Yurttaş olma-yurttaşlıktan çıkma nasıl gerçekleşir? Çifte yurttaşlık nedir? Yurttaşlık ilişkileri, kişileri devlete bağlayan siyasi ve hukuki bir bağ olarak doğumuna, hükümet ve mahkeme kararlarına göre düzenlenmektedir. Kendiliğinden doğumla ve evlilikle gerçekleşen yurttaşlık ilişkileri yanında, isteğe bağlı yurttaş olma veya yurttaşlıktan çıkma veya zora dayalı olarak yurttaşlıktan çıkarılma halleri de vardır. Bu durum her ülkenin kendi yasal düzenlemelerine göre farklılık göstermektedir. Çifte yurttaşlıkta (çifte vatandaşlıkta) kişi, her iki ülkenin yurttaşı olarak, o ülkelerin yasa ile tanınmış tüm haklarından yararlanmaktadır. Türkiye de çifte yurttaşlık hakkı kullanılmaktadır. Dilekçe hakkı nasıl kullanılır? Yurttaşlar, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir. İdari mercilerin işlemlerinden dolayı yapılan başvurulara karşı yazılı yanıt vermek zorunluluğu vardır. Ancak yanıt verilmemesi halinde, istek reddedilmiş sayılır.idarenin olumsuz yanıtının tebliği ya da yazılı dilekçe verme tarihinden itibaren altmış gün içerisinde yanıt verilmemesi hallerinde, bu tarihten itibaren altmış gün içerisinde bir üst makama, alt makamın olumsuz işleminin düzeltilmesi, ortadan kaldırılması için başvurulabilir ve aynı sürede İdare Mahkemesine, işlemin iptali ya da 1 / 10
hizmetten kaynaklanan zararın da tazmin edilmesi amacıyla iptal ve tam yargı davası açılabilir. Adli şikayet hakkı nedir, nasıl kullanılır? Adli şikayet, herhangi bir suçtan zarar gören bir kişinin veya kuruluşun,kovuşturma yapmaya yetkili kimselere başvurmasıdır. Başvurular cumhuriyet savcılıklarına, zabıta makam ve memurlarına ve sulh hakimlerine yapılabilir. Bu başvurular yetkili mercilere gönderilmek üzere vali, kaymakam ve nahiye müdürlerine de yapılabilir. Kamuyu ilgilendiren konularda dava açma yetkisi tamamen C.savcılıklarına aittir. Şikayet hakkında takipsizlik kararı verilirse, suçtan doğrudan zarar görenler takipsizlik kararını veren Cumhuriyet savcısının ait olduğu yerin ağır ceza işlerini gören mahkeme başkanına itiraz edebilirler. Tehdit, haneye taarruz, başkalarının sırrını ifşa, on gün iş ve güçten kalmaya neden olan basit yaralamalar ile aynı şekilde olan tedbirsizlik, dikkatsizlik ya da meslek ve sanatta acemilik sonucunda gerçekleşen ufak-tefek yaralamalar, hakaret ve sövme, mala zarar ve tahrip, haksız rekabet yasağına aykırılık, edebi, sınai ve güzel san atlar mülkiyetine ve telif haklarına 2 / 10
aykırılıklardan dolayı kişisel zarar görenler, işlenen bu suçlar için ; suçun işlendiğini öğrendikleri ya da Cumhuriyet Savcılığına yaptıkları şikayetlerine karşılık takipsizlik kararının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ay içerisinde kişisel yolla ilgili mahkemeye şikayet hakkı vardır. Seçme ve seçilme hakkı nasıl kullanılır? Seçme ve seçilme hakkı yurttaşların temel hak ve özgürlüklerindendir. Bu konuda her ülkenin kendi yönetim anlayışına uygun yasal düzenlemeleri vardır. Ülkemizde oy kullanmak zorunludur. Seçmen kütüğüne kayıtlı olmayanlar oy kullanamazlar. Her muhtarlık bir seçim bölgesidir. Her seçim bölgesi için bir seçmen kütüğü düzenlenir ve yurttaşlar bu kütüklere yazılır. Seçim bölgesi de, her biri üçyüz seçmeni kapsayacak şekilde, gerektiği kadar sandık bölgesine ayrılır ve seçmen kütükleri buna göre tanzim olunur. Sayısı dörtyüzü aşmayan seçim bölgelerinde seçmenler oylarını bir sandıkta kullanabilirler. 3 / 10
Oy vereceklerin tayininde seçmen kütüğü esas alınır ve seçimlerin yapıldığı yılda ay ve gün hesabına bakılmaksızın onsekiz yaşını bitiren her yurttaş seçmen kütüğüne yazılır. Yalnızca izinli dahi olsalar silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıt a çavuşları, askeri öğrenciler, ceza infaz kurumlarında hükümlü veya tutuklu olarak bulunanlar oy kullanmaları yasak olduğundan; kısıtlı olanlar, kamu hizmetinden yasaklı olanlar da seçmen olmaları yasak olduğundan seçmen kütüğüne yazılamazlar. Yazımda nüfus kimlik cüzdanı,ehliyet gibi seçmenin kimliğini tereddütsüz ortaya koyan belgelerdeki bilgiler esas alınır. Seçmen kütüğü nasıl hazırlanır ve nasıl inceleyebiliriz.? Seçmenler yazım ve denetim sırasında nerede bulunuyorsa orada yazılır ve yazım formu imzalatılır; oturdukları yerin dışında bulunanların beyanları doğrultusunda sürekli oturdukları yer adresleri 4 / 10
misafir seçmen kayıt formlarına işlenir ve daha sonra kendi muhtarlık seçmen kütüğüne bu şekilde işlenirler. Muhtarlık bölgesi askı listesi her yıl, nisan ayının ilk pazartesi günü muhtarlıklarda askıya çıkarılır ve iki hafta askıda kalır. Muhtarlık bölgesi askı listelerine, İl ve ilçelerde siyasi partiler seçim kurullarına bildirdikleri yetkili kişiler, tüm seçmen kütükleri için ise siyasi partilerin genel merkezlerince yüksek seçim kurullarına bildirilen yetkili kıldıkları kişilerce şikayet ve itirazlarda bulunma hakları vardır. Ayrıca yurttaşların da tek tek ilçe seçim kurullarına itiraz ve şikayet hakları bulunmaktadır. İtiraz yapılan kurulun başkanınca bu itirazlar da kesin karara bağlanır. Muhtarlıklardaki sandık seçmen listelerini yurttaşlar her zaman için inceleyebilirler. İlk genel kongresini yapmış, illerin en az yarısında ve en az altı ay evvel il ve ilçe teşkilatını kurmuş bulunan ve Yüksek Seçim Kurulu nca ilan edilen 5 / 10
siyasi parti il ve ilçe başkanları ; ilçe seçim kurulu üyeleri ; sandık askı listesindeki bilgilerin askı listesine ve itiraz sonucu verilen kararlara, sandık ayrımının yasa ve genelgelere uygun olmadığı yolunda, ilçe seçim kuruluna askı süresince itiraz edebilirler. Bu itiraz ilçe seçim kurulu tarafından incelenir ve karara bağlanır.ilçe seçim kurullarının bu tür kararlarına katılmayanlar il seçim kuruluna itiraz edebilirler. İl seçim kurulunun bu konuda vereceği kararı kesindir. Seçmen kütüklerinin hazırlanmasında karşılaşılan usulsüzlüklerin yaptırımları vardır. Seçmenler ve seçmen kütüklerini hazırlamakla görevli olanlar; gerçeğe aykırı ve usulsüz bir şekilde kütüklerin hazırlanmasına neden olurlarsa haklarında cezaları işlem yapılır. Kimler seçimlerde aday olamazlar? 6 / 10
İlkokul mezunu olmayan, medeni haklarını kullanma konusunda kısıtlı, askerlik yükümlülüğünü yerine getirmemiş, kamu hizmetinden yasaklı, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına mahkum olan, affa uğramış olsalar bile zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma suçlarından birinden mahkum olanlar; TCK. nun ikinci kitabının, birinci babında yazılı suçlardan veya bu suçların işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan mahkum olanlar; TCK. nun 312/2. fıkrada yazılı halkı sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa, açıkça tahrik etme suçlarından mahkum olanlar ile TCK.m.536/1-2-3.f ıkralarında yazılı eylemlerle aynı yasanın 537/1-2-3-4-5. fıkralarında yazılı eylemleri siyasi ve ideolojik amaçlarla 7 / 10
işlemekten mahkum olanlar aday olamazlar. Sayılan bu mahkumiyetleri olmayan otuz yaşını dolduran her yurttaş milletvekiliğine ; en az altı ay süre ile o seçim çevresinde oturmuş olan ve yirmibeş yaşını dolduranlar belediye başkanlığına, il genel ve belediye meclisi üyeliğine seçilebilirler. Okur yazar olmak kaydı ile en az altı aydan beri o yerde mahalle veya köyde oturmak şartı ile yirmibeş yaşını dolduran her yurttaş, seçilmeye mani hali olmamak kaydıyla, muhtar, ihtiyar meclisi ve ihtiyar heyeti üyesi seçilebilir. Kimler siyasi partilere üye olamazlar? 8 / 10
Hakimler, savcılar sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurumlarında memur statüsünde çalışanlar, yaptıkları hizmet bakımından işçi sayılmayan diğer kamu görevlileri, ordu mensupları;kamu hizmetlerinden yasaklı olan: a.zimmet, irtikap, ihtilas, rüşvet, hırısızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma gibi yüzkızartcı suçlar ile kaçakçılık suçu, resmi ihalelere fesat karıştırma ve devlet sırlarını açığa vurma suçundan mahkum olanlar, 9 / 10
b.herhangi bir suçtan dolayı ağır hapis veya taksirli suçlar hariç 3 yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkum olanlar, c.tck.312º2, TCK 536º1-2-3, 537º1-2-3-4-5 maddeleri ile T.C.K. İkinci babında Devletin şahsiyetine karşı işlenen cürümleri düzenleyen TCK.125 ila 173 arasındaki maddelerden mahkum olanlar siyasi partilere üye olamaz, üye kaydedilemez. 10 / 10