1.HAFTA ÜST YÜZEY AMAÇLARI Üst yüzey işlemlerinin tanımı Ağaçtan hazırlanan eşyalar üzerinde yapılan boya, cila, vernik işlemlerinin tümüne Üst Yüzey İşlemleri adı verilir. Perdah gibi hazırlık çalışmaları da bu tanımlamaya girer. Oldukça geniş bir çalışma alanını kapsar. Ağaç işlerinin en çok değişen aralıksız yenileşen bölümlerinden birisidir. Üst yüzey işlemlerinin amaçları Ağaç Eşyayı Korumak: Ağaçtan hazırlanan eşya nemden, havanın bozucu etkilerinden, kimyasal etkilerden, vurma, sürtünme, aşınma gibi fiziksel etkilerden bozulur. Kirlenme de ağaç eşyanın ömrünü kısaltır. Mikroorganizma adı verilen çok küçük canlılar ve bazı böcekler de yaşamlarını sürdürmek için ağacı yıkımlarlar. Ağaç, ürün olarak bir milli değerdir. İşlenmesi ve eşya haline getirilmesi için gerekli işçilik de katılınca, yurt ekonomisindeki payı artar. Bunu korumak ve olabildiği kadar uzun süre yararlanılacak durumda kalmasını sağlamak gerekir. Ağaç eşyayı dış etkilerden korumak, açıklanan nedenlerden ötürü önem kazanır. Boya, cila, vernik gibi koruyucu ve güzelleştirici örtü gereçlerinin kullanılmasında amaçlardan biri de budur. Ağaç eşyayı güzelleştirmek: Her ağacın kendine özgü bir rengi vardır. <pigment> adı verilen boyar maddeler ağacın gözeneklerinde oluşur. Ağaca rengini veren boyar maddeler, yaşayan ağaçta, kabuk tarafın dan korunur. Yaşayan ağacın rengi havanın ve ışığın etkilerinden bozulmaz. Kesilen işlenen bu ağaçlar koruyucusunu kaybeder. Ağaçların rengi zamanla değişir, bazıları koyulaşır, bir kısmı da açılır. Üst yüzey işlemleri bu değişmeyi, bozulmayı az veya çok etkiler. Boya, cila, vernik gibi üst yüzey işlemleri, ağacın doğadan gelen güzelliğini, renk ve desenini belirli hale getirir. Güzelliği belirlenen ve canlanan görüntünün devamı olmasını sağlar. Dengesiz ve kusurlu renk hataları, boya işlemleri ile giderilebilir. Ucuz ağaçlardan
hazırlanan mobilyalar boyanarak değerleri artırılabilir. Aynı mobilyada kullanılan değişik cins ağaçların, kaplama ve masiflerin oluşturduğu karmaşıklığı giderebilir. Mobilya ve dekorasyonda çizgiler gibi renkler de mimariye bağlı olarak değişir. Bazen ağaçta doğal olmayan renklerle hazırlanmış mobilyalarda olur. Örtücü olmayan veya örtücü boyalarla mobilya ve iç mimaride beğenilen renk uyumları sağlanır. Üst yüzey atölyesinin genel yapısı İyi düzenlenmiş bir üst yüzey atölyesinde şu bölümler bulunur: Tezgah odası, Püskürtme odası, Enerji odası, Kurutma odası, Vernik zımparalama odası. İyi düzenlenmiş bir atölyede rahat çalışma akışı sağlanabilir. Verniklenecek veya boyanacak işlere uygun taşıma, aktarma ve iş arabalarını kullanma kolaylaşır ve iş akışı hızlanır. İşlerin bir yerde yığılması yüzünden olabilecek tıkanıklıklar önlenir.
Temizlik: Boya ve vernik atölyeleri tozsuz olmalıdır. Atölyenin sık sık temizlenmesi yanında, tozlanması ve kirlenmeyi önleyen koşullarında yerine getirilmesi gerekir. Örneğin duvarlar fayans kaplanabilir veya yağlı boya yapılabilir. Yerler mozaik olabilir. Yerler her akşam mutlaka süpürülmeli ve kuru havalarda ıslak paspas yapılmalıdır. Duvar ve yerlerdeki vernik birikintileri kazınmalıdır. Vernik birikintilerini kazımak için, pirinç veya ağaç ıspatula faydalanılmalıdır, demirden sakınılmalıdır. Beton ve mozaik üzerinde demirle çalışmak, kıvılcım çıkmasına sebep olur. Cila ve vernikleme atölyelerinde bulunan vernik buharlarının, hava ile belli oranlardaki karışımları yanıcıdır. Böyle bir ortamda kıvılcım çıkarmak tehlikelidir. Isıtma: Üst yüzey işlemlerinin kusursuz yapılabilmesi için, çalışan atölyenin sıcaklığı en az 18 o C olmalıdır. Vernik püskürtülen odanın sıcaklığı ise 25 35 o C arasında tutulmalıdır. En ucuz ısı kaynağı sobadır. Ancak bakamı; zordur. Çıkardığı duman ve kül temizliği engeller. Devamlı olarak aynı sıcaklığı da vermez. Özellikle vernik püskürtülen odalarda sobalı ısıtmak tehlikelidir. Eğer zorunlu ise soba altlığı kum ile doldurulmalı ve ıslak tutulmalıdır. Akşam temizliği dikkatli bir şekilde yapılmalı, soba boşaltılıp temizlenmeli ve yerler ıslatılmalıdır. Geliştirilmiş bir ısıtma yöntemi, atölyenin dışındaki bir düzenle ısıtılan havanın, vantilatör yardımı ile püskürtülmesidir. Sobadan daha temiz ve tehlikesiz olan sistemin bir sakıncası hava akımı yapması ve atölyedeki tozları devamlı hareket halinde tutmasıdır. En temiz ve güvenilir ısıtma yöntemi kaloriferlerdir. Kapalı ısıtma sistemi kaloriferler daha uygundur.. olan Havalandırma: Boya ve vernik atölyelerindeki havalandırma, hem çalışanların sağlığı hem de yapılan işin kusursuz olması yönünden önemlidir. Oksijen eksikliği, fazla sıcaklık, karbondioksit gazı, üst yüzey işlemlerinden çıkan buharlar, toz, duman vb. sebepler verimi düşürür. İşin kalitesini bozar. Havalandırma ile, kirli hava dışarı atılmalıdır. Fakat havanın sıcaklığı, nemi yeteri düzeyde tutulmalıdır. Üst yüzey işlemleri atölyelerinde çalışanlar için gerekli hava, kişi başına 15 m 3 `tür. Havanın bağıl nem derecesi % 50 60 arasında değişebilir. Havalandırmayı
sağlayan, havanın hareketidir. Havalandırma hızı; 0.6 m/s ile 1 m/s arasında değişir. Yaz kış havalandırma hızı değişmemelidir. Fazla sıcaklık havalandırmayı hızlandırır. Aydınlanma: Atölyenin iyi aydınlanması lüks bir konu olmaktan çok ekonomik bir sorundur. En iyi aydınlanma gün ışığıdır. Bir atölyenin aydınlanma yüzeyi, ışık alan toplam alanın, taban alnının 1/5 i kadar olmalıdır. Boya, vernik atölyelerinin düzenlenmesinde, ışık kaynağının yönü, çalışana göre karşıdan gelmelidir. Mat yüzey, parlak yüzeyden daha olumlu sonuç verir. Işığı daha çok yansıtır ve aydınlanmayı kuvvetlendirir. Işığı en iyi yansıtan gereçlerden biri beyaz badanadır. Yansıtma oranı %70 80 dir. En az yansıtan renkler ise; koyu yeşil, kırmızı ve koyu kahverengidir. Koyu kahverenginin ışığı yansıtma oranı %15 dir. Yardımcı araçlar: Masa ve Tezgahlar : Üst yüzey işlemleri atölyelerinde ki çalışma masaları ve tezgahları, elbise dolabı, masa tablası, büfe, lambri panosu iş parçalarını alabilecek büyüklükte olmalı üzerinin temiz kullanılabilmesi için kağıt veya kartonla kaplanmalıdır. Seri üretim yapan işyerlerinde, çalışmayı pekiştiren özel iş tezgahları ve masaları kullanılır. Bunlar, üzerinde çalışılan işin büyüklüğüne, biçimine ve yapılacak işlerin türüne göre hazırlanır. Reçete Defteri : Üst yüzey işlemleri atölyesinde tutulan ve unutulmaması gereken işlemlerin yazıldığı defterdir. Bu defterde en çok, boyaların hazırlanmasında kullanılan gereçlerin oranları, işlemlerdeki ayrıntılar yazılır. Reçete defterini tutan atölyelerde değişik zamanlarda, aynı renge boyanmış mobilyalar hazırlamak mümkün olur. Aşağıda reçete defterinin bir örneği verilmiştir.
2.HAFTA BOYA VE VERNİK SÜRME ARAÇLARI A Fırçalar Fırça, boya sürmede en çok kullanılan araçtır. Fırça ile vernik sürmede başarı, büyük ölçüde, bu amaca göre hazırlanmış vernik, yani fırça verniği kullanmaktır. Selülozik vernik yumuşak, yağlı vernik sert kıl fırça ile sürülür. Küçük işlere yağlı vernik sürmede de yumuşak vernik kullanılır. Uzun sürede bir kutuda dikine duran fırçanın kılları bükülür. Böyle bir fırçayla düzgün vernik sürülemez. Saklamada en uygun yöntem fırçayı asmaktır. Fırça, selülozik vernik sürmede kullanılıyorsa, saklama sıvısı olarak selülozik tinerden faydalanılır. Yağlı vernik sürülen fırça temizlenmeden kurursa reçineleşir. Fırça kıllarının yarısı ıslanacak şekilde verniğe daldırılır. Vernik ve boyalar fırçayla sürülecekleri zaman, kutularında yazılan açıklamaya uygun bir sıvıyla inceltilmelidir. Boya veya verniğe sürülen fırça, kutunun kenarına sürülerek sıvının fazlası alınır ve işe damlaması önlenir. Verniği fırça ile kusursuz sürmek kolay değildir. Bu konuda uzmanlaşmayı gerektirir ve zaman alıcıdır. Biraz da ilkel bir teknik gibi görülür. Aslında modası geçmiş değildir. Birçok üstünlükleri de vardır. En belirgin özelliği fireyi azaltmasıdır. Püskürtme tekniğine göre, atelyenin havasını çok daha az kirletir. Fırçayla çalışırken, vernik ve boya sıvısı ağacın gözeneklerine ve derinliklerine doğru itilir. Vernik ve boya ile ağacın bağlantısı üstün bir nitelik kazanır. Boyayı yuvarlak, verniği yatsı fırça ile sürmek daha olumlu sonuçlar verir. Kimyasal yönden duyarlı boyalarda, demir telli veya bandajlı fırça kullanmak hatalıdır. Baz veya asit etkili sıvılar bitkisel fırçalarla sürülmelidir. İdeal bir fırça şu özelliklere sahip olmalıdır; a-sıvının yüzeye eşit yayılması için, fırça esnek olmalıdır. b- Fırçaların yumuşaklığı normal düzeyde olmalıdır.
c- Yüzeyden kurtulan fırça, kıl uçlarının kendiliğinden toplanması gerekir. d- İyi fırçanın kılları dökülmez. (resim:4) de iyi ve kötü fırçaya örnek gösterilmiştir. Fırçaları işi bitince dikkatle yıkanmalı, kurutulmalı ve kılların düzgün kalması için temiz bir kağıtla sarılmalıdır. B Doğal süngerler En iyi boya sürme gereci doğal süngerdir. Bir deniz bitkisi olan sünger kumsuz ve temiz olursa, boya sıvısını bolca alır ve yüzeye eşit dağıtır. Boya işleminden sonra süngerin bol ılık suyla iyice yıkanması gerekir. Dikkatle yıkanmayan süngerdeki boya artıkları, daha sonraki boyalarda, renk bozucu etkiler yapar. Aynı süngerle çeşitli boyalar sürülmesi doğru değildir. Örneğin bir süngerle anilin boya, ilk boya, son boya sürmek yanlıştır. Ayrı boya türleri için ayrı sünger kullanmalıdır. Fakat bütün ilk boyalarda iyi yıkanmış bir süngerde ve bütün son boyalar için bir süngerden faydalanmak hatalı değildir. C Suni köpük kauçuklar Köpük kauçuk, sıvıyı çabuk alır ve çabuk verir. Bu sürme gereçlerinde istenmeyen bir özelliktir. Akıntı yapar. Bu nedenle köpük kauçuk dikkatle kullanılmalıdır.
Her cins boya ve vernik türlerinde, suni kauçuklarla yüzeylere sürülmesi mümkün olmayabilir. Çünkü; selülozik özellikli boya veya verniklerin eritici ve incelticileri, suni kauçuğun kısa zamanda deforme olmasına neden olacaklardır. Sentetik özellikli boya ve verniklerde de kısa zamanda olmasa da belli bir çalışmadan sonra suni kauçuğun özellikleri değişmeye başlayacaktır. Özellikleri bozulan suni kauçukla yapılan boya veya vernik işlemleri de bozuk, dengesiz ve dalgalı olacaktır. Kimyasal boya ve vernikler, poliüretan esaslı boya veya verniklerin de suni köpük kauçuklarını uzun süreli kullanıldığında ve kısa sürede olsa ara verildiğinde vernik veya boyanın kurumasıyla kauçuk sertleşir, kullanılamaz duruma gelir. Kauçuğu çabuk bozan boya ve verniklerle ancak az yüzeylerde ve kısa sürede bitecek işlerde kullanılabilir. D Merdaneler Fırçalara nazaran daha az akıntı yapar. Merdanelerde, boya ve verniği sürme kısmı yünden, kauçuktan veya pamuk türü gereçlerden yapılmaktadır. Boyanacak veya verniklenecek yüzeyler merdaneler sayesinde daha çabuk ve az masrafla halledilebilir. Merdaneler genellikle daha geniş yüzeylerde kullanılır.
Geniş ve düzgün yüzeyli cisimlerin ve mobilya parçalarının boya ve verniklerinin sürülmesinde kullanılır. Geniş yüzeylere düzgün ve kolay bir şekilde boya ve verniklerin sürülmesinde silindirlerden merdanelerden faydalanılır. Bu amaçla kullanılmak için hazırlanan silindirlerin çevresine 3-4 mm. Kalınlığında kauçuk veya lastik yapıştırılır. Kauçuk veya lastik eritici ve inceltici sıvılardan etkilenmeyen üstün nitelikte bir malzemeden imal edilmelidir. Silindirler sap yardımıyla kullanılır. Merdaneler genellikle sentetik vernik ve boyların yüzeylere sürülmesiyle kullanılır. Çünkü bu boyalar geç kurur. Merdanelerin işi bitince iyice temizlenmeli, saplarından asılarak kurutulmalıdır. E Ispatulalar Genellikle fırçayla sürülmeyecek kadar koyu kıvamda hazırlanan boyaların yüzeylere uygulanmasında kullanılır. Tek kat halinde yüzeye sürülecek özellikte hazırlanmış yağlı verniklerin yüzeye düzgün bir şekilde yayılmasında yararlanılır. 1-2 mm. Kalınlığında çelik veya plastikten düz veya dişli ağızlı olarak hazırlanılır. Çalışma sonunda vernik veya boya eriticisiyle iyice temizlenmelidir. Ağzı sert cisimlere çarpmayacak şekilde saklanmalıdır. Ispatulalar, ayrıca onarma yapılacak yerlerin macunlanmasında kullanılan el aletidir. Yağlı boya yapılacak doğrama ve kapılarında yüzeylerine boya öncesi macun veya astar boyanın sürülmesinde kullanılan en ideal boya sürme aletidir. F Pistoleler Diğer adı, püskürtme tabancası da denir. Tabanca; boya ve vernik gibi sıvılar, küçük damlacıklar halinde parçalayıp püskürterek yüzeye sürülmelerini sağlar.
Basit bir püskürtme tabancası şu bölümlerden oluşur.: Tabanca gövdesi, vernik deposu, püskürtme ucu, sıvı iğnesi ayarlayıcısı hava ayar musluğu, püskürtme konisi ayarlayıcısı. Püskürtme tabancalarının dış görünüşleri, kullanma amacına göre şekillendirilmiştir. Üst depolu tabancalarda, püskürtülen sıvı kendi ağırlığı ile tabanca ağzına gelir. Alt depolu tabancalarda püskürtülecek sıvının hareketi, hava akımının emiş gücü ile sağlanır. Basit bir püskürtme tabancasının kesiti incelendiğinde, gövdesi boyunca iki kanal görülür. Kanalın birinden basınçlı hava, diğerinden püskürtülecek sıvı gelir. Basınçlı hava sıvıyı parçalar ve küçük damlacıklar haline getirir. Tabanca ucundan hava sıvı karışımı halinde fırlayan vernik ve benzeri sıvılar, hızla karşısındaki yüzeye yapışmış olur. Tabanca ucundan fışkıran sıvı-hava konisinin taban çapı 30 cm. ye kadar ayarlanmalıdır. Ayarda rol oynayan en önemli etken, verniklenecek parçanın büyüklüğüdür. Küçük işlerde ve dar yüzeylerde koni daraltılır. Bir tabancaya, değişik amaçlarla kullanılacak farklı uçlar takılabilir. Dekor işlerinde 0.3-0.8 mm. Delikli uçlar, normal işlerde 1.5-2.5 mm. Delikli uçlar, koyu vernik ve macunlarda 3-6.mm. delikli uçlar kullanılabilir. Resim 56 da bir püskürtme tabancasının kesiti ve püskürtme konisinin değişik biçimlerde düzenlenmesi gösterilmiştir. Geniş yüzeyler verniklenirken, çalışmaya yakın kenardan başlamalıdır. Selülozik vernik püskürtülürken bu kurala kesinlikle uyulmalıdır. Selülozik vernikler 3-4 atmosfer basınçla püskürtülür.tabanca uç açıklığı 0.8 1.5 mm kadar olabilir. Poliester verniklerde ve poliüretan vernik ve boyalarda basınç 1.5-2 atmosfer, tabana uç açıklığı basıncı 1.8-2 atmosferdir.
3.HAFTA PERDAH VE ZIMPARALAMA PERDAH Vernik, boya, cila vb. gibi işlemlerin yapılacağı yüzeylere önceden yapılması gereken temizleme ve zımparalama işlemlerinin tümüne perdah işlemi denir. Perdahın amacı boya, vernik ve cila gibi yüzeye tatbik edilen, parlatma ve koruma amaçlı işlemlere ön hazırlık yapmaktır.bu ön hazırlık, yüzeyi temizlemek ve yüzeyi düzeltmek şeklinde yapılır.amaç, yüzeye tatbik edilecek üst yüzey gereçlerinin eşit ve hatasız yayılmasını sağlamaktadır. Perdah işlemleri kaba rendeleme, rendeleme, perdah rendelemesi, yüzeyin sistirelenmesi ve zımparalanması şeklindeki işlem basamakları ile yapılır. Perdahın işlem sırasındaki temel ilke, kaba talaştan ince talaşa doğru, gittikçe düzelen bir yüzeyi adım adım elde etmektir. Perdah aşamaları Kaplamalı işlerde perdah işlemlerine yüzeylerdeki, kaplamaların alıştırılmasında kullanılan bantların çıkarılması ile başlanır. Bantlar presten sonra özenle çıkartılmalıdır. Bantların kolay temizlenebilmesi için bant seçimi yapılırken ince olan tipleri tercih edilmelidir. Bantların çıkarılma işleminden sora zımpara işlemi yapılarak perdah işlemi tamamlanır.
Perdahta işlem sırası aşağıdaki gibidir: Sistireleme (kazıma) Yüzeyin vernik miktarına etkisi Kaba zımparalama (60-80-100 numaralı zımpara) Dolgu macunu ile onarma Kaba zımparalama (100-120-150 numaralı zımpara) Nemlendirme (lifleri kabartma) İnce zımparalama (180-220-240-280-320 numaralı zımpara) SİSTİRELEME Yüzeylerin sistire ile düzeltilmesine sistireleme işlemi denir. Yüzeyin düzgünlüğü, perdah rendesinin ve makine dalgalarının giderilmesi, sistire denen kazıma aleti ile yapılır. Bu alet ağaç işlerinde kullanılan el aletlerinin en basit olanıdır. Sistire ile çalışmak ve sistireyi bilebilmek ustalık gerektirir. SİSTİRELERİN ÖZELLİKLERİ Düz ve eğmeçli sistireler Sistire, kaliteli çelikten yapılmış 08-1,2 mm kalınlığında, 8x15 cm boyutlarındaki dikdörtgen levhalardır. Paslanmaz olması aranan özelliktir. Çok sert ya da çok yumuşak olmamalıdır.köşeleri 90, kenarları çok düzgün olmalıdır.
Kollu sistirelerde kullanım rahatlığı vardır.ayrıca kordonlu ve eğmeçli işler için eğmece ya da kordona uygun biçimlendirilmiş özel sistire kullanmak gerekir. SİSTİRELERİN BİLEMESİ Sistireler, çelik sertliğinde biraz daha fazla düzlem eğelerle sistirenin uzun kenarlarına 90 lik açıyla eğelendikten sonra eğe izleri tamamen kayboluncaya kadar yağ taşına, yine 90 dik konumda sürülmelidir. Pürüzsüz bir masatla kılağı verilmelidir.sistire, kusurlu bilendiğinde ve iyi masat çekilmediğinde, yüzey üzerinde kaba bir kazıma yapar ve çizikler bırakır. Sistre bileme şekli
SİSTİRELEMEDE DİKKAT EDİLECEK KURALLAR Sistire yapılacak yüzeylerin elyaf yönünde çalışılması gerekir. Karmaşık desenli kaplamalarda çalışma yönü, en iyi şekilde parlaklık veren yöndür. Kök kaplama ve kuşgözü kaplamalarda sistire ile çalışmaz. Sistirelemede önemli kurallardan biri de iğne yapraklı yumuşak ahşapların sistire ile kazınmamasıdır. Yumuşak özellikteki ahşap sistire yapmadan, doğrudan zımparalanarak düzeltilir. KABA ZIMPARALAMA Mobilya üretiminde makine kesicilerinin, rende ve sistirenin yaptığı kaçınılmaz bozuklukları gidermek, yüzeyi yağ, leke gibi maddelerden arındırmak için kullanılan kesici aşındırıcı gereçlere zımpara denir. Zımparalar üzerindeki numarasına, biçimine (piyasada bulunuş şekline göre) ve taşıyıcı gerecine göre adlandırılır ve piyasada bulunurlar. Zımparalar ve kullanıldıkları yerler
Taşıyıcı gerecine göre zımparalar: Kâğıt zımparalar Bez zımparalar Kâğıt-bez karışımı zımparalar Sentetik iplikli zımparalar Piyasada bulunuş şekline göre zımparalar: 50 metrelik şerit zımparalar 23x28 cm lik tabaka zımparalar Dairesel tabaka zımparalar Top (Rulo) zımparalar Mop zımparalar Palet zımparalar Sünger zımparalar Keçe zımparalar Numarasına göre zımparalar: 8, 16, 20, 24, 30, 36, 40, 50, 60, 80, 100, 120, 150, 180, 220, 240, 280, 320,360, 400, 500, 600, 800, 1200 numaralı zımparalar Kalın zımparalar, kaba zımparalamalarda ve daha bozuk yüzeylerde; ince zımparalar, hassas zımparalamalarda ve daha az bozuk yüzeylerde kullanılır. Çok ince zımparalar,vernikli ve boyalı yüzeylerin zımparalanmasında ve metal yüzeylerde kullanılırlar. Kaba zımparalamanın amacı rende ve sitrenin yaptığı kaçınılmaz bozukluklukları gidermektir. Yüzeydeki son girinti ve çıkıntılar ancak zımpara ile giderilebilir. Zımparalama ağacın elyaf yönüne paralel yapılmalıdır. Kaba zımparalama, perdah rendesi ve sistire izleri, tutkal, yağ vb. lekeler kaybolana kadar yapılmalıdır. Kaba zımparalamanın gereğinden fazla yapılması daha pürüzsüz bir yüzey elde etmeyi sağlamaz. Sadece işgücü kaybına ve malzemenin zayıflamasına sebebiyet verir. Olabilecek en pürüzsüz yüzey ancak en son yapılan ince zımparalama ile sağlabilir. DOLGU MACUNU İLE ONARMA İlk kaba zımparalama bittikten sonra yüzeyde var olan veya zımparalama sonrası net olarak açığa çıkan birleşme yerlerindeki ve ağaç yüzeyindeki derin oyuklar, çatlaklar, hatalar, onarma macunları ile doldurularak kapatılır. Dolgu macunu ile yüzey doldurulurken zımparalanan ağacın tozlarından elde edilen macun ya da aynı ağaç renginde piyasada satılan hazır dolgu macunları kullanılmalıdır. Farklı ağaç tozundan yapılmış veya farklı renkte satın alınmış dolgu macunları yüzeyde renk değişiklikleri yapar. Hazır alınan dolgu macunlarında ağacın rengini tam olarak tutturmak zordur. Eğer böyle bir sorunla karşılaşılırsa zımpara aşamasında elde edilen ağacın kendi tozlarından dolgu macunu hazırlamak en doğru olanıdır. Zımpara tozları, tutkal ya da vernik ile karıştırılarak iki şekilde dolgu macunu hazırlanabilir. Tutkal ile hazırlanana tutkal macunu, vernik ile hazırlanana vernik macunu denir.
NEMLENDİRME İkinci kere kaba zımparalaması yapılan parçanın, perdahının tam ve eksiksiz yapılması için ince zımparalama yapmadan ahşap yüzey nemlendirilir. Islatma da denilen bu işlemde amaç yumuşak ilkbahar halkalarının sistire ve kaba zımparalama esnasında oluşan baskıdan dolayı ezilen liflerini tekrar kabartmaktır. Nemlendirme işleminde yüzeyin ıslatılması abartılmamalı, ağaç yüzeyler ılık suyla ıslatılmış ve suyu sıkılarak nemlendirilmiş bir bezle silinerek kabartılmalıdır. Kabartma işlemi için ağacın durumuna göre birkaç dakika bekledikten sonra son zımparalama olan ince zımparalamaya geçilir. Zımparalama işlemi için uzun süre beklenirse ağaç oda sıcaklığından etkilenerek kurumaya başlayacak ve bünyesindeki nemi atarak tekrar eski formuna dönecektir. Nemlendirme işlemi için lekesiz, boya vermeyen temiz bir bez kullanılmalıdır. İNCE ZIMPARALAMA Nemlendirilerek lifleri kabartılan tekne, sap ve kapak yüzeyleri son kez zımparalanır. Perdah işleminin de son basamağı olan bu aşama ince zımparalamadır. İnce zımparalamadaki amaç yüzeyde oluşan kalın zımpara izlerini ve onun alamadığı hassas yüzeyleri aşındırarak temizlemek ve düzeltmektir. İnce zımparalama için 180, 220, 240, 280, 320 numara zımparalar kullanılabilir. Daha iyi bir yüzey kalitesi elde edebilmek için 180 veya 220 ile başlanılan ince zımparalama işlemine, 240 veya 280, 320 numara zımpara ile devam edilebilir. Zımpara tanecikleri küçüldükçe yüzey kalitesi artacaktır. Uygulama videosu
4.HAFTA ASİTLERLE RENK AÇMA Asit sulu çözeltilerinin tadı ekşi olan, bazı indikatörlerin (belirteçlerin) rengini değiştiren (mesela mavi turnusolu kırmızılaştıran) maddelerin ortak adıdır. Özellikleri Ağaç işleri endüstrisinde asitler ağaç malzemeye üst yüzey işlemleri yapılmadan önce veya yapıldıktan sonra renk açmada kullanılır. Asitler çok önemli renk açıcı özelliğe sahiptir. Renk açma ağaçta bir, (genellikle) iki çözeltinin uygulanmasıyla yapılır. İki çözelti birbiriyle karıştırılarak uygulandığı gibi biri diğerinin ardından da uygulanabilir. Asit etkili kimyasallar, renk açıcı, ağartıcı koyulaşmayı gideren veya azaltan özelliklere sahiptir. Renk açma işleminde kullanılacak asitler uçucu olmalıdır. Yüzeye uygulanan asitler suyun buharlaşması sonucunda hücre boşlukları ve gözeneklerde kristalleşmeler oluşturur. Uygulama şekilleri Doğada yetişen ağaç odunlarının renkleri birbirinden farklıdır. Hatta aynı ağaç türüne ait malzemelerinde farklı bölümlerinde renk farkı vardır. Tomruk hâlinde kesilmiş ağaçların uzun süre açık havada bekletilmesi sonucu doğal rengin koyulaştığı görülür.
Mobilya üretiminde iş parçalarında farklı renklerin bir arada kullanılması mobilya estetiğine uygun değildir. Renk farklılığının giderilmesi ve önceden kesilmiş ağacın doğal rengini tekrar bulması için renk açma işlemine gerek duyulmuştur. Renk açma, bir veya iki çözeltinin uygulanmasıyla ağaç malzeme yüzeyinin rengini koyu hâlden daha açık hâle getirmektir. Gerekli kalınmadığı sürece renk açma işlemi ağaç malzemede genellikle tavsiye edilmez. Çünkü rengi açılan ağaç doğal güzelliğinden çok şey kaybeder. Oksalik asit (COOH2) ile renk açma Karışım 1 litre sıcak su veya alkole 30 50 g oksalik asit eritilerek hazırlanır. Arzu edilen ağartma yapılıncaya kadar yüzeye bitkisel fırça ile uygulanır. Genellikle yüzeye 80 100 g/m2 olacak Şekilde sürülür. Oluşacak asit kristalleşmelerini temizlenmesi için asetik asit eriyiği ile nötrleştirilir, kurutulur ve zımparalandıktan sonra vernikleme işlemine geçilir. En iyi sonucu meşe ağacında verir. Hidroklorik asit (HCl) ile renk açma Hidroklorik asitle renk açma işleminde 1 bölüm asite 10 bölüm su karıştırılarak kullanılır. Renk açma sıvısı hazırlanırken asidin su ile ani reaksiyona girmesi tehlikeli olacağından önce su bir kaba boşaltılır. Daha sonra asit ince bir iplik şeklinde dökülerek hazırlanmalıdır. Rengi açılacak yüzeye bitkisel bir fırça yardımıyla uygulanır. Uçucu olmasına rağmen yine de bir miktar asit kırıntıları kalır. Renk açma işleminden sonra yüzey ılık su ile iyice yıkanmalıdır. Uygulanan yüzey kuruması için 24 saat bekletilir ve hafif zımparalamadan sonra vernikleme içlemine geçilir. Sodyum bisülfit (NaHSO3) ile renk açma Çözelti, 1 litre kaynamış suda 50 g sodyum bisülfit eritilerek hazır hâle getirilir. Renk açma uygulaması eriyik sıcakken ve oksalik asitteki uygulama gibi yapılır. Asetik asit (CH3COOH) ile renk açma Asetik asit ağaç yüzeylerde renk açma işleminde kullanılan bir diğer asit çeşidi olup genellikle diğer renk açma gereçlerinin ağaç yüzeyde bıraktığı asit kırıntılarını nötrleştirmede kullanılır.
Olumsuzlukları şana zarar verebilir. şenlerine zarar vererek parlaklığını yitirmesine neden olur. çeşit ağaç türlerinde kullanılamaz. şılması gerekir. hafif zımpara yapılır. şitleri uygulanan yüzeyde istenmeyen lekelere sebep olabilir.
5.HAFTA AMONYAKLA RENK AÇMA Amonyak renksiz, bazik özellikte olup çok keskin kokulu ve havadan hafif bir gazdır. Doğada doğal olarak da bulunabildiği gibi genellikle imalat sanayisinde sentetik olarak üretilmektedir. Özellikleri Amonyak moleküler, yapısı piramit şeklinde olan polar bir moleküldür. Piyasada satılan amonyaklar genellikle % 25 28 oranında suda eritilmiş hâlde bulunur. Sudaki eriyiğinin kimyasal adı amonyum hidroksittir. Sıvı amonyak su gibi çözücü özelliğe sahiptir. Ağaç işleri endüstrisinde amonyak ağaç malzemeye üst yüzey işlemleri yapılmadan önce veya yapıldıktan sonra renk açmada kullanılır. iki çözelti birbiriyle karıştırılarak uygulandığı gibi biri diğerinin ardından da uygulanabilir. Ayrıca asit lekelerinin giderilmesinde, metallerin parlatılmasında ve yağlı eşyaların temizlenmesinde de kullanılır. Çok keskin kokulu olduğundan solunum organlarının tahriş olmasına neden olur. Bu nedenle amonyakla çalışanların pamuklu maske ile çalışmasında yarar vardır. Çok iyi kapatılmış şişelerde ve serin yerlerde saklanır. Uygulama şekilleri Amonyakla renk açma işlemi diğer kimyasallarla renk açma işlemine göre daha ucuzdur. Yüzeyde artık bırakmadığı için de başka bir işlem gerektirmeden vernikleme işlemine geçilebilir. Atölye ve laboratuvar deneylerine göre belirtilen oranlarda karıştırılmalıdır. Oksijen çıkışının hızlandırılması için amonyağın fazla miktarda konulması renk açma işlemini azaltır. Fazla amonyağın bir diğer etkisi de ağacın türüne göre, yeşil ve kahverengi lekelerin oluşmasıdır. Amonyakla renk açma Amonyakla renk açma işlemi daha önce de belirttiğimiz gibi iki çözeltili şekilde uygulanır. Uygulama şekli 0,5 litre amonyak 1litre su ile karıştırılır. Rengi açılacak olan yüzeye sürülerek biraz beklenir. Daha sonra % 30 luk perhidrolle işleme devam edilir. Bu işlem renk açma sıvısının ağaca derinlemesine işlemesinde çok etkilidir. Kimyasal artık bırakmayan en uygun ayrıştırıcı amonyaktır. Nötürleşme olmaz, temizlemek için gerekirse hafif bir zımpara yapılır. Ayrıca bu tür renk açma işleminde en uygun sonuç, genellikle akçaağaç, kayın, Dişbudak, ceviz, huş, kiraz ve çınar gibi açık renk ağaç malzemelerde elde edilir. Olumsuzlukları şma esnasında cildi ve elbiseleri korumak gerekir, insan sağlığı için çok tehlikeli maddelerdir, çalışana zarar verebilir. şında metal kaplarda karışım yapılmamalıdır.
Asit ve Amonyakla Renk Açmada Kullanılan Araç ve Gereçler Eldivenler Asit ve amonyak cilde çok ciddi yaralar açabildiğinden kesinlikle eldiven takılmalıdır. Eldivenler eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere karşı koruyan kişisel koruyucu bir donanım olduğunu unutmayınız. Fırçalar, süngerler ve yapay kauçuklu süngerler Asit ve amonyakla renk açma işleminde sürme gereçleri olarak kauçuklu sünger, fırça veya bez kullanılmaktadır. Sürme gereçleri arasında en çok tercih edileni fırça diyebiliriz. En iyi sürme gereci doğal olarak bulunan deniz süngerleridir. Temiz ve kumsuz bir doğal sünger sıvıyı bolca alır ve yüzeye eşit şekilde bırakır. Pahalı ve piyasada zor bulunduğundan fazla tercih edilmez. Silindirli boya sürme makineleri Fabrikasyon üretimlerde renk açma işlemlerinde zamandan ve işçilikten kazanmak için kullanılan en verimli araçlardandır. Geniş yüzeylere düzgün ve kolay bir şekilde sıvının
sürülmesinde silindirli merdanelerden faydalanılır. Ayrıca renk açma işleminde kullanılan karışımın yüzeye eşit dağılmasını sağlayan bir makinedir. Gözlükler Gözlükler, amonyak ve perhidrol karışımından doğabilecek zararları önleyen en önemli gereçlerdendir. Göze doğru sıçrayan karışım göz için çok tehlikelidir. İŞ Elbiseleri Perhidrolün kuvvetli etkisinden dolayı insan vücudunu korumanın yanında çalışanın elbisesini de koruması gerekir. Bu nedenle kimyasal içerikli işlerin yapımında da insan sağlığı açısından koruyucu iş elbiseleri giyilmesi mutlaka gerekmektedir. Maskeler Özellikle solunum sisteminde tahribata neden olan perhidrol renk açma işleminde maske kullanımını zorunlu kılmıştır. Karıştırma kapları (cam, porselen veya plastik kaplar) Karışımların hazırlandığı kaplar kimyasal etkilere karşı duyarlı olmamalıdır. Metal içerikli karıştırma kapları kimyasal tepkimeye girebileceklerinden ağaç yüzeyinde renk bozukluklarına sebep olur. Bu nedenle kimyasal içerikli karışımların hazırlanmasında genellikle cam, porselen, seramik, bazen de kaliteli plastik kaplardan yararlanılır.
6.HAFTA AHŞAP KORUYUCU MADDELER İLE RENKLENDİRME YAPMA 1. Boyalar Renk vermek veya dış etkilerden korumak için eşyanın üzerine sürülen veya içine katılan renkli veya renksiz maddeye boya denir. Boya uygulandığı yüzeyleri güzelleştiren ve o yüzeyler üzerinde koruyucu tabaka meydana getiren dekoratif bir malzemedir. Boyanın değişik tekniklerle yüzeylere uygulanmasına boyama çalışması yapmak, işlemi yapana da boyacı denir. 2. Çeşitleri Piyasada çok değişik yapı ve özellikte boyalar mevcuttur ve hepsinin yapısı, özellikleri ve kullanıldığı yerler farklılıklar gösterir. Ancak ahbap yüzeylerin boyanmasında kullanılan boyaları iki ana grupta incelemek mümkündür. Örtücü boyalar: Bu tür boyalar ağacın renk ve dokusunu örten ve değiştiren boyalardır. Bu tür boyalarla boyanan ağacın doğal yapısı görünmez ancak hem havanın bozucu etkilerinden korunmuş hem de beğenilen bir renge boyanmış olur. Firmalar rekabet ortamında sürekli araştırma yapmakta ve farklı tür ve özellikte boyalar geliştirmektedir. Örtücü boyalarla yapılan ahşap boyama işlemleri lake boya diye adlandırılır. Lake boya örnekleri Lake boyalı mobilya örnekleri
Lake boyalı elbise dolabı Örtücü olmayan boyalar: Yine farklı firmaların farklı isim ve özellikte piyasaya sürtükleri bu boyalar ağacı boyayan ancak desen ve dokusunu örtmeyen boyalardır. Bu boyalar ağacın rengini değiştirir ancak özışın, damar gibi yapısal özellikleri görülür. Örtücü olmayan boyalı iş parçası