Tüm Yönleriyle TARIM SEKTÖRÜNDE SOSYAL GÜVENLİK UYGULAMALARI

TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ Tüm Yönleriyle TARIM SEKTÖRÜNDE SOSYAL GÜVENLİK UYGULAMALARI Cüneyt OLGAÇ SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bağımsız Çalışanlar Emeklilik Daire Başkanı Ankara 2014 ISBN: 978-975-8629-74-9 Yayın No: 283 I

Baskı: Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı Adres: İvedik Cad. Bankacılar Sok. No:10 Yenimahalle/ANKARA Tel: 0312 315 65 55 II

ÖNSÖZ Ziraat Odalarımızın değerli mensupları, İnsanlar yaşamları boyunca kendi iradeleriyle ya da iradeleri dışında açığa çıkan çeşitli mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik risklere maruz kalmaktadır. Bu risklerin ortadan kaldırılması, bireyler üzerindeki etkilerinin azaltılması veya sonuçlarının onarılması gerekmektedir. Ayrıca, insanların artan güvenlik ihtiyaçlarına cevap verecek ve onlara insan onuruna yaraşır huzurlu ve mutlu bir yaşam sunacak bir yapıya ihtiyaç duyulmaktadır. Sosyal güvenlik; toplumun bütün bireylerinin hiçbir ayrım ve ayrıcalık gözetilmeksizin hem ekonomik hem de sosyal bakımdan bugünlerini ve yarınlarını güvence altına alınmasını amaçlayan; birbirleri arasında sıkı bir birlik ve uyum kurulmuş olan bir sistemler bütünü olarak tanımlanmaktadır. Bugünkü anlamda sosyal güvenlik sistemi 19 ncu yüzyılın sonlarına doğru kurulmaya başlanmıştır. Tarım alanında, 1983 yılında 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu ve 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu kabul edilerek tarım kesiminde çalışanların sosyal güvenliklerinin sağlanmasına dönük önemli düzenlemeler yapılmıştır. Ülkemizde; hizmet akdiyle çalışanların 506, kendi nam ve hesabına çalışanların 1479, devlet memuru olarak çalışanların 5434, tarımda hizmet akdiyle çalışanların 2925, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanların 2926 sayılı kanunlara tabi olarak sosyal güvenlikleri sağlanmaktaydı. Diğer bir deyişle, sigortalıların sosyal güvenlik hakları 5 ayrı yasa ile düzenlenmişti. Ayrıca, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesindeki sandıklara tabi olanların da kendi vakıf senetlerine göre sosyal güvenlikleri vardı. Ancak, bu tarz bir sosyal güvenlik sistemi farklı sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışanların hak ve yükümlülükleri arasındaki norm ve standart birliğini bozmaktaydı. III

Söz konusu norm birliğinin sağlanması ve sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi oluşturulması amacıyla sosyal güvenlik reformu yapılması gerekli görüldü. Reform ile aynı zamanda nüfusun tamamına eşit, kolay ulaşılabilir ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunu amaçlayan genel sağlık sigortası sisteminin oluşturulması hedeflendi. Bu itibarla, 31 Mayıs 2006 tarihinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kabul edildi. Kanun, 1 Ekim 2008 tarihinde tüm hükümleriyle yürürlüğe girdi. 5510 sayılı Kanun, sosyal sigortalar alanında birçok konuda norm ve standart birliği sağlanması hedef alınarak uygulamaya geçirildi. 5510 sayılı Kanunla 4a, 4b, 4c statüsündeki tüm taraflar tek çatı altına toplandı. Çiftçilerimize prim ödemelerinde önemli sayılacak kolaylıklar getirildi. Tarımsal geliri düşük olan prim ödeyemeyecek durumda olan çiftçilerimizin, oda kaydı silinmeksizin muafiyet kapsamına alınması sağlandı. 2008 yılında 15 günlük prim ödeyen çiftçilerimiz, 30 gün prim ödemiş gibi sayıldı. 15 günlük prim her yıl 1 puan artırılarak 2023 de diğer sigortalılarla eşit seviyeye getirilmesi hedeflendi. Yine tarımsal faaliyette bulunan sigortalıların, diğer sigortalılık statülerine aynı anda tabi olacak şekilde çalışmaları durumunda, tarım sigortalılığı dışındaki diğer sigortalılık durumunun dikkate alınması sağlandı. Böylece çiftçiliği bırakma ve Oda kaydının silinme zorunluluğu ortadan kaldırıldı. (5510 sayılı kanunun 53.madde gereği) Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanlığı nın yanı sıra Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu Üyesi olmam sebebiyle 6111 sayılı kanun ile sattıkları ürün bedelleri üzerinden 1994 yılından bu yana Bağ-Kur prim kesintisi yapılan Ziraat Odasına kayıtlı üyelerimize geriye yönelik yapılandırma hakkı getirilmesini sağladım. Ancak kadınlar, 2003 yılı öncesi aile reisi olmadıkları için borçlanamadılar. 2012 yılında bu mağduriyeti de giderdik. Kadınlar, aile reisi olmasalar bile, 2003 yılı öncesi için de geriye yönelik borçlanabildiler. SGK nezdinde yaptığım girişimler sonucunda, düzenlemeye istinaden tescil tarihlerindeki değişiklik nedeniyle sigortalılık durumları değişen kadın çiftçilerimiz, hak kazandıkları IV

dönem için gecikme cezası ve gecikme zammı ödemek zorunda kalmadılar. Son 1 yıl içinde 30 günlük prim ödemesi olan kişiler, sağlık sunucusuna başvurduğu günden itibaren 60 günlük prim borcu bulunmaması (48. maddeye göre taksitlendirilenler hariç) durumunda sağlık hizmetinden faydalanabiliyor. Tarımsal faaliyette çalışanlar hariç ibaresi dolayısıyla tarımda kendi nam ve hesabına çalışanlar emekli olduktan sonra bu tarımsal faaliyete devam ederlerse aylıklarından yüzde 15 oranında sosyal güvenlik destek primi kesintisi yapılmıyor. Bu anlattığımız sorunlarımız çözüldü, bunun için temsil ettiğim tarım sektörü adına teşekkür ediyorum. "Tüm Yönleriyle Tarım Sektöründe Sosyal Güvenlik Uygulamaları" başlıklı kitap, odalarımıza 5510 sayılı kanun ve yönetmeliklerle ilgili, örneklendirmelerle birlikte uygulamaya yönelik gerekli bilgiler içermesi nedeniyle çalışmalarda yol gösterici olacaktır. Tarım sektöründe sosyal güvenlik alanında önemli bir boşluğu dolduracak olan bu kitabı hazırlayan Sosyal Güvenlik Kurumu, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Bağımsız Çalışanlar Emeklilik Daire Başkan Vekili Cüneyt OLGAÇ ve tüm emeği geçenlere Türkiye Ziraat Odaları Birliği ve temsil ettiğim tarım sektörü adına teşekkürlerimi sunuyorum. Ş. Şemsi BAYRAKTAR Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı, Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu Üyesi V

VI

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TARIM SEKTÖRÜNDE SİGORTALILIK VE SİGORTALILIK TESCİLİNE YÖNELİK YÜKÜMLÜLÜKLER 1.1. TARIM SEKTÖRÜNDE HİZMET AKDİYLE VE SÜREKLİ OLARAK ÇALIŞANLARDA SİGORTALILIK VE TESCİL İŞLEMLERİ... 3 1.2. TARIM SEKTÖRÜNDE KENDİ NAM VE HESABINA FAALİYETTE BULUNANLARDA SİGORTALILIK VE TESCİL İŞLEMLERİ... 24 1.3. 5510 SAYILI KANUNUN EK 5 İNCİ MADDESİNE GÖRE TARIM VEYA ORMAN İŞLERİNDE HİZMET AKDİYLE SÜREKSİZ OLARAK ÇALIŞANLARDA SİGORTALILIK... 63 1.4. 5510 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ 17 NCİ MADDESİNE GÖRE 1479 VE 2926 SAYILI KANUNLARA TABİ SİGORTALILARIN, SİGORTALILIK SÜRELERİNİN BELİRLENMESİ, DURDURULMASI, DEĞERLENDİRİLMESİ VE YENİDEN BAŞLATILMASI... 76 1.5. TÜRKİYE DEKİ YABANCILARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ... 94 1.6. GELİR VE AYLIK ALIRKEN TARIM SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARDA SİGORTALILIK... 105 1.7. TARIM SEKTÖRÜNDE SİGORTALILIK HALLERİNİN ÇAKIŞMASI... 122 1.8. MUAFİYET UYGULAMASI... 150 VII

İKİNCİ BÖLÜM TARIM SEKTÖRÜNDE İŞVEREN VE İŞYERİ KAVRAMLARI İLE İŞVERENİN İŞYERİ TESCİLİNE YÖNELİK YÜKÜMLÜLÜKLERİ 2.1. İŞVEREN KAVRAMI... 155 2.2. ALT İŞVEREN KAVRAMI... 156 2.3. İŞYERİ KAVRAMI... 158 2.4. İŞYERİ TESCİLİ... 160 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TARIM SEKTÖRÜNDE KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI İLE İLGİLİ UYGULAMALAR 3.1. KISA VADELİ SİGORTA KOLLARINDA KAPSAM... 171 3.2. İŞ KAZASI SİGORTASI... 173 3.3. MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI... 186 3.4. HASTALIK VE ANALIK HALİ... 190 3.5. KISA VADELİ SİGORTA KOLLARINDAN SAĞLANAN HAKLAR VE ŞARTLAR... 190 3.6. SİGORTALIDAN KAYNAKLANAN SEBEPLERLE TEDAVİ SÜRESİNİN UZAMASI, İŞ GÖREMEZLİĞİNİN ARTMASI HALLERİ... 213 3.7. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE İŞVERENİN SORUMLULUĞU... 215 3.8. İŞVERENİN SÜRESİNDE BİLDİRİLMEYEN SİGORTALILIKTAN DOĞAN SORUMLULUĞU... 216 3.9. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN SORUMLULUĞU... 217 3.10. SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİNİN BAĞLANMASI YÖNÜNDEN SİGORTALILARIN SORUMLULUĞU... 217 VIII

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TARIM SEKTÖRÜNDE İŞVERENİN PRİM BELGESİ VERME VE PRİM ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE TEVKİFAT UYGULAMASI 4.1. SİGORTA PRİMİNE ESAS KAZANÇ VE HESAPLANMASI... 221 4.2. PRİM ORANLARI...... 236 4.3. AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİ DÜZENLENMESİ... 239 4.4. (4/a) KAPSAMINDAKİ SİGORTALILARA İLİŞKİN PRİMLERİN ÖDENMESİ... 251 4.5. 5510 SAYILI KANUNUN EK 5 İNCİ MADDESİ UYARINCA PRİMLERİN HESABI VE GÜN SAYISI... 253 4.6. TEVKİFAT UYGULAMASI...... 254 BEŞİNCİ BÖLÜM ODA KAYITLARI VE GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 5.1. ODA KAYITLARI... 283 5.2. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ... 288 ALTINCI BÖLÜM TARIM SEKTÖRÜNE YÖNELİK UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI UYGULAMALARI VE TAHSİS İŞLEMLERİ 6.1. TEMEL TAHSİS KAVRAMLARI... 295 6.2. MALULLÜK SİGORTASI... 305 6.3. YAŞLILIK SİGORTASI... 311 6.4. ÖLÜM SİGORTASI... 351 IX

BÖLÜM 1 TARIM SEKTÖRÜNDE SİGORTALILIK VE SİGORTALILIK TESCİLİNE YÖNELİK YÜKÜMLÜLÜKLER X

XI

BİRİNCİ BÖLÜM TARIM SEKTÖRÜNDE SİGORTALILIK VE SİGORTALILIK TESCİLİNE YÖNELİK YÜKÜMLÜLÜKLER Sosyal güvenlik uygulamalarına yönelik olarak temel mevzuat hüviyetinde bulunan 5510 sayılı Kanun a göre sigortalı sayılanlar genel olarak dörtlü bir ayrıma tabi tutulmuştur. Bunlar; a) Kanun un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar (Kısaca 4/a lılar), b) Kanun un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar (Kısaca 4/b liler), c) Kanun un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar (Kısaca 4/c liler), d) Bazı sigorta kolları açısından sigortalı sayılanlar. Tarım sektöründe de sigortalılık temel olarak yukarıda sınıflandırıldığı şekilde tanımlanmakta olup uygulamada bazı özellikli durumlar ve istisnalar söz konusu olabilmektedir. Bu bölümde tarım sektöründeki sigortalılık halleri ve bunlara ilişkin yükümlülükler üzerinde durulacaktır. 1.1. TARIM SEKTÖRÜNDE HİZMET AKDİYLE VE SÜREKLİ OLARAK ÇALIŞANLARDA SİGORTALILIK VE TESCİL İŞLEMLERİ 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılmıştır. Maddenin ikinci fıkrasında hizmet akdine tabi olmamakla beraber ilgili kanunlarında yaptıkları iş bakımından hizmet akdi olarak tarif edilen işleri yapanlar ile kamu idarelerinde çalışıp 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendine tabi olması öngörülmemiş olanlar da 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmıştır. 3

Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılar uzun vadeli, kısa vadeli ve genel sağlık sigortaları bakımından bu sigorta kollarının tamamına ya da bir kısmına tabi tutulacaklardan, alınacak primlerin sigortalı hissesi sigortalıların ücretlerinden kesilerek kendi hisseleri ile birlikte işverenler tarafından Kuruma ödenecek, hizmetlerin bildirimi ise aylık prim ve hizmet belgesiyle işverenler tarafından yapılacaktır. 4 1.1.1. Genel Olarak (4/a) Kapsamındaki Sigortalılar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılabilmek için, sigortalının işveren veya işveren vekili ya da alt işveren tarafından işe alınıp, hizmet akdine tabi çalıştırılması veya işe başlatılması gerekir. Aşağıda belirtilenlere 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanır. 1) İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıklarına ve yönetim kurullarına seçilenler. 2) Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan tabloda sayılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar. 3) Mütekabiliyet esasına dayalı olarak sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerin uyruğunda olanlar hariç, yabancı uyruklu, uyruksuz, göçmenler ve sığınmacı kişiler ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke sigortalılarından, sözleşmede belirlenen istisna halleri dışında çalışmalarını hizmet akdine tabi sürdürenler. 4) Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşları.

5) 2/7/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre, çiftçi malları koruma başkanlıkları veya meclisleri tarafından çalıştırılan koruma bekçileri. 6) 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumi kadınlar. 7) Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar. 1.1.2. Hizmet Akdine Tabi Çalışanlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılabilmek için sigortalının işveren veya işveren vekili ya da alt işveren tarafından işe alınıp, hizmet akdine tabi çalıştırılması gerekmektedir. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı olanların çalışmalarının hizmet akdi olarak değerlendirilmesinde, 6098 sayılı Borçlar Kanunu nun hizmet akdine ilişkin hükümleri ile 4857 sayılı İş Kanunundaki iş sözleşmesine ilişkin hükümlere göre işlem yapılacak olup, bir kimsenin hizmet akdine tabi sigortalı sayılması için işverenle arasında hizmet akdi bağının bulunması, yani kişinin işveren, işveren vekili veya alt işveren tarafından işe alınarak ona ait işyerinde çalıştırılması gerekmekte olup, bu şartların bulunmadığı hallerde sigortalı sayılması mümkün bulunmamaktadır. Hizmet sözleşmesi ve unsurlarına ilişkin açıklamalar 6098 sayılı Borçlar Kanunu 1 ile 2011 yılında yeniden düzenlenmiştir. Borçlar Kanunu nun 393. maddesine göre; hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle işgörmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. İşçinin işverene bir hizmeti kısmi süreli olarak 1 04.02.2011 Tarih ve 27836 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır 5

düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de hizmet sözleşmesidir 2. Yapılan tanımdan da anlaşılacağı üzere hizmet akdinin unsurları aşağıdaki gibidir; a) Hizmet İşçi, işverene emeğini verme taahhüdünde bulunur. İşçi, eseri değil, hizmet verme sorumluluğunu taşır. Hizmet, işverenin işyerinde veya belirleyeceği yerde yapılır. b) Bağımlılık Hizmet akdi iki taraflı akidlerden olup, karşılıklı borç doğurur. İşçi emeğini, işveren emrine verir ve işin yapıldığı sürede ona tabi olur. İşveren ise emeğin karşılığı olarak ücret ödemeyi kabul eder. Bağımlılık unsuru hizmet akdini, konusu iş görme olan diğer akidlerden (istisna, vekalet vb.) ayıran en önemli unsurdur. c) Ücret Emeğin kirası niteliğindedir. İşverenin sorumluluğudur. Saat, günlük, haftalık, aylık çalışmalar karşılığı ödenebiyeceği gibi işin miktarına göre ve kardan hisse şeklinde de verilebilir. Ücretin ödenme şekli akdin niteliğini değiştirmez. Nakit veya sair şekilde ödenebilir. d) Süre İş (hizmet) sözleşmesi belirli bir süre için yapılabileceği gibi süresiz de yapılabilir. Hizmetin, sözleşme süresi içinde günün belirli saatlerinde, haftanın veya ayın belirlenen günlerinde yerine getirilmesi de mümkündür. Borçlar Kanunu nun 394. maddesine göre; hizmet sözleşmesi, kanunda aksine bir hüküm olmadıkça özel bir şekle bağlı değildir. 2 Genel hizmet sözleşmesine ilişkin hükümler, kıyas yoluyla çıraklık sözleşmesine de uygulanır; özel kanun hükümleri saklıdır. (6098 SK-md.393/3) 6

Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görür ve bu iş de işveren tarafından kabul edilirse, aralarında hizmet sözleşmesi kurulmuş sayılır. Geçersizliği sonradan anlaşılan hizmet sözleşmesi, hizmet ilişkisi ortadan kaldırılıncaya kadar, geçerli bir hizmet sözleşmesinin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur. 1.1.3. (4/a) Kapsamındaki Sigortalıların Tescili a) Genel Kural: İşe Başlamadan Önce Bildirilmesi Gereken Sigortalılar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdine tabi sigortalı sayılanlar için sigortalılık, çalışmaya, mesleki eğitime veya staja, başladıkları tarihten itibaren başlar. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdine tabi sigortalı sayılanlar, çalışmaya, mesleki eğitime veya zorunlu staja başladıkları tarihten en geç bir gün önce Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi ile işverenleri tarafından Kuruma bildirilecektir. b) İnşaat, Balıkçılık ve Tarım İşyerlerinde İşe Başlatılacak Sigortalılar İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin işverenleri tarafından en geç sigortalıların çalışmaya başladığı gün Kuruma verilmesi gerekmektedir. Belgenin yasal sürede Kuruma verilip verilmediğinin tespitinde, inşaat işyerleri için (41XX, 42XX, 43XX), balıkçılık işyerleri için (03XX), tarım işyerleri için (01XX), hayvancılık işyerleri için (011X) numaralı işyeri tescil numarasında yer alan iş kolu kodlarına bakılacaktır. 7

Örnek- 15/1/2009 tarihinde balıkçılık işyerinde işe başlatılacak kişinin sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç 15/1/2009 tarihinde Kuruma verilmesi gerekmektedir. c) İlk Defa İşyeri Bildirgesi Verecek İşyerlerinde İşe Başlatılacak Sigortalıların Bildirimi Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde verilmesi halinde sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılacaktır. Örnek- 27/2/2009 tarihinde ilk defa tescil edilen işyerinden 1 sigortalının çalışmaya başlayacağı bildirilmiştir. Bu durumda, işyerinin tescil tarihi sigortalı çalışmaya başladığı tarih olacağından, 2/3/2009 tarihinde 8, 18/3/2009 tarihinde 3 ve 27/3/2009 tarihinde çalışmaya başlayan 3 sigortalının bildirimi bir aylık süre içinde yapılmış olduğundan sigortalı işe giriş bildirgesi yasal süresinde verilmiş olacaktır. d) Diğer Bildirimler - İlk işyerindeki çalışmasına ait sigortalı işe giriş bildirgesi Kuruma verilerek, tescil işlemi yapılmış olan sigortalının, naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yasal süresi dışında Kuruma yapılan bildirimler de süresinde yapılmış sayılacaktır. - Alt işverenler asıl işyeri üzerinden bildirim yaptıklarından bunların çalıştırdığı sigortalıların bildirimi asıl işverenin bildirim süresi dikkate alınarak Kuruma verilecektir. Örnek 1- (D) işyeri 2/2/2009 tarihinde 5510 sayılı Kanun kapsamına alınmış olup 8 sigortalıyı 20/2/2009 tarihinde işe başlatmıştır. Bu işyerinden 16/2/2009 tarihinde iş alan (D-1) alt işvereni çalıştırdığı sigortalıları 2/3/2009 tarihine kadar Kuruma bildirecektir. 8

Örnek 2- Yukarıdaki örnekteki işverenden 24/3/2009 tarihinde iş alan (D-2) alt işvereni çalıştırdığı 11 sigortalıyı 23/3/2009 tarihinde Kuruma bildirecektir. - Sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi gereken yasal sürenin son gününün resmi tatile rastlaması halinde, bildirge, resmi tatili izleyen ilk iş günü içinde Kuruma verildiği takdirde süresi içinde verilmiş sayılacaktır. Örnek 1-16/4/2009 tarihinde 5510 sayılı Kanun kapsamına alınmış işyerinde, 16/4/2009 ila 16/5/2009 tarihleri arasında çalışmaya başlayan sigortalılara ilişkin sigortalı işe giriş bildirgelerinin 16/5/2009 tarihinin Cumartesi gününe rastlaması nedeniyle 18/5/2009 Pazartesi günü Kuruma verilmesi halinde söz konusu bildirgeler süresi içinde verilmiş sayılacaktır. Örnek 2-21/6/2009 Pazar günü çalışmaya başlayan sigortalıya ilişkin sigortalı işe giriş bildirgesinin 20/6/2009 tarihinin Cumartesi gününe rastlaması nedeniyle 22/6/2009 Pazartesi günü Kuruma verilmesi halinde bildirge süresi içinde verilmiş sayılacaktır. 1.1.4. (4/a) Kapsamındaki Sigortalılığın Sona Ermesi 5510 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğince 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların sigortalıları hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren sona ermekte olup sigortalılığı bu şekilde sona erenlerin işverenleri tarafından on gün içinde Kuruma sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile bildirilmesi gerekmektedir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin yasal süresinde verilip verilmediğinin tespiti sigortalının işten ayrılış tarihinde geçerli olan mevzuat hükümlerine göre yapılacaktır. Örnek- 24/7/2009 tarihinde çalıştığı işten ayrılan sigortalının sigortalı işten ayrılış bildirgesinin 3/8/2009 tarihi saat 23.59 a kadar Kuruma verilmesi gerekmekte olup bu süre geçtikten sonra bildirgenin verilmesi halinde işverene idari para cezası uygulanmayacak, aynı sigortalının 3/8/2009 tarihinde işten ayrıldığı varsayıldığında bildirgenin 13/8/2009 tarihi saat 23.59 a kadar verilmemesi halinde bu 9

defa bildirgenin geç verilmesinden dolayı idari para cezası uygulanacaktır. Sigortalı işten ayrılış bildirgesine kaydedilen bilgiler ile ayrıca ilgili aylık prim ve hizmet belgelerinde yer alan bilgiler arasında mutabakatsızlık olması halinde aylık prim ve hizmet belgesindeki bilgiler esas alınır. 2008 yılı Ekim ayı ile 1/8/2009 tarihleri arasında Kuruma verilen sigortalı işten ayrılış bildirgesinin on günlük süre içinde verilmemesi halinde bildirgenin geç verilmemesi nedeniyle idari para cezası uygulanmayacak, 1/8/2009 tarihinden itibaren on günlük süre içinde verilmeyen sigortalı işten ayrılış bildirgelerine idari para cezası uygulanacaktır. 1/8/2009 tarihine kadar on günlük süre dolmadan aylık prim ve hizmet belgesi verilmiş ise ayrıca sigortalı işten ayrılış bildirgesinin düzenlenmesi istenmeyecektir. Örnek- Sigortalı, 26/1/2009 tarihinde işten ayrılmış olup bu sigortalının işten ayrılış bildirgesinin işten ayrıldığı tarihi takip eden 27/1/2009 tarihinden itibaren 5/2/2009 tarihine kadar e-sigorta yoluyla Kuruma bildirilmesi gerekmektedir. Ay içinde işten ayrılan sigortalılar hakkında yapılacak işlemlerde sigortalı işten ayrılış bildirgesindeki bilgiler esas alınır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olanların sigortalı işten ayrılış bildirgesi sigortalı işe giriş bildirgesindeki zorunluluk esasına göre e-sigorta yoluyla sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde Kuruma bildirilir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin meslek adı ve kodu, sigortalının işten ayrılış tarihi ve nedeni ile sigortalının işten ayrıldığı aydaki ve bir önceki aydaki kazancını işten ayrılış tarihi esas alınarak on günlük süre içerisinde, ÇSGB iş kolu, ÇSGB bölge müdürlüğü dosya numarası ve sigortalının adresini ise her zaman e-sigorta yoluyla işverenler tarafından değiştirebilir. 10

Sigortalı işten ayrılış bildirgesinde sigortalının işten ayrılış tarihi ya da söz konusu bildirgenin iptali işverenler tarafından on gün içinde yapılması kaydıyla e-sigorta yoluyla değiştirilebilir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinde işten ayrılış tarihinden itibaren on günlük süre dışındaki düzeltmeler Kurumca yapılabilecektir. Ancak, işverenler İŞKUR un talep etmesi halinde değişikliğe esas belgeleri ibraz etmekle yükümlüdür. Sigortalı işten ayrılış bildirgesi Kurumumuzca sigortalının işten ayrılışının tespiti ve aylığının, İŞKUR ca ise işsizlik ödeneğinin hesaplanmasında doğrudan kullanıldığından prime esas kazanç ve gün sayısı bilgilerinin yanlış veya noksan doldurularak sigortalıya hak etmediği halde aylık ve işsizlik ödeneği ödemesi yapılması halinde yersiz ödemeye sebep olan işveren bu durumdan sorumlu tutulacaktır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer bir işyerinde çalışmak üzere işten ayrılan sigortalılar için sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilecek ancak söz konusu bildirgenin geç verilmesinden dolayı idari para cezası uygulanmayacaktır. 5510 sayılı Kanunun 8 inci ve 9 uncu maddeleri gereğince aynı işverenin başka bir işyerinde çalışmak üzere işyerinden ayrılan ve yine aynı işverenin başka bir işyerinde çalışmak üzere işe giren sigortalıların takibi işyeri numarası ile yapılmakta olup işyeri numarası değişmediği ÇSGB Bölge Müdürlüğü dosya numarasının değiştiği durumlarda nakil olarak değerlendirilecek, ancak bu durumda sigortalı işe giriş ve işten ayrılış bildirgelerine sadece değişen ÇSGB Bölge Müdürlüğü dosya numarası yazılması yeterli olacaktır. Ay içinde işten ayrılan sigortalıların on günlük süre geçmeden tekrar aynı işyerinde çalışmaya başlaması halinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi alınacaktır. 1/8/2009 tarihinden itibaren işten ayrılan sigortalılar için sigortalı işten ayrılış bildirgesinin doldurulmasında; 11

a) 14 numaralı meslek adı ve kodu alanı bu bölümünde belirtildiği şekilde doldurulacaktır. b) 16 numaralı Sigortalının işten ayrılış nedeni (kodu) alanına hizmet akti sona eren sigortalının 5510 ve 4857 sayılı kanunlar ile 4447 sayılı Kanunun 51 inci maddesine uygun işten ayrılış nedeni işaretlenecektir. İŞTEN AYRILIŞ NEDENLERİ Sıra No 1 2 3 4 5 8 Ayrılış Nedeni Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa) Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle 9 Malulen emeklilik nedeniyle 10 Ölüm 11 İş kazası sonucu ölüm 12 Askerlik 13 Kadın işçinin evlenmesi 14 Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması Kanun Maddesi 4857 SK. Md. 15 4857 SK. Md. 15 4857 SK. Md. 17 4857 SK. Md. 17, 854 SK. Md.16, 5953 SK. Md. 6/4. Fıkra 4857 SK. Md.11 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 1475 SK. Md.14 (4857 SK. Md.120) 12

15 Toplu işçi çıkarma 4857 SK Md.29 16 Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait - diğer işyerine nakli 17 İşyerinin kapanması 4857 SK. Md.3 18 İşin sona ermesi - 19 Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa 4 - nolu kod kullanılır) 20 Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa 4 - nolu kod kullanılır) 21 Statü değişikliği - 22 Diğer nedenler - 23 İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih 4857 SK. Md. 24-III 24 25 İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih 4857 SK. 24-I 4857 SK. Md. 24-II, 5953 SK. Md.11-I 26 Disiplin kurulu kararı ile fesih 4857 SK. Md. 25-II 27 İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk 4857 SK. Md.25-III-IV nedeniyle fesih 28 İşveren tarafından sağlık nedeni 4857 SK. Md. 25-I, ile fesih 5953 SK. Md.12/I 29 30 İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa 4 nolu kod kullanılır) 4857 SK. Md.25-II - 13

31 32 33 34 Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih 4046 sayılı Kanunun 21. maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih - - 5953 SK. Md.7 4857 SK. Md.6 1/8/2009 tarihinden önce sigortalı işten ayrılış bildirgesi ve aylık prim ve hizmet belgesinde yer alan 6 numaralı İş sözleşmesinin haklı nedenlerle işçi tarafından feshi ve 7 numaralı İş sözleşmesinin haklı nedenlerle işveren tarafından feshi nedenleri kaldırılmış, 4857 sayılı Kanunun 24 ve 25 inci madde hükümleri göz önüne alınarak 23 ila 29 numaralı seçenekler ilave edilmiştir. Malullük ve yaşlılık aylığı bağlanması için işinden ayrılan sigortalıların sigortalı işten ayrılış bildirgeleri on günlük süre beklenmeden verilecektir. c) 17 numaralı alana işten ayrılan sigortalının sigortalı işten ayrılış bildirgesinin Kuruma verildiği tarih itibariyle işten ayrıldığı aya ve bir önceki aya ait bilgiler ile eksik gün nedeni yazılacak, sigortalı işten ayrılış bildirgesinin doldurulmasında ve gün sayısının hesaplanmasında 28/09/2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin (Ek-9) Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ gereğince işlem yapılacaktır. 14

EKSİK GÜN NEDENİ 1 İstirahat 11 Doğal afet 3 Disiplin cezası 12 Birden fazla 4 Gözaltına alınma 13 Diğer 5 Tutukluluk 14 Devamsızlık 6 Kısmi istihdam 15 Fesih tarihinde çalışmamış 7 Puantaj kayıtları 16 Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma 8 Grev 17 Kısa çalışma ödeneği 9 Lokavt 18 Ücretsiz doğum izni 10 Genel hayatı etkileyen olaylar 19 Ücretsiz yol izni 20 Diğer ücretsiz izin d) 18 numaralı ücret (yüzde usulü) alanına ücreti 4857 sayılı Kanunun 51 inci maddesi gereğince ödenenlerin gerçek ücretlerinin ay sonunda tahakkuk etmesi nedeniyle ay içinde işten ayrılanların gerçek kazancının tespit edilemediği durumlarda bu alan işaretlenecektir. Bu şekilde ücret alan sigortalılara aylık bağlandıktan sonra işten ayrıldıkları tarihteki aylık prim ve hizmet belgesine bakılarak kazançlarının değişip değişmediği hususu kontrol edilecektir. Örnek 1- Sigortalı, 6/7/2009 tarihinde işe başlamış, 17/8/2009 tarihinde belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi nedeniyle işten ayrılmıştır. Bu sürede asgari ücret ödenen sigortalının işten ayrılış bildirgesi aşağıdaki şekilde doldurulacaktır. Sigortalının işten ayrıldığı tarih Yıl Ay Belge Türü Gün sayısı 17/8/2009 Prime esas kazanç tutarı Sigortalının işten ayrılış nedeni (kodu) İşe giriş tarihi 2009 7 1 26 600,60 6 7 Ay içinde İşten çıkış tarihi Gün Ay Gün Ay 2009 8 1 17 392,70 17 8 4 Eksik gün nedeni (kodu) 15

Sigortalının çalıştığı gün sayısı, işe giriş ve çıkış tarihleri ile eşit olduğundan eksik gün nedeni işaretlenmeyecektir. Örnek 2- Aynı işverenin (B) işyerinde çalışmakta iken sigortalı (D) yi sözleşmesi sona ermeden 30/7/2009 tarihinde (C) işyerine nakledilmesi nedeniyle (B) işyerinden işten ayrılış bildirgesi verilmiştir. Bu defa (C) işyerinde çalışmakta iken 24/9/2009 tarihinde işten çıkarılmıştır. Ağustos ayında 20 gün ücretsiz izin alan, Eylül ayında da primleri asgari ücret üzerinden bildirilen sigortalı (C) nin işten ayrılış bildirgesi aşağıdaki şekilde doldurulacaktır. Sigortalının işten ayrıldığı tarih Yıl Ay Belge Türü Gün sayısı 24/9/2009 Prime esas kazanç tutarı Sigortalının işten ayrılış nedeni (kodu) İşe giriş tarihi Ay içinde Gün Ay Gün İşten çıkış tarihi Ay 16 Eksik gün nedeni (kodu) 2009 8 1 10 231,00 1 8 2 2009 9 1 24 554,40 24 9 Aynı ünite bölgesinde ve aynı işverene ait olan işyerlerinden Sosyal Güvenlik Kurumu işyeri numarası değişmeyenle e her bir işyeri için ÇSGB Bölge Müdürlüğü dosya numarası verileceğinden, bu şekilde işyeri sicil numarası değişikliği olmadan bir işverenin başka bir işyerinde çalışmaya başlayan sigortalılar için de işten ayrılış bildirgesi düzenlenecek, işten ayrılış bildirgesinde diğer bilgiler yanında değişen ÇSGB Bölge Müdürlüğü dosya numarası yazılacak, işten ayrılış nedeni 16 olarak işaretlenecek, ancak prime esas kazanç tutarı bilgisi yazılmayacaktır. Örnek 3- (E) işyeri 6 ay ücretsiz izin aldıktan sonra 19/11/2009 tarihinde işe başlamayan sigortalı (F) nin iş sözleşmesini ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile feshetmiş aynı tarihte işten çıkarmıştır. (F) nin işten ayrılış bildirgesi aşağıdaki şekilde doldurulacaktır. 16

Sigortalının işten ayrıldığı tarih Yıl Ay Belge Türü Gün sayısı 19/11/2009 Sigortalının işten ayrılış nedeni (kodu) Prime esas kazanç tutarı İşe giriş tarihi Ay içinde İşten çıkış tarihi Gün Ay Gün Ay 29 Eksik gün nedeni (kodu) 2009 10 1 0 0 2 2009 11 1 0 0 19 11 2 1.1.5. Sigortalıların Kendilerini Bildirmesi 5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı olarak çalışmaya başladıklarını örneği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan Sigortalı Bildirim Belgesi ile Kuruma bildireceklerdir. Sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmeyecektir. 1.1.6. 2925 Sayılı Kanuna Tabi Sigortalılar a) 2925 Sayılı Kanuna Göre Sigortalılık Tarım işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılıklarının düzenlendiği 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu 1/1/1984 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 1/10/2008 tarihinden geçerli olmak üzere 5754 sayılı Kanunun 64 ve 76 ncı maddeleriyle yapılan düzenlemelerle 2925 sayılı Kanunun bazı maddeleri değiştirilmiş bazı maddeleri ise yürürlükten kaldırılmıştır. 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalıların; primi ödenmemiş süreleri, diğer sosyal güvenlik kanunlarına tabi çalışmaları ile çakışan tarım sigortalılıkları ve 1/10/2008 tarihinden önce geçen sigortalılık süreleri hakkında anılan Kanun hükümleri doğrultusunda işlem yapılacaktır. 17

b) 2925 Sayılı Kanuna Tabi Sigortalılığın Sona Ermesi 2925 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi gereğince sigortalılık; a) Primlerini gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ait olduğu yılı takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar ödemeyenlerin o yılın 1 Ocak gününden, b) Sigortalılıklarına devam etmek istemediklerini Kuruma yazılı olarak bildirenlerin, bu bildirimin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi izleyen yılbaşından, c) Kanuna ve 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıklara tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten, itibaren sona erecektir. 2925 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (c) bendi uyarınca sigortalılıkları sona erip de sosyal güvenlik kuruluşları ile ilgilerinin kesilmesi nedeniyle prim veya kesenek ödenmesine son verilenlerin sigortalılıkları ise prim veya kesenek ödenmesine son verildiği tarihi izleyen aybaşından itibaren kendiliğinden başlayacaktır. 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı devam etmekte iken köy ve mahalle muhtarları seçilenlerin 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılıkları sona erdirilmeyecektir. Ayrıca, 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı devam etmekte iken Kanunun 50 nci maddesine göre isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler ile Kanunun ek 5 ve ek 6 ncı maddelerine tabi sigortalı olmak için talepte bulunanların tarım sigortalılıkları sona ermeden isteğe bağlı sigortalılık talepleri ile ek 5 ve ek 6 ncı maddeye göre talepleri kabul edilmeyecektir. 2925 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi ile tarım sigortalılığının hangi hallerde sona ereceği düzenlenmiş olmakla birlikte tarım işlerinde fiilen çalışmadığı anlaşılanların tarım sigortalılıkları da sona erdirilmektedir. 18

Tarım sigortalılığının devam edebilmesi için sigortalıların tescil edildikleri il sınırları içinde çalışmaları esas olup, ikametin sigortalının tescil edildiği ilin dışına taşınması durumunda da bu ilde de tarım işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışıp çalışmadıklarının tespiti gerekmektedir. Tarım sigortalısı olarak tescil edildikleri ilin dışında herhangi bir nedenle ikametlerini geçiçi veya sürekli olarak başka bir ile taşıyan sigortalıların fiili olarak tarım işini yapıp yapmadıklarının Kurumca araştırılıp tescil edildikleri ilde fiili olarak tarım işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştığı anlaşılanların tarım sigortalılıkları devam ettirilecektir. Ayrıca, tescil edildikleri ilin dışında başka bir ilde de hizmet akdiyle süreksiz olarak tarım işi yaptıkları tespit edilen sigortalılardan talep edenlerin tarım sigortalılıkları sona erdirilmeyerek dosyalarının en son ikamet ettikleri ile gönderilip nakil işlemlerinin yapılması gerekmektedir. 2925 sayılı Kanuna göre sigortalılık, askerlik görevini yapanların askere alındıkları, mahkemelerce hakkında gözaltı, tutukluluk veya mahkumiyet kararı verilenlerin bu durumlarına karar verildiği tarihten itibaren sona erdirilecektir. Sigortalılıkları askerlik görevi nedeniyle sona erenlerin talepleri halinde sona erme tarihini takip eden günden, mahkum olanların yine talepleri halinde mahkumiyet bitiş tarihini takip eden günden itibaren İstek ve Tescil Belgesi alınmaksızın kendiliğinden başlatılacaktır. c) 2925 Sayılı Kanuna Tabi Sigortalılar Hakkında Yapılacak İşlemler c.1-1/10/2008 tarihinden sonra geçen hizmetlerin değerlendirilmesi Kanunun 106 ncı maddesini değiştiren 5754 sayılı Kanunla 2925 sayılı Kanunun tarım sigortalısı olma ve sigortalılığın başlangıcına ilişkin 1 ila 5 inci maddeleri yürürlükten kaldırıldığından; 1/10/2008 tarihi itibariyle 2925 sayılı Kanun kapsamında yeni sigortalı tescili yapılmayacak, 1/10/2008 tarihinden sonra 2925 sayılı Kanun 19

uygulaması bu tarihten önce prim ödeyen sigortalılarla sınırlı olmak üzere Kanunla getirilen değişiklikler doğrultusunda devam ettirilecektir. Kanunun geçici birinci maddesi gereğince 1/10/2008 tarihinden önce 2925 sayılı Kanununa tabi geçen hizmetler, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında geçmiş hizmet olarak kabul edilecektir. 1/10/2008 tarihinden sonra 2925 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğince primlerini, ait olduğu yılı takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar ödemeyenler ile aynı maddenin (b) bendi gereğince sigortalılıklarına devam etmek istemediklerini Kuruma yazılı olarak bildirmeleri nedeniyle tarım sigortalılıkları sona erenler, yeniden tarım sigortalısı olmak için müracaatta bulunmaları halinde, 2925 sayılı Kanun kapsamına alınmayacaklardır. Bunlardan Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle sigortalılıkları sona erenlerin tarım sigortalılıkları, bu kanunlar gereğince prim veya kesenek ödenmesine son verildiği tarihi izleyen aybaşından itibaren yeniden devam ettirilecektir. 20 c.2-1/10/2008 tarihinden sonra primlerin eksik ödenmesi 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalıların ödeyecekleri prim oranı 1/10/2008 tarihinden itibaren % 12,5 i genel sağlık sigortası primi olmak üzere toplam % 32,5 e yükselmiş, ayrıca tarım sigortası primlerinin tahsiline ilişkin 33 üncü maddesi yürürlükten kaldırılarak primlerin, ilişkin olduğu ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenmemesi halinde ödeme vadesinin sona erdiği tarihten tahsil tarihine kadar hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmesi hükmü getirilmiştir. Tarım sigortalılarının 2008 yılı primlerini peşin ödeyip prim farkını ödememeleri, 2009 ve 2010 yıllarında da prim ödemeye devam ettikleri, bu durumunda aradan uzun süre geçtikten sonra tespit edilmesi nedeniyle bu durumda olanların tarım sigortalılıklarının devam ettirilmesi bakımından 2925 sayılı Kanuna tabi tarım

sigortalılarının, bir takvim yılına ilişkin primlerinden takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar ödenmemiş olan primlerine ilişkin borç aslı toplamının; aynı takvim yılının ikinci altı aylık süresi için 16 yaşından büyük işçiler için belirlenmiş olan asgari ücret dikkate alınarak tahakkuk eden bir aylık prim tutarı ile birinci altı aylık süresi için 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan asgari ücret dikkate alınarak tahakkuk eden bir aylık prim tutarı farkının 6 aylık süre ile çarpımı sonucunda bulunan tutara kadar olması halinde tarım sigortalılıkları sonlandırılmayacaktır. 2008 yılı ve takip eden yıllarda 2925 sayılı Kanuna tabi tarım sigortalılarının, bir takvim yılı içindeki eksik ödenmiş primlerine ilişkin borç aslı toplamının; (İlgili Yılın İkinci Altı Aylık Dönemi İçin Geçerli Olan Günlük Asgari Ücret x 15 x 32,5 / 100) (İlgili Yılın Birinci Altı Aylık Dönemi İçin Geçerli Olan Günlük Asgari Ücret x 15 x 32,5 / 100) x 6 formülü vasıtasıyla hesaplanacak tutara kadar olması halinde, tarım sigortalılıkları sonlandırılmayacaktır. 2925 sayılı Kanuna göre tarım sigortalılarının ödeyecekleri prim oranı 1/10/2008 tarihi itibariyle % 30 dan % 32,5 a çıkartıldığından, sigortalılığın sonlandırılmasına neden olmayacak tarım sigortası primi, 2008 yılının ilk altı aylık süresinde % 30, ikinci altı aylık süresinde % 32,5 olarak hesaplanacaktır. Tarım sigortalılarının 2008 yılı ve sonrasında bir takvim yılı içindeki tarım sigortası prim borcu yukarıdaki formüle göre hesaplanan tutardan fazla olmasına rağmen, takip eden yıllar için tarım sigortası priminin ödenmiş olması halinde, prim borçlarını Kurumca bir defaya mahsus gönderilecek bir ay süreli tebligat üzerine ödemeleri halinde, sigortalılıkları devam ettirilecektir. Ödenmemesi halinde, takip eden takvim yılı için yapmış oldukları ödemeler, tarım sigortalılıklarının geçerli olduğu yıla ilişkin prim borçlarına mahsup edilmesinin ardından, varsa kalan tutarlar Kuruma başkaca borçlarının bulunmaması kaydıyla ilgililerine iade edilecektir. 21

c.3-1/10/2008 tarihinden önce bazı ay/yıllara ait primlerin eksik ödenmesi 2925 sayılı Kanuna tabi tarım sigortalılığının başladığı tarihten önce veya sonra diğer sosyal güvenlik kanunlarına tabi çalışmanın bulunduğunun, tarım sigortalılığının devam ettiği süre içerisinde eksik prim tahsil edildiğinin, aradan uzun zaman geçtikten sonra özellikle de emeklilik aşamasında tespit edilerek tarım sigortalılıklarının iptal edilmesi; sigortalıların telafisi imkansız mağduriyetlerine sebep olduğundan, bu sigortalıların mağduriyetlerinin önlenmesi bakımından 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılar hakkında aşağıdaki şekilde işlem yapılacaktır. Bazı aylarda primlerin eksik ödendiğinin ya da hiç ödenmediğinin tespit edilmesi halinde prim ödemesi bulunan aylara ilişkin süreler hizmet olarak kabul edilecek, primleri eksik ödenen veya hiç ödenmemiş bulunan aylara ilişkin süreler ise, 2925 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca tahsil edilecek ve hizmetler prim tahsilatı yapıldıktan sonra dikkate alınacaktır. Örnek- 1/1/1997 tarihinde 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı başlatılan sigortalının 1997 yılı Mart, Nisan, Eylül, Ekim ayı primlerini hiç ödemediği, 1999 yılı Mayıs ve Haziran ayına ait primlerini ise eksik ödediği anlaşılmıştır. Bu durumda bu sigortalının tarım sigortalılığı sona erdirilmeyecek, hiç ödenmeyen aylarla eksik ödenen ayların primleri tahsil edilerek bu süreler hizmet olarak değerlendirilecektir. 2925 sayılı Kanuna tabi olarak sigortalı bulundukları sürede yıllar itibariyle primlerini düzenli olarak ödemekte iken bazı yıllara ilişkin primlerini ödemeyen, ancak müteakip yıllarda primlerini düzenli olarak ödemeye devam eden sigortalıların hizmet süreleri, primi ödenmeyen yılın/yılların bir veya birden fazla olmasına göre değerlendirilecektir. Tarım sigortalılığı devam etmekte iken önceki yıllara ilişkin ard arda olmayan (birbirini izlemeyen) yıl/yıllarda primini ödememiş bulunan sigortalıların ödenmeyen yıl/yıllara ilişkin sigorta primi 2925 22

sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca tahsil edilecek ve hizmetler prim tahsilatı yapıldıktan sonra geçerli sayılacaktır. Örnek- 1/1/1992 tarihinden itibaren 2925 sayılı Kanuna tabi olan sigortalının 31/12/2007 tarihine kadar tarım sigortası primlerini düzenli olarak ödediği halde, 1996 yılına ait sigorta primini ödemediği anlaşılmıştır. Bu durumda, tarım sigortalılığı sona erdirilmeyecek, 1996 yılı sigorta primi 2925 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi gereğince tahsil edilerek hizmet olarak dikkate alınacaktır. Örnek- 1/1/1995 tarihinde 2925 sayılı Kanuna tabi tarım sigortalısı olan ve halen primlerini düzenli olarak ödemeye devam eden sigortalının 1997, 1999 ve 2002 yıllarına ilişkin sigorta primlerini ödemediği anlaşılmıştır. Bu sigortalının, tarım sigortalılığı sona erdirilmeyip, söz konusu yıllara ait sigorta primleri 2925 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi gereğince tahsil edilerek hizmetten sayılacaktır. Tarım sigortalılığı devam etmekte iken primi ödenmeyen yılların birden fazla ve birbirini izleyen (ard arda) yıllardan oluşması durumunda, ödemesi bulunmayan ilk yılın sigorta primi, 2925 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca tahsil edilecek, sonra gelen yıl/yılların primleri tahsil edilmeyip yeni bir istek ve tescil belgesi alınmadan izleyen yıllardaki primi ödenmiş süreler hizmet olarak değerlendirilecektir. Örnek- 1/1/1987 tarihinde 2925 sayılı Kanuna tabi olan sigortalı primlerini düzenli olarak ödediği halde, 1995, 1996 ve 2002 yıllarına ilişkin sigorta primlerini ödemediği anlaşılmıştır. Bu sigortalının 1995 ve 2002 yılına ait primi tahsil edilecek, ancak 1996 yılına ait primi tahsil edilmeyerek yeni bir istek ve tescil belgesi alınmadan, 1996 yılı sonrası primi ödediği yıllar hizmet olarak dikkate alınacaktır. Örnek- 1/1/1993 tarihinden itibaren 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı başlayan sigortalının 1998, 1999 ve 2000 yıllarına ilişkin sigorta primini ödemediği, diğer yılların sigorta primini ise düzenli olarak ödediği anlaşılmıştır. Bu sigortalının 1998 yılına ait primi anılan Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca tahsil edilecek ancak, 1999 23

ve 2000 yıllarına ait primleri tahsil edilmeyerek yeni bir istek ve tescil belgesi alınmadan 2000 yılını izleyen yıllar için ödediği primleri hizmetten sayılacaktır. 1.2. TARIM SEKTÖRÜNDE KENDİ NAM VE HESABINA FAALİYETTE BULUNANLARDA SİGORTALILIK VE TESCİL İŞLEMLERİ 24 1.2.1. Genel Olarak 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (b) bendine göre, 1) Köy ve mahalle muhtarı seçilenler, 2) Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; a) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, b) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar, c) Kollektif şirketlerin ortakları, ç) Limited şirketlerin ortakları, d) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, e) Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, f) Donatma iştirakleri ortakları, g) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, ğ) Tarımsal faaliyette bulunanlar, sigortalı sayılırlar. 1/10/2008 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılan 2926 sayılı Kanuna tabi sigortalı olanların hak ve yükümlülükleri Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt

bendi kapsamında devam ettirileceğinden, 1/10/2008 tarihinden önce tarımsal faaliyetlerinin bulunması nedeniyle Ziraat Odasına, Ziraat Odası nın bulunmadığı yerlerde ise Tarım İl/İlçe Müdürlüğüne kayıtlı olanlardan, 1/10/2008 tarihinden önce Kuruma kayıt ve tescili yapılamayanlar ile ilk defa 1/10/2008 tarihinden sonra tarımsal faaliyete başlayanlar Kanun hükümleri gereğince sigortalı sayılacaklardır. 1.2.2. Gelir Vergisi Mükelleflerinin Sigortalılıkları ve Bildirimi 6111 sayılı Kanun öncesinde ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları bu mükellefiyetlerinin başlangıç tarihi itibariyle başlamakta ve bu tarih vergi dairelerince Kuruma onbeş gün içinde bildirilmekteydi. 6111 sayılı Kanun uyarınca 25.02.2011 tarihinden itibaren; ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları bu mükellefiyetlerinin başlangıç tarihi itibariyle başlamakta ve bu tarih vergi dairelerince Kuruma vergi mükellefiyeti işleminin tesis tarihinden itibaren iki ayı geçmemek üzere ilgili vergi dairesince vergi mükellefinin işe başlama işlemlerinin tekemmül ettirildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde bildirilecektir. Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları mükellefiyetlerini gerektiren faaliyetlerine son verdikleri tarihte sona erer ve bu tarih ilgili vergi dairelerince ve sigortalılarca on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile Kuruma bildirilir. 6111 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik uyarınca; vergi dairelerince vergi mükellefiyetinin sona erdiğine ilişkin yapılacak bildirimlerde bu süre vergi mükellefiyeti terk işleminin tesis tarihinden itibaren iki ayı geçmemek üzere vergi mükellefinin işi bırakma işlemlerinin vergi dairelerince tekemmül ettirildiği tarihten başlar. 25

1.2.3. Vergiden Muaf Esnafın Sigortalılığı ve Bildirimi 5510 Sayılı Kanun un 4. maddesinde sigortalı sayılanlar esas itibariyle üçe ayrılmıştır. Bu üçlü ayrımın ikinci ayağını oluşturan 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre; köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise; 1) Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar, 2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, 3) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları, 4) Tarımsal faaliyette bulunanlar sigortalı sayılmaktadır. Bu madde hükmüne göre vergiden muaf olan esnaflar 4/b kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar (2. alt bende göre). Ancak bunların sigortalı sayılabilmeleri için esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olmaları koşulu getirilmiştir. Bununla birlikte 5510 Sayılı Kanun un 6. maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi ile vergiden muaf esnafın sigortalılığına bazı sınırlamalar getirilmiştir. Buna göre, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler 5510 Sayılı Kanun a göre sigortalı sayılmayacaklardır. 5510 Sayılı Kanun un 7. maddesine ve yeni Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği nin 11. maddesine göre gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları esnaf ve sanatkârlar sicil müdürlüklerine kayıtlı oldukları tarihten itibaren başlamaktadır. 26

Ayrıca gelir vergisinden muaf olanların kayıt ve tescil işlemleri ile ilgili olarak kanunla kurulmuş ilgili meslek kuruluşlarının görüşleri alınacaktır. Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları, Esnaf ve Sanatkar Sicil Müdürlüklerine tescil tarihi itibariyle başlar ve bu tarih Esnaf ve Sanatkar Sicil Müdürlüklerince Kuruma onbeş gün içinde bildirilir. Gelir vergisinden muaf olanlar için sigortalılık, esnaf ve sanatkâr sicili kaydının silindiği veya aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunun belgelenmesi tarihinden itibaren sona erer. Sigortalılıkları sona erenlerden muafiyet şartlarının ortadan kalktığını esnaf ve sanatkârlar odaları birliğinden alacakları belge ile birlikte 15 gün içinde Kuruma bildirenlerin sigortalılıkları, belgenin düzenlendiği tarihten, 15 günlük süreyi geçirenlerin ise, bildirimin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren başlar. Bu tarih sigortalılarca ve ilgili kuruluşlarca Kuruma bildirilir. Muafiyet şartlarının ortadan kalktığına ilişkin olarak ilgili kuruluşlardan alınan belgenin adi posta veya kargo ile gönderilmesi hâlinde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde postaya veriliş tarihi Kuruma intikal tarihi olarak kabul edilir. Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları esnaf ve sanatkar sicil müdürlüklerindeki kayıtlarının silindiği tarihte sona erer, bu tarih esnaf ve sanatkar sicil müdürlüklerince ve sigortalılarca on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile Kuruma bildirilir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki gelir vergisinden muaf olanlardan, bu Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamına girenlerin bir önceki aya ait faaliyet gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının Kanunla tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az 27