İŞ KAZALARI Şenel ŞEN Emekli Baş İş Müfettişi A Sınıfı İş Güvenlik Uzmanı İnşaat Mühendisi
Sıra No / Konu Konunun genel amacı Öğrenme hedefleri Konunun alt başlıkları 41 / İş Kazaları Katılımcıların, işyerlerinde karşılaşılabilecekleri iş kazalarını önleyebilmeleri ve kayıtların tutulması için gerekli bilgiye sahip olmalarını sağlamaktır. Bu dersin sonunda katılımcılar; İş kazasını tanımlar. İş kazaları ile ilgili istatistikleri ve işyerinde kazaların ortaya çıkmasında rol oynayan etmenleri analiz eder. İş kazalarını önleme ile ilgili yöntemleri açıklar. İş kazası kayıt ve bildirimlerini oluşturur. Bir iş kazası incelemesi yaparak raporunu düzenler. Kaza ve iş kazası kavramları İş kazalarının nedenleri İş kazası nedenli maddi ve manevi kayıplar İş kazalarının sınıflandırılması İş kazası istatistikleri Kaza sonrası düzenlenecek belgeler ve kaza bildirimi Kazanın incelenmesi, rapor ve istatistik düzenlenmesi İlgili mevzuat
İŞ KAZASI NEDİR? Uluslar Arası Kuruluşlara Göre; Beklenmeyen İstenmeyen Planlanmayan Sonucunda insana ve/veya eşyaya zarar veren bir olay olarak tanımlanmıştır
İŞ KAZASI NEDİR? Uluslar Arası Çalışma Örgütüne (ILO) Göre; Önceden planlanmamış Bilinmeyen ve kontrol altına alınmamış olan Etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar
İŞ KAZASI NEDİR? Dünya Sağlık Örgütüne (WHO) Göre; Önceden planlanmamış Çoğu kişisel yaralanmalara Makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına Üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay
İŞ KAZASI NEDİR? 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; İş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay olarak tanımlamıştır
İŞ KAZASI NEDİR? 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa Göre; beş durumda meydana gelen sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır
İŞ KAZASI NEDİR? 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu MADDE 13 teki beş durum; 1) Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada 2) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle 3) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında
İŞ KAZASI NEDİR? 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu MADDE 13 teki beş durum; 4) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda 5) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda
ULUSLAR ARASI TEŞKİLATLARIN KAYNAKLARINA GÖRE DÜNYADA HER YIL YAKLAŞIK 270 MİLYON insan iş kazası geçirmekte 160 MİLYON insan meslek hastalıklarının sonucunda ortaya çıkan zarara maruz kalmakta 2.200.000 insan iş kazası ve meslek hastalığı sonucu yaşamını yitirmektedir
AVRUPA BİRLİĞİ Avrupa ülkelerinde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu yılda; 5500 kişinin hayatını kaybetmekte 75000 kişinin sürekli çalışamaz duruma düşmekte 149 milyon iş günü ve 20 milyar EURO maddi kaybın meydana gelmektedir
TÜRKİYEDE İŞ KAZASI VE ÖLÜMLERİ 2002 2003 2004 2005 2008 2009 2010 İŞ KAZASI 72344 76668 83330 73923 72963 64316 62903 ÖLÜM 872 810 841 1072 866 1171 1454
İŞ VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
İŞ VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
İŞ VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.
İŞ VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; Risklerden kaçınmak. Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. Risklerle kaynağında mücadele etmek. Teknik gelişmelere uyum sağlamak.
İŞ VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. Çalışanlara uygun talimatlar vermek.
İŞ VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.
ÇALIŞANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.
ÇALIŞANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.
ÇALIŞANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa Göre; İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.
İŞ KAZALARININ TEMEL NEDENLERİ Kazaların temel nedenleri dört tanedir. Bu nedenlere kısaca 4M denilmektedir KAZA NEDENLERİ Man Machine Media Managment (İnsan) (Makine) (Ortam-Çevre) (Yönetim)
İŞ KAZALARININ TEMEL NEDENLERİ Man (İnsan) 1) Psikolojik Nedenler: Unutkanlık, sıkıntı-üzüntü-keder, çevre etkileri, istem dışı davranış, ihmalci davranış,hatalı davranış v.b. 2) Fiziksel Nedenler: Yorgunluk, uykusuzluk, alkol, hastalık v.b. 3) İşyeri Nedenleri: İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim v.b.
İŞ KAZALARININ TEMEL NEDENLERİ Machine (Makine) 1) Hatalı makine ve ekipman yerleşimi, 2) Eksik veya kusurlu koruyucular, 3) Yetersiz standardizasyon, 4) Yetersiz kontrol ve bakım, 5) Yetersiz mühendislik hizmetleri v.b.
İŞ KAZALARININ TEMEL NEDENLERİ Media (Ortam - Çevre) 1) Yetersiz çalışma bilgisi, 2) Uygun olmayan çaışma metodu, 3) Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı v.b.
İŞ KAZALARININ TEMEL NEDENLERİ Management (Yönetim) 1) Yetersiz yönetim organizasyonu, 2) Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar, 3) Yetersiz güvenlik yönetim planı, 4) Eğitim ve öğretim yetersizliği, 5) Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik, 6) Uygun olmayan personel istihdamı, 7) Yetersiz sağlık kontrolleri v.b.
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ Kaza incelemesi için altı temel soru kalıbı: 5N1K KİM? NEREDE? NASIL? NE ZAMAN? NE, HANGİ? NEDEN?
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ KİM? Kim yaralandı? Kazayı kim gördü? Onunla kim çalışıyordu? Maruz kalmış çalışana kim talimat verdi, eğitti, görevlendirdi? Başka kimler dahildi? Olayın tekrarlanmasını önlemekte kim yardımcı olabilir?
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ NEREDE? Kaza nerede oldu? Çalışan kaza anında neredeydi? Denetçi o sırada neredeydi? Beraber çalıştığı kişiler o sırada neredeydi? O sırada başka kimler dahildi? Kaza olduğunda görgü tanıkları neredeydi? Bu koşul başka nerede mevcut?
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ NASIL? Çalışan nasıl yaralandı? Kazadan nasıl kaçınılabilirdi? İş arkadaşları(co-worker) benzer kazadan nasıl kaçınabilir? Denetçi kazayı nasıl önleyebilirdi?
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ NE ZAMAN? Kaza ne zaman oldu? Çalışan göreve ne zaman başladı? Çalışan göreve ne zaman atandı? Tehlikeler çalışan için ne zaman belirdi? Denetçi çalışanın çalışmasını en son ne zaman kontrol etti? Çalışan bir şeylerin yanlış olduğunu ne zaman fark etti?
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ NE, HANGİ? Kaza neydi? Yaralanma/hastalık neydi? Kaza anında ne yapılıyordu? Onlara ne yapmaları söylenmişti? Hangi malzemeler kullanılıyordu? Hangi uygulama yürütülüyordu? Kazadan sonra kazazede veya diğerleri ne yaptılar? Görgü tanıkları ne gördüler? Olayın tekrarlanmasını önlemek için ne yapılacak? Hangi güvenlik kuralları bozuldu? Hangi güvenlik kuralları eksikti? Hangi güvenlik kuralları/ prosedürleri gerekli?
İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ NEDEN? Çalışan neden bu alet(ler)i veya makineyi kullanıyordu? Çalışan neden denetçiyle birlikte kontrol etmedi? Çalışan neden bu koşullarda çalışmaya devam etti? Denetçi o sırada neden orada değildi?
İŞ KAZASI İFADE TUTANAĞI KAZAZEDE İFADE TUTANAĞI Kazazedenin Adı-Soyadı,Tarih,Saat İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler anlatılmalıdır. Kaza Öncesi Kimden Talimat Aldın? En Son Kiminle Konuştun? KAZADAN HEMEN ÖNCE, Kaza Anında Ne Yapıyordun? Orada Başka Kim Vardı, Ne Yapıyordu? Kaza Olurken KAZA ANINDA Tam Olarak Ne Yapıyordun? Ne Yaptın? KAZADAN HEMEN SONRA Başkaları Ne Yaptı? Tarih,Saat
İŞ KAZASI İFADE TUTANAĞI ŞAHİT İFADE TUTANAĞI Tarih,Saat,Olayla İlgilinin Adı Soyadı İfade Sahibinin Adı Soyadı İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler anlatılmalıdır. I. BEN KAZAYI GÖZLERİMLE GÖRDÜM, Evet deniliyorsa, her soruya kısa cümlelerle cevap arayınız. Kazazedeyi gördüğünde nerede duruyordun? Ne yapıyordun? KAZADAN HEMENHEMEN ÖNCE kazazede tam olarak ne yapıyordu? O alanda başka kim vardı? Ne yapıyordu? Kaza olurken KAZA ANINDA tam olarak ne gördün? Kazazede ne yaptı? KAZADAN HEMEN SONRA sen ne yaptın? Başkaları ne yaptı? Tarih,Saat
İŞ KAZASI İFADE TUTANAĞI BİLGİ SAHİBİ İFADE TUTANAĞI Tarih, Saat, Olayla İlgilinin Adı Soyadı, İfade Sahibinin Adı Soyadı İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler anlatılmalıdır. II. KAZAYI GÖRMEDİM AMA AŞAĞIDAKİ YARARLI BİLGİLERİ VEREBİLİRİM. Kazadan ne zaman haberdar edildin? Kim tarafından nasıl haberdar edildin? Sana tam olarak ne anlatıldı? Kaza ile ilgili ilave neler söyleyebilirsin? Tarih,Saat
İŞ KAZASI BİLDİRİMLERİ İşveren; İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.
YAPTIRIMLAR 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanununa göre işverene iki şekilde yaptırım uygulanabilir: 1) İşin durdurulması (Madde-25) 2) İdari para cezaları ve uygulamaları (Madde-26)
YAPTIRIMLAR İşin Durdurulması İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde,risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.
YAPTIRIMLAR İdari Para Cezaları Ve Uygulamaları Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmeyen iş kazaları için işverene ikibin Türk Lirası idari para cezası uygulanır İşyerinde yükümlülüklerinin tamamını yerine getirmeyen işverene, yerine getirmediği her yükümlülükten dolayı bin ila onbin Türk Lirası arasında idari para cezaları uygulanır