Negatif Geri Beslemeli Kontrol Beyin Anatomisi ve EEG nin Biyofizik Temelleri Dr. Bülent Yılmaz 1
Giriş İnsan sinir sistemi (nervous system) Merkezi sinir sistemi (Central Nervous System (CNS)) Çevresel sinir sistemi (Peripheral Nervous System (PNS)) Merkezi sinir sistemi Beyin ve omurilik Çevresel sinir sistemi Çevreden beyin ve omuriliğe doğru (afferent) Onlardan çevreye doğru giden sinirler (efferent) Temel işlev: Gözlemleme, entegre etme (işleme) ve vücut içi ve dışı bilgilere cevap verme Beyin yumuşak, hassas sinir dokusudur. Beyin; deri (skulp), kafatası (skull), meninges ve beyinomirilik sıvısı (CSF) tarafından desteklenir ve korunur. Deri Altındaki dokuların fiziksel hasarına karşı koruyucu bariyerdir. Zararlı kimyasal ve bakteriyel maddeleri vücuda girişine karşı bir seddir. Ter bezleri ve kan damarları yardımı ile vücut sıcaklığının sabit tutulmasına yarar. 2
Epidermis Ölü hücreler Dermis Damarlı fibroz konektif doku Deri Deri altı (subcutaneous) Adipoz doku (yağ) Kafatası 22 tane kemik Kraniyal kemikler (cranium) ve yüz kemikleri (facial bones) Yetişkin kafatasındaki bütün kemikler sıkı bir şekilde suturlar tarafından birbirine bağlanmışlardır. 3
Kafatası Meninksler (Meninges) Beyin ve omuriliği saran üç katmanlı konektif doku zarları İşlevleri: CNS i ve kan damarlarını korumak CNS Venöz boşlukları içine almak CSF itutmak Kafatasında girintiler oluşturmak En dış katman: dura maddesi Araknoid maddeyi içine alır En iç katman: Pia maddesi 4
Meninksler Beyin-Omurilik Sıvısı (BOS) Cerebrospinal fluid (CSF) Kan plazmasına benzer bir içeriğe sahip suya benzeyen bir sıvıdır. Choroid plexuses da oluşur Beynin bölümlerinin arasında dolaşır Temel işlevi: Beyni desteklemek ve yastık vazifesi görmek Beyni beslemek 5
Beyin-Omurilik Sıvısı Serebral yarıküreler Serebrum Diensefalon Beyin sapı Serebellum. Beynin Bölgeleri 6
Serebrum Beyin kütlesinin %83 ünü oluşturur. Serebral korteks 2-4 mm kalınlığında yüzeyde bulunan gri madde Beyin kütlesinin %40 ını oluşturur. Şuuri (bilinçli) davranışları kontrol eder Motor alanlar, duyusal (sensory) alanlar and bağlantısal (association) alanlar Beyaz madde (white matter) içeride bulunur Serebral alanlar arası iletişim Serebral korteks ile MSS nin alt bölgeleri ve bazal ganglia (kas hareketlerinde etkili olan) ile iletişim Beyin Kesiti 7
Diensefalon Önbeynin merkezinde yer alır Thalamus, hypothalamus and epithalamus, Thalamus: Duyusal kortekse ve bağlantısal alanlara doğru çıkan bilgilerin gruplandırma ve gönderme görevi var. Motor aktiviteleri, hafıza Hypothalamus: Otonomik (istemsiz) sinir sistemi vücudun hemostatik dengesini sağlamaya yönelik görevleri var Limbic sistem, emotional brain. Epithalamus Pineal bezleri CSF-üreten choroid plexus Beyin Sapı Omurilik: Beyaz madde fiber yollarının gri maddeyi sardığı bir bölge Midbrain, pons ve medulla oblongata Midbrain: Alt ve üst beyin merkezleri arasında ilişkiyi sağlar Görme, duyma refleksleri ve korteksaltı motor merkezlerini barındırır Pons: İletim bölgesi Çekirdeği solunumun düzenlenmesine katkıda bulunur. Medulla oblongata: Otonomik refleks merkezi (homeostasis). Solunum ve kalp ritmi, kan basıncı kontrolü 8
Serebellum (Beyincik) Beyin kütlesinin %11 ini oluşturur. Gri maddeden oluşan ince bir korteks İskelet kası kontrolü, yumuşak ve kontrollü hareketler Denge Beyindeki Kan Dolaşımı 9
ElektroEnsefaloGram (EEG) Beynin faaliyetlerine elektriksel olaylar eşlik eder. Fizyolojik işlemler, düşünce, dış uyaranlar beyin sinyal oluşumunu tetikler Beynin alakalı kısmı aktive olur Canlılık sürdükçe EEG sinyalleri alınır Anestetik ve uyku durumunda bile, Nöronal iletimden çok postsinaptik potansiyel (PSP) dalgalanmaları daha önemli Piramidal hücrelerde oluşan toplanabilir özellikteki PSP lerin katkıları hakimdir. EEG Ölçümleri ve Kullanım Alanları Ölçümler Kafaderisi üzerinden Korteks üzerinden Beyin-içi elektrotlarla Faaliyetlerin ortalamasını gösterir Filtreleme (0.5-70 Hz) 10-20 dakika ve 8-16 kanalla 10
Delta dalgaları 0.5<= f < 4 Hz, derin uyku Theta dalgaları 4 <= f < 8 Hz, uykunun başlangıç evrelerinde Alpha dalgaları 8 <= f <0 13 Hz, temel dinlenme ritmi Gözler kapalı aritmetik işlemler Beta dalgaları f > 13 Hz, gergin ve heyecanlı olunduğunda ortaya çıkan ritim EEG Traseleri EEG Traseleri 11
Uyarılmış Potansiyeller Göze belirli aralıklarla flaş yakılarak beyindeki aktivite bir noktadan gözlenir. Arkaplan gürültüsü temizlenmeye çalışılır. Çok kanallı EEG Ters problem (inverse problem) çözümü ile epileptik kaynağın bulunması 12
EEG nin Kullanım Alanları Sinir sistemi çalışmalarında Uyku analizlerinde Epilepsi gibi rahatsızlıkların izlenmesinde ve odak tespitinde Beyin hasarlarının yerinin tespitinde Duyusal merkezlerdeki bozuklukların tespitinde Beynin Haritalanması Anatomik Bilgisayarlı Tomografi (CT) MRI İşlevi fmri PET Elektriksel EEG MEG (magnetoensefalogram) 13
MEG Duyusal uyarana 50-500 ft (10^(-15) Tesla) Yerin manyetik alanından 100 milyon kere daha küçük SQUID sensörler EEG den daha üstün konumsal çözünürlüğü var. 14