve 791 entegreleri devre üzerinden Ģase almıyor olabilir. Bu entegrelere giriģ gerilimi gelmiyor olabilir. 6. Arıza: Güç kaynağının ayarlı kısmı ayar yapmıyor. Potansiyometre arızalı ya da ayakları açık devre veya kısa devre olabilir. LM317 arızalı olabilir. 7. Arıza: Potansiyometre ters yöne doğru çevrildiğinde çıkıģ gerilimi artıyor. Potansiyometre uçları ters bağlantı yapılmıģtır. Orta uca dokunmadan, dıģ uçtaki kablo, boģtaki diğer dıģ uca taģınmalıdır. 8. Arıza: Potansiyometre ayar yapmıyor. ÇıkıĢtan 0V sabit gerilim alınıyor. Potansiyometre arızalıdır veya uçları kısa devre olmuģtur. Potansiyometre ayakları ve plaket üzerindeki lehimler kontrol edilmelidir. ÇıkıĢ gerilimini ölçünüz, çıkıģ olduğu halde güç kaynağı üzerindeki voltmetre sıfır gösteriyorsa ölçme ucu temas etmiyor olabilir veya kalibre trimpotu minimum değerde olabilir. 9. Arıza: Potansiyometre ayar yapmıyor. ÇıkıĢ gerilimi sürekli maksimum değerde, değiģmiyor. Potansiyometre arızalıdır veya uçları açık devre olmuģtur. Potansiyometre ayakları ve plaket üzerindeki lehimler kontrol edilmelidir. LM317 arızalanmıģ olabilir.

10. Arıza: Güç kaynağı ayarlı çıkıģ gerilimi maksimuma getirildiği halde 15 voltun altında kalıyor. ġekil 1.1 deki devre Ģemasına göre çıkıģ gerilimi R direnci ile değiģtirilmektedir. R direnci olarak 5K değerinde potansiyometre kullanılır. ÇıkıĢ gerilimi R nin R 1 e oranı ile ilgilidir. R maksimum yapıldığı halde çıkıģ gerilimi istenilen seviyenin altında kalıyorsa R nin değeri artırılmalı veya R 1 in değeri düģürülmelidir. 11. Arıza: Güç kaynağı ayarlı çıkıģ gerilimi maksimuma getirildiğinde 15 voltu geçiyor. ġekil 1.1 deki devre Ģemasına göre çıkıģ gerilimi R direnci ile değiģtirilmektedir. R direnci olarak 5K değerinde potansiyometre kullanılır. ÇıkıĢ gerilimi R nin R 1 e oranı ile ilgilidir. R maksimum yapıldığında çıkıģ gerilimi istenilen seviyenin üzerine çıkıyorsa R nin değeri düģürülmeli veya R 1 in değeri artırılmalıdır. 1. Arıza: ÇıkıĢ gerilimi tam olarak sıfıra kadar düģmüyor. Normal Ģartlarda LM317 nin minimum çıkıģ gerilimi 1,V değerindedir. ÇıkıĢ geriliminin sıfıra düģürülebilmesi için LM317 nin ayar ucundaki potansiyometrenin bir ucu Ģase yerine -1,V gerilim noktasına bağlanır. Bu amaçla 1,V zener diyot kullanılmaktadır. Ancak bazen 1,V zener diyot temininde sıkıntılar ortaya çıkmaktadır. Aynı iģlevi görmesi için adet seri bağlı 1N4148 diyotu, 1,V zener diyotun yerine ters yönlü olarak bağlanabilmektedir. Buna göre ġekil 1.1 deki devrede potansiyometrenin alt ucu doğrudan Ģaseye bağlansaydı çıkıģ gerilimi 1, volttan aģağıya düģürülemezdi. D 7 ve D 8 (1N4148) diyotları doğru polarma alacak Ģekilde Ģase ile -5V arasına bağlanmıģtır. Her birinin üzerinde -0,6V gerilim düģümü olduğundan iki diyot üzerinde toplam - 1,V gerilim düģümü olur. Potansiyometrenin alt ucu sıfır noktası yerine -1,V noktasına bağlandığından çıkıģ gerilimi minimum 1,V yerine sıfıra kadar düģebilir. Eğer çıkıģ gerilimi sıfıra kadar düģürülemiyorsa potansiyometrenin alt ucu ile Ģase arasında -1,V gerilim elde edilemiyor demektir. Çözüm için belirtilen noktanın -1,V gerilim alması sağlanmalıdır. 13. Arıza: +5V çıkıģ alınması gereken noktadan 7-8V gerilim alınıyor. 7805 arızalanmıģ olabilir. 14. IĢıklı anahtar çalıģıyor; ancak çıkıģ yok. Plaket üzerindeki cam sigortayı kontrol ediniz. 15. Voltmetre göstergesi çok parlak değil. Voltmetre göstergesinin daha parlak ve net görülebilmesi için displayin önüne kırmızı pleksiglas, kırmızı röntgen filmi vb. parça ilave edebilirsiniz. 3