BİLİM ve İNSAN VAKFI ELMALILI HAMDİ YAZIR KUR AN AKADEMİSİ KUR ÂN-I KERÎM EĞİTİM ve ÖĞRETİM PROGRAMLARI TASHÎH-İ HURÛF DERSLERİ AÇIKLAMALI SÛRE MEÂLLERİ Hazırlayan : Yrd. Doç. Dr. Fatih Çollak 1
I) SÛRENİN 51-65. ÂYETLERİYLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER : Meryem sûresinin 51-65. âyetlerinde kısaca Hz. Mûsâ, Hz. İsmâîl ve Hz. İdrîs peygamberden bahsedilir, Hz. Peygamber den önceki peygamberlerin aynı tebliğ ile gönderildiği, namaz ve zekât ile emrolunduğu, buna karşılık sonra gelen toplumların bu yoldan uzaklaştığı ifade edilir. II- ÂYETLERİN AÇIKLAMALI MEÂLİ : واذ ك ر ي ف ال ك ي تا يب م وس ى ا ي ن ه كان م لص ا وكان رس و ل نبيي ا 15 51. Kitap ta Mûsâ yı da an. Şüphesiz ki o, ihlâsa erdirilendi, bir Resûl, bir Nebî idi. Ey Muhammed! Kavmine Kur an daki Mûsâ kıssasını da anlat! Şüphesiz ki o Allah tarafından ihlâslı kılınmış, risâlet makamına seçilmiş 1 Resûl bir peygamber idi; Allah tarafından gönderilip kendisine Tevrat indirilmiş ve şeriat verilmişti. Âyet-i kerimede geçen ( م لص ا ) kelimesinde ( ) م ل ي صا 2 şeklinde, ismi fâil kalıbıyla ikinci bir kıraat daha vardır ki buna göre mâna da şöyledir : Kitapta Mûsâ yı da an. Şüphesiz ki o ihlâslıydı, bir Resûl, bir Nebî idi. 1 Taberî, Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 766; el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 77. 2 Âsım, Hamze, Kisâî ve Halefü l-âşir dışındaki kıraat imamları kelimeyi ( م ل ي صا ) kalıbıyla okur. Bkz., Zübdetü l-irfân fî vücûhi l-kur ân, s. 88 2
Hz. Mûsâ rabbine ibâdetinde riyakârlık yapmayan 3, sırf Allah için ibâdet eden, Allah a hiçbir şeyi ortak koşmayıp, ilâh olarak yalnız Allah ı bilen bir insandı 4. ونادي ناه ي من جان ي يب الط وير ا ل ي ين وقر ب ناه ني ي ا 15 52. Biz ona Tûr un sağ tarafından nidâ ettik ve onu fısıldaşarak konuşma mesafesince yaklaştırdık. Biz Mûsâ ya Tûr dağının sağ tarafından, yüzünü dağa çevirdiğinde bulunduğu yerin (kendisinin) sağından seslendik 5 ; mevkiini yakınlaştırmak için onu oldukça kendimize yaklaştırıp vahyettik, arada bir vasıta olmadan onunla konuştuk 6. ووهب نا له ي من ر ح ت ي نا اخاه ه ر ون نبيي ا 15 53. Ona rahmetimizden kardeşi Hârûn u nebî olarak ihsân ettik. Katımızdan bir rahmet olarak Mûsâ nın duâsına icâbetle, kardeşi Hârûn a peygamberlik verdik; peygamberliğini Hârûn un peygamberliği ile güçlendirip ona yardım ettik 7. 3 el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 77. 4 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 776. 5 Kur an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, III, s.604. 6 el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 77. 7 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 767. 3
يل ا ي ن ه كان صا ي دق ال وع ي د وكان رس و ل نبيي ا 15 واذ ك ر ي ف ال ك ي تا يب ا ي س ع 54. Kitap ta İsmâîl de an. Şüphesiz ki o va dinde sâdıktı, bir Resûl, bir Nebî idi. Ey Muhammed! Kavmine İsmâil peygamberin kıssasını da anlat. Şüphesiz ki o verdiği sözde yalanı olmayan, va dettiği şeyin aksine hareket etmeyen bir insandı. Gerek rabbine gerek insanlardan birine verdiği sözleri hakkıyla yerine getirirdi 8. Allah ın kendisini özellikle va dine sâdık bir insan olarak övdüğü seçkin ve Resûl bir peygamber idi 9. وكان يا م ر اه له بيالص ل وة ي والز ك وة ي وكان ي عن د رب ه مر ي ضي ا 11 55. Ehline namazı ve zekâtı emrederdi. Rabbinin katında râzı olunmuştu. İsmâîl peygamber ailesine ve halkına (ümmetine) namaz kılmalarını ve zekât vermelerini tavsiye ederdi. O rabbinin katında ameli makbul, taati kusursuz, rabbinin teklif ettiği hususlardaki hassasiyetiyle övülmüş 10, kendisinden hoşnud olunan tertemiz ve sâlih bir kimse idi 11 8 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 767. 9 el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 77. 10 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 768. 11 el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 78. 4
يس ا ي ن ه كان ي صديق ا نبيي ا 15 واذ ك ر ي ف ال ك ي تا يب ا ي د ر 56. Kitap ta İdrîs i de an. Şüphesiz ki o bir sıddık, bir peygamber idi. Ey Muhammed! Kavmine İdrîs peygamberin kıssasını da anlat. Şüphesiz ki o çok sâdık, özü sözü pek doğru bir peygamberdi. Yalan konuşmazdı. Katımızdan dilediğimiz şeyleri kendisine vahyettiğimiz bir peygamberdi. ورفع ناه مكان ا عل ي ي ا 15 57. Biz onu yüce bir makâma yükselttik. O nu mânevî âlemde yüce ve yüksek bir makâma, diri olarak ve ölüm meleği tarafından ruhunun kabzedildiği dördüncü yahut altıncı kat semâya yükselttik 12. الن بيي ال ذي ن ا ول ئي ك ان عم الل ه علي يه م ن وح م ع حل نا وي م ن ا دم ذ ر ي ي ة يم ن يم ن يم و ي من ذ ر ي ي ة ا ي ب ر ه س را ءيل وي م ن هدي نا وا ي واج تبي نا ا ي ذا ت ت ل ى علي يه م ا يا ت الر ح ين خ روا س ج د ا وب ك ي ي ا 15 58. İşte bunlar Âdem in, Nûh ile birlikte taşıdıklarımızın, İbrâhim in ve İsrâîl in zürriyetinden; hidâyete erdirdiklerimizden ve seçtiklerimizden Allah ın kendilerini nimetlendirdiği peygamberlerdendir. Onlar kendilerine Rahmân ın âyetleri okunduğu zaman ağlayarak secdeye kapanırlardı. Ey Muhammed! Bu sûrede kıssalarından bahsettiğimiz işte bu kimseler Âdem in soyundan gelen İdrîs, Nûh ile birlikte gemide taşıdığımız kişilerin soyundan gelen İbrâhîm, İbrâhîm in soyundan 12 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, V, 768. 5
gelen İshâk, Ya kûb ve İsmâîl, İsrâîl in soyundan gelen Mûsâ, Hârûn, Zekeriyyâ, Îsâ ve annesi Meryem ile birlikte; Allah a îman ve itaat yolunda kendilerini hidâyete erdirdiğimiz, peygamber seçip vahiy verdiğimiz kullar içinde Allah ın muvaffak kılmasıyla doğru yola ilettiği bir kısım peygamberlerdir 13. Allah ın kendilerine nimetler ihsân ettiği bu peygamberlere kendi kitaplarındaki ilâhi hakikatler ve bunlarla ilgili deliller okunduğu zaman Allah ın emir ve yasaklarına karşı büyük bir inkiyâd ve teslimiyet hali ve haşyet duygusu içinde ağlayarak secdelere kapanırlardı 14. فخلف ي من ب ع ي د ي هم خل ف اضاع وا الص ل وة وات بع وا الش هوا ي ت فسو ف ي ل قو ن غي ا 15 59. Kendilerinden sonra bir nesil geldi ki onlar namazı zâyî ettiler ve şehvetlerinin peşine düştüler. Onlar Ğayya ile karşılaşacaklardır. Allah ın kendilerine nimetler verdiği ve bu sûrede vasıflarından bahsettiği bu peygamberlerin ardından (kıyametin kopacağına yakın ve bu ümmetin yani Muhammed ümmetinin sâlih insanlarının kalmayacağı bir zamanda) öyle kötü bir kavim gelecek ki, onlar namazlarını vakitlerini te hir etmek, vaktinin dışında kılmak, ta dîl-i erkânına riâyet etmemek, terketmek vs. şekillerde zâyî edeceklerdir. Onlar şehvetlerinin peşine düşüp, Allah tan korkmadan ve kullardan utanmadan açık ve alenî olarak zinâ etmekten çekinmeyecek, hevâ ve heveslerine uyup dünyevî zevk ve 13 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 769. 14 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 770 6
tutkularının ardından gideceklerdir 15. Ve işte şehvetlerinin ardından giden bu insanlar Cehennem deki Ğayya kuyusuna gireceklerdir 16. ا ي ل من تاب وا من وع ي مل صا ي ل ا فا ول ئي ك يد خ ل ون ا ل ن ة و ل ي ظ لم ون شي ئ ا 56 60. Ancak tevbe edip iman eden ve sâlih amel işleyen bunun dışındadır. Bunlar cennete girecekler ve hiçbir haksızlığa uğratılmayacaklardı. Ancak bu çirkin fiillerden tevbe edenler, Allah ın emirlerine dönen, O na ve peygamberine gereği üzere iman edip Allah ın emir ve yasaklarına itaat eden, farzları yerine getirip haramlardan kaçınan kimseler bu azaptan, Ğayya kuyusuna atılmaktan kurtulmuşlardır. Küfürleriyle helâk olan, namazlarını zâyî eden ve şehvetlerinin ardından gidenler dışında, işte bunlar da diğer müminler gibi cennete girecek ve hiçbir şekilde haksız bir muâmele ile karşılaşmayacaklardır 17. جن ا ي ت عد ن ال يت وع د الر ح ن ي عباده بيال غي يب ا ين ه كا ن وع د ه ما ت ي ي ا 55 61. O cennet ki Rahmân ın kullarına gıyâben va dettiği cennetlerdir. Şüphesiz O nun va di mutlaka (yerine) gelecektir. O cennet ki ki Rahmân Allah onu gıyaben, görmedikleri ve tayin edemedikleri halde yalnız mümin kullarına va dettiği cennetlerdir. 15 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 770-773; el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 82-83. 16 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 773-774. 17 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 774. 7
Allah ın kullarına cennet va di ise muhakkaktır; oraya O nun dostları, itaat ehli kimseler girecektir 18. ل يس مع ون فيها لغ و ا ا ي ل سل م ا ول م يرز ق ه م فيها ب ك رة وع ي شي ا 55 62. Onlar orada boş ve anlamsız söz işitmezler, sadece selâm sözleri duyarlar. Onlara orada sabah-akşam rızıkları vardır. Cennetlikler cennette asla lüzumsuz ve yararsız sözler işitmezler, sadece meleklerin tahiyyesini, selâm ve selâmet sözlerini, güzel ve hoş kelâmlarını duyarlar 19. Onlara sabah-akşam (orada sabah ve akşam olmadığından), zaman dilimleri arasındaki süre kadar fasılalarla canlarının çektiği yiyecek ve içecekler ikram edilecektir 20. ت ي ل ك ا ل ن ة ال يت ن وير ث يم ن ي عبا ي دنا م نكا ن تي قي ا 55 63. İşte bu cennet ki, kullarımız içinde takvâ sahibi olanı vâris kılmışızdır. Ey insanlar! Vasıflarını zikrettiğimiz bu cennetin vârisleri, kullarımız içinde takvâ sahibi olanlar, farzları edâ eden ve günahlardan uzak duran müminlerdir; cennetin sâkinleri, orayı hak eden ve oradaki mîrasa konacak olan takva sahibi kullardır 21. 18 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 775. 19 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 775. 20 el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 85. 21 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 776. 8
وما ن تنز ل ا ي ل بيام ير رب ك له ما ب ي اي دينا وما خل فنا وما ب ي ذ لي ك وماكا ن رب ك ني سي ا 55 64. Biz senin rabbinin emri olmadıkça inmeyiz. Önümüzde, ardımızda ve ikisinin arasında ne varsa O nundur. Senin rabbin unutkan değildir. (Cebrâîl dedi ki) : Biz elçiler olarak inişimiz, ne zaman ve nasıl geleceğimiz, seyrek yahut sık ziyaretimiz bizim elimizde değil, rabbinin emrine bağlıdır. Ben emir kuluyum; gönderildiğim takdirde inerim, gönderilmeyecek olursam gelemem. Dünyada, âhirette ve Berzah âleminde, varlık öncesi ve sonrası var olan her şey Allah ındır; bunlarda olup bitenler O nun takdiriyledir. Rabbin unutkan değildir. Sana risâletini göndermeyi dilediğinde gönderir, sana vahyin gelmesi gecikse dahi O seni unutmuş değildir 22. رب الس م وا ي ت وا ل ر تع لم له سي ي ا 51 يض وما ب ي نه ما فاع ب د ه واص طي ب ل ي ع ي بادت ي ه ه ل 65. Göklerin ve yerin ve aralarındakilerin rabbi; O na ibadet et ve O na ibadetinde sebat et! Sen O nun ismini taşıyan (başka) birini bilir misin?. Göklerin ve yerin ve bu ikisi arasında mevcut olan her şeyin rabbi; sahibi ve mâliki olan Allah a ibadet etmek suretiyle emir ve yasaklarına riâyet et. Ve ibadetinde de sabırlı ol, sebât et! Nefsini ibadet ve itaate alıştır. Ey Muhammed! Onun benzeri bir rab, ona eş ve denk bir ilâh bilir misin? Hâşâ, onun şeriki, benzeri ve dengi asla yoktur 23. 22 el-câmi li ahkâmi l-kur ân, VI ( XI. Cüz), s. 86. 23 Câmiu l-beyân en te vîl-i âyi l-kur ân, VII, 780. 9