REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİ

T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı İş Hukuku ve Sosyal Güvelik Hukuku Bilim Dalı REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİ Hazırlayan Av. Banu Erdem ÖZDEMİR İSTANBUL 2009 1

I. GİRİŞ Günümüz teknolojik gelişmelerinin de etkisi ile her geçen gün bilgini ve bilginin korunmasının önemi artmaktadır. İşverenler, üretim usulü, hammadde kaynakları, teknik donanıma ait bilgiler gibi faaliyet alanlarında kullandıkları ve üçüncü kişilerin bilmelerini istemedikleri bir takım özel ve sır vasfına sahip bilgiler ile rekabet ortamı içerisinde ilişkilerini sürdürmektedirler. 2

Piyasa ekonomisi içerisinde, varlığını sürdürmek isteyen işletmeler, diğer işletmeler ile arasındaki farklılıkları ortaya koymak, düşük maliyetlerle daha fazla kar elde etmek gibi sebeplerle iş sırlarının korunmasına ayrı bir önem vermektedirler. 1 Diğer taraftan serbest bir rekabet ortamının sağlanması için temel bir hak olan mesleğin serbestçe seçimi ve çalışma özgürlüğü, bir işletmeye ait iş sırlarının korunmasını zor bir durum haline getirmektedir. Bu bağlamda çalışmamın konusunu, iş sırrının korunması açısından özellikle iş ilişkisinin son ermesinden sonrası için öngörülen ve Borçlar Kanunu nun 348-352. maddelerinde düzenlenen rekabet yasağı sözleşmeleri oluşturmaktadır. II. REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİNİN KONUSU VE NİTELİĞİ A. İşçinin Rekabet Etmeme Borcu 1. Genel Olarak Bir iş sözleşmesinin devamı boyunca işçinin, işe görme şeklindeki asli ediminin yanında işverenin ve işyerinin çıkarlarını koruma, işverene ekonomik, ticari ve mesleki bakımdan zarar verebilecek her türlü davranıştan kaçınma yani sadakat borcu şeklindeki yan edimi bulunmaktadır. Türk Hukuku nda işçinin sadakat borcunu düzenleyen özel bir kural bulunmamakla birlikte sadece işçinin işini özenle yapacağına dair Borçlar Kanunu 321. maddedeki genel hüküm ile işverene iş sözleşmesini derhal fesih yetkisi veren İş Kanunu nun 25. maddesinin II. bendinde örnek niteliğinde sayılmış bazı özel durumlar bulunmaktadır. 2 1 Uşan, M. Fatih, İş Hukukunda İş Sırrının Korunması (Sır Saklama ve Rekabet Yasağı), Ankara 2003, s.20. 2 Savaş, Fatma Burcu, Rekabet Yasağı Sözleşmeleri (Türk ve Fransız Hukuklarına İlişkin Mukayeseli Hukuk Çalışması), Legal İSGHD, C.4, S.13 (2007), s.104-105. 3

İşçinin işverenine karşı sadakat ile çalışması aralarındaki iş ilişkisinin doğasından kaynaklanmakta olup bu borcun temelini Medeni Kanun un 2. maddesinde düzenlenen dürüstlük kuralı oluşturmaktadır. 3 Sadakat borcundan kaynaklanan ve bu borcun olumsuz yanı içerisinde yer alan rekabet etmeme borcu; sözleşmede ayrıca belirtilmesine ya da yinelenmesine gerek olmaksızın; taraflar arasında iş sözleşmesinin kurulması ile hüküm ifade etmektedir. İşçinin iş sözleşmesi süresince gerçekleştirdiği rekabet teşkil eden davranışları doğruluk ve bağlılığa uymayan davranış olarak İş Kanunu md 25/II e bendi uyarınca işveren için haklı fesih nedeni oluşturur. 4 Ancak sözleşme serbestîsi prensibi gereği, taraflarca iş sözleşmesi süresince işçinin rekabet etmeme borcu bulunmayacağı kararlaştırılabilir. Rekabet etmeme borcu iş sözleşmesi süresince sadakat borcundan ileri gelir ve iş sözleşmesinin sona ermesi ile birlikte sona ermektedir. Buna karşılık iş sözleşmesinin sona ermesinden sonrası için öngörülen rekabet etmeme borcunun mevcut olabilmesi için bu hususa ilişkin ayrı bir sözleşmenin bulunması ya da iş sözleşmesinin içinde rekabet yasağını öngören bir hükmün yer alması gerekmektedir. 5 Bir diğer ifadeyle işçi açısından iş sözleşmesi süresince mevcut olan rekabet etmeme borcu sadakat borcunun somut görünümü niteliğinde olup; iş sözleşmesinin sona ermesiyle işçinin söz konusu borçları da sona ermektedir. Rekabet yasağı ise; ayrı ve bağımsız bir sözleşmedir. 6 İşverenin iş sırlarına vakıf olmaya ve müşterilerini tanımaya olanak veren iş sözleşmesinin sonraki dönemde işçi için geçerli olacak rekabet etmeme borcu temel olarak BK.348 de düzenlenmiş olup; sadakat borcunun somut şekli olarak iş sözleşmesi 3 Tuncay, Aziz Can, İşçinin Sadakat (Bağlılık) Yükümlülüğü, Prof. Dr. Hayri Domaniç e 80. yaş Günü Armağanı, C.2, İstanbul 2001, s. 1047-1050. 4 Ertaş, Kudret, Türk Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, Ankara 1982, s.64; Mollamahmutoğlu, Hamdi, İş Hukuku, 2. Bası, Ankara 2005, s.368 5 Özdemir, Erdem, İş Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda İspat Yükü ve Araçları, İstanbul 2006, s. 159, Demircioğlu, Murat ; Centel, Tankut, İş Hukuku, İstanbul 2005, s.107; Mollamahmutoğlu, Hamdi, Hizmet Sözleşmesi (Kuruluş, İçerik, Sona erme) ( Hizmet Sözleşmesi ) Ankara 1995, s.121. 6 Savaş, s. 106. 4

süresince mevcut olan ve kaynağını MK m.2 ve BK m. 321 de bulan rekabet etmeme borcundan,, ihtiyari olma özelliği ile ayrılmaktadır. 7 2. Rekabet Sayılan Durumlar Rekabet yasağı sözleşmesine konu teşkil edebilecek faaliyetler, BK m. 348 de başlıca üç başlık altında sayılmıştır: a. İşçinin Kendi Adına İşverenle Aynı Konuda Bir Faaliyete Girişmesi İşçinin, işverenle aynı konuda bir faaliyete girişmesi, hizmet sözleşmesi devamında, işverene rekabet anlamına gelecektir. 8 İşverenin bu hususta açık ya da zımni rızası olmadıkça, işçinin bu tarz faaliyetlerde bulunması yasaktır. 9 İşyeri kurarak rekabet oluşturan bir iş yapan işçinin bu işi kendi adına fakat başkası hesabına yapması halinde de rekabet borcuna aykırılık söz konusu olur. 10 b. İşçinin Rakip Bir İşletmede Çalışması İşçinin rakip bir işletmede çalışması rekabet sayılan bir durumdur. Ancak böyle bir çalışmanın rekabet yasağına konu teşkil edebilmesi için, yapılan faaliyetin eski işverenin yanındaki faaliyetle ilgili olması yani başlı başına bir rekabet oluşturması gerekir. 11 Yargıtay içtihatlarında, böyle bir çalışmanın rekabet teşkil edebilmesi için; işçinin müşterileri tanıması, işin sırrına vakıf olması ve işvereni hissolunabilecek bir zarara uğratabilecek olması koşullarının da bulunmasının arandığı görülmektedir. 12 Bulunması c. İşçinin Rakip Bir İşletmede Ortak veya Diğer Bir Sıfatla İlgili 7 Erdemoğlu, Deniz, İş Hukukunda Rekabet Yasağı Sözleşmeleri, Legal İSGHD, C.6, S.21 (2009), s.143. 8 Soyer, M.Polat, Rekabet Yasağı Sözleşmesi BK md. 348-352, Ankara 1994, s.31; Uşan, s.254-255. 9 Yarg. HGK 18.10.1995, E. 1995/9-670, K. 1995/813 (http://www.kazanci.com.tr) 10 Soyer, s.31; Uşan, s.255 11 Soyer, s. 32; Uşan, s.255 12 Yarg. 9.HD 23.05.2006, E. 2006/6891, K. 2006/15193 (http://www.kazanci.com.tr) 5

Rekabet sayılan diğer bir durum da, işçinin rakip bir işletmede ortak sıfatı ile bulunmasıdır. Bunun gibi, işçinin ortaklıktan başka bir yarar ilişkisi nedeniyle dahi rakip bir işletme ile ilgisinin bulunması da rekabet sayılmaktadır. 13 Yargıtay, işçilerin bizzat kendilerinin değil, yakınlarının şirketle aynı faaliyet alanında çalışacak bir şirket kurmalarının da rekabet yasağı kapsamında olduğu görüşündedir. 14 B. Hizmet İlişkisindeki Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Amacı ve Diğer Hukuki İlişkilerdeki Rekabet Yasağı Sözleşmeleri ile Karşılaştırılması Hizmet ilişkisindeki rekabet yasağı sözleşmesi, diğer hukuki ilişkilerdeki rekabet yasağı sözleşmelerinden, sözleşmenin düzenlenmesine teşkil den amacı ile ayrılmaktadır. Hizmet ilişkisindeki rekabet yasağı sözleşmesinde, işverenin, işçinin hizmet sözleşmesi çerçevesinde elde ettiği bilgileri kullanmasını engelleme ve bu suretle bir zarara uğrama tehlikesini ortadan kaldırma amacı söz konusudur. Buna karşılık; ticari işletmenin devrini öngören sözleşmeler ile satım, adi kira ve hâsılat kirası sözleşmelerindeki rekabet yasaklarında, sırların korunmasının yanı sıra, malvarlığı değerlerinin artırılması ve kar maksimizasyonunun sağlanması amaçları da söz konusudur. 15 Bununla birlikte, hizmet ilişkisindeki rekabet yasağı sözleşmesi ile diğer hukuki ilişkilerdeki rekabet yasağı sözleşmelerinde ortak nokta, rekabet yasağına tabi tutulan tarafın bir yapmama borcu altına girmiş olmasıdır. 16 III. REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 13 Soyer, s. 33; Uşan, s.255-256; Mollamahmutoğlu, İş Hukuku, s.368 14 Yarg. 9. HD, 31.01.1995, E. 1994/15307, K.1995/1933 (http://www.kazanci.com.tr) 15 Soyer, s. 9-10. 16 Çelik, Nuri, İş Hukuku Dersleri, 21. Bası, İstanbul 2008, s. 135; Soyer, s. 10-11; Mollamahmutoğlu, İş Hukuku, s.367. 6

Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerliliği için gerekli olan şartları şu şekilde sıralamak mümkündür 17 : - Yazılı şekil zorunluluğu, - İşçinin ergin olması, - İşçinin müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etme olanağının bulunması, - İşverenin önemli bir zarara uğrama ihtimalinin bulunması, - İşçinin ekonomik geleceğinin hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye maruz bırakılmaması. A. Yazılı Şekil Zorunluluğu BK m. 350, rekabet yasağının yazılı şekilde kararlaştırılmasını öngörmektedir. Bu düzenlemenin amacı, yasağın kapsamı konusunda bilgi sahibi kılınmak suretiyle, işçinin korunmasıdır. 18 Bu nedenle, asıl hizmet sözleşmesi yazılı şekilde yapılmamış olsa dahi, söz konusu hizmet sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işveren arasında kararlaştırılan rekabet yasağı şartının ya da bu husustaki hususi sözleşmenin yazılı olması gerekir. Yazılı şekilde yapılması öngörülen sözleşmelerde borç altına girenlerin imzalarının bulunmasının zorunlu olduğunu hükme bağlayan BK m. 13 gereği, rekabet yasağı sözleşmesinin sadece işçi tarafından imzalanması yeterlidir. Bununla birlikte, işverenin de taahhüt altına girmesi durumunda, rekabet yasağı sözleşmesinin işveren tarafından da imzalanması gerekecektir. 19 Kanun koyucu tarafından öngörülmüş olan şekil, adi yazılı şekildir. Rekabet yasağının personel yönetmeliği gibi işveren tarafından tek taraflı olarak düzenlenen kurallara atıfta bulunmak suretiyle öngörülmesi mümkün değildir. 20 Kanun koyucu 17 Çelik, s.136; Mollamahmutoğlu,İş Hukuku, s.368-369; Süzek, Sarper, İş Hukuku (Genel Esaslar- Bireysel İş Hukuku), 4. Baskı, İstanbul 2008, s.305; Soyer, s.39 vd.; Uşan, s.228 vd 18 Soyer, s. 41-42. 19 Erdemoğlu, s.145 20 Soyer, s.43. 7

tarafından yazılı şekil şartının getirilmiş olmasındaki amaç, işçiyi yasağın kapsamı konusunda bilgi sahibi kılmak ve bu suretle onu korumaktır. Yazılı şeklin, rekabet yasağı sözleşmesi yönünden bir ispat değil geçerlilik koşulu niteliğinde olması sebebiyle, yazılı şekil şartına uyulmamış olması, butlan sebebi teşkil edecektir. 21 B. İşçinin Ergin Olması BK m. 348 in son fıkrası, rekabet yasağının geçerliliğini işçinin sözleşme yapıldığı anda ergin olmasına bağlamıştır. Kanun koyucunun böyle bir koşul öngörmesindeki amaç, rekabet yasağı şartının getirebileceği sakıncaları kavrayacak olgunluğa ulaşmamış olan küçükleri korumaktır. İşçinin ergin olduktan sonra işe başlayacak olması, rekabet yasağı sözleşmesini geçerli kılmayacaktır. C. İşçinin Müşteri Çevresine veya İş Sırlarına Nüfuz Etme Olanağının Bulunması Rekabet yasağı sözleşmesinin amacı, işçinin işverene bağlı olarak çalıştığı sırada edindiği özel bilgileri, iş ilişkisi sona erdikten sonra işverenle rekabet oluşturacak şekilde kullanmasına engel olmaktır. BK m. 348/f.2 uyarınca, Rekabet memnuniyetine dair olan şart, ancak işçinin müşterileri tanımasından ve esrara nüfuzundan istifade ederek iş sahibine hissolunacak derecede bir zarar husulüne sebebiyet verebilecek ise, caizdir.. Böylece, rekabet yasağının geçerli kabul edilebilmesi için, öncelikle işçinin müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etme olanağının bulunması gerekmektedir. 22 İşverenden sadece bir kez mal ya da hizmet satın almış olan kişiler ile müstakbel alıcıların rekabet yasağı açısından müşteri kavramına dahil edilmeleri mümkün değildir. 23 İş sırrını işletmeyle ilgili, sınırlı bir çevre tarafından bilinen, başkaları tarafından kolaylıkla öğrenilemeyecek, saklı kalmasında işverenin haklı bir menfaati bulunan ve işverence saklı kalması arzu edilen olguları ifade eden bir kavram olarak 21 Çelik, s.136; Soyer, s.44. 22 Yarg. 9. HD 08.06.2004, E. 2003/18581, K. 2004/14299 (http://www.kazanci.com.tr) 23 Soyer, s.50. 8

tanımlamak mümkündür. 24 Örneğin, müşteri listesi, maliyet fiyatı, gizli anlaşmalar, üretim teknolojisi, bilgisayar programları, Pazar planları, kredi olanakları gibi hususlar sır sayılabilirler. 25 Kanun koyucu tarafından tanımlanmamış bulunan iş sırrının, herhangi bir hukuki uyuşmazlıkta hâkimin takdir yetkisi çerçevesinde ve somut olayın özellikleri dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etmekten anlaşılması gereken ise, sadece müşterilerin isimlerinin bilinmesi değil; o işyeri ile olan ilişkilerene yönelik bilgiye sahip olmaktır. 26 Bu durumda işçinin çalışma statüsü ön plana çıkmaktadır. Öğretide 27, BK m. 348/f.2 hükmü ile rekabet yasağının geçerliliğinin işçinin müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etme olanağının bulunması şartına bağlanmış olduğu, dolayısıyla, bu koşulun vasıfsız ya da alt kademedeki çalışanlar için bir rekabet yasağı kaydı getirilmesini önceden önemli ölçüde bertaraf ettiği kabul edilmektedir. Diğer yandan işçinin müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etme olanağı ile meydana gelecek zarar arasında uygun illiyet bağı bulunması gerekir. 28 Dolayısıyla, esas olarak işçinin mesleki tecrübesi ile kişisel yetenek ve becerilerinden kaynaklanabilecek, müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etmekten ileri gelemeyecek nitelikte bir zararın söz konusu olduğu hallerde rekabet yasağı geçerli olmayacaktır. 29 Nitekim özellikle avukatlık, mimarlık ya da hekimlik gibi meslek dallarında işverenin müşterileri ile olan ilişkiler çoğunlukla işçinin mesleki tecrübesi ile kişisel yetenek ve becerilerine dayanmakta olduğundan, işçi ile işveren arasında yapılan rekabet yasağı sözleşmesi geçerli olmayacaktır. D. İşverenin Önemli Bir Zarara Uğrama İhtimalinin Bulunması 24 Soyer, s.53. 25 Soyer, s.54; Uşan, s.33. 26 Soyer, s.52. 27 Soyer, s.48. 28 Yarg. 11 HD. 27.04.1998, E. 1998/1240, K. 1998/2802 (http://www.kazanci.com.tr) 29 Tunçomağ, Kenan ; Centel, Tankut, İş Hukukunun Esasları, 5. Bası, İstanbul 2008, s. 522; Soyer, s.57; Uşan, s.234. 9

Rekabet yasağı sözleşmesi ile hedeflenen, işçinin müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etmek suretiyle elde ettiği bilgileri kullanması sonucunda işverenin piyasadaki durumunun tehlikeye düşmesinin engellenmesidir. Öğretide 30, BK m. 348/f.2 de bahsi geçen hissolunacak derecede bir zarar kavramının, önemli zarar olarak anlaşılması gerektiğine işaret edilmektedir. Buna göre, rekabet etmeme taahhüdü, ancak işçinin işverenin müşteri çevresi ile iş ve üretim sırlarına ait bilgileri kullanarak işverene önemli bir zarar verebilme ihtimalinin bulunduğu hallerde geçerli olur. 31 İşçinin işverenin müşteri çevresi veya iş ve üretim sırlarına sahip olduğu hallerde dahi, söz konusu bilgilerin kullanılması işverene önemli bir zarar verecek nitelikte değilse, taraflar arasındaki rekabet yasağı sözleşmesi geçerli olamayacaktır. 32 Zararın önemli olup olmadığı, hakimin takdir yetkisi çerçevesinde ve somut olayın özellikleri dikkate alınarak belirlenmelidir. E. İşçinin Ekonomik Geleceğinin Hakkaniyete Aykırı Olarak Tehlikeye Maruz Bırakılmaması Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli kabul edilebilmesi için, sözleşmenin işçinin ekonomik geleceğini tehlikeye maruz bırakmaması gerekir. Burada önemli olan işçinin çalışma olanağının rekabet yasağı sözleşmesi ile bütünüyle ortadan kaldırıp kaldırmadığıdır. Dolayısıyla, rekabet yasağı sözleşmesi, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı şekilde sınırlandırmadığı ölçüde bağlayıcı sayılacaktır. 33 BK m. 349 hükmü uyarınca, rekabet yasağı sözleşmesinin, rekabet etmeme borcunun, işçinin ekonomik geleceğinin hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşmesini engelleyecek biçimde belirli bir iş, yer ve süre ile uygun bir şekilde sınırlandırılmış olması gerekir. Yer ve iş bakımından herhangi bir sınırlama getirilmeksizin, işveren şirket ile aynı işkolunda faaliyet gösteren bütün işletmelerin rekabet yasağı sözleşmesi kapsamına alınması, bu durumu işçinin ekonomik geleceğinin hakkaniyete aykırı 30 Soyer, s.57; Uşan, s.234; Süzek, S.305. 31 Yarg. 9 HD. 08.06.2004, E. 2003/18581, K.2004/14299 (http://www.kazanci.com.tr) 32 Soyer, s.47; Süzek, s.305. 33 Soyer, s.60 vd; Uşan, s.235; Çelik, s.136; Süzek, s.305. 10

şekilde tehlikeye sokulması sonucunu doğuracağı sebebiyle, Yargıtay tarafından geçersiz sayılmaktadır. 34 Rekabet yasağı sözleşmesi iş sözleşmesinin bitiminden sonra hüküm ve sonuçlarını doğuracağından; belirtilen bu şartların rekabet yasağı sözleşmesinin imzalandığı anda değil; iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte mevcut olmaları gerekmektedir, söz konusu şartların gerçekleştiğini ispat yükü de işverene aittir. 35 IV. SÖZLEŞMENİN İŞÇİNİN KORUNMASI AMACIYLA SINIRLANDIRILMASI A. Konu Bakımından Sınırlandırma Rekabet yasağının konu bakımından kapsamı, işverene ait faaliyet alanı ile sınırlı kalmak zorundadır. 36 Diğer bir deyişle, işçinin, işverenle aynı alanda faaliyet gösteren bir işyerinde çalışması hali, rekabet yasağına aykırılık teşkil edecektir. 37 İş sahibinin gerçek bir menfaati bulunmadığı takdirde rekabet yasağının sona ereğini öngören BK m. 352/f.1 hükmü de, rekabet yasağının konusunun işverenin faaliyet alanı ile sınırlı olması gereğini ortaya koymaktadır. Zira faaliyet alanı dışındaki konularda korunmakta işverenin haklı bir menfaati bulunmamaktadır. Rekabet yasağının kapsamının belirlenmesinde dikkate alınacak olan faaliyet alanı nı, fiili faaliyet alanı olarak anlamak gerekir. Uygulamada şirket ana sözleşmesinde yer alan faaliyet alanları bölümünün çok geniş tutulduğu bilinen bir gerçektir. Bu durum karşısında, rekabet yasağının kapsamının belirlenmesinde de işverenin fiili faaliyet alanının dikkate alınması ve işçinin rekabet yasağı yönünden olması gerekenden daha geniş bir kapsamla karşı karşıya bırakılmaması uygun olacaktır. 38 34 Yarg. 9 HD. 14.03.2000, E. 2000/522, K. 2000/2892 (http://www.kazanci.com.tr) 35 Soyer, s.49; Uşan, s.230. 36 Soyer, s.67; Uşan, s.245. 37 Yarg. 9. HD 29.05.1997, E. 1997/6252, K. 1997/10506 (http://www.kazanci.com.tr) 38 Erdemoğlu, s.150. 11

B. Süre Bakımından Sınırlandırma Türk Hukuku nda rekabet yasağı yönünden herhangi bir azami süre öngörülmüş değildir. Bu sebeple, rekabet yasağının makul bir süre içerisinde kalıp kalmadığını tespit ederken somut olayın özellikleri dikkate alınmalıdır. Nitekim Yargıtay ın da rekabet yasağının süre bakımından sınırlandırılması hususunda somut uyuşmazlığın özelliğine ve işin niteliğine göre karar verdiği, altı ay ya da iki yıl gibi sınırları içeren farklı rekabet yasakları hakkında farklı hükümler tesis ettiği görülmektedir. Öğretide 39, üretim sırlarının korunmasını konu edinen rekabet yasaklarının, müşteri çevresinin korunmasını konu edinenlerden daha uzun bir süreye bağlanabileceği kabul edilmektedir. C. Coğrafi Alan Bakımından Sınırlandırma Öğretide 40 belirtildiği ve Yargıtay içtihatlarında 41 vurgulandığı üzere, işçinin hangi coğrafi alanda işverenle rekabetten kaçınmakla yükümlü olduğu rekabet yasağı sözleşmesinde belirtilmiş olmalıdır. Sınırlamanın nerede uygulanacağı sözleşmede açık bir şekilde yazılabileceği gibi, işverenin çalışma alanına atıfta bulunmak suretiyle örtülü olarak da belirlenebilir. 42 Sözleşmede öngörülen yer, işverenin korunmakta menfaati bulunan sahayı kapsamına almalıdır. 43 Diğer yandan, rekabet yasağı sözleşmesi ile mevcut müşterilere karşı korunma sağlanır; potansiyel müşteriler kapsam dâhilinde yer almaz. Belli bir bölge için getirilen rekabet yasağı sadece o bölge için mevcut müşterilerle sınırlı kalacak; söz konusu bölgede yeni müşterilerle ilişki kurulması, rekabet yasağına aykırı sayılmayacaktır. 44 Ancak, sadece bu üç unsur bakımından sınırlandırmanın bulunması yeterli değildir. Ayrıca bu sınırlandırmaların uygun olmaları da gerekmektedir. Rekabet yasağının uygun bir sınır içinde kalınarak respit edilmiş olup olmadığını, bir tespit 39 Soyer, s.65. 40 Soyer, s.66; Uşan. S.240. 41 Yarg. 9. HD 06.07.1999, E. 1999/8262, K. 1999/12073 (http://www.kazanci.com.tr) 42 Uşan, s.241. 43 Uşan, s.240. 44 Soyer, s.66. 12

davası nedeniyle veya yasağa aykırı davranıldığı iddiası ile açılan bir dava dolayısıyla hakim, her iki tarafın menfaatlerini, somut olayın şartları ve özelliklerini, iş sözleşmesinin sona erme anını dikkate alarak belirleyecektir. 45 BK m. 349 a aykırılık halinde, rekabet yasağı sözleşmesi hakim tarafından kanuni sınırlara indirilebileceği gibi tamamen de kaldırılabilmektedir. Hakimin bu hususta çok geniş bir takdir yetkisi bulunmakla beraber; bir karşı edim ödenmesine veya kararlaştırılmış bir karşı edimin arttırılmasına ya da azaltılmasına hükmetme yetkisi bulunmamaktadır. 46 V. SÖZLEŞMEYE AYKIRI HAREKET EDİLMESİ VE SONUÇLARI A. Genel Olarak İşçinin, gerekli yasal koşulları karşılayan rekabet yasağı sözleşmesine aykırı hareket etmesi durumunda rekabet yasağı sözleşmesinin ihlali söz konusu olur. Rekabet yasağı sözleşmesinin işçi tarafından ihlal edilmesi halinde doğacak sonuçlar BK m. 351 de düzenlenmiştir. B. Sözleşmeye Aykırı Hareket Edilmesinin Sonuçları BK m. 351 hükmü uyarınca işçinin rekabet yasağı sözleşmesini ihlal etmesi durumunda üç basamaklı bir yaptırım sistemi söz konusudur: - Tazminat talebi, - Cezai şart, - Aynen ifa. 45 Soyer, s.59,61. 46 Soyer, s.73; Uşan, s.248-253. 13

1. İşverenin tazminat talebi BK m. 351/f.1, rekabet yasağına aykırı hareket eden işçinin, bu hareketi sebebiyle eski işverenin uğramış olduğu zararları tazmin etmekle yükümlü olduğunu hükme bağlamaktadır. Söz konusu tazminat yükümlülüğü, sözleşmeye aykırı davranışın genel nitelikteki bir sonucudur. Bu sebeple, tazminat hukukuna ilişkin olan genel prensip uyarınca, işverenin BK m. 351/f.1 çerçevesinde tazminat talebinde bulunabilmesi için; rekabet yasağı sözleşmesinin işçi tarafından ihlal edilmiş olduğunu, söz konusu ihlal sebebiyle kendisinin bir zarara uğradığını, rekabet yasağının işçi tarafından ihlal edilmiş olması ile kendisinin uğramış olduğu zarar arasında uygun illiyet bağı bulunduğunu ispatlaması gerekir. İşverenin tazminin talep edeceği zarar, müspet zarar olup; fiili zararı ve kazanç kaybını kapsamaktadır. 47 İşçinin bu zararı tazmin ettiği takdirde; rekabet etme yasağından kurtulup kurtulmadığına dair doktrinde iki farklı görüş bulunmaktadır. Bir kısım işçinin yasakla bağlılıktan kurtulacağını savunurken; diğer kısım ise; işçinin tazminat ödese bile yasakla bağlılığının devam edeceğini ileri sürmektedir. 48 2. İşçinin Cezai Şart Ödemesi İşçinin rekabet yasağını ihlal etmesi sebebiyle zarara uğranıldığını ispat etmek zorluk arz ettiğinden, uygulamada işverenlerin rekabet yasağı sözleşmesine cezai şart ekleme yoluna gittikleri görülmektedir. Zira bu halde işveren tarafından herhangi bir zarar ispatlanmak zorunda kalınmadan cezai şart talep edilmesi mümkün olmaktadır. BK m. 351/f.2 hükmü ile rekabet yasağına aykırı hareket edilmesi halinde cezai şart ödeneceğini öngörmüş olan sözleşmeler yönünden kural olarak işçiye edimin ifasından kurtulma olanağı sağlanmış durumdadır. Şöyle ki; işçi, aksi kararlaştırılmadıkça, cezai şartı ödemek suretiyle rekabet yasağına tabi olmaktan kurtulabilecektir. Bununla birlikte, işveren zararının cezai şarttan fazla olduğunu ispatladığı takdirde; işçi, cezai şart tutarını aşan zararı gidermek zorunda kalacaktır. 47 Soyer, s.78; Uşan, s. 266. 48 Savaş, s.118. 14

Cezai şart, rekabet yasağına ilişkin borca aykırı davranılmasıyla birlikte muaccel hale gelir. Zira rekabet yasağı sözleşmesi, işçi yönünden olumsuz bir edim içermektedir. Öte yandan, rekabet yasağına aykırılığın hizmet ilişkisinin sona ermesinden sonra söz konusu olabilmesi sebebiyle, işverenin cezai şartı teminat altına almak üzere işçinin ücretinden kesinti yapması mümkün değildir. 49 Rekabet yasağı sözleşmesinde öngörülmüş olan cezai şartın fahiş olması durumunda, BK m. 161/f.3 hükmü ile hâkime tanınmış takdir yetkisi çerçevesinde indirime gidilebilecektir. 50 Öngörülen cezai şartın fahiş olup olmadığının tespitinde; tarafların ekonomik durumları, işverenin menfaati ile cezai şart tutarı arasında oransızlık bulunup bulunmadığı, sözleşmenin süresi gibi çeşitli kriterlerin dikkate alınması gerekecektir. 3. İşverenin Sözleşmeye Aykırılığın Sona Erdirilmesini İstemesi BK m. 351/f.3 gereği, işveren rekabet yasağı sözleşmesine aykırılığın sona erdirilmesini isteme olanağına sahiptir. Ancak söz konusu aynen ifa talebinde bulunabilmesi için başlıca iki koşulun birlikte mevcut olması gerekmektedir. - Rekabet yasağı sözleşmesinde bu olanağın taraflarca yazılı olarak kararlaştırılmış olması, - İşverenin ihlal ya da tehdit edilen menfaatleri ile işçinin hareket tarzının aynen ifayı haklı göstermesi. İhlal ya da tehdit edilen menfaatler, yasağın işçi tarafından ihlaline devam edilmesi halinde işletme varlığının tehlikeye düşecek veya önemli ölçüde etkilenecek olması durumunda mevcut sayılabilir. Aynen ifa talebi rekabet yasağı sözleşmesinde cezai şart karşılaştırılmış olup olmamasına bağlı değildir; rekabet yasağı sözleşmesinde cezai şart öngörülmemiş olan hallerde de aynen ifa davası açılması mümkündür. 51 49 Soyer, s.81. 50 Uşan, s.269; Soyer, s.82. 51 Erdemoğlu, s.154. 15

İşçinin hangi davranışlarının aynen ifayı haklı gösterebileceğine ilişkin olarak kesin bir ölçü bulunmamaktadır. Cezai şartın yeni işveren tarafından ödenmesi durumu bu tarz davranışa örnek olarak doktrinde gösterilmektedir. Ancak bu örneğe söz konusu davranışın işçi ile değil yeni işverenle ilgili olması nedeniyle karşı çıkanlar ve işçinin müşteri çevresini yanıltacak şekilde eski işveren ait malzemeleri kullanmaya devam etmesi, yüksek bir karşı edim almasına rağmen yasağa aykırı davranması gibi doğrudan doğruya işçiden kaynaklanan davranışlar örnek olarak verilmektedir. 52 VI. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ A. Genel Sona Erme Sebepleri Rekabet yasağı sözleşmesini son erdiren sebeplerden ilki, sözleşme süresinin sona ermesidir. Taraflarca kararlaştırılmış süresi dolan sözleşme, kendiliğinden sona erecektir. Öte yandan, iş, yer ve süre bakımından sınırlandırılması gereken 53 rekabet yasağı sözleşmesinin süresi hakim tarafından aşırı bulunarak indirilmiş olduğu takdirde, hakim tarafından takdir edilen sürenin dolması durumunda da sözleşme başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden sona erecektir. 54 Ancak, iş sözleşmesinin belirli süreli yapılması ve bu sürenin sona ermesi veya iş sözleşmesinin tarafların anlaşmaları yoluyla ortadan kaldırılması durumunda aksi kararlaştırılmadıkça ve taraf iradelerinin bu yönde olması kaydıyla rekabet yasağı sözleşmesi bu durumdan etkilenmeyerek varlığını sürdürmektedir. 55 Ancak iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra, işverenin iş kolunu değiştirerek başka bir iş yapmaya başlaması halinde de rekabet yasağı sözleşmesi kendiliğinden sona ermektedir. 56 Ayrıca işçinin ölümü ve tarafların karşılıklı anlaşması halleri de rekabet yasağı sözleşmesini başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden sona erdiren diğer 52 Savaş, s.122. 53 Bkz. Yukarıda IV numaralı bölümde yer alan açıklamalar. 54 Soyer, s.93; Uşan, s.270. 55 Uşan, s.271. 56 Demir, Fevzi, Yargıtay Kararları Işığında İş Hukuku ve Uygulaması, İzmir 2003, s.67-68. 16

sebeplerdir. 57 İşverenin ölümü halinde ise kural olarak işçinin borcu devam edecektir. Çünkü rekabet yasağı sözleşmesi ile korunmak istenen işverenin menfaatleri değil, işyeri ve işletmenin menfaatleridir. B. Özel Sona Erme Sebepleri 1. İşverenin Önemli Bir Menfaatinin Kalmamış Olması BK. m. 352/f.1, rekabet yasağı sözleşmesinin, işverenin korunmaya değer önemli bir menfaatinin bulunmadığı sabit ise sona ereceğini hüküm altına almaktadır. Bu durumun özel sona erme sebebi olarak düzenlenmesinin nedeni yasağa uymayı taahhüt eden işçinin kişiliğini korumaktır. Çünkü kural olarak bir hakkın varlığı aynı zamanda menfaatin varlığına bağlı oladığı için, alacaklı artık bir menfaati kalmasa da telaep hakkını kaybetmemekte, borçlu da hakkın kötüye kullanıldığı durumlar hariç olmak kaydıyla ifadan kaçamamaktadır. Anılan maddedeki düzenleme ise, belirtilen korumayı sağlayabilmek için bu kurala istisna oluşturmaktadır. Ancak, bu madde tek tarafa borç yükleyen rekabet yasağı sözleşmelerini esas almaktadır ve bu nedenle karşı edimin öngörülmüş olduğu sözleşmelerde uygulama alanı bulamamaktadır. Yani, işveren önemli bir menfaatinin bulunmadığını ileri sürerek, sözleşmeyi sona erdirme ve karşı edimi ifa etmekten kurtulma imkanına sahip değildir. 58 İşverenin menfaatinin önemli olup olmadığı MK m. 2 uyarınca tespit edilmektedir. Ancak sadece MK m. 2 nazara alınmamakta, bütün rekabet yasağı sözleşmesi süresi için işverenin önemli bir çıkarının kalıp kalmadığı araştırılmaktadır. İşverenin önemli bir menfaatinin bulunmaması, artık öenmli bir zarara uğrama ihtimalinin de bulunmaması demektir. İşverenin işini terk etmesi, işletme konusunu değiştirmesi, önceden sır olan bir özelliğin sonradan herkesçe bilinir hale gelmesi, işçi tarafından zarar verme olanağının ortadan kalkmış olması, işletme merkezinin müşteri çevresinde bir değişiklik meydana getirecek bir biçimde başka bir yere nakli gibi haller bu duruma örnek teşkil eden hallerdir. 59 57 Soyer, s.93; Uşan, s.270. 58 Soyer, s.96-97; Uşan, s. 272. 59 Savaş, s.125. 17

Burada üzerinde durulması gereken husus işyerinin devri halinde rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetidir. Doktrinde bu hususa ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır. Bunlardan ilki 60, rekabet etmeme borcunun naklinin mümkün olmadığını, borcun naklinin aktif suje değişikliğine yol açtığını dolayısıyla da sır olarak nitelendirilen hususların 3. kişilere aktarılması ile birlikte borca aykırılığın meydana geldiğini ileri süren görüştür. Diğer görüş ise; rekabet yasağı sözleşmesinin işyeri ve işle ilgili ekonomik bir değer taşınmasından dolayı ister işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi devam ederken isterse bu sözleşmesel ilişki bittikten sonra yapılan devir ile birlikte rekabet yasağı sözleşmesinin de devralan işverene geçeceğini savunmaktadır. Tabii ki bu durum devaralan işverenin mevcut iş sırları ve ve müşteri çeversini kullanarak bir faaliyette bulunması koşuluyla mevcut olabilmektedir. Bu görüş içerisinde yer alıp da işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin sona ermesidnen sonra işyerinin devri halinde, rekabet yasağı sözleşmesinin devaralan işverene geçebilmesi için işçinin, devreden ve devralan işverenlerin bu hususta anlaşmaları gerektiğini savunanlar da bulunmaktadır. 61 Benim de katıldığım diğer bir görüşe göre; rekabet yasağı sözleşmesi işverenin değil işyeri ile işletmenin menfaatlerini korumak amacıyla yapıldığından ve ekonomik bir değer taşımasından dolayı, eğer devaralan işveren mevcut rekabet yasağı sözleşmesinin barındırdığı hususlardan faydalanacaksa; sözleşmenin devam ettiği, faydalanmayacak ise sözleşmenin yani işçiye getirilen yasağın sona erdiği kabul edilmelidir. 62 2. İş Sözleşmesinin feshedilmesi İş sözleşmesi, işveren tarafından işçinin hiçbir kusuru olmaksızın feshedildiği takdirde, rekabet yasağı sözleşmesi de sona ermiş olacaktır. Keza iş sözleşmesinin işverenden kaynaklanan bir sebeple işçi tarafından feshedilmesi halinde de rekabet yasağı sözleşmesi sona erecektir. 63 60 Ertaş, s.59-60. 61 Uşan, s.273-274; Soyer, s.94-96. 62 Savaş, s. 125. 63 Soyer, s.99-100; Uşan, s.275-276; Süzek, s.306. 18

Bu durum BK m. 352/f.2 ile düzenlemiş olup bu hüküm hiç kimsenin kendi oluşturduğu haksız durumdan menfaat sağlayamayacağı yani sözleşmeler hukukunda mevcut olan sözleşmeyi ihlal eden tarafın bu davranışı sonucu herhangi bir menfaat elde edemeyeceği yönündeki temel kuralın uzantısını oluşturmaktadır. Hükmün getirilmesindeki amaç, bir taraftan işçinin iktisadi geleceğini hakkaniyetle bağdaşmayacak ölçüde sınırlandırılmasının önüne geçmek diğer bir taraftan da işvereni rekabet yasağının sağladığı avantajlardan yoksun bırakmamak, menfaatler arasında adil bir denge kurmaktır. Bu nedenle, işverenin haksız olarak, işçinin ise haklı bir nedenle iş sözleşmesini sona erdirmesi halleri rekabet yasağını sona erdiren sebepler olarak düzenlenmiştir. 64 Fesih sebebi yönünden her iki tarafın da kusurlu olması halinde rekabet yasağı sözlemesinin devam edip etmeyeceği hususunda ise, taraflardan hangisinin kusurunun daha fazla olduğu tespit edilmelidir. Böyle bir durumda; işçinin kusurunun daha fazla olması halinde rekabet yasağı devam edecek, işverenin kusurunun daha fazla olması halinde ise rekabet yasağı ortadan kalkacaktır. a. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi İş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesine ilişkin BK m.352/f.2 de bahsi geçen haklı neden kavramı geniş yorumlanmalı ve iş güvencesi sistemi uyarınca neden teşkil eden hallerin de madde kapsamında olduğu kabul edilmelidir. Buna göre, taraflar arasındaki iş ilişkisinin derhal sona erdirilmesini gerektirecek ağırlıkta olmasa da, mantıklı bir değerlendirme sonucunda feshe imkan sağlayacağı kabul edilebilecek haller de bu madde uyarınca haklı neden teşkil etmelidir. Örneğin, kötü ifa, özen ve koruma yükümlülüklerinin ihlali, talimatlara uymama, çalışma düzenini bozma gibi olgular bu madde açısından haklı neden teşkil ederler. 65 Doktrin de bu konuya ilişkin tartışmalı bir husus: iş sözleşmesinin işverence haklı nedenle feshinde işçinin herhangi bir kusurunun bulunmaması halinde rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetidir. Bir görüşe 66 göre; uzun süreli hasatlık, sakatlık gibi 64 Savaş, s.126. 65 Soyer, s.102. 66 Soyer, s.103; Tunçomağ, s. 53; Ertaş, s.58. 19

işçinin hiçbir kusurunun bulunmadığı haller nedeniyle iş sözleşmesi sona erdirildiğinde, rekabet yasağı sözleşmesi de sona ermektedir. BU görüşü savınanların bir kısmı maddedeki... işçinin... kusuru yokken... ifadesine dayanırken; bir kısmı da BK nun 348-352. maddelerinde yer alan işçiyi koruma amacına dayanmaktadır. Diğer görüş 67 ise; işçinin şahsından doğan kusuru olsun olmasın tüm olay ve olgulardan sorumlu tutulmasını savunmaktadır. Yani bu durumlarda rekabet yasağı sözleşmesi sona ermemelidir. Çünkü bu gibi durumların oluşmasında işçinin kusuru olmasa da, bu durumlar işçinin rekabet teşkil edecek işlerle uğraşmasına engel teşkil etmemektedir. Kanaatimce; işçinin kusuru olmaksızın meydana gelen olaylar işçinin rekabet oluşturacak işlerle uğraşmasını engellemeyeceğinden ve rekabet yasağı sözleşmelerinin çok sıkı geçerlilik şartlarına tabi olması da gözönüne alındığında bu gibi durumlarda sözleşmesinin sona ermediğinin kabul edilmesi daha uygun olacaktır. İşveren fesih nedenini öğrendiği tarihten itibaren makul bir süre içinde iş sözleşmesini sona erdirmelidir. Karşı edim içeren rekabet yasağı sözleşmesi söz konusu ise ve işveren haklı bir neden olmadan iş sözleşmesini sona erdirirse; işçi isterse karşı edimden vageçerek rekabet yasağı sözleşmesine bağlılığını sona erdirir isterse de rekabet yasağı sözleşmesi ile bağlı kalır. 68 b. İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshedilmesi BK m. 352/f.2 uyarınca, iş sözleşmesi, işverenin feshi haklı kılacak bir kusuru nedeniyle işçi tarafından feshedilmişse, işçi aleyhine rekabet yasağına aykırılık nedeniyle dava açılması mümkün değildir. Söz konusu madde hükmü, işverenin feshi haklı gösteren kusuru nedeniyle iş sözleşmesini sona erdirmek yoluna giden bir işçiyi işgücünün kullanımı konusunda serbest bırakmak istemektedir. Madde metninde yer alan haklı neden mutlaka iş sözleşmesini işçi için çekilmez kılan bir neden değildir; mantıklı bir değerlendirme sonucunda feshe imkan sağladığı sonucuna verılan ve temelinde işverenin kusuru bulunan her husus bu madde 67 Köseoğlu, Haluk, Hizmet Akdinde İşçinin rekabet Memnuniyeti, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 6, 1968, s.986; Uşan, s.278-279. 68 Soyer, s.104-105. 20

anlamında haklı neden teşkil etmektedir. Böyle bir nedenle iş sözleşmesini sona erdiren işçi, rekabet etmeme borcunu da otadan kaldırmaktadır., yani taraflar arasındaki iş sözleşmesinin sona ermesiyle birlikte hüküm ve sonuçlarını doğurması gereken rekabet yasağı sözleşmesi de son bulmaktadır. 69 Ancak bu sonucun gerçekleşebilmesi için işçinin, işverenin kusuruna dayanan haklı bir fesih nedeninin ve fesih ile fesih nedeni arasındaki neden-sonuç ilişkisinin mevcudiyetini ispatlaması gerekmektedir. 70 İK nun işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenleyen 24. maddesinin 1. ve 2. bentlerinde yer alan nedenlerin varlığı halinde, işverenin hiçbir kusuru bulunmadığından aralarındaki iş sözleşmesi sona erdiğinde rekabet yasağı sözleşmesi de son bulmaktadır. Bunlardan başka, işverenin gözetim borcunu ihlal etmesi, işçiyi ehliyeti ile bağdaşmayan yerlerde çalıştırması, ücret borcunu gereği gibi yerine getirmemesi, piyasa koşullarına uymayan bir ücret ödemesi gibi haller de uygulamada haklı fesih nedeni olarak kabul edilmektedir. 71 Ancak işverenin iş sözleşmesini feshi için aranan makul süre, işçinin ekonomik açıdan geçimini sağladığı tek kaynağı aldığı ücret olduğundan; burada geçerli olmamaktadır. 72 BK nundaki düzenleme, karşı edim içermeyen rekabet yasağı sözleşmeleri esas alınarak yapılmış olup karşı edim içeren bir rekabet yasağı sözleşmesi söz konusu olduğunda; işverenin kusurunun bulunduğuhaklı bir fesih nedeni ile iş sözleşmesini sona erdiren işçinin, karşı edimini almaya devam ederek rekabet yasağı sözleşmesinin konusunu oluşturan faaliyetleri yapmaktan kaçınabilme veya karşı edimi almaktan vazgeçerek rekabet yasağı sözleşmesinin sona ermesini sağlama seçenekleri bulunmaktadır. 73 69 Savaş, s.127. 70 Soyer, s.107. 71 Soyer, s.108. 72 Soyer, s.107-108; Uşan, s.280. 73 Soyer, s.108; Uşan, s.280. 21

VII. SONUÇ Bir iş sözleşmesinin devamı boyunca işçinin, işe görme şeklindeki asli ediminin yanında sadakat borcu şeklinde yan edimi bulunmaktadır. İşçinin rekabet etmeme borcu, sadakat borcunun somut görünüm şekillerinden birini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, rekabet etmem borcu, sözleşmede ayrıca belirtilmemiş olsa dahi, taraflar arasında iş sözleşmesinin kurulması ile hüküm ifade etmektedir. Ancak sözleşme serbestisi prensibi gereğince taraflar, işçinin rekabet etmeme borcunun iş sözleşmesi sona erdikten sonra da devam edeceği yönünde bir hüküm koyabilirler ve hatta bu hususta rekabet yasağı sözleşmesi şeklinde ayrı bir sözleşme de yapabilirler. İş sözleşmesi süresince işçi yönünden mevcut olan rekabet etmeme borcu sadakat borcundan ileri geldiği halde; iş sözleşmesi sona erdikten sonraki dönemde geçerli olacak rekabet etmeme borcu ihtiyari bir nitelik taşır. İşçi ve işveren arasındaki yapılacak rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli olabilmesi için; yazılı şekilde yapılmış olması, işçinin ergin olması, işçinin müşteri çevresine veya iş sırlarına nüfuz etme olanağının bulunması ve işverenin önemli bir zarara uğrama ihtimalinin bulunması gerekmektedir. Geçerlilik koşullarına ilişkin düzenlemeler emredici niteliktedirler ve bunlardan herhangi birinin eksikliği sözleşmenin butlanını gerektirir. Gerekli geçerlilik koşullarını içeren bir rekabet yasağı sözleşmesi, işçinin ekonomik geleceğinin hakkaniyete aykırı bir biçimde tehlikeye maruz bırakılmaması için, konu, süre ve coğrafi alan bakımından sınırlandırmalar içermek zorundadır. Yürülükte bulunan BK nunda bu hususta sınırlar çizilmemekle birlikte BK tasarısında rekabet yasağı sözleşmesinin süresine ilişkin yeni bir düzenleme yapılmış ve rekabet yasağı sözleşmelerine iki yıllık üst sınır getirilmiştir. İşçinin rekabet yasağı sözleşmesine uygun hareket etmemesi durumunda rekabet yasağı sözleşmesinin ihlali söz konusu olmakta ve bu durum, işverenin tazminat talebinde bulunması, işçinin cezai şart ödemesi ya da işverenin sözleşmeye aykırılığın sona erdirilmesini istemesi gibi çeşitli sonuçlar doğurabilmektedir. Rekabet yasağı sözleşmesi; sözleşme süresinin dolması, işçinin ölümü, tarafların karşılıklı anlaşmaları veya taraflarca kararlaştırılmışsa işverenin ölümü gibi 22

genel sebeplerle sona erebileceği gibi, işvernin önemli ölçüde menfaatinin kalmamış olması ya da iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız olarak veya işçi tarafından haklı bir nedenle feshedilmesi gibi özel sebeplerle de sona erebilmektedir. 23

KAYNAKÇA Çelik, Nuri, İş Hukuku Dersleri, 21. Bası, İstanbul 2008, Demir, Fevzi, Yargıtay Kararları Işığında İş Hukuku ve Uygulaması, İzmir 2003, Demircioğlu, Murat ve Centel, Tankut, İş Hukuku, İstanbul 2005, Erdemoğlu, Deniz, İş Hukukunda Rekabet Yasağı Sözleşmeleri, Legal İSGHD, C.6, S.21 (2009), Ertaş, Kudret, Türk Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari Bilimler Akademisi Yayınları, 1982, Kazancı Hukuk Otomasyon Sistemi Köseoğlu, Haluk, Hizmet Akdinde İşçinin rekabet Memnuniyeti, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 6, 1968, Mollamahmutoğlu, Hamdi, Hizmet Sözleşmesi (Kuruluş, İçerik, Sona erme) ( Hizmet Sözleşmesi ) Ankara 1995, Mollamahmutoğlu,, Hamdi, İş Hukuku, 2. Bası, Ankara, 2005, Özdemir, Erdem, İş Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda İspat Yükü ve Araçları, İstanbul 2006, Savaş, Fatma Burcu, Rekabet Yasağı Sözleşmeleri (Türk ve Fransız Hukuklarına İlişkin Mukayeseli Hukuk Çalışması), Legal İSGHD, C.4, S.13 (2007), Soyer, M.Polat, Rekabet Yasağı Sözleşmesi BK md. 348-352. Ankara 1994, Süzek, Sarper, İş Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel İş Hukuku), 4. Baskı, İstanbul 2008, Tunçomağ, Kenan ve Centel, Tankut, İş Hukukunun Esasları, 5. Bası, İstanbul 2008, Tuncay, Aziz Can, İşçinin Sadakat (Bağlılık) Yükümlülüğü, Prof. Dr. Hayri Domaniç e 80. yaş Günü Armağanı, C.2, İstanbul 2001, Uşan, M. Fatih, İş Hukukunda İş Sırrının Korunması (Sır Saklama ve Rekabet Yasağı), Ankara 2003. 24