Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Doç.Dr.Tufan BAL 5.Bölüm Uluslararası Tarım Politikası Not: Bu sunuların hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.İ.Hakkı İnan ın Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Kitabından faydalanılmıştır.
2 Uluslararası Tarım Politikasının Tanımı ve Amaçları Eraktan a göre Uluslararası Tarım Politikası: Dünya ekonomisi açısından ağırlık taşıyacak sayıda ülkeye uygun gelecek, belirli uluslararası hedeflere göre ekonomik olayların oluşumu için uluslararası anlaşmalar çerçevesinde alınan önlemlerdir.
3 Uluslararası Tarım Politikasının Tanımı ve Amaçları Dünya ekonomisi açısından ağırlık taşıyacak sayıda ülke Belirli uluslararası hedefler Ekonomik olayların oluşumuna katkıda bulunmaya yönelik Uluslararası anlaşmalara dayandırılan karar ya da önlemler
4 Uluslararası Kuruluşlar Uluslararası Tarımsal Kuruluşlar Tarımsal Ticaret İle İlgili Kuruluşlar Tarımsal Kalkınma İle İlgili Kuruluşlar
1.Uluslararası Tarımsal Kuruluşlar a) Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) b) Dünya Gıda Konseyi c) Dünya Gıda Programı (WFP) 5
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 6
Dünya Gıda Programı (WFP) 7
2.Tarımsal Kalkınma İle İlgili Kuruluşlar a) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) b) Uluslararası Tarımsal Kalkınma Programı (IFAD) c) Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu d) Dünya Bankası (WB) e) Uluslararası Para Fonu (IMF) 8
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 9
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) UNDP Türkiye 3 temel alanda ilerleme kaydetmek için çalışıyor: Demokratik yönetişimin sağlanması için kapasite geliştirme; Yoksulluğun azaltılması için çaba gösterilmesi; Çevre ve sürdürülebilir kalkınma. Bu temel alanlara ek olarak, UNDP, politika ve projelerde, kadınların, özel sektörün, kapasite geliştirilmesinin ve Bilişim ve İletişim Teknolojisinin rolüne büyük önem veriyor. UNDP, bu alanlarda ilerleme kaydedilebilmesi ve Türkiye'nin kalkınmasına katkıda bulunabilmek için, hükümet, yerel yönetimler, sivil toplum, üniversiteler ve özel sektörle ortaklıklar kuruyor. 10
Uluslararası Tarımsal Kalkınma Programı (IFAD) 11
Uluslararası Tarımsal Kalkınma Programı (IFAD) Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD) ın amacı; Kırsal fakirliği azaltmak ve Yeterli beslenmeyi desteklemektir. Diğer uluslararası finansal kuruluşlardan farklı olarak IFAD ın faaliyetleri, sadece açlıkla ve gelişmekte olan ülkelerdeki kırsal fakirlikle mücadeleyi kapsayan bir çerçeve ile sınırlandırılmış olmakla birlikte, IFAD bu çerçevede amacına ulaşmak için; sosyal gelişmeyi, cinsiyet eşitliğini, gelir üretimini, beslenmenin iyileştirilmesini, çevresel sürdürülebilirliği ve etkili yönetimi hedefleyen projelere de destek olmaktadır. 12
Dünya Bankası (The World Bank) 13
14 Dünya Bankası (The World Bank) Dünya Bankası, II. Dünya Savaşı'nın ardından 1945 yılında Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası adıyla kurulmuş, 1947 yılında Birleşmiş Milletler 'in özerk uzman kuruluşlarından biri olma özelliği kazanmıştır. Günümüzde dünya devletlerinin 188'i Banka üyesidir. Bunlardan 11'i, Banka sermayesinin %55'ine sahiptir. Zaman içinde bir grup haline gelerek Dünya Bankası Grubu (World Bank Group) adını alan kuruluşun bünyesinde beş ana kurum yer almaktadır. Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası - IBRD gelişmekte olan ülkelerin kamu sektörüne kredi açan bölümdür. Türkiye kuruma 1947 yılında üye olmuştur. Kişi başına GSMH'ye göre yapılan dört gruplu sınıflandırmada Türkiye 3. grupta yer almakta, böylece 5 yıl geri ödemesiz 17 yıla kadar vadeli kredi kullanabilmektedir. Türkiye'nin sermaye ve oy gücü %0,5 düzeyindedir.
Uluslararası Para Fonu (IMF) 15
16 Uluslararası Para Fonu (IMF) Uluslararası Para Fonu: IMF (International Monetary Fund), küresel finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yapmak, aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyondur. 1944 yılında ABD'nin New Hampshire eyaletindeki kurulan ve 1947'de fiilen çalışmaya başlayan milletlerarası ekonomik meselelerle uğraşan bir teşkilattır. IMF, "küresel para işbirliği, finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdam ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik, ve dünya çapında yoksulluğu azaltmayı teşvik etmek için çalışan, 188 ülkenin üye olduğu organizasyondur.
Uluslararası Kuruluşlar 3. Tarımsal Ticaret İle İlgili Kuruluşlar a) Dünya Ticaret Örgütü (WTO) b) Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı 17
Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. DTÖ, hükümetlerin iç ticaret yasalarını ve düzenlemelerini nasıl yapacakları hususunda yasal bir çerçeve ortaya koymaktadır ve toplu görüşmeler ve müzakereler yoluyla ülkeler arasında ticari ilişkilerin geliştirildiği bir platformdur. 18
19 Dünya Ticaret Örgütü (WTO)
Dünya Ticaret Örgütü (WTO) 1929 Dünya Ekonomik Krizi ardından II. Dünya Savaşı (1939-1945) ve ekonomideki küçülmeler, Korumacı Politikalar (ithalat kotası, gümrük vergileri), Batılı sanayileşmiş ülkelere dünya ticaretinin daralmasından dolayı rahatsız olmuşlardır. ABD nin önderliğinde 1947 yılında BM bünyesinde Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasını (GATT) ortaya çıkmıştır. 1947-1993 yılları arasında sekiz yuvarlak masa (round) yapılmıştır. Bu toplantıların sonuncusu URUGUAY ROUND en kapsamlı uluslararası pazarlıktır. Sekiz yıl sürmüş, 125 ülke imzalamıştır. Bir tarife sözleşmesi olan GATT 1995 yılından itibaren yerini DTÖ ya bırakmıştır. 20
21 Dünya Ticaret Örgütü (WTO) I. Dünya Savaşı,1929 Ekonomik Buhranı ve II. Dünya Savaşı'nın etkisi ile ülkeler dış ticarette korumacı politikalar izlemeye yönelmişler, İthalat kotaları ve yüksek gümrük vergileri, Dolayısıyla dünya ülkeleri arasında dış ticarette daralmalar ve haksız rekabet koşulları ortaya çıkmış, Batılı sanayileşmiş ülkeler daralmaların önlenebilmesi ve dış ticaretin serbestçe yapılabilmesi için ABD nin önderliğinde GATT ı imzalamışlardır.
Dünya Ticaret Örgütü (WTO) 22 DTÖ NÜN AMAÇLARI Dünyadaki bireylerin hayat standardını yükseltmek, istihdamı ve ticareti geliştirmek, sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak, Gelişmekte olan ülkelerin dünya ticaretinde ekonomik kalkınma ihtiyaçları ile orantılı bir pay elde edebilmesini sağlamak, Uluslararası ticaret ilişkilerinde ayrımcı müdahaleleri ortadan kaldıran anlaşmalar yapmak, Çok taraflı ticaret sisteminin ana ilkelerini korumak ve geliştirmek
Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Uruguay Round ile; 1. Pazara Giriş: GATT anlaşmasını imzalayan ülkelerin tamamı, prelevman (telafi edici vergi), asgari fiyat ya da kota gibi tarife dışı engelleri sabit gümrük tarifelerine dönüştürmeyi kabul ettiler. Bu her üründe GÜ de %15, GOÜ de %10, az gelişmiş ülkelerin gümrük tarifelerini aşağıya çekmeleri gerekmiyor (tarifeler, kotalar ve korumalar) 2. İhracat Sübvansiyonları: Sübvansiyonların azaltması öngörüldü. 3. İç Destekler: Tarımsal üretime sağlanan tüm iç desteklerin azaltılması kararlaştırıldı. Ürün esasına göre iç desteğe, üretim değerinin GÜ de %5 ni, GOÜ de ise %10 nu geçmeyecek şekilde izin verildi. «Yeşil Kutu» önlemleri (nadasa bırakan üreticilere üretimi sınırlandırmak üzere verilen ödemler) taahhüt dışı bırakıldı. (Mavi, kırmızı ve yeşil kutu destekleri ve de minimis). 4. Uyum Hükmü: Ticari ilişkide bulunan ülkelerin ekonomilerine zarar vermeyen ve ticareti çarpıtıcı etkisi çok sınırlı olan, ancak «yeşil kutuya» girenlere belli süre izin verildi. 5. Sağlık Önlemleri: İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile ilgili ölçülerin hangi koşullarda ve nasıl kullanılacağını belirlemeye çalışmaktadır. 23
24 Dünya Ticaret Örgütü (WTO)
Türkiye nin İhracat Sübvansiyonu Taahhüdü Bulunan Ürünler 25 Çiçek ve tomurcuklar, Taze sebzeler, Kurutulmuş sebzeler, Meyveler ve sert çekirdekli meyveler, Dondurulmuş meyve-sebze ve işlenmiş meyve-sebze, Bal, Reçel, jöle, marmelat, meyve ve sert kabuklu meyve püreleri, Meyve suları ve meyve nektarı, Zeytinyağı, Hazırlanmış veya konserve edilmiş balıklar, Kümes hayvanları etleri, Yumurta, Kümes hayvanları etinden, sakatatından yapılmış sosisler ve benzeri ürünler ile kümes hayvanları etinden hazırlanmış veya konserve edilmiş ürünler, Çikolata ve kakao içeren gıda müstahzarları, Bisküviler, gofretler, kekler, Makarnalar.
26 Bölgesel Entegrasyonlar (Avrupa Birliği) Avrupa Birliği ya da kısaca AB, yirmi sekiz üye ülkeden oluşan ve toprakları büyük ölçüde Avrupa kıtasında bulunan siyasi ve ekonomik bir örgütlenmedir. 1992 yılında, Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması'nın yürürlüğe girmesi sonucu, kurulmuştur. 500 milyondan fazla nüfusuyla Avrupa Birliği, dünya ülkelerinin GSYH'ye (nominal) göre sıralanışında nominal gayrisafi yurtiçi hasılasının %30'luk bölümünü oluşturur.
27 Avrupa Birliğine Üye ve Aday Ülkeler Ülkeler 1950 (6 Üye) 1973 (9 Üye) Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Lüksemburg, Hollanda Danimarka, İrlanda, İngiltere 1981 (10 Üye) 1986 (12 Üye) Yunanistan İspanya, Portekiz 1995 (15 Üye) Avusturya, Finlandiya, İsveç 2004 (25 Üye) Çek Cumhuriyeti, Estonya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Macaristan, Malta, Polonya, Slovenya, Slovakya
28 Avrupa Birliğine Üye ve Aday Ülkeler 2007 (27 Üye) Bulgaristan, Romanya 2013 (28 Üye) Hırvatistan Toplam Nüfus Aday Ülkeler Potansiyel Ülkeler 503 Milyon Türkiye, İzlanda, Karadağ, Makedonya, Sırbistan Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova
Avrupa Birliğinin Organları Karar ve Yürütme Organları Avrupa Konseyi (Doruk-Zirve) Avrupa Bakanlar Konseyi (yasama ve karar organı) Avrupa Komisyonu (yürütme organı) Danışma Organları Avrupa Parlamentosu (nisbi temsil) Ekonomik ve Sosyal Komite (danışma organı) Denetim Organları Adalet Divanı Sayıştay Diğer Yardımcı Organlar Avrupa Yatırım Bankası Avrupa Para Enstitüsü 29
30 Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) 1957 de imzalanan Roma anlaşmasının 39. maddesine göre Ortak Tarım Politikasının amaçları; Tarımda verimliliği yükseltmek, Çiftçilerin ve ailelerinin yaşam standartlarını yükseltmek, Tarım ürünleri piyasalarını düzenlemek ve stabilize etmek, Tarım ürünleri arzını kontrol altına almak, Tüketicilere uygun fiyatlarla gıda maddeleri sağlamak.
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) 31 1.Tek Pazar, Fiyatlar eşitlenmesi 3 temel ilke 2.Topluluk Tercihi, AB içinde yetiştirilen ürünler tercih edilmesi 3.Mali Dayanışma OTP nin finansmanında üye ülkelerinin katılımı sağlaması
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) AB ülkeleri 1990 lı yıllardan itibaren OTP sayesinde net ihracatçı, 1964 yılında Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu (FEOGA-Fonds Européen d'orientation et de Garantie Agricole)kuruluyor ve bu fonun toplam bütçeden aldığı pay %50 lere kadar yükselmiştir. Fiyat ve Pazar Politikaları Araçları Alan ve hayvan sayısına bağlı olarak kullanılan telafi edici ödemeler önemli bir pay almıştır. Üreticilere uygun gelir sağlamayı amaçlayan fiyatlandırma sistemleri arasında «destekleme fiyatları» ve doğrudan ödemeler» kullanılmaktadır. 32
33 Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) Destekleme fiyatları denilen piyasadaki geçerli olan asgari fiyatlardır. Piyasa fiyatları AB nce garanti edilmektedir. Bu fiyatlar dünya fiyatları civarındadır. Eğer bu fiyat düzeyi üreticileri istenilen gelir seviyesine ulaştırmıyorsa ki genelde ulaştırmıyor, bu fiyatları baz alarak FEOGA dan bazı ürünler için fark öder. Ödenen fark (prim) ürünlerin ortalama verimleri dikkate alınarak yapılan bölgelere ayırma sistemine göre ödenmektedir. Bu bedeli kim ÖDER?
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) Doğrudan ödemelerde de fark giderici yardımlardan farklı olarak götürü yardımlarda, yardıma konu olan ürünlerin özendirilme çabası söz konusudur. Bu yöntemde üreticiye aktarılacak gelir desteği üretime bağımlılıktan kısmen ayrılmakta ve üreticiye direkt transferin yapılmasını sağlayabilmektedir. Bir diğer üreticiye yapılan standart ve sağlık sorunları uygulamalarıdır. İhraç edilen ürünlere ise sosyal amaçlı olarak yüksek düzeyde fiyat belirlenerek ihracata prim iadesi uygulamaktadır. 34
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (OTP-CAP) 2011 yılı rakamlarına göre, doğrudan yardımlar ve piyasaya yönelik harcamaların toplamının AB bütçesi içindeki payı yaklaşık olarak %31 dir. OTP bütçesinin toplam AB bütçesi içindeki payı ise yaklaşık olarak %42 dir. (%31Direk yardımlar +%11 Kırsal kalkınma yardımları) 35
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) 36
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (CAP) 37
38 OTP de Reform Arayışları AB de tarımsal üretim potansiyeli, tarımdan elde edilen gelirin artmasına rağmen dünya fiyatlarından yüksek olan iç fiyatlar, ihracata yapılan yüksek sübvansiyonlar GATT anlaşmasının da yürürlüğü girmesiyle AB bütçesini zorlayıcı duruma gelmiştir. Bunun için; 1. Üretimden ayırma (set-aside), üretimin yaygınlaştırılması (extensification) ve ürün çeşitlendirme (diversification) 2. Garanti eşikleri 3. Ortak sorumluluk vergisi 4. Müdahaleye getirilen düzenlemeler gibi bazı önlemler yürürlüğe sokmuşlardır.
Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkileri 1959-1964 39 1959 Başvuru, 1963 Ankara Ant. İmzalanması, 1964 Ankara Ant. Yürürlüğe Girmesi ile Başvurumuzun Kabulü. Hazırlık, Geçiş ve Son Dönem Hazırlık Dönemi 1964-1973 Türkiye ekonomisinin güçlenmesi için topluluk yardımları, gümrük vergisi indirimleri. Geçiş Dönemi 1973-1995 1968 geçiş dönemi koşulları görüşülmeye başlanmış, 1970 de Katma Protokol imzalanmış, 1973 de yürürlüğe girmiştir. 12 yıl sonra gümrük birliği, 22 yıl sonra tam üyelik düşünülmüştür. Bu arada AET olan topluluk adı, 1992 yılında yapılan (1994 de yürürlüğe giren) Maastricht anlaşması ile Ortak Pazar'ın, Ekonomik ve Parasal Birliğe dönüştürülmesiyle Avrupa Birliği oluştur.
Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkileri 40 Aday Üyelik ve Gümrük Birliği Dönemi 1995-1999 Katma protokolün 22 yıllık geçiş süresi 1995 tarihinde dolmasının ardından 1999 yılında Helsinki de Türkiye nin tam üyelik başvurusu kabul edilmiştir ve adaylık statüsü verilmiştir. Katma protokole göre topluluk ile Türkiye arasında Gümrük Birliğine gidilmesi gerekmektedir. 1996 yılında Türkiye AB ye tam üye kabul edilmemesine rağmen gümrük birliğine girmekte bir sakınca görmemiş ve tam üye olmadan gümrük birliğine dahil olan ilk üye olmuştur.
Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkileri 41 1999-2005 Son Dönem 2000 yılında Türkiye için Katılım Ortaklığı Belgesinin taslağı hazırlanmış ve AB ye tam üyelik sürecinde yapması gerekenler ve izlenmesi gereken yolu içeren Katılım Ortaklığı Belgesi 2001 yılında AB Bakanlar Konseyi tarafından kabul edilmiştir. Türkiye tarafında ise Katılım Ortaklığı belgesinin gereklerini yerine getirebilmek için Topluluk Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programını hazırlanılmış ve Mart 2001 tarihine TBMM de kabul edilmiştir. Aralık 2002 de Kopenhag da Avrupa Konseyi Zirve Toplantısında Türkiye için müzakerelere başlama tarihinin 2004 Aralık ayında verileceği kararına varılmıştır. 17 Aralık 2004 Brüksel zirvesinde 3 Ekim 2005, Türkiye ile müzakerelere başlama tarihi alınmıştır.
42 Avrupa Birliği Müzakere Süreci Türkiye'nin AB'ye katılım müzakereleri 3 Ekim 2005 tarihinde başlamıştır. Aynı tarihte, müzakerelerin usul ve esaslarını belirleyen "Müzakere Çerçeve Belgesi" de kabul edilmiştir. Müzakerelerin ilk aşamasını tarama toplantıları oluşturmaktadır. İlk tarama toplantısı 20 Ekim 2005'de "Bilim ve Araştırma" faslı için, son tarama toplantısı da 13 Ekim 2006'da "Yargı ve Temel Haklar" faslı için yapılmıştır. Tarama süreci devam ederken, 12 Haziran 2006'da Hükümetler arası Konferans'ta (HAK), "Bilim ve Araştırma" faslı için müzakereler açılmış ve fasıl geçici olarak kapanmıştır. Müzakerelere açılan ilk fasıl Bilim ve Araştırma faslı olmakla birlikte bu güne kadar toplam 14 Fasıl müzakerelere açılmıştır. 14 fasıl ise AB Konseyi ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin siyasi nitelikli engellemeleri nedeniyle bloke edilmiş durumdadır.
43 Avrupa Birliği Müzakere Süreci (Son Güncelleme: 11.11.2015) Bununla birlikte, herhangi bir açılış kriteri öngörülmeyen 17. Ekonomik ve Parasal Politika Faslının Müzakere Pozisyon Belgesi revize edilerek 20 Mart 2015 tarihinde AB tarafına sunulmuştur. Faslın en kısa sürede müzakerelere açılması beklenmektedir. Öte yandan, "Eğitim ve Kültür" faslı herhangi bir teknik açılış kriteri bulunmamasına, müzakere pozisyon belgemizi sunmamıza ve teknik olarak açılmaya hazır olmasına rağmen, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi tarafından bloke edilmektedir. Diğer taraftan, Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi'nin 11 Aralık 2006 tarihinde almış olduğu karar çerçevesinde "Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartına bağlı olarak" 8 fasıl müzakerelere açılmamaktadır. Aynı sebeple hiçbir fasıl geçici olarak kapatılamamaktadır.
44 Müzakereye Açılan 14 Fasıl 25) Bilim ve Araştırma (müzakerelere geçici olarak kapanmıştır) 4) Sermayenin Serbest Dolaşımı 6) Şirketler Hukuku 7) Fikri Mülkiyet Hukuku 10) Bilgi Toplumu ve Medya 12) Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı 16) Vergilendirme 18) İstatistik 20) İşletme ve Sanayi Politikası 21) Trans-Avrupa Ağları 22) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 27) Çevre 28) Tüketicinin ve Sağlığın Korunması 32) Mali Kontrol
45 Müzakere Pozisyonunu Vermeye Davet Edildiğimiz ve Müzakere Pozisyonlarını Sunduğumuz Fasıllar: 17) Ekonomik ve Parasal Politika 26) Eğitim ve Kültür
46 AB Konseyi'nde Görüşülmesi Süren Fasıllar: 2) İşçilerin Serbest Dolaşımı 13) Balıkçılık 14) Taşımacılık Politikası 15) Enerji 23) Yargı ve Temel Haklar 24) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 30) Dış İlişkiler 31) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikalar 33) Mali ve Bütçesel Hükümler
47 GKRY'nin Tek Taraflı Bloke Ettiği Fasıllar: 2) İşçilerin Serbest Dolaşımı 15) Enerji 23) Yargı ve Temel Haklar 24) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 26) Eğitim ve Kültür 31) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası
48 Ek Protokol Kararının Açılış Kriteri Olduğu Fasıllar 1) Malların Serbest Dolaşımı 3) İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi 9) Mali Hizmetler 11)Tarım ve Kırsal kalkınma 13) Balıkçılık 14) Taşımacılık Politikası 29) Gümrük Birliği 30) Dış İlişkiler
49 Gümrük Birliği ve Türkiye İki veya daha fazla sayıda ülkenin kendi toprakları arasında malların serbest dolaşımını sağlamaları, yani gümrük vergilerini kaldırmaları ve üçüncü olarak adlandırılan diğer ülkelere aynı gümrük vergilerini uygulamalarıdır. AB ile Türkiye arasında gerçekleşen Gümrük Birliği esas itibariyle sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Tarım ürünlerinin dahil edilmesi Türkiye nin OTP na uyumu ile mümkün olabilecektir. AB ye üye olmadan Gümrük Birliğine dahil olan ilk ülke Türkiye olmuştur.
50 Gümrük Birliği ve Türkiye Gümrük Birliği ile; İthalatta olduğu gibi ihracatta da gümrük vergileri ve eş etkili vergiler kaldırılmasına karar verilmiş, Türkiye üçüncü devletlerle olan ilişkilerinde, topluluğun gümrük tarifesini kabul edecek ve topluluğun dış ticaret mevzuatına uyacak, Sermayenin, hizmetlerin ve kişilerin serbest dolaşımı kapsam dışı bırakılmıştır. 1999 yılı Aralık ayında Helsinki Zirvesinde Türkiye resmen aday ülke olmuştur.
Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) 1994 de yürürlüğe girmiştir, ABD, Kanada ve Meksika arasında imzalanmıştır, Söz konusu ülkeler arasında ticaret ve yatırımlar serbestleştirilmiştir. 51
Güney Amerika Ortak Pazarı (MERCOSUR) 1991 de yürürlüğe girmiştir, Arjantin, Brezilya, Uruguay, Paraguay ve Venezuela'dan oluşan bir birliktir. Dünyada NAFTA ve AB den sonra 1 trilyonluk ticaret hacmi ile üçüncü büyüklüktedir. Üye ülkeler arasında ticareti kolaylaştırmayı hedefler 52
Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) 1999 yılında Büyük Okyanus kıyısındaki 21 ülkenin katıldığı dünya ekonomisinin %60 nı oluşturan bölgesel ekonomik, işbirliği, ticaret ve yatırım konularının paylaşıldığı uluslararası bir örgüttür. 53
Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) 1999 yılında Büyük Okyanus kıyısındaki 21 ülkenin katıldığı dünya ekonomisinin %60 nı oluşturan bölgesel ekonomik, işbirliği, ticaret ve yatırım konularının paylaşıldığı uluslararası bir örgüttür. 54
55 Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) 1967'de Vietnam Savaşı'ndan kaynaklanan komünist genişlemeye karşı olarak Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya ve Singapur arasında kurulan uluslararası örgüt. Örgütün GSYİH sı 2006'da 1,066 trilyona yükselmiştir.
Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) 1992 yılında İstanbul da düzenlenen bir zirve ile kurulan 12 ülkeden (Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldovya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan) oluşan bir birliktir. Karadeniz havzasındaki ülkelerin ekonomik işbirliğini amaçlar. 56
57 İslam İşbirliği Teşkilatı(İİT) Dünya nüfusunun yaklaşık beşte biri gibi önemli bir kısmını, içinde barındıran ve dört kıtaya yayılmış 57 İİT üyesi vardır. Buna rağmen ilgili ülkeler ABD doları ve satın alma gücü paritesine göre dünya üretiminin yaklaşık onda birini gerçekleştirebilmektedir.
58 İletişim Bilgilerim Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. e-posta: baltufan@yahoo.com http://tufanbal.net