TOHUMLUK PARTİLERİNDEN NUMUNE ALINMASI ve NUMUNE ALMA TEKNİKLERİNE İLİŞKİN YÖNERGE BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı; tohumluk partilerinden numune alınması, numune alanların denetimi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönerge, 31/10/2006 tarihli ve 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu dâhilinde üretilen tohumluklara ait tohumluk partilerinden numune alma, numune alanların denetimi ilgili usul ve esasları kapsar. Dayanak MADDE 3- (1) Bu Yönerge, 31/10/2006 tarihli ve 5553 sayılı Tohumculuk Kanununun 6 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4- (1) Bu Yönergede geçen, a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını, b) Genel Müdürlük: Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünü (BÜGEM), c) TTSM: Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğünü, ç) Başvuru Kuruluşu: Üretimin yapıldığı ildeki Bakanlık il müdürlüğü veya Bakanlık tarafından beyanname kabulü ve tarla kontrolleri için yetkilendirilen kuruluşları, d) Sertifikasyon Kuruluşu: Bakanlık tarafından sertifikasyon ile yetkilendirilen kamu kuruluşları, e) Kontrolör: Tohumluk sertifikasyonuna ilişkin kontrolleri yapan, numune alan ve piyasa denetimlerini yaparak bu konularda belge düzenleyen Bakanlıkça tohumluk kontrolörü olarak yetkilendirilen kamu görevlilerini veya özel kişileri, f) Tohumluk Partisi: Tohumluk kontrol ve sertifikasyon sisteminde, bir numunenin alınmasına esas olan bir sertifika veya raporun temsil ettiği tohumluğun cinsine göre tespit edilmiş azami tohumluk miktarını, g) Tohumluk Numunesi: Tohumluk partisini temsilen partinin niteliklerinin tespiti ve sonucunda tohumluğa sertifika veya rapor verilebilmesi için tohumluk cinsine has laboratuvar analiz ve testlerine tabi tutulacak birim ağırlığındaki tohumluğu, ğ) İlk Numune: Tohumluk partisini temsil edecek şekilde değişik noktalarından alınarak karışım numunesini oluşturan numuneyi, h) Karışım (paçal) Numune: Tohumluk partisinden alınan ilk numunelerin karıştırılması ile elde edilen ve içerisinden temsili numune alınacak olan numuneyi, ı) Temsili Numune: Karışım numunesinden elde edilerek sertifikasyon kuruluşlarına gönderilen numuneyi, i) Çalışma Numunesi: Tohumluğun niteliklerini belirlemek için testlerin yapılabileceği miktarda olan temsili numuneden bölünerek elde edilen numuneyi, j) Mühürleme: Tohumluğun veya numunenin bulunduğu ambalajın veya ambalaj üzerindeki işaretlerin amacı dışında iz bırakmadan açılmasının mümkün olamayacağı bir şekilde mühür / etiket ile kapatılmasını, k) Homojenlik: Tohumluk partisini oluşturan unsurların tamamının aynı özellikler taşımasını, l) Heterojenlik: Tohumluk partisini oluşturan unsurların değişik özellikler taşımasını, Sayfa 1 / 36
m) Heterojenlik değerleri: (H- ve R- değeri) Bir tohum partisinin heterojen olarak sınıflandırılıp sınıflandırılmadığını değerlendirmek için kullanılabilecek istatistiksel ölçümleri, n) Kaplanmış Tohumluk: Makineli ekimi kolaylaştırmak ve tohum performansını iyileştirmek amacıyla, dış yüzeyini pestisit, yapıştırıcı veya dolgu maddesi gibi unsurlardan ibaret bir karışım giydirilmiş, tek filiz oluşturma oranı standartlarla belirlenmiş tohumluğu, o) Tohum Şilteleri: Kâğıt ya da başka parçalanabilen maddelerden yapılmış, içinde tohumların sıralar, gruplar halinde ya da gelişi güzel bir biçimde yerleştirilmiş olduğu geniş tabakaları, ö) Kabuklu tohumlar: Birimler tohumun şeklini kısmen korurken, boyutu ve ağırlığı azalmış ya da artmıştır. Kabuk bağlama materyali pestisit, fungisid, boya ya da diğer katkı maddeleri içeren tohumları, p) Tohum granülleri: Aşırı küçük tohumların granül, pestisit boya yada diğer maddelerle kaplanmış ve birden fazla tohum içeren tipteki tohumları, r) Tohum maltları: Kâğıt veya diğer parçalanabilir materyallerden oluşan geniş şeritlere rastgele, kümelenerek ya da sıralar halinde dizilen tohumları, s) Tohum peletleri: Genellikle, şekli artık belli olmayacak şekilde kaplanmış olan tek bir tohumun bulunduğu, hassas ekme işlemi için geliştirilmiş, yuvarlağımsı birimlerdir. Peletleme materyaline ek olarak pelet; pestisit, boya ya da diğer katkı maddelerini içeren tohumları, ş) TVYS: Tohumluk Veri Yönetim Sistemini, t) İlaçlı numune: Kimyasal ve/veya biyolojik işlemlerden geçirilen tohumlardan oluşan temsili ve çalışma numunesini; ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Genel Kurallar, Parti Büyüklüğü, Ambalaj ve Numune Alma Genel kurallar MADDE 5- (1) Sertifika verilecek bir tohum partisinden numune alınması işlemi kontrolör tarafından yapılır. (2) Kontrolörler tarafından alınan OECD ve ISTA numunelerin yıllık denetimi toplam numunelerin %5 i oranında TTSM tarafından yapılır. Yurtiçi numunelerin % 5 lik denetimi ise resmi sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılır. (3) Tohum partisinde heterojenlik söz konusu olduğunda numune alınmaz. (4) Tarla kontrolü sonucuna göre; çeşidi ve sınıfı aynı olan tohumluklar, o bitki türü için saptanan parti büyüklüğünü aşmamak koşulu ile karıştırılır. Parti büyüklüğü MADDE 6- (1) Parti büyüklüğü; yurtiçi sertifikalandırmada Tablo 6, ihraç amaçlı sertifikalandırmada ise Tablo 7,8,9 da belirtilen miktarları geçemez. (2) Tabloda belirtilen miktarlardan fazla olan tohumluk partileri tablodaki miktarları aşmayacak şekilde partilere ayrılır ve her birine ayrı parti numarası verilir. (3) Tohum partisi, % 5 tolerans sınırı ile Tablo 6,7,8 ve 9 da belirtilen miktarı aşamaz. Ambalaj MADDE 7- (1) Bir tohumluk partisinin sertifikalandırılabilmesi için; partiyi oluşturan tohumluklar, mühürlenmiş etiketlenmiş veya üzerinde o partiye ait parti numarasını taşıyan çuval, torba veya ambalajlar içinde bulunur. Sayfa 2 / 36
Tohumluk partilerin işaretlenmesi MADDE 8 (1) Parti numaraları TR.00.YY.KKKK.NNNN biçiminde oluşturulur. Numaralandırmada; a) TR: Ülke kodunu, b) 00: Tohumluğun üretildiği ilin plaka numarasını, c) YY: Tohumluğun üretildiği yılın son iki rakamını, ç) KKKK: TTSM tarafından verilen üretici kuruluş kod numarasını, d) NNNN: Tohumluğun parti sıra numarasını, ifade eder ( en az dört karakterden oluşur). Numune alma MADDE 9-(1) Kontrolör her partiye kolayca ulaşmalıdır. (2) Numune alımı için kontrolör ve tohum üreticileri birlikte çalışmalıdır. (3) Tohumluk partisinden tesadüfî olarak farklı yerlerden az miktarlarda alınan numunelerin (ilk numune) karıştırılmasıyla karışım numunesi elde edilir. (4) Bu numune bir veya birkaç defada daha küçük numunelere bölünerek alt numune elde edilir. Alt numuneler her defasında tekrar karıştırılarak veya her defasında tekrar ikiye bölünerek homojen bir temsili numune elde edilir (Şekil 1). (5) ISTA Sertifikalarının düzenlenmesinde, ISTA Kurallarında belirlenen gereklilikler uygulanır. Şekil 1 Numune alma şeması Homojenlik MADDE 10- (1) Tohumluk partisinin homojen olması; alınan numunenin partiyi güvenilir bir şekilde temsil edeceğini gösterir. (2) Tekniğine uygun alınmayan numuneler partiyi tam olarak temsil etmeyeceğinden laboratuvarda yapılan analizler tohumluk partisinin özelliklerini göstermez. (3) Tohumluk partisinin homojenliği hasattan hemen sonra en alt düzeydedir. Bunun sebebi tohumluğun üretildiği alandaki cansız yabancı maddelerin (sap, çöp vb.) partiye küçük oranlarda karışmasıdır. (4)Tohumluk partileri, işleme sırasında cansız yabancı maddelerden arındırılarak daha homojen bir hale getirilir. Sayfa 3 / 36
(5) Tohumluğun çok dikkatli bir şekilde işlendiği durumlarda bile partide nakledilme ve ambalajlara dolum sırasında bazı değişimlerin görülür. Bu değişimlere aşağıda belirtilen üç örnek göz önünde bulundurularak dikkat edilir. a) Tohumluklar ambalajlara dökülürken büyük tohumlardaki eğilim büyük ambalajın kenarlarına doğrudur. b) Daha küçük tohumlar ambalajların ortasında kalma eğilimi gösterir. c) Hafif kavuzlu tohumlar, kavuz bölgedeki hava akımı yoluyla ambalajın üst kısımlarına veya dışına kadar çıkar. Heterojenlik MADDE 11- (1) Tohumluk partisinin homojen olmadığını gösterecek bir durum bulunmamalıdır. (2) Heterojenlik testi yapmak için gereken numuneler, ambalajlardan, ISTA sertifikası vermek için alınan ilk numuneler gibi aynı şekilde alınır. (3) Ambalajlara konulmamış tohum partilerinden heterojenlik testi için numune alınmaz. (4) Heterojenlik tayini için alınması gerekli numune adetleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Test için alınması gerekli numune miktarları Partiyi oluşturan ambalaj adedi (No) En az numune adedi (N) Safiyet ve çimlenme için kritik H değeri Kavuzlu olmayan Kavuzlu Diğer tür ve çeşitler için kritik H değeri Kavuzlu Kavuzlu olmayan 5 5 2.55 2.78 3.25 5.10 6 6 2.22 2.42 2.83 4.44 7 7 1.98 2.17 2.52 3.98 8 8 1.80 1.97 2.30 3.61 9 9 1.66 1.81 2.11 3.32 10 10 1.55 1.69 1.97 3.10 11-15 11 1.45 1.58 1.85 2.90 16-25 15 1.19 1.31 1.51 2.40 26-35 17 1.10 1.20 1.40 2.20 36-49 18 1.07 1.16 1.36 2.13 50 den fazla 20 0.99 1.09 1.26 2.00 Kaynak: ISTA Rules 2013 Numune alma sıklığı MADDE 12- (1) Temsili numune elde etmek için tohum partisinden asgari miktarda ilk numune alınması gerekir. (2) İlk numuneler yaklaşık olarak aynı büyüklükte ve homojen olmalıdır. (3) Tohum partisinden alınacak ilk numuneler tesadüfî olarak ya da sistematik bir plana göre seçilir. (4) Alınan bu ilk numunelerin, karışım numunesini yeterli derecede temsil etmesi gerekir. Farklı ambalaj adetleri için asgari ilk numune sayıları Tablo 2 ve Tablo 3 de tanımlanmıştır. Buna göre:15 kg ile 100 kg arasındaki ( 15 ile 100 ü kapsayacak biçimde) ambalajlarda bulunan tohum partilerine yönelik; 100 kg den fazla ambalajlardaki ya da bir tohum akışı içindeki tohum partilerine yönelik ve 15 kg den az ambalajlardaki tohum partilerine yönelik (Tablo 2, 3) olmak üzere belirlenmiştir (5) Partinin özelliğine göre partiden alınacak ilk numune adetleri değişiklik gösterir. Farklı ağırlıktaki ambalajlardan oluşan partilerden alınacak ilk numune adetleri Tablo 2, 3 de verilmiştir. Sayfa 4 / 36
Tablo 2.15 ile 100 kg arası ambalajlarda bulunan tohum partilerine yönelik asgari ilk numune sayısı, Tohumluk çuval, torba veya kap sayısı İlk numune alma adedi (Adet) 1-4 Her bir ambalajdan 3 ilk numune 5-8 Her bir ambalajdan 2 ilk numune 9-15 Her bir ambalajdan 1 ilk numune 16-30 Toplam 15 ilk numune 31-59 Toplam 20 ilk numune 60 veya daha fazla Toplam 30 ilk numune Kaynak: ISTA Rules 2013 Tablo 3. 100 kg den daha büyük ambalajlardaki tohum partilerinden ya da tohum akışından alınacak ilk numune sayısı, Tohum ağırlığı İlk numune alma adedi -500 Kg En az 5 adet ilk numune 501-3.000 Kg Her 300 Kg için 1 ilk numune alınır fakat 5 den az olamaz. 3.001-20.000 Kg Her 500 Kg için 1 ilk numune alınır fakat 10 dan az olamaz. 20.001 Kg.dan fazla ise Her 700 Kg için 1 numune alınır, fakat 40 dan az olamaz. Kaynak: ISTA Rules 2013 15 kg den küçük ambalajlardaki tohum partilerinden ilk numune alma: 15 kg dan küçük ambalajlardaki tohum partileri için, ambalajlar 100 kg yi aşmayan numune alım miktarları içinde birleştirilmeli ve bu numune alım birimleri, 15 ile 100 kg arasındaki ambalajlara yönelik numune alım planındaki ambalajlar olarak kabul edilir. Aşağıdaki formül bir tohum partisindeki ilk numune alım sayısını hesaplamayı sağlamaktadır. İlk numune sayısı: (Ambalaj sayısı X Ambalaj büyüklüğü) 100 İlk numunenin alınması MADDE 13- (1) İlk numuneler, ambalajlardan (torbalardan) mümkün olduğunca aynı miktarda alınır. (2) Partiyi oluşturan tohumluk, torba içinden tesadüfi olarak seçilir ve ilk numuneler torbaların alt, üst ve orta kısımlarından alınır. (3) Tohum büyük kaplarda ise ilk numune tesadüfi olarak seçilen çeşitli yerlerden ve derinliklerden alınır. (4) Akışkan olmayan kavuzlu numunelerde ilk numuneler el ile alınır. (5) Tohum küçük veya rutubet geçirmez kaplarda ambalajlanacaksa (örneğin teneke kutu veya plastik torbalarda) ve eğer mümkünse numune, tohumlar kaplara konulmadan önce alınır. Bu şekilde yapılmazsa, yeterli sayıda kap açılır veya delinerek numune alınır. Daha sonra kaplar kapatılır ya da içindeki tohumlar yeni bir kaba konur. (6) Tohumların kaplara doldurulması sırasında numune alırken, akan tohumun kesitinden homojen şekilde numune alınır. Tohumun ambalajın dışına akmamasına özen gösterilir. Karışım numune elde edilmesi MADDE 14- (1) İlk numuneler yalnızca homojen göründükleri durumlarda karışım numune oluşturmak amacıyla birleştirilir. Sayfa 5 / 36
(2) Eğer tek tip değilse, numune alma işlemi durdurulur. (3) Rutubet tayini için karışım numunesi alınır. Karışım numunesinin en az üç yerinden numune alınarak istenen boyutta nem alt numunesi elde edilir. Numune alma işlemi zaman kaybetmeden hızlı bir şekilde yapılır. (4) Rutubet tayininde, karışım numunesinin indirgenmesi sırasında en fazla 30 saniye havaya maruz kalabilir. (5) Rutubet tayini numunelerinin indirgenmesinde havaya fazla maruz kalmayan bölücüler tercih edilir. Temsili numune elde edilmesi MADDE 15- (1) Temsili numune, karışım numunenin indirgenmesi ile elde edilir. (2) Depo şartlarında karışım numunenin usulüne uygun şekilde karıştırılıp istenen miktara indirilmesi mümkün değilse karışım numune olduğu gibi mühürlenerek tohum sertifikasyon kuruluşlarına gönderilir. (3) Temsili numunenin tohumluk partisini en iyi şekilde temsil edebilmesi için homojen bir şekilde hazırlanması gerekir. (4) Bu işlem için tohumluğun özelliğine göre geliştirilen çeşitli tip ve şekilde bölücüler kullanılır. Şahit numune MADDE 16- (1) Şahit numune karışım numunesinden elde edilir. Mühürlenerek uygun ortamda muhafaza edilir. Değerli tohumlarda 25 adet tohum şahit numune olarak yeterlidir. Post kontrol numuneleri MADDE 17- (1) Kontrolör tarafından temsili numunelerin yarısı kadar post kontrol denemeleri için numune alınır. Temsili numune ve şahit numune ağırlığı MADDE 18- (1) Minimum temsili numune ve şahit numune miktarları yurtiçi sertifikalandırma için Tablo 6, İhraç amaçlı sertifikalandırma için Tablo 7, 8, 9 da belirtilen miktarlardan az olamaz. (2) Rutubet tayini isteniliyorsa laboratuvara gönderilmesi gereken tohumluk ağırlığı öğütülmesi gereken türler (Tablo 11) için en az 100 g, diğer türler için en az 50 g dır. (3) Yurtiçi bakiye (stok) amaçlı numune alma işlemlerinde, sadece çimlenme analizleri yapıldığından Tablo 6 de belirtilen asgari temsili numune miktarların yarısı kadar numune alınır. Numune Ek 3 deki form doldurularak sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. Kaplanmış tohumların tohum partilerinden numune alma MADDE 19- (1) Şilte ve şeritlerde dâhil olmak üzere, kaplanmış tohumların tohum partileri için asgari numune alma yoğunluğu, kaplanmamış tohumlar için geçerli olan ile aynıdır. (2) Düşüş yüksekliği 250 mm'yi geçemez. (3) Tohum şeritlerinde, test için yeterli sayıda tohum elde edebilmek için, rastgele şerit parçaları alınır. (4) Kaplanmış tohumlar için numune alma yoğunluğunu Tablo 10A-10B belirtilmiştir. Paketler, 1.000.000 (10.000 ünite 100.000) tohumu aşmayacak şekilde bir araya getirilebilir. (5) Temsili numuneler, Tablo 10A ve Tablo 10B'nin 2. sütununda belirtilenden daha az sayıda pelet ya da tohum içermez. (6) Küçük bir numunenin kullanılması halinde, sertifika üzerinde aşağıdaki ifade yazılır. Temsili numune içerisinde yalnızca... adet pelet (tohum) bulunmakta olup numune Uluslararası Tohum Test Kurallarına uygun değildir. Sayfa 6 / 36
(7) Kaplanmış tohum numuneleri, normal şartlar altında, kendilerine eşdeğer olan kaplanmamış tohum numunelerinden daha az tohum içerdikleri için, numune alınması esnasında bu numunenin bütün partiyi temsil edecek nitelikte olması için özen gösterilmesi gerekmektedir. (8) Taşıma esnasında peletlerde ya da tohum şeritleri üzerinde gerçekleşebilecek her türlü hasar ve değişiklikten kaçınmaya yönelik önlemlerin alınması gerekir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Numune Almada Kullanılan Yöntemler El ile numune alma yöntemi MADDE 20- (1) Bu yöntem bütün türlerde ve diğer sondalar kullanıldığında zarar görebilecek olan tohumlarda, düşük nem içerikli tohumlarda, kaplanmış tohumlarda, özelliklede tohum şeritlerinden ve tohum şiltelerinden numune almada kullanılır. (2) El ile numune alma işleminin uygulanması için uygun olan bitki türleri; Agropyron, Agrostis, Alopecurus, Anthoxanthum, Arrhenatherum, Axonopus, Bromus, Chloris, Cynodon, Cynosurus, Dactylis, Deschampsia, Elymus, Elytrigia, Festuca, Holcus, Lolium, Melinis, Panicum, Pascopyrum, Paspalum, Poa, Pseudoroegneria, Trisetum, Zoysia dır. Acer, Aesculus, Ailanthus, Castanea, Cedrela, Corylus, Fraxinus, Juglans, Liriodendron, Platanus, populus, Quercus, salix, Tectona, Ulmus ağaç ve çalı cinsleri ile sınırlıdır. (3) Kavuzlu ve akıcı olmayan tohumlardan el ile alınan numunenin partiyi en iyi şekilde temsil etmesini sağlamak için tohumluk numunesi çuvalın üst, orta ve alt kısmından olmak üzere üç kez alınır. (4) Çuvalın içinde el 40 cm den daha fazla derine inemeyeceği için eli üstten daldırarak çuvalın alt kısmından numune almak imkânsızdır. Bunun için numuneyi alan kontrolör, numuneyi alacağı çuvalları tamamen veya kısmen boşaltır. Numuneyi aldıktan sonra tekrar doldurur. (5) El ile numune almada tohumların düşmemesi için avucun sıkıca kapatılması uygun olur. Kaşık metodu MADDE 21-(1) Teçhizat; bir tepsi, düz kenarlı bir spatula ve doğrusal ve dikey kenarları olan düz bir kaşıktan meydana gelmektedir (Şekil 2.). Şekil 2. Dikey kenarı olan ucu düz kaşık. (2) Bu yöntem yalnızca Triticum türünden küçük tohum türleri için kullanılır. (3) Bu yöntem, rutubet tayini ve bitki sağlığı analizleri için alınan numunelerde kullanılır. (4) Daha önce karıştırılan tohumlar tepsinin üzerine yayılır. (5) Tohumlar tepsinin en az beş yerinden kaşıkla alınarak bir kapta toplanır. (6) Çalışma numunesi elde edilinceye kadar işleme devam edilir. (7) Büyük tohumlu türlerde kaşık yöntemi doğru değildir. (8) Bu yöntem temiz olmayan tohumlar içinde geçerli değildir. Sayfa 7 / 36
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Numune Almada Kullanılan Aletler Tek kanallı sonda MADDE 22- (1) Sondaların üzerlerine numaraları yazılır ve kayıtları tutulur. (2) Tek kanallı sonda, sivri ucunun yanında oval ya da dikdörtgen biçiminde bir delik bulunan sivri uçlu bir borudur (Şekil 3). (3) Tohumlar borunun içinden geçer ve bir kapta toplanır. (4) Deliğin genişliği, numunesi alınacak tohumun ya da diğer bulaşıklıkların azami çaplarının en az iki katı kadar olur. (5) Borunun çapı, numunesi alınacak tohumun azami çapının beş katından büyük olamaz. Şekil 3. Tek kanallı sonda. (6) Tek kanalı numune sondasının minimum iç çapı yonca ve benzer tohumlar için 10 mm, hububat için 14 mm ve darı için 20 mm olmalıdır. (7) Tek kanallı sonda aşağıdaki şekilde kullanılır: a) Tek kanallı sonda temizlik bakımından kontrol edilir. b) Oval deliğin yatay yüzeye doğru 30 derecelik bir açı ile aşağıyı gördüğünden emin olun ve sondanın konik ucunu ambalaja sokulur. c)sonda ambalajın ortasına ya da zıt tarafına ulaşana kadar itilir, bu işlem yapılırken her zaman sonda yatay yüzeye doğru 30 derecelik bir açıda muhafaza edilir. ç) Sonda 180 derece döndürülür. d) Yavaş bir şekilde sonda ambalajdan çekilir ve hafifçe sallanır. e) Sondadan gelen tohum numuneleri uygun bir kapta toplanılır. f) Sonda ambalajdan çekilir ve delik ya kendinden yapışkanlı bir parça ile ya da dokuma torbalar söz konusu ise, iplikleri baştaki hallerine geri çevirerek mühürlenir. (8) Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar: a) Sondanın dışında bir derecelendirme ya da hassas işaretler olması oval deliğin pozisyonunu ve yönünü kullanma konusunda yardımcı olur. b) Sondanın iç yüzü ne kadar pürüzsüz ise, tohum o kadar rahat akar. c) Sonda ambalajın içine itilirken sondanın ucunun ambalajın öteki tarafından çıkmamasına özen gösterilir. Borunun üzerindeki işaretler sondanın öbür taraftan çıkmamasına yardımcı olur. ç) Kazalardan kaçınmak için kullanılmadığında sondanın sivri ucunu kapalı tutulması gerekir. d) Sonda, temiz ve pürüzsüz kalması için sitrik asitle yıkanır. e) İç kısmını temizlemek için silah temizleme ve şişe temizleme aletleri de kullanılır. Kovan tipi sonda MADDE 23- (1) Numune çubuğu iç içe geçmiş iki borudan oluşur; iç kısımdaki boru dış kısımdaki boruya esas olarak gevşek ama tohum ya da kavuz vb. mahsüllerin aralarından kaymasına izin vermeyecek kadar da sıkı bir biçimde oturur. Sayfa 8 / 36
(2) İç kısımdaki borunun dıştaki boru içinde çevrilebilmesi için bir kulp takılı olmalıdır. Dıştaki boru som, sivri bir uca sahiptir. Her iki borunun duvarlarında yarılmış yuvalar vardır; böylelikle içteki borunun oyuğu boruları ters yönde çevirerek açılır ve kapanır (Şekil 4). (3) Tek kanallı sonda ile ambalajın iç ve dış kısmından tohum miktarını değiştirme numune çubuğu ile mümkün değildir. Bu nedenle, numune çubuğu her zaman ambalajın karşı duvarına ulaşabilecek kadar uzun olmalıdır. Bu, torbalardan dikey numune almak için, torbaların alt kısmına kadar ulaşılması gerekir. (4) Numunesi alınacak tohumun boyutları tek kanallı sondanın delik boyutları ile aynıdır (deliğin genişliği tohumun azami çapının en azından iki katı olmalıdır). Şekil 4. Kovan sonda (5) Çeşitli sonda modelleri bulunur. Bazı modeller yalnızca yuvaları açılarak boşaltılır. Diğerleri içteki borunun ucundaki kulpta bulunan bir açıklık üzerinden boşaltılır. Bazı modellerin her yuva için ayrı bölmeleri vardır. (6) Numune sondasının oyukları eş zamanlı açıldıklarında yatay olarak kullanılır. Dikey kullanıldığında oyuklara yukarıdan giren tohumlar oyuk içerisinden aşağı düşeceğinden aşağıdan giren tohumları engeller. Bu nedenle, ambalajın üst kısmından fazla tohum almış olur. Bu risk bazı çimen türleri gibi kolaylıkla akmayan tohumlarda görülür (Festuca rubra, Koeleria macranta, Dactylis glomerata vs.). Tahıllar ama aynı zamanda çayır salkımotu (Poa pratensis), yonca (Medicago sativa), lahana (Brassica oleracea var.) ve keten (Linum usitatissimum) gibi başka türler söz konusu olduğunda, bu risk çok daha azdır. (7) Kovan sondası aşağıdaki şekilde kullanılır: a) Numune çubuğu temizlik açısından kontrol edilir. b) Ambalaja numune sondası kapalı pozisyonda sokulur. c) Çubuğun ucu ambalajın öteki tarafına ulaşması için itilir. Fakat sonda ambalajın içine itilirken sondanın ucunun ambalajın öteki tarafından çıkmamasına özen gösterilir. ç) İçteki boru çevrilerek numune sondası açılır. d) Tamamen dolması için numune sondası hafifçe sallanır. e) Numune çubuğu yavaşça kapatılarak çekilir. İlk numune ambalajın içine boşaltılır. (8) Kullanılırken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır. a) Tüm yuvaların eşzamanlı olarak kapandığı numune çubuklarında kontrolör, direnç hissedilene kadar yuvaları dikkatlice kapatarak hasar riskini azaltır. b) Kontrolör bu riski, yuvaları kapatırken aleti sallayarak azaltır. c) Uçları körelmiş numune sondaları personel için daha güvenli olsa da yalnızca açık ambalajlardan numune almak için kullanılır. Uygun olmayan sonda tipleri Madde 24- (1) Yukarıda belirtilen sonda tipleri dışındaki sondalar kullanılmaz (Örnek: Kargo tipi numune alıcı, zincir tip, mini bölmesiz ). Sayfa 9 / 36
Otomatik numune alıcılarla numune alınması MADDE 25- (1) Otomatik tohum numune alıcısı: Bir zamanlama cihazı tarafından düzenlenen aparat kullanılarak ilk numunelerin tohum akışından otomatik olarak alınması esasına göre çalışır. (Şekil5) (2) ISTA Karışım ve Numune Alma Teknik Komitesi (Bulking and Sampling Committee) tarafından 1998 yılında otomatik numune alıcıların kullanımı kabul edilmiştir. 2011 ve 2012 yıllarında bu konuda güncelleme yapılmıştır. (3) Otomatik olarak numunesi alınacak türler; ISTA Kurallarına göre, ISTA üyesi ve Akredite edilmiş laboratuvar olan TTSM tarafından belirlenir (ISTA Tohum Numune alma El Kitabı- 2012 ISTA Karışım ve Numune Alma Teknik Komite Protokolü). Numune alınması için sadece onaylı otomatik tohum numunesi alıcıları kullanılır. Şekil 5. Otomatik numune alıcı (4) Otomatik numune alıcılar aşağıdaki prosedüre göre onaylanır. Otomatik numune alıcısı kullanmak isteyen kişi veya kuruluşlar ekinde dosya bulunan bir dilekçe ile Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü ne başvurur. Dosyada; a) Otomatik tohum numune alıcının tipi, b) Kullanılacak prosedürler, c) Prosedürlerin doğru uygulamasından sorumlu personel, ç) Cihaz tarafından alınan numunelerde yapılan analizlerde elde edilen sonuçların diğer onaylı numune alma yöntemlerine benzer olduğunu gösteren veriler bulunur. Veriler (Tablolar 5- A / 5-H) öngörülen toleranslar içerisinde olması gerekir.) (5) Otomatik tohum numune alıcısının kullanımı yılda en az bir kez TTSM tarafından kontrol edilir. (6) Kontrolde otomatik tohum numunesi alım cihazının aldığı numunelerde yapılan analiz sonuçları ile onaylı yöntemlerle alınan numunelerden elde edilen analiz sonuçları karşılaştırılır. Sonuçların en az % 70 benzerlik sağladığı belirlenirse, otomatik tohum numune alıcı onaylanır. (7) Numunelerde karşılaştırma işlemleri TTSM tarafından yapılır. (8) Otomatik numune alıcılar aşağıdaki koşulları yerine getirmelidir: a) Otomatik tohum numune alıcısı numune ambalajı ile kesintisiz bir kanala sahiptir. b) Otomatik tohum numune alıcısı tüm kesitlerinin ya da bölümlerinin, kolaylıkla ve derinlemesine temizlenecek bir şekilde kurulur. c) Otomatik tohum numunesi alıcısının ayarlanması, kontrolörün görebileceği ve erişebileceği şekilde olur. ç) Aynı partiden numune alımı sırasında, otomatik tohum numune alıcının ayarı değiştirilemez. d) Alınan numunelerin homojenliğinin kontrol edilebilmesi için, ilk numunelerin biriktiği yerde şeffaf bir bölüm olmalıdır. Sayfa 10 / 36
e) Alınan ilk numuneler mühürlü bir bölmede toplanır. Mühür kontrolör tarafından açılır. f) Otomatik numune alıcısı kontrol formu Ek-4 de verilmiştir. BEŞİNCİ BÖLÜM Temsili Numuneleri Hazırlamak İçin Kullanılan Bölücüler ve Metotlar Konik (Boerner) bölücü MADDE 26-(1) Konik bölücü iki ebatta üretilmiştir (Şekil 6). (2) Küçük olanı küçük daneli tohumluklar için (Triticum hariç), büyük olanı iri daneli tohumluklar için (Triticum veya daha iri daneli tohumluklar) kullanılır. (3) Bu bölücü beslenme hunisi, bir koni ve tohumluğu iki adet oluğa boşalan bir dizi karıştırıcı bölmeden ibarettir. (4) Karıştırıcılar eşit genişlikte kanallardan ve boşluklardan oluşmuştur. Bunlar üst kısımda yan yana daire şeklinde dizilmiş olarak aşağıya doğru uzanır ve iki kanalda birleşerek son bulurlar. (5) Üst kısımda tohumların döküldüğü kısım bir vana ile kontrol edilir. Şekil 6. Konik (boerner) bölücü (6) Tohumlar konik kısma döküldükten sonra vana açılarak tohumların aşağıya dökülmesi sağlanır. (7) Tohumlar kanallara akarak bölünür ve alt kısımda bulunan iki kanaldan, kanalların alt kısmında bulunan kaplara boşalır. (8) Kanalların ve boşlukların sayıları ve büyüklükleri homojen bir karışım elde etmek için önemlidir. (9) İri daneli tohumlar için her biri yaklaşık 25 mm genişlikte olan yaklaşık 38 kanal ve serbest akışlı küçük daneli tohumlar için de her biri 8 mm genişlikteki yaklaşık 44 kanal uygundur. Daha fazla kanal, numune bölmenin doğruluğunu artırır. Beş kanal ve beş boşluk asgari düzey olarak kabul edilir. (10) Konik bölücü kullanılırken dikkat edilmesi gerekli noktalar şunlardır: a) Makine ve toplama kapları temiz olmalıdır. b) Bölücüye ait 4 (dört) adet toplama kabı gerekir. c) İki yanda bulunan kanalların altına toplama kapları konur. ç) Tohumların tamamı beslenme hunisine dökülür. d) Tohumlar boşaltılmadan vana açılmaz. Sayfa 11 / 36
e) İstenen miktarda numune elde edilinceye kadar bu işlem tekrarlanır. f) İşlem tamamlandıktan sonra bölücü iyice temizlenir. Toprak bölücü MADDE 27- (1) Toprak bölücünün çalışma prensibi konik bölücü ile aynıdır. (2) Bu bölücüde kanallar ve boşluklar düz bir hat oluşturur. Kanallar iki tarafta bulunan kaplara açılır (Şekil 7). Şekil 7 Toprak bölücü (3) Tohumlar, bu kanallardan iki tarafta ve alt kısımda bulunan kaplara akar. (4) Numunenin kanallardan direkt olarak akması heterojenliği azaltır. (5) Bu nedenle toprak bölücü kullanılır. (6) Bu bölücüde de kanalların sayısı ve büyüklükleri önemlidir. Pratikte her biri 13 mm genişlikte olan en az 18 kanal ve 18 boşluğa sahip bölücülerin bütün tohum çeşitleri için uygun olduğu ortaya çıkmıştır. (7) Kanal sayısı numune alımının doğruluğunu belirler. (8) Kanal sayısı özellikle küçük tohumlar için önem taşır. (9) Kanalların asgari genişliği, tohumun ya da olası bulaşıklıkların azami çapının en az 2 katı olmalıdır. (10) Toprak bölücü kullanılırken dikkat edilmesi gerekli noktalar şunlardır: a) Bölücüye ait dört adet toplama kabı gereklidir. b) Bölücü sağlam bir yere yerleştirilir. c) Bölücü ve toplama kaplarının temizliği yapılır. ç) Bölücünün alt kısmında bulunan ve tohumların döküldüğü boşlukların altına toplama kapları konulur. d) Numuneler, bölücünün kanallarına eşit olarak dökülür. e) Dolan toplama kapları hemen alınır, yerlerine boş kaplar konur. f) İstenen miktarda numune elde edilinceye kadar bölme işlemine devam edilir. g) Plastikten yapılan kaplarda sürtünme sonucu oluşan statik elektrik küçük tohumların yapışmasına neden olur. Bu nedenle toprak bölücüler metal kaplardan yapılır. Sayfa 12 / 36
Santrifüj (Elektrikli) bölücü MADDE 28- (1) Santrifüj bölücü, tohumları karşılıklı iki kısma ayıran çıkışlardan oluşur. (Şekil 8). Şekil 8. Santrifüj (Elektrikli) bölücü (2) Bölme işlemi, tohum ayırımını yapan kanallar ve elektrikli motor tarafından oluşturulan santrifüj kuvveti yardımıyla yapılır. (3)Tohumlar santrifüj kuvveti ile ayırma kanallarına savrulur ve bu kanallardan toplama kaplarına dökülür. (4) Bu tür bölücüler düzgün bir zemine dengeli bir şeklide konulursa iyi sonuç alınır. Bunu sağlamak için, santrifüjlü bölücüye ayarlanabilir ayaklar ve bir kabarcıklı düzenek takılır. (5) Tohumların tamamı bölücünün üst kısmına boşaltıldıktan sonra motor çalıştırılır. (6) Santrifüj bölücü kullanılırken dikkat edilmesi gerekli noktalar şunlardır: a) Makine ve toplama kapları temiz kullanılır. b) Bölücüye ait 4 adet toplama kabı gerekir. c) İki yanda bulunan kanalların altına toplama kapları konulur. ç) Tohumlar numune girişinin merkezine dökülür. d) Tohumlar boşaltılmadan elektrik motoru çalıştırılmaz. e) Motor kapatıldıktan sonra dolan kaplar alınıp yerlerine boşları yerleştirilir ve tohumlar iyice karışıncaya kadar bu işlem tekrarlanır. f) Özellikle kavuzlu tohumlarda akışkanlık az olduğundan işlem en az iki kez tekrarlanır. İstenilen miktarda numune elde edilinceye kadar bu işlem yapılır. Döner bölücü MADDE 29- (1) Döner bölücü, bir döner başlık ünitesi ve ona takılı 6 ile 10 arasında toplama şişesi, bir titreşim kanalı ve bir besleme hunisinden meydana gelir (Şekil 9). (2) Her biri 1/32 toplayan 4 şişeli özel başlık tasarımları vardır. Başlık ünitesi yaklaşık 100 r.p.m. (dakikadaki devir sayısı) hızla döner ve titreşim kanalı döner başlığın giriş silindirine tohumu akıtır. (3) Akıtma hızı ve böylece bölme işleminin süresi besleme hunisinin borusu ile kanal arasındaki mesafeye ve kanalın titreşim yoğunluğuna bağlıdır. Sayfa 13 / 36
(4) Giriş silindiri, merkezi olarak tohumu tüm toplama şişelerine aynı anda dağıtan başlık içindeki bir dağıtıcının üstüne ya da merkezi olmayan bir biçimde giriş silindirinin altında dönen toplama şişelerinin içine akıtır. Böylece tohum akışı alt numunelere bölünür. Şekil 9. Döner bölücü (5) Döner bölücü kullanılırken dikkat edilmesi gerekli noktalar şunlardır: a) Bölücü ve toplama şişeleri temiz kullanılır. b) Şişeler döner başlığa takılır. c) Tohum besleme hunisinin içine boşaltılır. ç) Bölücü çalıştırılır. Başlık dönmeye başlar ve titreşim kanalı tohumu başlığın giriş silindirine akıtır. Bu esnada tohum toplama şişelerinin içine eşit bir biçimde dağıtılır d) Numune bölme işlemi bittiğinde bölücü kapatılır. Bir ya da daha fazla şişe alt numune olarak alınır. Eğer pek çok şişe test ya da daha fazla indirgeme için alınırsa, indirgemenin rastlantısallığını iyileştirmek için şişeleri sırayla ters taraflardan seçilir. e) Daha fazla indirgeme için 3. ve 4. adımları seçilen toplama şişelerinin içeriği ile tekrarlanır. Değişebilir numune bölücüsü MADDE 30- (1) Değişebilir numune bölücüsü bölme oranında değişiklik yapmaya izin verir. Bilinen büyüklükteki bir numuneyi önceden belirlenen bir alt numune büyüklüğüne indirir. (2) Bir boşaltma hunisi ve altında yer alan 40 r.p.m.(dakikadaki devir sayısı) civarındaki bir hız ile dönen bir tüpten meydana gelir (Şekil 10). (3) Tüp, tohum akışını, boşaltma hunisinden başka bir besleme hunisinin iç yüzeyi üzerine dağıtır. (4) Tohum akışının iç yüzeyi üzerine dağıtıldığı besleme hunisi de içten üçüncü bir besleme hunisine sıkı bir biçimde takılıdır. Bu besleme hunilerinin tamamının merkezi ortaktır. (5) İkinci ve üçüncü besleme hunilerinin içinde, besleme hunilerinin çevre uzunluğunun % 50'sine oluşturan yuvalar vardır. (6) Tohumun yüzde ellisi iki besleme hunisinde yuvaların içinden geçecek ve bir toplama kabına yerçekimi yoluyla kayacaktır. (7) Diğer % 50, alttan ikinci bir toplama kabının içine yönelir. İki besleme hunisi, yuvalara değişken büyüklükler veren doğrulama yapılmış bir gösterge yüzeyi kullanılarak ayarlanır. (8) Yuvaları daraltarak bunlardan daha küçük bir yüzeyden geçirilir. (9) Toplanan iki numunen her ikisi de kullanılır. İki besleme hunisinin birbirlerine karşı pozisyonları doğru bir biçimde ayarlanır. Sayfa 14 / 36
(10) Değişebilir numune bölücüsünün kurulumu, türe bağlı olarak % 20 ile % 80 arasında bir bölünme oranına izin verir. (11) Değişebilir numune bölücü kullanılırken dikkat edilmesi gerekli noktalar şunlardır: a) Toplama kapları temiz kullanılır. b) Numune bölücünün altına yerleştirilir. c) Numunenin ağırlığı belirlenir. ç) İmalatçının sağladığı referans tablolarını ya da yazılımı kullanarak gösterge yüzeyinin pozisyonu, önceden belirlenen numune büyüklüğüne göre ayarlanır. d)tüpü çevirmek için motor çalıştırılır. e) Numune besleme hunisinin içine boşaltılır. f) Motor kapatılır. Gereken alt numuneyi içeren toplama kabı alınır. Şekil 10. Değişebilir numune bölücü Bölücülerin doğrulaması MADDE 31- (1) Bölücülerin doğrulamasının, yılda bir kez yapılması zorunludur. (2) Firmalar doğrulama işleminin yapılması amacıyla TTSM ye başvuruda bulunur. (3) TTSM tarafından doğrulama işlemleri yapılır. Resmi yazı ile doğrulama sonuçları ilgili firmaya gönderilir. Bu sonuçlar firma tarafında dosyada bir yıl muhafaza edilir. Tesadüfi kaplar metodu MADDE 32- (1) Bu teknikte prensip, homojen olarak hazırlanmış kapların bir tepsiye yerleştirilmesi ve çalışma numunesinin bu kapların içine boşaltıldıktan sonra rastgele seçilmesidir. (2) Bu teknik 10 g ve daha fazla miktardaki tohumluklar için kısmen uygundur. (3) Fakat kavuzlu ve çok zıplayan yuvarlak tohumlar için uygun değildir. (4) Kullanılan kaplar farklı türler için uygun büyüklüktedir. Genel olarak kap büyüklükleri çalışma numunesini 6,7 veya 8 kaba bölecek büyüklükte seçilir. (5) Kap büyüklüğünün seçiminde aşağıdaki faktörler dikkate alınır. a)tohumun büyüklüğü, b)kabın iç çapı tohum uzunluğunun en az 1.5 katı olmalı, c)kaplar standart olmalı, yüksekliğin çapa oranı ½ olmalı, ç)kaplar hafif ve hareketli olmalı, (6) Tesadüfi kaplar yöntemi uygulanırken dikkat edilecek hususlar şunlardır: Sayfa 15 / 36
a) Sekiz adet kap düz bir hat üzerinde belirlenmiş kare şeklindeki alana yerleştirilir. b) Önce tohum iyice karıştırılır. Sonra direkt olarak ve uygun bir açı ile belirlenen alanın üzerine dökülür. Önemli olan tohumları mümkün olduğunca yaygın olarak dağıtmaktır. Tohumların belirlenen alanın dışına dökülmesinin tekniğe bir etkisi olmaz. Kaplar tohumun içine gömülürse, metod daha geniş bir alanda tekrarlanır. c) Çalışma numunesi olarak 6 adet kap seçilir. Eğer seçilen miktar asgari miktardan az olursa daha fazla sayıda kap alınabilir. ç) Sekiz kap alındığı halde numune ağırlığı az olursa ya alan küçültülerek kapların daha fazla dolması sağlanır veya daha büyük kaplar kullanılır. (7) Seçilecek kapların boyutları ve kapların yayılacağı alanın büyüklüğü tohumluğun ait olduğu bitki türüne göre değişir (Tablo 4). Tablo 4. Tesadüfî kaplar metodunda bitki türlerine göre kapların yerleştirileceği alan ve kap büyüklükleri Kapların iç boyutları Örnek büyüklüğü Karenin boyutları Çap Derinlik Tür adı Temsili Çalışma (mm) (mm) (mm) (g) (g) 15 15 120x120 Festuca pratensis 50 5 12 14 100x120 Trifolium pratense 50 5 Medicago sativa 50 5 10 8 100x100 Trifolium repens 25 2 7 6 150x150 Agrostis spp. 25 0,5 Geliştirilmiş yarılama metodu MADDE 33- (1) Geliştirilmiş yarılama yönteminde kullanılacak aparatlar, düzgün yüzeyler veya tepsi için uygun yapıda kübik ızgara hücrelerden ibarettir (Şekil 11). (2) Hücreler açılıp kapanma özelliğine sahiptir. (3) Tepsi ve ızgaranın büyüklüğü tohumun ve temsili numunenin büyüklüğüne bağlıdır. Triticum spp. den daha küçük tohumlar için 25 x 25 x 25 mm ebatlarında 144 hücreli aparatlar daha uygundur. Şekil 11. Geliştirilmiş yarılamada kullanılan aparat (4) Dikkat edilecek noktalar: a)üst kısmı açık olacak şekilde ızgaralar tepsiye yerleştirilir. b)ön karışımı yapılmış numune dökülür. c)izgara kaldırıldığında tepsi üzerinde tohumların yarısı kalmalıdır. ç) İstenen numune ağırlığı elde edilinceye kadar bu işleme devam edilir. Sayfa 16 / 36
ALTINCI BÖLÜM Temsili Numunenin Sertifikasyon Laboratuvarına Gönderilmesi Numunelerin gönderilmesi MADDE 34- (1) Yurtiçi amaçlı sertifikalandırmada Tablo 6, ihraç amaçlı sertifikalandırmada ise Tablo 7,8,9 da belirtilen asgari numune miktarı alınır. (2) Numune temiz, sağlam ve dikişleri içte kalacak şekilde bir bez torba ile gönderilir. (3) Rutubet tayini için gönderilen numuneler, polietilen kap, cam veya nem geçirmeyen kaplarda gönderilir. Kaplar ağzına kadar doldurulup sıkıca kapatılır. Kullanılan kapların validasyonu yapılır ve kayıtları tutulur. (4) Her bir partiden en az üç adet numune alınır. (5) Birinci numune sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. (6) İkinci numune, numuneyi alan kontrolörlerin bağlı bulundukları kuruluşta, uygun ortamlarda şahit numune olarak muhafaza edilir. (7) Üçüncü numune firmada bırakılır. (8) Üç adet numuneye de etiketler üzerindeki parti numaraları yazılır ve torbanın ağzı mühürlenir. (9) Laboratuvar sonuçlarına itiraz edildiğinde şahit numune referans laboratuvarında tekrar incelemeye alınır. Laboratuvar analizleri ile ilgili itirazlarda referans laboratuvarı olan TTSM yetkilidir. (10) Sertifikasyon Kuruluşlarına gönderilirken numune torbalarının içine aşağıdaki belgeler eklenir; a) Numune gönderme protokolü(ek -1), b) Tarla kontrol raporu, c) Beyannamenin bir sureti konulur veya yeniden ambalajlama ve etiketleme işlemi yapılıyorsa bu belgeler yerine numune alınan partinin oluşturulduğu (önceki) partiye ait sertifikanın aslı konulur. (11) ISTA sertifikası talep ediliyorsa numune torbalarının içine sadece numune gönderme protokolü (Ek -1) konulur. (12) OECD sertifikası talep ediliyorsa numune torbalarının içine numune gönderme protokolü (Ek -1) ile birlikte tarla kontrol raporları ve beyannamelerin bir sureti konulur. (13) Bu belgeler tohumluk numunelerinden etkilenmeyecek, tohumluklar ilaçlı ise ilaçtan etkilenmeyecek şekilde, ayrı bir naylon torba içerisinde, numune torbalarının içine konulur. (14) Numuneler mühürlenerek en seri şekilde ilgili sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. Numune gönderme protokolünün doldurulması MADDE 35- (1) Numune gönderme protokolündeki bilgiler usulüne uygun olarak doldurulur ve kontrolör ile firma temsilcisi tarafından imzalanır. (2) Ambalajlar üzerinde bağlı olan etiket tipi yazılır. (3) Tohumluk numunelerinde fiziksel, biyolojik ve çeşit safiyeti testlerinin yanı sıra diğer testlerin (hektolitre ve 1000 tane ağırlığı vb.) yapılması isteniyorsa bu durum ayrıca numune gönderme protokolünde belirtilir. (4) Rutubet tayini için gönderilen numunelerin ağırlığı, tam analiz için gönderilen numune ağırlığının dörtte birinden az olamaz ve numuneler torbaya değil, rutubeti geçirmeyen maddelerden üretilmiş polietilen veya cam kaplara konur ve kaplar ağzına kadar doldurularak sıkıca kapatılır. Bu şekildeki numuneler ayrı bir yazı ve numune gönderme protokolü ile gönderilir. Sayfa 17 / 36
YEDİNCİ BÖLÜM Laboratuvar İşlemleri Minimum çalışma numunesi ağırlığı MADDE 36- (1) Her analiz için gerekli minimum çalışma numunesi ağırlıkları Tablo 6,7,8,9 da verilmiştir. Çalışma numunesi elde edilmesi MADDE 37- (1) Sertifikasyon kuruluşuna gelen temsili numunenin analiz için öngörülen miktara küçültülmesi gerekir. (2) Temsili numune önce iyice karıştırılır. (3) Uygun bölücüler ile indirgenerek çalışma numunesi elde edilir. (4) Rutubet tayini için gönderilen temsili numunelerden çalışma numunesi elde edilirken bölücüden bir kez geçirilmesi yeterlidir. (5) Rutubet tayini için çalışma numunesi hazırlanırken mekanik bölücü kullanılmaz. Laboratuvar analizlerinin tekrarı ve analizlere itiraz MADDE 38- (1) Laboratuvar kontrollerinin tekrarlanması amacıyla yeniden numune alınması veya analiz sonuçlarına yapılan itirazlarda, tohumlukların ait olduğu tür ile ilgili yönetmelik hükümleri uygulanır. Denetleme numunesi MADDE 39- (1) Denetleme numunesi için Tablo 6-5. sütundaki safiyet (g) miktarının iki katı numune alınır. Yarısı uygun ortamda şahit numune olarak muhafaza edilir. (2) Ek-2 doldurulup numune mühürlenerek ilgili sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. SEKİZİNCİ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Yürürlükten kaldırılan mevzuat MADDE 40-05.02.2009 tarih ve B.12.0.TUG.0.020-0888 sayılı Olur ile yürürlüğe giren Tohumluklardan Numune Alma Esasları Yönergesi yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük MADDE 41- Bu Yönerge, onayı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 42- Bu Yönerge hükümlerini Bitkisel Üretim Genel Müdürü yürütür. Sayfa 18 / 36
TOHUMLUK NUMUNESİ GÖNDERME PROTOKOLU 1. Üreticinin Adı, Soyadı ve Adresi EK 1 2. Tedarikçinin Adı, Soyadı ve Adresi 3. Tohumluğun Cinsi(botanik adı) ve Çeşidi 4. Tohumluk Numunesinin Alındığı Yerin Adresi 5. Numunenin Temsil Ettiği Tohumluk Partisinin Numarası veya İşareti 6. Numunenin Temsil Ettiği Partinin Ağırlığı (Kg) 7. Numunenin Temsil Ettiği Ambalaj Adedi (Çuval, torba, kutu, paket) 8. Beyannamenin Tarih ve Numarası 9. Tarla Kontrol Raporunun Tarih ve Numarası 10. Beyanname ve Tarla Kontrol Raporunun Başka Bir Numune ile Gönderilmesi Halinde Bu Numunenin Ait Olduğu Parti Numarası 11. Yeniden Ambalajlama ve Etiketlemede Kullanılan Sertifika Numarası ve tarihi 12. Etiket seri numaraları (*) 13. Tohumluk Numunesini Alan Kuruluş 14. Numunenin Alındığı Tarih 15. Numuneyi Alanların Numune Hakkındaki Düşünceleri: Önemlidir. Protokoldeki bütün sorular cevaplandırılacaktır. Tohumluk numunesi gönderme protokolüne beyanname ve tarla muayene raporlarının asıl ve tasdikli suretlerinin eklenmesi şarttır. Ancak raporlar daha önceki numunelerle gönderilmişse 11. satırda belirtilir. Numuneyi Alanların Adı, Soyadı ve Görevi İMZA Üretici veya temsilcinin Adı ve Soyadı İMZA (*) Partiyi oluşturan ambalajlar üzerinde bulunan etiketlere ait seri numaralarının başlangıç ve son etiket seri numarası yazılır. Sayfa 19 / 36
DENETLEME TOHUMLUK NUMUNESİ GÖNDERME PROTOKOLU EK 2 1. Üreticinin Adı, Soyadı ve Adresi 2. Bayinin Adı, Soyadı ve Adresi 3. Tohumluğun Tür Adı 4. Tohumluğun Çeşit Adı 5. Tohumluğun Botanik (Latince) Adı 6. Tohumluk Numunesinin Alındığı Yerin Adresi 7. Numunenin Temsil Ettiği Tohumluk Partisinin Numarası veya İşareti 8. Etiket seri numaraları 9. Tohumluk Numunesini Alan Kuruluş 10. Alınan Denetleme Numunesi Miktarı (g) 11. Numunenin Alındığı Tarih Numuneyi Alanların Numune Hakkındaki Düşünceleri: Önemlidir. Protokoldeki bütün sorular cevaplandırılacaktır. Denetleme Numunesi Alanların Adı, Soyadı ve Görevi İMZA Bayi veya temsilcinin Adı ve Soyadı İMZA Sayfa 20 / 36