İNCELEME - ARAŞTIRMA ARAZI TOPLULAŞTIRMA ÇALIŞMALARININ OTOMASYONUNA YÖNELİK MODEL * Turgut ÖZDEMİR ÖZET Nüfusunun büyük bir bölümü kırsal alanda yaşayan ülkemizde Toprak-Jnsan-lstihdam gibi sorunların çözümü için en önemli araçlardan biri arazi töpiulaştırmasidır. 1961 yılından beri uygulanan arazi toplulaştırmasında çalışmalara hız kazandırmak ve daha emin bir ortamı sağlamak için bilgisayar kullanılması zorunluluk haline gelmiştir. Bu çalışmada uygulanmış bir arazi toplulaştırma projesi bilgisayara yüklenerek sonuçlan alınmış ve planlanacak olan yeni arazi toplulaştırma projelerinin uygulama olanağı araştırılmıştır.. 1. Giriş Sanayileşme yolunda ülkemiz oldukça önemli adımlar atmış olmasına rağmen tarım ülke ekonomisindeki ağırlıklı konumunu korumaktadır. Ayrıca nüfusumuzun % 47! si kırsal alanda yaşadığından tarım aynı zamanda eo büyük istihdam kaynağıdır. Buna göre büyük bir insan kitlesinin yaşam seviyesini yükseltmek ve * Y.Doç.Dr. (U.U.Bal.Müh.Fak.) yaşamını bir miktartolaylaşttracak önlemler almak devletin görevlerinden biri olmaktadır. Bu amacı gerçekleştirecek araçlardan biri arazi toplulaştırmasıdır. 1961 yılından beri yürütülen arazi toplulaştırma çalışmalarının yeterlidüzeyde hız kazandığını söylemek zordur. Bununda yasal ve teknik nedenleri vardır. Batı ülkelerinde toplulaştırmanın zaman alsci ve tekrardan oluşan işlemleri hızlandıracak otomasyona gidilmiş, bilgisayar kullanımı ile uygulamaların hızı artmış ve geniş alanlarda uygulama olanağı doğmuştur. 2. İzlenecek Yol ve Kullanılacak Malzeme Bu çalışmada öncelikle uygulaması yapılmış olan bir modet ele aiınarak diyagram 1 8 de verilen sistem içinde bilgisayara uygulama yapılmıştır. Bu amaçla öncelikle Köy Hizmetleri İl yüdürlüğû'oden konu ile ilgili tüm veriler toplanmış ve bilgisayar katlarına işlenmiştir. Buna göre öncelikle îapu kayıtlan, alınmış ve soyadı listesi oluşîyrylmyşîur. Daha sonra çiftçilerin istekleri için bir mülakat formu dû- Sayfa: 25/
zenlenmiş ve parselleri işielme bazında gruplandınlması yapılmıştır. Daha sonra toplulaştırma öncesi mülkiyet haritası uygun bir yazılım ile sayısallaştinimiş ve ekrana aktarılmi! Bundan sonra blokların oluşturulmasına geçilmiş ve arazi toplulaştırmasında oldukça fazla zaman alan parselasyon planı işletme -blok veya işletme- parsel uzaklığını eptirnize eden doğrusal programlama tekniğine göre hazırlanmıştır. Bu modelin çözümü ile hangi işletmeye hangi blokta ne kadar arazi verileceği belirlenmiştir. Buna göre de yeni parse! durumu bilgisayardan elde edilmiştir. 3» Bulgular we Tartışma Modelde akış diyagramında belirtilen aşamalar çerçevesinde aşağıdaki bulgular elde edilmiştir: İNCELEME - ARAŞTIRMA 1. Veri Tabanının Oluşturulması Bir olayın otomasyonla rasyonel durumuna getirilmesi olaym her aşamasında sürekli veri akışıyla olasıdır. Arazi toplulaştırma projelerinde ele alınan temel elemanlar parseller ile pasellerin ait olduğu işletmelerdir. Toplulaştırmada verilerin kullanım özellikleri gözönünde tutularak geliştirilen yazılımla; 1.Toplulaştırma Öncesi Tapu Kayıt Listesi 2.Sıra Numarasına Göre Parsel Listesi 3.Alfabetik İsim Listesi 4.Arazi Toplulaştırması Mülakat Listesi 5.işletme Sıra Numarasına Göre İşletmelerin Arazi Varilliği Listesi elde edilebilmektedir. Toplulaştırma öncesi tapu kayıt listesi, bu amaçla hazırlanan ve her parsel için tapu kayıtlarından elde ediftlftn' bilgilerden yararlanılarak hazırlanmıştır. Burada toplulaştırma bölgesinin II, köy'adı, parsel kütük, pafta numarası, mevki, parselin ait olduğu malikin adı, baba adı ile parsel alanı ve parsel payı belirtilmiştir. Ayrıca parseller parsel numarasına göre listelenmiş ve mülakat listeleri alfabetik sırada oluşturulmuştur. Mülakat listesinde tapudaki verilerin dışında arazi derecelendirme sınıfı, sabit tesisler, işletme sıra numarası, işletme sahibinin istekleri ve imza yeri bulunmaktadır. Arazi toplulaştırması mülakat listesinin işletme bazında doldurulmasından sonra bir işletmeye ait arazi varlığını belirleyen arazi varlığı üstesi hazırlanmıştır. Bu listeye ileride parsel değişimine esas olacak parsel değer sayısı eklenmiştir. 4. Optimum Parsel Dağılı mının Oluşturulması Ülkemizde geleneksel yöntemlerle yürütülen bir arazi toplulaştırma çalışmasının başarıya ulaşması büyük ölçüde projeyi yapan kişinin bireysel becerisine bağlı olmaktadır. Çünkü bilgisayar desteği olmadan optimizasyon yöntemleri kullanılarak yeni parselasyon planı yapmak olası değildir. Bilgisayardan elde edilen çıktı üzerinde işlemler yapılarak işletmelere verilmesi gereken arazi parçalan ölçülerek bloklara yerleştirilmektedir. 5. Toplulaştırma Öncesi we Sonrası Mülkiyet Haritaları Sayfa: 26
İNCELEME - ARAŞTIRMA
Toplulaştırma öncesi mülkiyet haritaları sayısaiîaştınsarak öptsmszasyon programının girdisi olan işletmeparse! ve İşletme-blok uzaklıkları bilgisayar tarafından belirlenmektedir. Bu aşamalar sırasında oluşturulacak bloklar da sayısallaştırıîarak bu harita üzerine aktarılmıştır. Bu haritalar bilgisayara aktarılırken ancak belli tolerans sınırlan içinde aktarılmaktadır. Her par-^ se! veri tabanı ile bağlantılı olduğcfiçirı işlemlerde veri tabanındaki alan, parsel, maliki, işletme numarası gibi bilgiler aynen kullanılmaktadır. @ 8 Sörıyç Öneriler parçalanmış ve dağınık parsellerin birleştirilmesi uygulanmasını aşmış, birçok mühendislik alışmaları ile diğer bazı alanlardaki çalışmalara yardımcı olma, onları yönlendirme niteliği kazanmış arazi toplulaştırma çalışmalarının ülkemizde geniş alanlarda hızlı biçimde uygulanabilmesi için kapsamlı bir arazi toplulaştırma yasasına gereksinim vardır (ARICI, 1984). Böylece bir taraftan uygulayıcı kuruluşların alışmaları, byna bağlı olarak yeni teknolojinin kullanılması kolaylaşacak öte yandan sosyal adaletin egemen olduğu arazi toplulaştırma çalışmaları yapılabilecektir,, Yapılan çalışmalar ışığında bilgisayardan yararlanılarak arazi toplulaştırma çalışmalarının değişik aşamalarında önemli derecede hızlanmanın gerçekleştirilebileceği anlaşılmıştır. Ayrıca işieîme bazında parsellerin biraraya getirilmesinde kullanılan yöneylem araştırma tekniğinin, rasyonel ve objektif birleştirmenin gereklerini yerine getirdiği ve çiftçi isteklerinin de dikkate alınmasında belirli bir esnekliğe sahip olduğu saptanmıştır. Her alanda olduğu gibi arazi toplulaştırma çalışmalarında da izlenen yöntemin gerektirdiği yetişmiş ara insan gücüne gerek vardır. Diğer taraftan hızlı ve doğru hesaplamalar yaparak sayısallaştirilmış haritalar elde edebilmektedir. Ayrıca geleneksel yöntemlerdeki el işlerinin azaltılabilmesi için bilgisayar destekli tasarım kameraları ve uzaktan algılama tekniklerinin de bu çalışmalara uyarlanması yararlı olacaktır. Geleneksel uygulama biçimi olan 7» Yararlanılan Kaynaklar /. ARICI, İsmet: Arazi Toplulaştırmasının Kültürt&knik Çalışmaları içerisindeki yeri ve önemi (I. Ulusal Kültürteknik Kongresi) 1984-Adana 2. ARICI, İsmet: Bilgisayar Destekli Arazi Toplulaştırması BÜKER, Melih: (III. Ulusal Kültürteknik Kongresi) 1988-lzrnir. 3.BOYACIOĞLU, Rüştü: Arazi To plulaştırması, Topraksu G. Müdür-lüğü Yayınları Y.N. 75 1978-Tarsus 4.German Federal Rap. Bay. Staat. Far. Ernah: Contact Study On Land Consolidation 1975-76 Bonn. 5. KARA, Mehmet: Arazi Toplu laştırması K.T.Ö. Y.N. 29, 1980 Trabzon B. GÎRBY, E Stuart: Centemperary China-Oxford University 1960-Londoh. Sayfa: 28
7.KLEMPERT, B: Wege Und GewaesserPlan, 1972-Berlin. 8.ÖZDEMİR, Turgut: Kırsal Alan Düzenlemesinde Ulaşım Ağı Planlamasına İlişkin Araştırma -1985- İstanbul İNCELEME - ARAŞTIRMA 9. YILDIZ, Nazmi: Arazi Islahı ve Toplulaştırması, 1975-lstanbul. (Ders Notlan). Sayfa: 29