İnternet ve İletişim 7. ÜNİTE İnternet ve İletişim Üniteye Hazırlık 1. İnternet bağlantısı için neler yapmamız gereklidir? Araştırınız. 2. İnternet i kullanarak hangi işlemlerimizi gerçekleştirebiliriz? Araştırınız. 3. İnternet ten edindiğiniz bilgiler ne kadar doğrudur? Tartışınız. 4. İnternet i kullanarak uzaktaki bir arkadaşınız ile nasıl görüşebilirsiniz? Araştırınız. 211
Bilgi ve İletişim Teknolojisi A. BAŞLANGIÇ Konuya Hazırlık 1. Web sayfası, web adresi ve adres çubuğu kavramları ne demektir? Araştırınız. 2. Günümüzde yaygın olarak kullanılan web tarayıcı programları hangileridir? Araştırınız. 1. İnternet le İlk Adım İnternet, bilgisayarların ağ sistemi ile birbirine bağlanmasına denir. İnternet tarafından kullanılan bu ağ çok büyük bir ağ olup bütün dünya ülkelerini kapsamaktadır. Son yıllarda İnternet sayesinde günlük gazetelerimizi okuyabiliyor, uzaktaki bir arkadaşımızla oyun oynayabiliyor, dosya gönderip alabiliyoruz. Günlük banka işlemlerimizi şubeye gitmeden gerçekleştirebiliyoruz. İlk bilgisayar ağı 1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri nde Savunma Bakanlığı bünyesinde AR- PANET adında bir ağ sisteminin kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. 1970 lerde özel firmalar tarafından da ağ sistemleri geliştirilmeye başlanmıştır. 1980 lerde National Science Foundation Network adında kurulan bir ağ sayesinde bilgisayarlar araştırma kuruluşları ve üniversitelerin kullanımına sunulmaya başlanmıştır. 1990 larda ise artık tüm dünyanın ortak bağlantı kurabildiği İnternet in temelleri atılmıştır. Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve TÜBİTAK iş birliğiyle 1993 yılında ülkemizde de İnternet bağlantısı oluşturulmuştur. Şimdilerde ülkemizde 15 milyonu aşkın kişi İnternet i kullanmaktadır. a. Web Tarayıcı Programını Açma Bir bilgisayarda İnternet üzerindeki web sayfalarını görüntüleyebilmek için web tarayıcı programına ihtiyaç vardır. Bu tür programlara browser de denir. Internet Explorer programını çalıştırmak için aşağıdaki yöntemlerden herhangi biri kullanılır: 1. Masa üstünde bulunan Internet Explorer simgesine çift tıklamak (Resim 7.1). 2. Hızlı başlat bölümünde yer alan Internet Explorer simgesine tıklamak (Resim 7.2). 3. Başlat menüsünden Programlar seçeneğinin altındaki Internet Explorer komutunu tıklamak (Resim 7.3). Resim 7.1: Internet Explorer Resim 7.2: Hızlı başlat araç çubuğu Resim 7.3: Başlat menüsü ile Internet Explorer açılması 212
İnternet ve İletişim Internet Explorer programı başlatıldığında karşımıza Resim 7.4 teki pencere gelir. Bu pencerede; 1 2 6 8 3 4 5 7 9 Resim 7.4: Internet Explorer sayfa tanıtımı penceresi 10 1 Adres Çubuğu: Açılmasını istediğimiz web sayfasının adresinin yazılı olduğu alandır. Adres çubuğunun sağındaki işaretine basıldığında son ziyaret ettiğimiz 25 web sayfasının adresini görebiliriz. 2 İleri-Geri : Önceden ziyaret ettiğimiz sayfalara gitmek ve tekrar dönebilmek için bu düğmelerden faydalanılır. 3 Yenile : Web sayfasını tekrar yüklemek için bu düğmeden yararlanılır. 4 Dur : Web sayfası açılmaya başladığı zaman bu düğmeye basıldığında sayfanın yüklenmesi sona erecektir. 5 Arama Çubuğu: Bu çubuktaki boş alana İnternet üzerinde aramak istediğimiz bir sözcüğü yazıp Enter tuşuna bastığımızda pencerede arama sonuçlarını görebiliriz. 6 Sık Kullanılanlar: Düzenli olarak ziyaret ettiğimiz web sayfalarının adreslerini kaydettiğimiz alandır. 7 Menü Çubuğu: Sayfamızla ilgili çeşitli işlemleri gerçekleştirmek için kullanılan komut topluluklarının bulunduğu çubuktur. 8 Sayfa Sekmesi: Yeni boş bir Internet Explorer sayfası açmak için kullanılan sekmedir. 9 Durum Çubuğu: Web sayfası üzerindeki bağlantıların (linklerin) uzun adreslerinin görüntülendiği alandır. 10 Büyüteç : Web sayfası üzerindeki görüntüleri büyütüp küçültmek için kullanılan bölümdür. 213
Bilgi ve İletişim Teknolojisi b. Web Adresinin Yapısını Anlama İnternet üzerindeki bilgisayarlar sunucu-istemci yapısını kullanırlar. Yani sunucu bilgisayar istemci bilgisayara dosya ve hizmet sağlar. Bu hizmetin sağlanabilmesi için TCP/IP dediğimiz sistem geliştirilmiştir. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet protocol) bilgi aktarımını kontrol eden bir sistemdir. TCP/IP İletişim kuralını kullanan her bilgisayarın 32 bit lik bir IP adresi vardır. Bu adres 0 ile 255 arasındaki sayılardan oluşur ve 4 ayrı sayı grubuyla ifade edilir. Gruplar nokta ile ayrılırlar (Örnek:192.168.1.1 veya 195.255.001.111 gibi). Kullanıcılar her web sitesinin IP numarasını akılda tutamayacağı için bu numaralar yerine anlamlı kelimelerden oluşan web sayfaları isimleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Kullanıcıların daha kolay bildiği isimler ile karşılığı olan IP numarasını eşleştiren sisteme Domain Name System (DNS) denir. Bir web adresi birbirinden nokta (.) ile ayrılan bölümlerden oluşmuştur. Her bölüm web sayfası ile ilgili çeşitli bilgiler vermektedir. Bir sayfanın adresine URL (ağ adresi) denir. (Örneğin: http://www.basbakanlik.gov.tr) Aşağıda bir web adresinin bölümleri gösterilmiştir: http://www.basbakanlik.gov.tr Hypertext transfer protocal Bir sunucuda bulunan metin, resim, ses ya da diğer sayısal bilgileri içeren web sayfalarıdır. Servis adı Sayfanın ismi Uzantısı Ülke kodu Resim 7.5: Adres tanıtımı Uzantı Uzantıların anlamı Ülke kodu Com Ticari kuruluşların web uzantısıdır. tr Türkiye İnfo Bilgi sunan web sitelerine verilen uzantıdır. uk İngiltere Ac Akademik kuruluşların web sitelerine verilen uzantıdır. ch İsviçre Edu Eğitim amaçlı kurumların web uzantısıdır. Nl Hollanda Arts Kültür ve sanat sitelerinin web uzantısıdır. de Almanya İnt Uluslar arası kuruluşların web sitelerine verilen uzantıdır. Ca Kanada Mil Askeri kuruluşların web uzantısıdır. fr Fransa Net İnternet servis sağlayıcı firmaların web uzantısıdır. jp Japonya Org Kâr amacı gütmeyen kuruluşların web uzantısıdır. it İtalya c. Belirtilen Web Sitesini Görüntüleme Tablo 7.1: Bazı web adresi uzantıları ve ülke kodları Bir web sayfasını açabilmek için öncelikle web tarayıcı programını başlatmamız gerekir. Web tarayıcı programını başlattıktan sonra Adres Çubuğundaki metin alanına (Resim 7.6) web sitesinin adresi (http://www.basbakanlik.gov.tr) yazılır ve klavyeden Enter tuşuna basılır. Bu şekilde web sayfasının bilgisayarımızda görüntülenmesi sağlanır. Resim 7.6: Adres çubuğu 214
İnternet ve İletişim ç. Web Tarayıcı Programının Açılış Sayfasını Değiştirme Internet Explorer programında çok sık olarak kullandığımız sayfaları açılış sayfası olarak ayarlamak mümkündür. Herhangi bir sayfayı açılış sayfası yapmak için Araçlar menüsünden Internet Seçenekleri komutunu tıklarız (Resim 7.7). Açılan pencerede giriş sayfası alanına açılış sayfası olmasını istediğimiz web sayfasının adını gireriz. Ayrıca bu pencerede yer alan düğmeler yardımıyla da web tarayıcı programının açılış sayfasını değiştirebiliriz (Tablo 7.2). Resim 7.7: Açılış sayfası değiştirme penceresi Tablo 7.2: Açılış sayfası seçenekleri Çalışma Etkinliği Internet Explorer programının açılış sayfasını www.basbakanlik.gov.tr olarak ayarlayınız. d. Web Sayfasını Dosya Olarak Kaydetme Bazı durumlarda kullandığımız web sayfasını bilgisayarımıza kaydederek İnternet e bağlı kalmaksızın sayfadaki bilgilere ulaşmayı sağlayabiliriz. Bu işlem için menü çubuğunda bulunan Dosya menüsündeki Farklı Kaydet komutuna tıklanır ve açılan Web Sayfası Kaydet penceresinden Dosya Adı ve Konum belirtilir. Son aşamada Kaydet düğmesine tıklanarak istenilen konuma web sayfası kaydedilir (Resim 7.8). Resim 7.8: Web sayfası kaydetme penceresi 215
Bilgi ve İletişim Teknolojisi e. Yardım Fonksiyonlarını Kullanma Windows işletim sistemi diğer uygulama yazılımlarında olduğu gibi Internet Explorer programında da geniş bir yardım imkânı sunmaktadır. Internet Explorer kullanma aşamasında yardım almak için bütün Windows uygulamalarında olduğu gibi klavyeden F1 tuşu veya Internet Explorer ın Yardım menüsü altında bulunan İçindekiler ve Dizin komutu kullanılır. Bu işlemlerden sonra Resim 7.9 daki pencere karşımıza gelir. Bu pencere üzerinde bulunan Ara sekmesi kullanılarak aranacak kelime girilir ve Başlıkları Listele düğmesine tıklanır (Resim 7.9). Bulunan sonuçlar sol bölümde başlıklar hâlinde görüntülenir. Herhangi bir başlık üzerine tıklanarak sağ bölümden açıklamasını görebiliriz. Resim 7.9: Yardım fonksiyonlarını kullanma penceresi f. Web Tarayıcı Programını Kapatma Internet Explorer programını kapatmak için aşağıdaki yöntemlerden herhangi biri kullanılır: 1. Pencerenin sağ üst köşesinde bulunan Kapat ( ) düğmesini tıklamak. 2. Klavyeden Alt+F4 tuşlarına birlikte basmak. 3. Dosya menüsünden Çıkış komutunu kullanmak. 2. Temel Ayarları Yapma a. Pencere Özelliklerini Değiştirme Internet Explorer penceresini kendimize göre ayarlayabiliriz. Pencerede bulunan görünüm özelliklerini değiştirebiliriz. Bunun için Görünüm menüsünde bulunan Gezgin Çubuklarından ekranın sol bölümünde görüntülenmesini istediğimiz alanı seçeriz (Resim 7.10). Resim 7.10: Görünüm menüsü 216
İnternet ve İletişim Resim 7.11 de Geçmiş sekmesinin aktif edilerek konumlandığı görülmektedir. b. Araç Çubuğu Görüntüsünü Değiştirme Araç çubuğunun sol tarafındaki tutma yerinden sola ve sağa doğru sürükleyerek araç çubuğunu genişletir veya daraltabiliriz. Sağ tarafında bulunan çift ok ( ) işaretli yer ise araç çubuğunun devamında düğmelerin bulunduğunu belirtir (Resim 7.12). Araç çubuğunda var olan komutların yanına yeni komutlar ekleyebilir veya aktif olanları kaldırabiliriz. Bunu yapmak için araç çubukları üzerinde farenin sağ tuşuna tıklanır ve açılan menüden Araç Çubuğunu Özelleştir komutu seçilir. Bu işlemden sonra Araç Çubuğunu Özelleştir penceresi açılmış olur (Resim 7.13). Eklemek istediğimiz yeni bir komut varsa sol bölümden seçilip Ekle düğmesine tıklanır. Kaldırmak istediğimiz bir komut varsa sağ bölümden seçip Kaldır düğmesine tıklamak yeterlidir. Resim 7.11: Geçmiş sekmesi penceresi Resim 7.12: Araç çubuğu Resim 7.13: Araç çubuğunu özelleştir penceresi c. Web Sayfası Üzerinde Görüntüleri Gösterme Web sayfalarına görsel olması ve ilgi çekmesi açısından resimler ekleyebiliriz. Bu resimlerin bilgisayarımızda görüntülenmesini sağlayabilir ya da tam aksine görüntülenmesini engelleyebiliriz. Bunun için Araçlar menüsündeki Internet Seçenekleri komutunu tıklarız. Ekrana Resim 7.14 teki pencere gelir. Bu pencerede Gelişmiş sekmesinde Resimleri Göster seçeneğinde kutucuk işaretini iptal ederek web sayfasındaki resimlerin görünmesini engelleyebiliriz. Resim 7.14: İnternet seçenekleri Değerlendirme Soruları penceresi 1. Edu uzantılı bir web adresi hangi kuruluşlara verilir? 2. Internet Explorer programında pencerenin sol tarafına geçmiş bölmesi nasıl açılır? Açıklayınız. 3. Web tarayıcı programının açılış sayfası nasıl değiştirilir? Açıklayınız. 217
Bilgi ve İletişim Teknolojisi B. WEB DE DOLAŞMA Konuya Hazırlık 1. Web de dolaşma teriminden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız. 2. Link kavramını öğrenerek her sayfada link olmalı mı, sorusuna cevap arayınız. 1. Belirtilen Adresi (URL: Uniform Resource Locator) Açma Her web sayfasının İnternet üzerinde bir adresi vardır. Bu adrese URL denmektedir. Bir web sayfasını açmak için Internet Explorer programında adres çubuğuna web sayfasının URL si yani adı yazılır ve Enter tuşuna basılır. 2. Link Açma ve Önceki Sayfaya Geri Dönme Bir sayfadan başka bir sayfaya yapılan bağlantılara link denmektedir. Birçok web sayfasında linkler kullanılmaktadır. Link üzerine geldiğimizde faremizin işaretinin el işaretine ( ) dönüştüğünü görürüz (Resim 7.15). Bu durumda o linke tıkladığımızda bağlantılı olduğu sayfayı açacaktır. Resim 7.15: Başka bir sayfaya link bağlantısı penceresi 3. Ana Sayfaya Dönme Web sayfamız açıldığı anda ilk ekrana gelen sayfaya ana sayfa denmektedir. Web sayfası içerisinde dolaşırken bazen ana sayfadan tamamen uzaklaşırız ve tekrar ana sayfaya dönmek zorunda kalabiliriz. Bu gibi durumlarda genellikle her web sayfasında bir ana sayfa linki bulunur ve bu link bizi ana sayfaya yönlendirir (Resim 7.16). Resim 7.16: Ana sayfaya dönme 218
İnternet ve İletişim Ek Bilgi Herhangi bir web sayfasında dolaşırken ilk sayfaya dönmek için Ana Sayfa linkine tıklanır. Değerlendirme Soruları 1. Bir web sayfasının İnternet adresi aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir? A) http B) www C) url D) web E) link 2. Aşağıdakilerden hangisi bir sayfaya geri dönmek için kullanılan düğmedir? A) B) C) D) E) 3. Bir web sayfasında ilk sayfaya dönmek için kullanılan link aşağıdakilerden hangisidir? A) Başlangıç Sayfası B) İlk Sayfa C) Ana Sayfa D) Önceki Sayfa E) Birinci Sayfa 4. Aşağıdakilerden hangisi sayfayı yenilemek için kullanılan düğmedir? A) B) C) D) E) 219
Bilgi ve İletişim Teknolojisi C. WEB DE ARAMA Konuya Hazırlık 1. Web de ödev aramanın getirmiş olduğu avantaj ve dezavantajlar nelerdir? Tartışınız. 2. Size göre webde arama yapmak mı daha öğretici, yoksa kütüphanede arama yapmak mı? Tartışınız. 1. Arama Motoru Kullanma İnternet in ilk yıllarında arama motoru kavramına çok fazla rastlanmamaktaydı. Çünkü web sayfası sayısı oldukça sınırlıydı. Günümüzde İnternet üzerinde milyonlarca web sayfasının olması ve bunların içeriğinin bilinmemesi arama motoruna olan gereksinimi üst düzeye çıkarmıştır. Artık arama motoru kullanmadan bilgiye ulaşmak nerdeyse imkânsız hâle gelmiştir. Dünya üzerinde en çok kullanılan arama motorları Google (Resim 7.17), Yahoo ve Altavista dır. Resim 7.17: Arama motoru Google penceresi a. Arama Özelliklerini Belirleme Arama motoru kullanarak kesin sonuca en kısa zamanda ulaşabilmek için aranacak kelimeleri mantıklı bir diziliş içinde yazmamız gerekir. Öncelikle aranacak bilginin türünü (resim, müzik,video vb.) belirleyip ona göre doğru bilgileri arama motoruna girmeliyiz. Yanlışlıkla yazacağımız bir kelime bize binlerce sayfanın gereksiz yere bulunmasına sebep olacaktır. Ek Bilgi Arama işlemi sırasında aranacak kelimeyi doğru seçmeniz sonuçlara ulaşmada kolaylık sağlar. b. Aramada Anahtar Bir Kelime Kullanma İnternet üzerinde genellikle bir konuya ait anahtar kelimeler oluşturarak arama yaparız. Milyonlarca web sayfası olduğu düşünüldüğünde aradığımız anahtar kelimeyi barındıran tüm sayfaların listelenmesi çoğu zaman içinden çıkılmaz bir hâl alır. Örneğin, Google arama motoruna eğitim yazıp arama yaptığımızda yaklaşık 92.600.000 sonuç buluruz. Bu kadar sonucun hepsini inceleyemeyeceğimiz için arama kıstasları kullanmamız gereklidir. 220
İnternet ve İletişim Bir konu hakkında araştırma yaparken öncelikle konunun anahtar kelimelerini belirlemeliyiz. Sonra aşağıdaki hususları göz önünde bulundurarak arama yapmalıyız: 1. Arama motorlarında anahtar kelimeleri büyük ya da küçük harfle yazmanız önemli değildir. Her iki aramada da aynı sonuçlara ulaşırız. 2. Arama motorunun anahtar kelime yazılacak kısmına birden fazla sözcük yazarak da arama yapabiliriz. Bu şekilde arama motoru bu sözcüklerin her birinin geçtiği web sitelerini listeleyecektir. 3. Aradığımız anahtar kelimeleri tırnak ( ) içerisinde yazarsak arama motoru tırnak içerisine yazdığımız sözcüklerin bir arada kullanıldığı web sitelerini görüntüleyecektir. Örneğin, meslek odaları ile ilgili bir araştırma yapıyorsak arama motoruna meslek odaları yazmanız uygun olacaktır. c. Aramada Yaygın Kullanılan Mantık İşlemcileri Kullanma Arama motorlarının yaygın olarak kullandığı mantık işlemcileri vardır. Bunlardan hangisini kullanabileceğinize karar vermek için arama motorlarının Yardım menülerini kullanmak gereklidir. Bu mantık işlemcilerinden bazıları AND, OR, NOT,+,-, olarak sıralanabilir. 2. Yazdırma a. Sayfa Düzeni Seçeneklerini Değiştirme Bir web sayfasının yazıcıdan çıktısını almadan önce sayfayla ilgili yapmamız gereken birtakım ayarlar vardır. Bu ayarlar; kâğıt boyutu, alt ve üst bilgiler, sayfanın yatay-dikey konumu ve kenar boşlukları ayarlarıdır. Bu ayarlara ulaşmak için Internet Explorer programında Dosya menüsünden Sayfa Yapısı komutu seçilir. Açılan pencerede (Resim 7.18) gerekli ayarlar yapıldıktan sonra Tamam düğmesine tıklanarak seçilmiş ayarlar kaydedilmiş olur. Ek Bilgi Herhangi bir web sayfasının yazıcıdan çıktısını almak için Dosya menüsünden Yazdır komutu seçilir. Açılan pencereden gerekli ayarlar yapıldıktan sonra yazdır düğmesine tıklanır. Resim 7.18: Sayfa yapısı penceresi 221
Bilgi ve İletişim Teknolojisi b. Web Sayfasını Yazdırma Sayfa yapısı ayarları tamamlandıktan sonra yine Dosya menüsündeki Yazdır komutu tıklanır. Açılan pencerede (Resim 7.19) istenilen ayarlamalar yapıldıktan sonra Yazdır düğmesine tıklanarak web sayfası yazıcıya gönderilir. Web sayfasını yazdırmak için klavyeden CTRL+P tuşlarını kullanabilir ya da araç çubuklarından Yazdır ( ) simgesi tıklanabilir. Çalışma Etkinliği www.turkiye.gov.tr adresinin ilk sayfasını yazıcıdan çıktı alınız. Resim 7.19: Yazdır penceresi Değerlendirme Soruları 1. Aşağıdaki web sayfalarından hangisi bir arama motoru değildir? A) Google B) Yahoo C) Hotmail D) Altavista E) Ebay 2. Arama motorlarında kullanabileceğimiz mantık işlemcilerini görmek için hangi menü kullanılır? A) Dil Araçları B) Yardım C) Hakkında D) Gelişmiş Arama E) Tercihler 3. Aşağıdakilerden hangisi doğru bir arama şeklidir? A) Türk/ Lirası B) Türk Lirası + C) Türk Lirası D) Türk (Lirası) E) Türk Lirası 4. Bir web sayfasını yazdırma seçeneği aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Düzen-Yazdır B) Dosya-Yazdır C) Araçlar-Yazdır D) Görünüm-Yazdır E) Yardım-Yazdır 5. Yazıcı ayarları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Dosya Sayfa Yapısı B) Düzen- Sayfa Yapısı C) Araçlar- Sayfa Yapısı D) Görünüm- Sayfa Yapısı E) Sık kullanılanlar- Sayfa Yapısı 222
İnternet ve İletişim Ç. YER İŞARETLERİ (BOOKMARK) Konuya Hazırlık 1. Okuduğunuz bir kitapta bulunduğunuz sayfayı unutmamak için neler yaparsınız? 2. İnternet te çok sık ziyaret ettiğiniz bir web sayfasına kısa yoldan nasıl erişebilirsiniz? 1. Yer İşaretleri Oluşturma İnternet üzerinde sürekli kullandığımız web sayfalarını Sık Kullanılanlar alanına ekleyerek kolay bir şekilde erişim sağlayabiliriz. Öncelikle yer işareti oluşturulmak istenen web sayfasına girilir. Daha sonra Sık Kullanılanlar menüsünden Sık Kullanılanlara Ekle komutu seçilir veya standart araç çubuğu üzerinde bulunan düğmesi tıklanır. Ekrana Sık Kullanılanlara Ekle Penceresi açılır (Resim 7.20). Bu pencerede Adı kısmına web sitesinin adı yazılır. Oluşturulma yeri kısmından bir klasör belirlenir ve pencerenin altındaki Ekle düğmesine tıklanır. Resim 7.20: Sık kullanılanlara ekle penceresi 2. Yer İşaretleri Oluşturulmuş Sayfayı Açma Sık kullanılanlara eklemiş olduğumuz web sayfalarına erişim sağlamak için aşağıdaki yöntemlerden herhangi birisi kullanılabilir. 1. Yöntem: Sık Kullanılanlar menüsünden açmak istediğimiz web sitesinin adresinin üzerine tıklayarak açabiliriz (Resim 7.21). Ek Bilgi Sürekli ziyaret ettiğimiz web sayfalarına hızlı ulaşmak için Sık Kullanılanlar menüsünden Sık Kullanılanlara Ekle komutu çalıştırılır. Resim 7.21: Sık kullanılanlar menüsünden sayfa açma 223
Bilgi ve İletişim Teknolojisi 2. Yöntem: Internet Explorer penceresinde Standart Araç Çubuğu üzerindeki düğmesini tıklayıp açılan listeden web sitesinin ismini seçerek sayfanın açılmasını sağlarız (Resim 7.22). Çalışma Etkinliği www.meb.gov.tr adresini sık kullanılanlara ekleyiniz. 3. Web Sayfasına Yer İşaretleri Koyma Sıklıkla ziyaret ettiğimiz web sayfalarını sık kullanılanlara eklemeyi öğrendik. Bundan başka bazı web sayfalarında bulunan bazı linklere de sıklıkla gittiğimiz olur. Örneğin, bir spor gazetesinden bir yazarın yorumlarını takip ettiğinizi düşününüz. Bu yazarın yazılarını kısa yoldan okumak için yazının bulunduğu linki farenin sol tuşu ile tutup bağlantılar çubuğuna taşıyabilirsiniz (Resim 7.23). Resim 7.22: Sık kullanılanlardan sayfa açma Resim 7.23: Bağlantılar düğmesi Değerlendirme Soruları 1. Aşağıda verilen web sitelerini sık kullanılanlar listesine ekleyiniz ve bu siteleri inceleyiniz. www.turkiye.gov.tr www.ssy.org.tr www.tema.org.tr http://www.kizilay.org.tr/ http://www.tbmm.gov.tr/ 2. Site üzerindeki linklerden, sık kullanabileceğinizi düşündüğünüz linkleri Bağlantılar Çubuğu na ekleyiniz. 224
İnternet ve İletişim D. BAŞLANGIÇ Konuya Hazırlık 1. Elektronik posta günümüzde olduğu kadar yaygın değilken ne tür iletişim araçlarından yararlanılırdı? Araştırınız. 2. Elektronik posta uygulamasıyla birlikte hayatımıza ne gibi riskler girmiştir? Araştırınız. 1. Elektronik Postayla İlk Adımlar Elektronik posta; bilgisayar kullanıcılarının birbirleriyle iletişiminin yanında, karşılıklı olarak dosya transferlerinin yoğun olarak yapıldığı bir ortam hâline gelmiştir. Kullanıcılar birbirlerine resim, müzik, metin belgesi gönderebilmekte ve alabilmektedirler. Üstelik bu karşılıklı dosya transferleri birkaç saniyede gerçekleşmektedir. Aşağıda bir posta adresinin yapısı gösterilmiştir. Tablo 7.3: E-posta adres yapısı e-posta adı @ e-posta yı veren web sitesi Kuruluşun alanı Ülke İsim @ Hotmail com Tema @ Tema org Tr a. Elektronik Posta Uygulamasını Açma Günümüzde e-posta hizmeti veren birçok program vardır. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı Microsoft firması tarafından geliştirilmiş olan Outlook programıdır. Bu program Office programları içerisinde bulunmakta olup Office programları kurulduğunda otomatik olarak bilgisayarınıza yüklenir. Outlook programını açmak için Başlat menüsünden, Tüm programlar komutunun altındaki Microsoft Office ve Microsoft Office seçeneğindeki Outlook 2003 komutu tıklanır ve Outlook programı açılmış olur (Resim 7.24). 3 1 2 5 4 6 Resim 7.24: Microsoft Office Outlook 2003 penceresi 225
Bilgi ve İletişim Teknolojisi Outlook programının bölümleri şunlardır: 1 Başlık Çubuğu: Pencere menüsünün ve bölüm sekme isimlerinin bulunduğu çubuktur. 2 Menü Çubuğu: Komutların belli isimler altında gruplandırılarak oluşturulduğu bölümdür. 3 Standart Araç Çubuğu: Sık kullanılan komutların simgelerle gösterildiği araç çubuğudur. 4 Görev Bölmesi: Microsoft Outlook programında görev listelerinin ve klasörlerin bulunduğu bölümdür. 5 Gelen Kutusu ve Önizleme Alanı: Bize gönderilmiş olan e-postaları ve içeriklerini görebildiğimiz alandır. 6 Durum Çubuğu: Diğer Office uygulamalarında da bulunan ve çalıştığımız program içeriği hakkında bazı bilgiler veren bölmedir. b. Tanımlanmış Kullanıcı İçin Posta Kutusu Açma Outlook programını kullanarak e-posta hesaplarımızı görebilmek için öncelikle herhangi bir e-posta hizmeti veren servis sağlayıcıdan e-posta adresi almamız gerekmektedir. Daha sonraki aşamada Outlook programını açıp Araçlar menüsünden e-posta hesapları komutu seçilir ve gerekli bilgiler girildikten sonra Tamam düğmesine tıklanır. Bütün ayarlar tamamlandıktan sonra ekranımızın sol tarafında bulunan görev bölmesinden Posta düğmesine tıklayarak iletilerimizi görebiliriz (Resim 7.25). Ek Bilgi Varolan bir e-posta hesabını Outlook programına eklemek için Araçlar menüsünden e-posta hesapları seçilir. c. E-posta İletisi Açma Resim 7.25: Görev bölmesi Elektronik posta ayarları yapıldıktan sonra posta kutumuzda bulunan iletiler gelen kutusuna ve diğer klasörlere yüklenir. Gelen Kutusu kısmında yeni gelen ve eski e-postalar bulunur. Gelen Kutusu na tıklayarak bize gönderilmiş olan e-postaların listesinin açılmasını sağlarız. Bu listeden okumak istediğimiz postanın üzerine farenin sol tuşu ile bir kere tıkladığımızda ön izleme alanında e-postanın içeriğinin görüntülendiğini görürüz. Eğer postanın üzerine iki kere tıklarsak yeni bir pencerede tam sayfa olarak ileti açılır. ç. Elektronik Posta Uygulamasını Kapatma Microsoft Outlook programını kapatmak için aşağıdaki yöntemlerden herhangi birisi uygulanır. 226
İnternet ve İletişim 1. Dosya açılır menüsünde çıkış komutunu tıklamak. 2. Başlık çubuğunun sağ köşesinde bulunan Kapat ( ) düğmesini kullanmak. 3. Başlık çubuğunun üzerindeyken farenin sağ tuşuna tıklayarak açılan pencereden kapat komutunu seçmek. 4. Başlık çubuğundaki Outlook simgesine farenin sol tuşuyla tıklayarak açılan menüden Kapat komutunu seçmek. 5. Klavyedeki Alt+F4 tuşlarına birlikte basmak. d. Yardım Fonksiyonlarını Kullanma Yardım fonksiyonunu kullanmak için diğer Windows uygulamalarında da olduğu gibi birden fazla yol vardır. Bunlardan en çok kullanılanı klavyeden F1 tuşuna basmaktır. Diğer bir yol ise Yardım menüsünden Microsoft Office Outlook Yardımı komutunu tıklamaktır. Her iki durumda da Resim 7.26 daki Outlook Yardımı diyalog kutusu açılır. Bu bölüm kullanılarak Ara kısmına aranacak kelime girilir ve Enter tuşuna basılır (Resim 7.26). Resim 7.26: Outlook yardımı görev bölmesi 2. Temel Ayarları Yapma a. Görüntü Ayarlarını Değiştirme Outlook penceresi içerisinde bulunan bölümlerin boyutlarını büyültüp küçültebiliriz. Bunu yapmak için bölümler arasında bulunan çizgilerden farenin sol tuşu yardımıyla tutup sürükleyerek isteğimiz ölçüde boyutlarını değiştirebiliriz (Resim 7.27). Çalışma Etkinliği Okuma bölmesini gelen kutusunun sağ kısmına ayarlayınız. Resim 7.27: Pencerelerin boyutlandırılması 227
Bilgi ve İletişim Teknolojisi Görünüm menüsünden Okuma Bölmesi seçeneğinin altındaki Alt komutu kullanılarak okuma bölmesi Gelen Kutusunun alt kısmına alınabilir (Resim 7.28). Görünüm düzenleme ölçütü, geçerli görünüm açılır penceresinden, istenen değişiklikler yapılarak görünüm değiştirilebilir (Resim 7.29). Resim 7.28: Okuma bölmesinin yerini değiştirme Resim 7.29: Geçerli görünüm ayarlarını yapma b. Araç Çubuğu Görüntüsünü Değiştirme Bir araç çubuğunu aktif hâle getirmek için Görünüm menüsünden Araç Çubukları komutu tıklanır. Yan tarafına açılan listeden aktif hâle getirilmek istenen araç çubuğu yanındaki onay işareti tıklanır. İstenmeyenin işareti kaldırılır (Resim 7.30). Araç çubuğunun özelliklerini değiştirmek için Görünüm menüsündeki Araç Çubukları açılır menüsünden Özelleştir komutuna tıklarız. Karşımıza Resim 7.31 deki gibi bir pencere gelir. Bu pencere üç sekmeden oluşur: Resim 7.30: Araç çubuklarının görüntülerini değiştirme 228
İnternet ve İletişim Araç Çubukları Sekmesi: Bu sekme kullanılarak listedeki istenilen araç çubukları eklenebilir veya kaldırılabilir. Ekleme veya kaldırma işlemleri için araç çubuğu ismi yanındaki kutucuklar işaretlenir. Komutlar Sekmesi: Bu sekmeden araç çubuklarının ve menü çubuğunun özelliklerini değiştirebiliriz. Yeni oluşturduğumuz araç çubuğuna komutlar ekleyebiliriz. Seçenekler Sekmesi: Bu sekmeden araç çubuklarının diğer özelliklerini kullanabiliriz. Değerlendirme Soruları Resim 7.31: Araç çubuklarının görüntülerini değiştirme penceresi 1. Microsoft Office Outlook 2003 simgesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) B) C) D) E) 2. Aşağıdakilerden hangisi bir e-posta adresi değildir? A) deneme@hotmail.com B) deneme@meb.gov.tr C) deneme@gmail.com D) deneme.com.tr E) deneme@yahoo.com 3. Yardım fonksiyonunu açmak için aşağıdaki seçeneklerden hangisi kullanılır? A) Dosya-Yardım B) Düzen-Yardım C) F1 tuşu D) F11 Tuşu E) CTRL tuşu 4. Aşağıdakilerden hangisi Outlook programında bulunmayan bir araç çubuğudur? A) Standart B) Menü C) Gelişmiş D) Web E) Çizim 5. Outlook programını kapatmak için aşağıdaki yöntemlerden hangisi kullanılmaz? A) Dosya-Çıkış B) Düzen-Çıkış C) Alt+F4 D) simgesi E) Pencere Menüsü-Kapat 229
Bilgi ve İletişim Teknolojisi E. İLETİLER Konuya Hazırlık 1. İletilerimizde gönderebileceğimiz bilginin türü ne olabilir? Bilginin boyutu ne kadar olabilir? Araştırınız. 2. Bir iletide bulunması gereken temel bilgiler nelerdir? Araştırınız. 1. İleti Gönderme a. Yeni Bir İleti Oluşturma Yeni bir ileti oluşturabilmek için ileti gönderme penceresini açmamız gerekir. İleti gönderme penceresini şu yöntemlerden biriyle açabiliriz: Dosya menüsünden Yeni komutunun altındaki Posta İletisi komutuna tıklamak (Resim 7.32). Resim 7.32: Dosya menüsü yeni posta iletisi Standart Araç Çubuğu üzerindeki düğmesini tıklamak. Klavyeden Ctrl+N tuşlarına birlikte basmak. Bu yöntemlerin herhangi biri tercih edilip uygulandığında karşımıza Resim 7.33 teki Adsız İleti penceresi gelir. Bu penceredeki gerekli alanlar doldurulduktan sonra Gönder düğmesine tıklanarak ileti gönderilir (Resim 7.33). b. Gönderilecek Kişi Alanına Bir e-posta Adresi Yazma Outlook programında yeni bir ileti göndermek için İleti penceresini açmayı öğrendik (Resim 7.33). Bu aşamadan Resim 7.33: Araç çubuklarının görüntülerini değiştirme penceresi sonra iletimizi alacak kişinin e-posta adresini Kime alanına girmemiz gerekmektedir. Örneğin, şeklinde giriş yaptığımızda ahmet@hotmail.com adresine e-posta göndermek istediğimizi belirlemiş olduk. c. Konu Kısmına Başlık Girme İletimizin içeriği hakkında bilgi vermek amacıyla kullanılan bir bölümdür. Konu kısmına göndermiş olduğumuz dosya hakkında ön bilgi yazarak ileti alan kişi veya kişileri bilgilendirmiş oluruz. 230
İnternet ve İletişim ç. Otomatik İmza Ekleme Gönderdiğimiz her iletiye, bizi yansıtan kişisel bilgilerimizi sürekli yazmak yerine bir defaya mahsus imza tanımlayarak her iletide bunu kullanabiliriz. İmza tanımlamak için aşağıdaki adımları takip edelim: 1. Araçlar menüsündeki Seçenekler komutunu tıklayalım. 2. Açılan pencerede Posta Biçimi sekmesindeki İmzalar düğmesi tıklayalım (Resim 7.34). Resim 7.34: İmza oluşturma penceresi Resim 7.35: İmza ekleme penceresi 3. Ardından açılan pencerede Yeni düğmesini tıklayalım (Resim 7.35). Ekrana gelen pencerede imzaya bir isim vererek İleri düğmesini tıklayalım. 4. Devamında açılan İmza Oluştur penceresinde imza oluşturularak Tamam düğmesi tıklanır. d. Yazım Denetimi Kontrol Aracını Kullanma Outlook programını kullanarak hazırlamış olduğumuz iletilerimizi göndermeden önce yazım denetimine tabi tutarak kelimelerde yanlışlıklar varsa düzeltilmesini sağlayabiliriz. Bunun için klavyeden F7 tuşuna veya Araçlar menüsünden Yazım Kılavuzu komutuna tıklayarak Resim 7.36 daki pencerenin açılmasını sağlarız. Yazım hatalarımız varsa bunlar program tarafından otomatik olarak bulunur ve bizden doğru kelimeyi girmemiz istenir. Gerekli düzeltmeleri yapıp pencereyi kapatırız. Resim 7.36: Yazım denetimi kontrol aracını kullanma penceresi 231
Bilgi ve İletişim Teknolojisi e. İletiye Dosya Ekleme Elektronik posta hizmetinin en güzel yanlarından birisi de iletilerimizde sadece metin değil dosya transferlerine de izin vermesidir. İletilerimize dosya eklemek için araç çubuklarında bulunan simgesini kullanabileceğimiz gibi Ekle menüsünden Dosya komutunu da kullanabiliriz. Her iki seçenekte de Dosya Ekle penceresi açılır ve eklenmek istenen dosya fare yardımıyla seçildikten sonra Ekle düğmesine tıklanır (Resim 7.37). Resim 7.37: İletiye dosya ekleme penceresi f. Yüksek ve Düşük Öncelikte İleti Gönderme İletilerimizi göndermeden önce onların önem derecesini ifade eden belirteçler koyarak alıcı tarafından dikkat çekmeyi sağlayabiliriz. İki tür farklı belirteç olmakla birlikte bunların anlamları şunlardır: : Önem derecesinin yüksek olduğunu ifade eden simge. : Önem derecesinin düşük olduğunu ifade eden simge. 2. Kopyalama, Taşıma, Silme a. Kopyala ve Yapıştır Araçlarını Kullanma İleti içerisindeki bir metni kopyalamak için metin seçildikten sonra klavyeden Ctrl+C tuşlarına birlikte basılır ya da Standart Araç Çubuğundaki düğmesine tıklanır veya Düzen menüsünden Kopyala komutuna tıklanarak hafızaya alınır. Hafızaya alınan metin, klavyeden Ctrl+V tuşlarına birlikte basılır ya da Standart Araç Çubuğundaki düğmesine tıklanır veya Düzen menüsünden Yapıştır komutu verilerek istenilen herhangi bir yere yapıştırılabilir. b. Kes ve Yapıştır Araçlarını Kullanma İleti içerisindeki metnin istenilen bir bölümü, kesilerek belirlenen bir yere yapıştırılabilir. Seçilen bir metni kesmek için klavyedeki Ctrl+X tuşuna basılır ya da Standart Araç Çubuğundaki düğmesine tıklanır veya Düzen menüsünden Kes komutunu kullanmak yeterlidir. Bu şekilde hafızaya alınan bir resim, bilinen yapıştırma yöntemlerinden herhangi biri kullanılarak metin içerisinde istenilen bir yere yapıştırılabilir. 232