ÖNSÖZ Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) yasal kuruluşunu Nisan 2004, fiili kuruluşunu ise Mart 2005 tarihinde gerçekleştirmiştir. İçinde bulunduğumuz yılda kuruluşunun 5. yılını kutladığımız un sektörünün en üst düzeyde yasal çatı temsilcisi sıfatı ile TUSAF, sektörümüzün ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalar yürütmekte, sorunlarına çözüm aramakta ve sektörün istikrarlı bir biçimde gelişimine katkıda bulunmaktadır. TUSAF, gerek yönetim kurulunun oluşumu gerekse üye yelpazesi dikkate alındığında, sektörün tüm ilgili taraflarını Türkiye nin tüm bölgelerine yayılan sekiz adet Derneğimiz ile bünyesine alan entegre yapısıyla, yerel olduğu kadar uluslararası nitelik taşıyan sektörel bir bakış açısıyla çalışmalarını sürdürmektedir. TUSAF, Sektörümüze daha kapsamlı hizmet sunulması ihtiyacı doğrultusunda ve bu hizmetlerin geliştirilmesi perspektifinde bugünün yanında geleceği kuşatan strateji ve vizyonuyla sektörümüze ve ekonomimize büyük faydalar sağlama potansiyeli taşıyan önemli bir oluşumdur. Her ay yapmakta olduğumuz sektörel toplantılarımız sadece üyelerimiz ve ilgili firma temsilcileri için değil aynı zamanda kamu kurumlarının üst düzey yöneticileri ile temsilcilerini bünyesine katan önemli bir buluşma noktasıdır. Sektörel kurum ve kuruluşların tek bir çatı altında toplanabilmesi, sorunların çözümü ve sektörümüzün ülke ekonomisine katkılarının artırılması yolunda Un Sanayi Sektör Raporu önemli bir taahhüdün göstergesidir. Sektörümüz üyelerinin çalışmalarından daha fazla verimin alınabilmesi, farklı görüş ve düşüncelerin uyumlaştırılması, tutarlılık sağlanması, sektörün mevcut durumu ve geleceğe yönelik beklentileri konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi amacıyla sektör raporu hazırlanmıştır. Global Dünya da gözlemlediğimiz yeni hububat piyasası politikaları, bu politikaların yurt içindeki yansımaları ve dalgalanmalar biz sanayicileri yeni politikalara uyum sağlama ve globalleşmenin dışsallıkları konusunda donanımlı olmaya yöneltmiştir. Geçirdiğimiz bu süreci anlamakta bize yardımcı olacak en önemli kaynaklardan biri de bu rapordur. Hazırlanan raporun, sektörel politika ve stratejilerin oluşturulması, geleceğe yönelik projeksiyonlara ve piyasa araştırmalarına ışık tutması ve bu konudaki boşluğu doldurması açısından faydalı olacağı düşüncesiyle sektörümüze, camiamıza ve ilgililere hayırlı olmasını dilerim. Erhan Özmen Yönetim Kurulu Başkanı 2
3
İÇİNDEKİLER I. SEKTÖRÜN ÖNEMİ VE GELİŞİMİ II. DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ VE PİYASALARI A. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE BUĞDAY BİLGİLERİ i. DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELER ii. DÜNYA BUĞDAY STOKU iii. DÜNYA BUĞDAY İHRACATI 5 BÜYÜK ÜLKE iv. DÜNYA BUĞDAY İHRACATI KARADENİZ ÜLKELERİ v. DÜNYA BUĞDAY İTHALATI - 5 BÜYÜK ÜLKE vi. TÜRKİYE NİN BUĞDAY İTHALATI vii. NÜFUS BİLGİLERİ viii. DÜNYA BUĞDAY TÜKETİMİ VE ÖNEMLİ TÜKETİCİ ÜLKELER ix. DÜNYA VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELERDE BUĞDAY VERİMİ x. BUĞDAY DENGE TABLOSU xi. DÜNYA VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELERDE BUĞDAY EKİM ALANI III. IV. UN SANAYİSİ VE GELİŞİMİ A. TÜRKİYE BUĞDAY İTHALATI VE UN İHRACATI B. BÖLGELERİMİZE GÖRE UN FABRİKALARININ DAĞILIMI C. BÖLGELERE GÖRE BUĞDAY ÜRETİMİ SEKTÖRDE DIŞ TİCARET A. DÜNYA UN TİCARETİNDE ÜLKE PAYLARI B. TÜRKİYE NİN YILLARA GÖRE BUĞDAY UNU İHRACATI C. AB ÜLKELERİ İLE TÜRKİYE & KAZAKİSTAN BUĞDAY UNU İHRACAT MİKTARLARININ KARŞILAŞTIRILMASI V. BUĞDAY, UN, ÜRETİCİ FİYATLARI VE REKABET A. ÜFE BUĞDAY VE UN FİYAT ENDEKSLERİ B. YILLIK BUĞDAY FİYAT DEĞİŞİMİ VI. EK: TÜRKİYE UN SANAYİCİLERİ FEDERASYONU A. KURULUŞU B. ETKİNLİK VE FAALİYETLERİMİZ C. BUĞDAY, UN VE EKMEK KONGRE VE SERGİSİ İZLENİMLERİ D. KISA FAALİYETLERİMİZ TABLOLAR 4
I SEKTÖRÜN ÖNEMİ VE GELİŞİMİ Tarihte bilinen ilk değirmenlerin İç Anadolu da olduğu bilinmektedir. Un tahılların öğütülmesi ile elde edilen değerli bir ürün olup modern insanın kullandığı ilk besindir. Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu günlük enerjinin %60 ı tahıl ürünlerinden sağlanmaktadır. Besleme için en yaygın olarak tüketilen tahıl türü ise buğday, ekmek ve türevleridir. Türkiye iklim ve coğrafya bakımından buğday üretimine oldukça elverişli ülkelerden birisidir. Ekmek halk için dayanışmayı, çalışma hayatını ve hayatta kalmayı içinde barındıran bir simgedir. Ekmek yapmak için önce un, un içinde buğday ürünün yetişmesi ve toplanması gerekmektedir. Buğday ve un üretimi aynı zamanda iktisadi bir faaliyet alanıdır. Buğday saklama koşullarına uygun en önemli tarım ürünlerinden birisidir ve bu yüzden her mevsim kullanılabilmesi mümkün olmaktadır. Bu yeterlilik sayesinde buğday emtia piyasalarında ve borsalarda işlem görmektedir. Bugün 60 trilyon dolar olan dünya gayri safi hâsılası içinde küresel gıda harcaması 10 trilyon dolar civarındadır. Dünya tarımsal GSYİH nın küresel ısınma nedeniyle 2020 yılında % 15 civarında gerilemesi beklenirken, gelecek 30 yılda dünya nüfusunun % 60 nın şehirlerde yaşayacağı tahmin edilmektedir. Net tahıl ithalatçısı ülke sayısı, net ithalatçı ülke sayısının yaklaşık 4 katıdır. Tarım sektörü, ülkemizin ekonomik ve sosyal gelişmesinde önemli görevler üstlenmiş ve bu görevini günümüze kadar etkin bir şekilde sürdürmüştür. Ulusal gelirimizin %15 ini ve istihdamın %45 ini oluşturan tarım sektörü; gıdaların üretimi ve beslenme ile doğrudan ilgisi, aktif nüfus ve işgücünün yüksek değerler göstermesi, milli gelire katkısı ve sanayi sektörüne sağladığı hammadde ve sermaye yanında, sağlıklı çevrenin oluşması ve korunması, ekolojik dengenin kurulması ve sürdürülebilirliği açısından, tüm ülke halkını ilgilendirmesiyle, ekonomik ve sosyal bir sektör olma özelliğini korumaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında milli ekonomide %40 düzeylerinde olan tarım sektörünün Gayri Safi Milli Hasıla içindeki payı, sabit fiyatlarla 1970 li yıllarda %36, 1980 yılında %25, 1990 yılında %16 ve 2000 yılında ise %13,5 düzeyine düşmüştür. Bununla birlikte, bugün ülkemiz ekonomisinde tarım sektörünün payı, diğer gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek düzeydedir. Gıda sanayi hammaddesini yüksek oranda tarım sektöründen karşılamaktadır. Ülkemizde tarımsal üretimin % 25 30 unu hayvansal üretim, % 70 75 ini bitkisel üretim oluşturmaktadır. Türkiye de ekili ve dikili alanların önemli bir bölümü tahıl ve baklagil 5
alanlarıdır. Türkiye de tahıl üretimi, tarım sektörünün olduğu kadar genel Türkiye ekonomisinin de temelini oluşturmaktadır. Tarım sektörünün GSMH içindeki paylarına baktığımızda 2011 yılında % 7,5 olması öngörülmüş fakat bu değer yılsonunda %8,1 e ulaşmıştır. 2012 yılı için ise tarım sektörünün GSMH içerisindeki payının %8,2 ye yükselmesi hedeflenmektedir. (Kaynak: TOBB) Türkiye de, Tarım ve Gıda Sanayi içinde % 40 ya yakın bir payla tahıl ve nişasta ürünleri ilk başta gelmektedir. Bunu %15 er pay ile süt ve et ürünleri takip etmekte, şeker, meyve ve sebze ile bitkisel yağlar % 11, % 9 ve % 6 ile takip etmektedir. II DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ VE PİYASALARI Uluslararası Hububat Konseyi nin Ekim 2012 sonu raporuna göre 2011 2012 sezonunda 694 milyon ton düzeyinde gerçekleştiği tahmin edilen dünya buğday üretiminin, Ekim 2012 Haziran 2013 döneminde 39 milyon ton düşerek 655 milyon ton olarak gerçekleşeceği öngörülmüş bulunmaktadır. A. DÜNYADA BUĞDAY BİLGİLERİ-EKİM 2012 İTİBARİYLE (Milyon Ton) 09/10 10/11 11/12 tahmin 12/13 öngörü 28.09 29.10 Üretim 679 653 694 657 655 Ticaret 128 126 145 132 132 Tüketim 652 659 692 679 679 Stok 200 194 196 175 172 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi Uluslararası Hububat Konseyi, 2011 2012 sezonunda 692 milyon ton düzeyinde gerçekleştiğini tahmin ettiği dünya buğday tüketiminin 2012 2013 döneminde 13 Milyon ton düşerek 679 milyon ton olarak gerçekleşeceğini tahmin etmektedir. Uluslararası Hububat Konseyi nin istatistiklerine göre 2011 2012 sezonunda 145 milyon ton düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilen buğday ticaretinin 2012 2013 döneminde 13 milyon ton düşerek 132 milyon ton olarak gerçekleşeceği beklenmektedir. Uluslararası Hububat Konseyi 2011 2012 sezonunda 196 milyon ton düzeyinde gerçekleştiğini tahmin ettiği dünya dönem sonu buğday stoklarının 2011 2012 döneminde 172 milyon ton olacağını tahmin etmektedir. Gelecek yıl öngörüsü ile son 5 yıldaki gerçekleşmelere baktığımızda; ticaret ve tüketimdeki artışların ya da azalmaların üretim ve stoklardaki artışlarla dengelendiğini görmekteyiz. Üretim değerlerine baktığımızda, buğday üretiminde en güçlü 5 ülke, AB(27), Çin, Hindistan, ABD ve Rusya nın bu performansta eşit rol oynadığını görmekteyiz. Aynı resim, bu ülkelerin stok miktarları açısından da karşımıza çıkmaktadır. 6
i. DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELER (Milyon Ton) Ülkeler 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 AB (27) 90,1 136,1 122,7 125,1 118 150,7 138,3 136,8 138 Çin 86,5 92 97,5 108,5 109,3 112,5 115,1 115,2 117,9 Hindistan 65,1 72,1 68,6 69,4 75,8 78,6 80,7 80,78 86,79 ABD 63,8 58,7 57,2 49,2 55,8 68 60,4 60,1 54,4 Rusya 34,1 45,4 47,7 44,9 49,4 63,8 61,7 41,5 56,2 Kanada 23,6 25,9 26,8 25,3 20,1 28,6 26,8 23,2 25,3 Pakistan 19,2 19,5 21,7 21,7 23,3 21 24 23,9 24 Türkiye 18,5 18,5 18 17,5 15,5 17 18,5 17,5 18,8 Arjantin 14,6 16 12,6 14,5 16,3 8,4 8,8 14,7 14 Kazakistan 11,5 9,9 11 12,5 16,5 13 16,5 10 22,7 Avustralya 26,1 21,9 25,2 10,8 13,6 21,4 21,8 27,9 29,5 Diğer 104 111,6 111,8 98,1 93,9 102,2 105,8 101,1 107,8 Dünya 557 627,6 620,7 597,5 607,4 685 678,5 652,6 695,5 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi ii. DÜNYA BUĞDAY STOKU (Milyon Ton) Ülkeler 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 1.Çin 31,6 36,3 43,5 53,2 56,9 53,9 2.ABD 12,4 8,3 17,9 26,6 23 20,2 3.AB (27) 14 10,3 19,7 15 10,4 11,1 4.Hindistan 5 7,1 13,1 17,6 17 20,5 5.Rusya 3,1 4,2 10,4 11,8 3,5 11,0 10.Türkiye 1,9 1,2 1,8 1,8 1,9 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi Uluslararası Hububat Konseyi, beş başlıca ihracatçı ülkenin (AB(27), ABD, Arjantin, Avustralya ve Kanada) 2011 2012 sezonunda 69,2 milyon ton olarak gerçekleşeceğini 7
tahmin ettiği dönem sonu buğday stoklarının 2012 2013 dönemi sonunda 19,2 milyon ton düşük olarak 50,0 milyon ton olarak gerçekleşmesini beklemektedir. Bu ülkelerin stok pozisyonları, 2008/09, 2009/10, 2010/11 dönemlerinde sırasıyla 48, 79 ve 73 milyon ton olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır. 2011/12 sezonu için bu ülkelerin tahmin edilen stokları 69 milyon ton olurken, 2012/13 dönemi için 50 milyon ton olacağı öngörülmüştür. (Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi) iii. DÜNYA BUĞDAY İHRACATI - 5 BÜYÜK ÜLKE Ülkeler 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 Miktar (Milyon ABD Ton) 25,0 34,3 26,8 23,9 34,7 28,5 Pay (%) 22,6 31,1 19,6 18,7 28,1 19,6 Miktar (Milyon AB(27) Ton) 12,8 11,2 24,5 20,8 21,0 17,4 Pay (%) 11,6 10,1 18,0 16,3 17,0 12,0 Miktar (Milyon Kanada Ton) 19,4 16,4 18,3 18,4 18,0 17,7 Pay (%) 17,5 14,9 13,4 14,4 14,6 12,2 Miktar (Milyon Avustralya Ton) 1,4 7,5 13,5 13,8 16,0 25,2 Pay (%) 10,3 6,8 9,9 10,8 13,0 17,3 Miktar (Milyon Arjantin Ton) 11,9 10,0 8,5 5,1 8,0 12,6 Pay (%) 10,8 9,1 6,2 4,0 6,5 8,7 5 Ülke Payı (%) 72,7 72,0 67,3 64,1 79,2 69,8 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi iv. DÜNYA BUĞDAY İHRACATI - KARADENİZ ÜLKELERİ Ülkeler 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 Miktar (Milyon Rusya Ton) 10,9 12,1 18,3 18,8 4,0 21,6 Pay (%) 9,8 11,0 13,5 14,7 3,2 14,9 Miktar (Milyon Ukrayna Ton) 3,3 1,2 12,9 9,3 4,5 5,4 Pay (%) 3,0 1,1 9,5 7,3 3,7 3,7 Miktar (Milyon Kazakistan Ton) 8,1 8,2 5,8 8,0 5,5 10,7 Pay (%) 7,3 7,5 4,2 6,3 4,5 7,4 3 Ülke Payı (%) 20,1 19,6 27,2 28,2 11,4 26,0 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi Beş başlıca ihracatçı ülkenin dünya buğday ihracatı içindeki paylarına baktığımızda, 2007/08 sezonunda 34,3 milyon ton (%31,1) ile zirve yapan ABD nin ihracat payı, son iki sezonda yaşanan düşüş sonrası, oldukça ciddi bir artış ile 34,7 milyon ton (%28,1) ile tekrar zirveye oturmuştu. 2011/12 sezonunda ise 28,5 milyon tona düşen ABD buğday ihracatı %19,6 lık payı ile zirvedeki yerini korumaktadır. AB (27) nin son dört yılda ABD nin göstermiş olduğu 8
azalışı kapatma yönünde çabalarını sadece 2008/09 sezonunda koruyabildiğini (24,5 milyon ton), 2009/10 sezonunda ise 3,7 milyon ton azalışla 20,8 milyon ton olarak gerçekleştirdiğini görmekteyiz. 2010/11 sezonunda ise AB (27) ülkelerinin ihracatı 21 milyon ton olmuştur. 2011/12 sezonunda ise AB(27) ülkelerinin toplam buğday ihracatları 17,4 milyon ton (%12,0) olarak gerçekleşmiştir. Arjantin in geçtiğimiz 2008/09 ve 2009/10 dönemlerinde yaşadığı ciddi pazar kaybı, 2010/2011 sezonu itibariyle son bulmuş görünüyor. 2011/12 sezonunda ise 12,6 milyon ton (%8,7) buğday ihracatı ile Arjantin kaybettiği yerine yaklaşmaya daha da yakın görünüyor. Avustralya 2008/09 sezonunda yakaladığı 13,5 milyon tonluk ihracatını, 2009/10 sezonunda istikrarlı bir şekilde devam ettirmiş ve 2010/11 sezonunda ise 2,5 milyon tonluk artış ile 16 milyon tona ulaşmıştır. 2011/12 sezonunda ise 25,2 milyon tona ulaşarak son beş yıldaki en yüksek ihracat rakamlarına ulaşmıştır. Dünya buğday ihracatındaki payını da %13 ten %17,3 e çıkarmıştır. Bu beş ülkenin dünya ihracatından aldıkları toplam pay 2009/10 sezonunda % 64,1 e kadar inmiş fakat 2010/11 sezonunda % 79,2 ile son 10 yılın rekorunu kırmayı başarmıştır. 2011/12 sezonunda ise bu beş ülkenin dünya buğday ihracatındaki payı %69,8 e gerilemiştir. Geçtiğimiz yıl bu analize, Karadeniz ülkelerinin alınması ile yukarıda ihracat pazarları azalan ülkelere ikame olarak Rusya, Ukrayna ve Kazakistan ın pazar paylarının oldukça ciddi bir şekilde azaldığı gözlenmişti. Rusya, 2009/10 sezonunda 18,8 milyon ton ihracat yaparken, bu tutar 2010/11 sezonunda 4 milyon tona gerilemişti. 2011/12 sezonunda ise ihracatını 17,6 milyon artırmış ve 21,6 milyon tona ulaşmıştır. Dünya ihracatındaki payı ise %3,2 den %14,9 a çıkmıştır. Ukrayna da ise özellikle 2008/09 ve2009/10 sezonlarında elde edilen dikkat çekici rekor ihracat performansı, 2010/11 sezonunda ciddi bir düşüş ile 4,5 milyon ton olmuştur. 2011/12 sezonunda da çok fazla değişiklik kaydetmeyen Ukrayna buğday ihracatının dünya içindeki payı %3,7 ile geçen sezon ile aynıdır ve miktarı ise 0,9 milyon ton artış ile 5,4 milyon ton olmuştur. Geçtiğimiz sezon Kazakistan da tıpkı Ukrayna ve Rusya gibi ihracat miktarında düşüş yaşamış ve 8 milyon ton olan buğday ihracat miktarı bu yıl 2,5 milyon ton azalarak 5,5 milyon tona gerilemişti. 2011/12 sezonunda ise 10,7 milyon tonluk ihracat ile Kazakistan ın buğday ihracatının dünya buğday ihracatındaki payı %4,5 ten %7,4 e yükselmiştir. v. DÜNYA BUĞDAY İTHALATI - 5 BÜYÜK ÜLKE (Milyon Ton) Ülkeler 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 1.Mısır 7,1 7,6 9,8 10,2 10 2.Brezilya 7,9 7,1 6,3 6,7 6,4 3.Endonezya 5,8 5,2 5,5 5,4 5,6 4.Cezayir 4,9 5,8 6,3 5,1 5,4 5.Japonya 5,6 5,7 4,9 5,5 5,2 12.Türkiye 1,8 2,2 3,6 3,3 3,1 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi İthalat açısından ilk beş ülkeye baktığımızda son beş yılda dengeli bir seyir gözlemliyoruz. Türkiye nin özellikle 2005/06 sezonunda buğday ithalatı 0,1 milyon tondu. 2006/07 (2,2 milyon ton) döneminden itibaren mamul madde ihracatında kullanılmak üzere buğday ihracatında, 2010/11 sezonunda 3 milyon ton ile 12. sıradaki ülke olarak rol oynadığı görülmektedir. Son yıllarda, Rusya dan yapılan ithalat dikkat çekmektedir. 9
Miktar (kg) vi. TÜRKİYE'NİN BUĞDAY İTHALATI Yıl Miktar (Ton) 2000 963.668 2001 346.827 2002 1.116.575 2003 1.846.284 2004 1.065.389 2005 135.596 2006 239.874 2007 2.147.107 2008 3.708.003 2009 3.379.928 2010 2.554.189 2011 4.729.257 Kaynak: TÜİK Türkiye Buğday İthalatı (2000-2011) 5000000 4500000 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Yıl Kaynak: TÜİK 10
vii. NÜFUS BİLGİLERİ (Milyon) Ülkeler Nüfus 1 Çin 1.338.612.968 2 Hindistan 1.165.351.955 3 AB (27) 495.128.529 4 ABD 305.050.309 5 Brezilya 198.078.227 6 Pakistan 176.419.946 7 Rusya 143.420.309 8 Japonya 127.417.244 9 Almanya 85.012.000 10 Mısır 80.420.000 11 Türkiye 74.815.703 12 Fransa 65.447.374 13 Ukrayna 47.425.336 14 Arjantin 39.537.943 15 Kanada 32.805.041 16 Avustralya 20.229.800 17 Kazakistan 15.185.844 viii. DÜNYA BUĞDAY TÜKETİMİ VE ÖNEMLİ TÜKETİCİ ÜLKELER (Milyon Ton) Ülkeler 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 Çin 108 107,4 104,2 100,5 99,2 102,4 105,6 106,5 112 121,5 AB (27) 95,7 91,9 116,7 119,6 123,6 117,1 123,5 126,4 122,9 126,8 Hindistan 71,2 71 72,4 72 74,1 75,5 72,6 76,5 81,4 81,2 Rusya 38,6 34,5 38 37,6 35,6 36,4 39,5 41,6 46,8 37,6 ABD 30,5 32,5 31,9 31,3 30,9 28,6 34,3 30,9 32 32,3 Türkiye 17,8 17,8 17,7 15,2 16,4 16,9 17,8 17,7 17,5 Ukrayna 13,3 9,5 10,9 12,8 10,6 11,9 13,5 11,8 11,3 13,9 Kanada 8,2 7,5 9,2 9,3 8,8 6,7 7,8 7,6 8 8,9 Avustralya 6,3 5,3 5,9 6,7 7,3 6,2 7,3 5,1 6,4 5,5 264,4(Tr Diğer 211,6 218,5 207,1 219,2 202,4 211 219,1 223,9 223,7 hariç) Dünya 601,1 595,9 613,9 624,1 609 612,6 640,9 648 661,9 692,1 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi 11
Gerek üretim, gerekse tüketim açısından ülkelerin sınıflandırılması yapıldığında, nüfus açısından da bu ülkelerin dünya sıralamasında ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Önemli üretici ülkelerde verim ve ekim alanı karşılaştırılmasında ise AB(27) ve Çin in dünya ortalamalarının üzerinde olduğunu görmekteyiz. Ülkemiz buğday tüketiminin ise diğer ülkelere göre oldukça tutarlı bir grafik çizdiğini söyleyebiliriz. viii. DÜNYA VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELERDE BUĞDAY VERİMİ (Ton/ha) Ülkeler 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 AB (27) 5,76 5,29 5,91 5,48 5,06 4,78 5,65 5,38 5,28 5,34 Kanada 1,83 2,25 2,63 2,72 2,61 2,32 2,85 2,79 2,80 2,96 ABD 2,36 2,99 2,9 2,82 2,6 2,7 3,02 2,99 3,12 2,94 Rusya 1,96 1,58 1,98 1,88 1,95 2,1 2,45 2,23 1,84 2,26 Çin 3,78 3,93 4,25 4,26 4,53 4,73 4,81 4,88 4,74 4,85 Avustralya 0,91 2 1,59 2,01 0,92 1,1 1,58 1,56 2,04 2,10 Türkiye 2,02 2,15 2,15 2,09 2,03 1,94 2,05 2,37 2,19 2,35 Dünya 2,66 2,68 2,89 2,86 2,83 2,82 3,08 3,04 2,99 3,15 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi ix. BUĞDAY DENGE TABLOSU 2011 / 2012 Birim Buğday (Toplam) Buğday (diğer) Buğday (durum) Üretim Ton 19 674 000 16 224 000 3 450 000 Ekilen alan Ha 8 103 400 6 769 400 1 334 000 Üretim kayıpları Ton 1 082 070 892 320 189 750 Arz=Kullanım Ton 22 766 035 19 414 131 3 351 904 Arz Kullanılabilir üretim Ton 18 591 930 15 331 680 3 260 250 İthalat Ton 4 174 105 4 082 451 91 654 AB 27 Ton 715 013 675 486 39 527 12
Kullanım Yurt içi kullanım Ton 18 187 098 15 334 544 2 852 554 Tüketim Ton 15 766 287 13 349 468 2 416 819 Tohumluk kullanım Ton 1 458 612 1 218 492 240 120 Yemlik kullanım Ton 404 441 306 634 98 808 Endüstriyel kullanım Ton - - - Kayıplar Ton 557 758 459 950 97 808 İhracat Ton 3 228 101 2 606 412 621 689 AB 27 Ton 66 432 1 548 64 884 Stok değişimi Ton 1 350 836 1 473 175-122 339 Kişi başına tüketim kg 213,86 181,08 32,78 Yeterlilik derecesi % 102,23 99,98 114,29 Kaynak: TÜİK x. DÜNYA VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELERDE BUĞDAY EKİM ALANI (Ton/ha) Ülkeler 2010/11 2011/12 1.BDT (Kzk. Rs. Uk.) 52,7 46,5 2.AB (27) 25,5 25,8 3.Çin 23,6 24,3 4.ABD 20,2 18,5 5.Avustralya 13,9 14,1 7.Türkiye 7,8 8,0 Kaynak: Toprak Mahsulleri Ofisi III - UN SANAYİSİ VE GELİŞİMİ Ülkemizin yıllık üretim ve stok miktarları tüketimimize yetecek miktarda olmakla birlikte, mevsimsel dalgalanmalar ve kaliteli buğday arzında yaşanan sıkıntılardan dolayı özel sektörün ilave taleplerinin karşılanması amacıyla unun en önemli hammaddesi olan buğdayın ithalatı yapılmaktadır. Un ihracatında son yıllarda yaşanan olumlu gelişmeler de kaliteli buğday ithalatı ihtiyacını açıklar nitelikte görülmektedir. 13
A. TÜRKİYE BUĞDAY İTHALATI VE UN İHRACATI (KG) Çeşitler 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Durum Buğdayı 3.764.600 127.494.707 151.273.929 111.229.372 77.859.858 24.156.119 Adi Buğday 234.215.051 2.000.982.852 3.550.437.332 3.266.949.939 2.469.071.040 4.729.256.930 Buğday Toplam 237.979.651 2.128.477.559 3.701.711.261 3.378.179.311 2.546.930.898 4.753.413.049 Durum Buğday Unu 25.258 75.627 124.578 121.454 193.680 435.909 Adi ve Kızıl Buğday Unu 1.250.088.442 1.216.760.594 1.213.077.199 1.805.652.306 1.836.100.410 1.984.077.747 Mahlat Unu 1.762 56.785 76.079 92.037 549 1.100 Un Toplam 1.250.115.462 1.216.893.006 1.213.277.856 1.805.865.797 1.836.294.639 1.984.514.756 Kaynak: TÜİK Dünya da başlıca buğday üreticisi ülkeler aynı zamanda en fazla un üretimi yapan ülkeleri oluşturmaktadır. Ancak, üretimde söz sahibi olmayan, yoğun ithalat yapan bir ülke olarak Japonya, dünyanın önemli un üreticisi ve ticaretini yapan ülkeler arasında yer almaktadır. Un sektörünün stratejik önemi, ekonomik kriz anlarında daha iyi anlaşılmaktadır. 2007 2008 küresel ekonomik krizi gıda sektörünün önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Un sektörü, çiftçisiyle, fırıncısıyla, yarattığı istihdamı ve tüketicisiyle birlikte milyonlarca kişinin hayatını doğrudan etkilemektedir. Türkiye de 700 un fabrikası aktif olarak çalışmaktadır. Bu fabrikaların bölgelerimiz itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir. Türkiye fiili üretimi yaklaşık 12 milyon tondur. Kapasite kullanımında dünya ortalaması % 65 iken bu oran Türkiye için % 45 tir. B. BÖLGELERİMİZE GÖRE UN FABRİKALARININ DAĞILIMI İç Anadolu Bölgesi 202 Karadeniz Bölgesi 141 Marmara Bölgesi 135 Güneydoğu Anadolu Bölgesi 94 Ege Bölgesi 54 Akdeniz Bölgesi 46 Doğu Anadolu Bölgesi 28 Toplam 700 Bu verilere göre, fabrikaların % 28 si İç Anadolu Bölgesinde, % 20 si Karadeniz Bölgesinde, % 19 u Marmara Bölgesinde, % 13 ü Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, % 7.5 u Ege Bölgesinde, % 6.4 ü Akdeniz Bölgesinde ve % 4 ü ise Doğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. İşletmelerin kuruluş yeri ve yatırım planları analiz edildiğinde, hammaddeye, pazara ve altyapıya yakınlığın önemli olduğu, ayrıca Türkiye de buğday ekim ve üretim alanlarının bu seçimde önemli rol oynadığı anlaşılmaktadır. İşletmeler buğday alımını, her ay yaptıkları gibi sadece buğday hasadının yapıldığı dönemde de yapmaktadırlar. Alınan buğdaylar yoğun olarak piyasadan tedarik edilirken konjonktüre 14
bağlı olarak da TMO dan da alım gerçekleştirilmektedir. Satın alınan buğday için pazara yakınlık birinci kriter olarak gözükürken diğer bölgelerden alım veya ithalat ta seçenek olarak kullanılmaktadır. Bölgelerimize göre buğday üretimi ise aşağıdaki gibidir. Buğday üretiminin bölgelerimize dağılışına baktığımızda, 2009 yılı ile 2010 yılı arasında en belirgin değişikliğin İç Anadolu, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde yaşandığı söylenebilir. İç Anadolu Bölgesinin buğday üretimindeki payı %26 dan %34 e yükselmiştir. Buna karşılık Marmara ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin payları ise sırasıyla, %21 den %17 ye ve %15 ten %21 e düşmüştür. Kalite ve fiyat kriteri esaslı, işletmeler buğday ithalatı yapmakta, yalnızca ekmeklik, özel amaçlı ya da hem ekmeklik hem de özel amaçlı üretim yapılmaktadır. Üretim genelde ekmeklik olmakta ancak diğer un mamullerin tüketimindeki gelişmeler nedeniyle bu ürünlerin üretimine yönelik un üretimi de giderek önem arz etmektedir. 1 Başarılı tarım politikaları ile çiftçilerimizi kaliteli buğday üretmeye teşvik etmemiz gerekmektedir. Sertifikalı tohumculuğun geliştirilmesi ve Türk çiftçisinde bu şuurun oluşturulması, hammaddede yaşadığımız kalite sıkıntısını ortadan kaldırmada ve dolayısıyla buğday ithalatını azaltmada en önemli unsurdur. Tohumculuğun yanı sıra, iklimsel koşullar, fiyat dalgalanmaları, tarım işletmelerinin küçüklüğü, çok parçalı tarım arazileri, teknoloji kullanımının yetersizliği, sulanabilir alanların azlığı ve üretici örgütlenmesindeki eksiklikler hububat sektörünün önemli yapısal sorunları arasında sayılabilir. C. BÖLGELERE GÖRE BUĞDAY ÜRETİMİ 2011 Diğer Durum Marmara Bölgesi Miktar (Ton) 3.126.396 5.654 Pay (%) 17 0,1 Ege Bölgesi Miktar (Ton) 1.146.468 487.779 Pay (%) 6 13 İç Anadolu Bölgesi Miktar (Ton) 6.626.125 1.072.559 Pay (%) 37 28 Akdeniz Bölgesi Miktar (Ton) 2.233.670 393.872 Pay (%) 12 10 Doğu Anadolu Bölgesi Miktar (Ton) 594.937 10.083 Pay (%) 3 0,3 Güneydoğu Anadolu Bölgesi Miktar (Ton) 2.259.828 1.637.535 Pay (%) 13 43 Karadeniz Bölgesi Miktar (Ton) 1.962.576 242.518 Pay (%) 11 6 Toplam Miktar (Ton) 17.950.000 3.850.000 Pay (%) 100 100 Kaynak: TÜİK 15
IV SEKTÖRDE DIŞ TİCARET Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre (2004 2007), dünya un ticareti ilk yirmi sıralaması içinde Avrupa Birliği(AB) ilk sırada yer almaktadır. A. DÜNYA UN TİCARETİNDE ÜLKE PAYLARI (2011) Sıra Ülke Miktar (ton) Değer (1000$) Birim Fiyat ($/ton) 1 Türkiye 1.984.727 891.814 449 2 Kazakistan 1.901.847 551.192 290 3 Arjantin 1.238.354 387.440 313 4 Pakistan 922.152 351.781 381 5 Fransa 610.287 296.939 487 6 Almanya 599.545 283.137 472 7 Belçika 579.501 235.162 406 8 Rusya Federasyonu 493.336 214.188 434 9 ABD 419.670 154.697 369 10 İngiltere 288.289 144.760 502 11 Çin 286.536 143.429 501 12 Sri Lanka 286.397 140.328 490 13 Kanada 235.384 107.882 458 14 Dominik Cumhuriyeti 191.480 84.204 440 15 İspanya 179.294 83.718 467 16 Japonya 157.951 72.730 460 17 Macaristan 152.135 71.840 472 18 Slovakya 137.589 64.447 468 19 İtalya 127.481 55.196 433 20 Sırbistan 123.396 52.407 425 Kaynak: Trademap 2004 2012 yıllarına ilişkin karşılaştırmalı ihracat tablosu bu raporun Ek 2 kısmında yer almaktadır. Fransa, Belçika, Almanya, İtalya, İspanya, İngiltere ve Hollanda ele alınan yıllar için önemli ihracatçı ülkeler arasında yer almıştır. AB nin, ilk yirmi sıralaması içerisinde yer alan ülkeleri 2004 ve 2006 yıllarda 3.264 milyon ton, 2005 yılında 3.067 milyon ton ihracat yaparken, 2007 yılında Kazakistan ve Arjantin in performansındaki yükseliş nedeniyle Pazar payını bir ölçüde yitirmiş ve 2.698 milyon ton da kalmıştır. AB ülkeleri dışında, Orta Asya ve Uzak Doğu Asya dan, Rusya, Japonya, Avustralya, Pakistan, Hindistan, Çin, Malezya ve Endonezya ilk yirmi sıralamasına girmişlerdir. Kuzey Amerika dan ABD ve Kanada, Afrika ve Kuzey Afrika dan ise B.A.E, Umman, Tunus, Fas ve Tanzanya dikkat çeken ülkeler arasında bulunmaktadır. Ülkemiz ise ele alınan yıllar içinde 2005 yılında birinci, 2006 2007 yıllarda ikinci ve 2004 yılında da üçüncü sırada yer almıştır. Ele alınan dönem içinde sıralamalar değer üzerinden hesaplanarak, yapılmıştır. Sıralamanın, miktar olarak tekrar yapılması durumunda, 2007 yılı hariç Türkiye nin sürekli birinci sırada yer aldığı görülecektir. Ancak, 2008 2009 yıllarındaki ihracat performansı dikkate alındığında, 2008 yılında 1.213 milyon ton ihracatı ve 617.975 bin $ lık satış, 2009 yılında 1.806 milyon ton ihracatı ve 581.470 bin $ lık satış potansiyeli ile Türkiye nin ilk sıralarda yer alacağı yönündeki geçtiğimiz yılın öngörüsü gerçekleşmiştir. Bu 16
bağlamda 2010 yılında 598.106 bin $ a karşılık 1.843 milyon ton un ihracatı yaparak ülkemiz liderlik koltuğundaki yerini korumuştur. 2011 yılında ise ülkemiz 1.985 milyon ton ihracat yaparak hem miktar ve gelir olarak geçtiğimiz yılın üzerine çıkmış hem de liderliğini sürdürmiştir. B. TÜRKİYE'NİN YILLARA GÖRE BUĞDAY UNU İHRACATI Yıl Miktar (Ton) Değer ($) Birim Fiyat ($/Ton) 1995 618.665 137.517.000 222 1996 551.355 166.808.000 303 1997 844.110 253.628.000 300 1998 345.704 253.628.000 734 1999 219.801 90.338.000 411 2000 358.062 64.681.031 181 2001 171.841 30.887.112 180 2002 253.245 47.607.578 188 2003 593.364 111.482.397 188 2004 786.054 197.487.303 251 2005 1.980.053 426.152.222 215 2006 1.250.115 272.849.665 218 2007 1.216.893 424.485.702 349 2008 1.213.277 617.975.617 509 2009 1.806.857 581.470.576 322 2010 1.836.100 596.156.518 325 2011 1.985.392 892.119.000 449 2012 (Ocak-Eylül) 1.548.806 627.281.425 405 Kaynak: TÜİK & Trademap 17
Miktar (Ton) TÜRKİYE'NİN BUĞDAY UNU İHRACATI 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 Yıl C. AB ÜLKELERİ İLE TÜRKİYE & KAZAKİSTAN BUĞDAY UNU İHRACAT MİKTARLARININ KARŞILAŞTIRILMASI AB (27) Türkiye & Kazakistan (Ton) (Ton) 2004 3.264.606 1.334.436 2005 3.067.328 2.931.660 2006 3.264.835 2.393.989 2007 2.697.782 2.700.148 2008 2.877.106 3.012.426 2009 2.813.347 4.054.686 2010 2.825.613 2.514.017 2011 2.896.311 3.886.544 Kaynak: Trademap & Kazakistan Ticaret Müşavirliği 2005 yılından itibaren, Türkiye ve Kazakistan ın AB ülkeleri arasında yer alan yedi ülkenin ihracat potansiyeline ulaştığını ve 2006 2007 yıllarında geçtiğini ve Uzak Doğu Asya da ise Çin ve Pakistan ın ele alınan dönem zarfında istikrarını sürdüren bir pazar olarak dikkat çektiğini görmekteyiz. 2007, 2008 ve 2009 yıllarında Türkiye ve Kazakistan ın ihraç ettikleri buğday unu miktarı 27 tane Avrupa Birliği üyesi ülkenin toplamından daha fazla etmektedir. Bu durumun en temel sebebi Türkiye nin ihracatında son yıllarda meydana gelen ciddi artıştır. Türkiye ise iklimsel olumsuzluklar karşısında çok başarılı bir performans sergileyerek Dünya buğday ihracatında liderlik koltuğuna oturmuştur. 2010 verilerine göre Türkiye ve Kazakistan ın ihracat rakamlarında AB ye göre düşüş gözlenmekte olsa da bunun asıl nedeni 18
Kazakistan ın kesin verilerinin paylaşılmamış olmasıdır. 2011 yılında ise Kazakistan ve Türkiye nin toplam buğday unu ihracatı AB (27) ülkelerinden 990.233 ton daha yüksektir. Kazakistan ın 2011 yılına ait verileri ticaret müşavirliğinden alınmış olup kesindir. 2000 2012 (Eylül) yılları arasında Türkiye nin ihraç pazarlarına baktığımızda ise Orta Doğu, Uzak Doğu Asya ve Afrika ülkelerinin ilk 50 sıralamasında yer aldığını görmekteyiz. 2004 yılında itibaren en önemli ihracat pazarımız Irak tır. Dünya dan ihracat şampiyonu olduğumuz 2005 yılında toplam ihracatımızın % 58 ni Irak a yapmış bulunmaktayız. Diğer ülke grupları arasında son beş yılı dikkate aldığımızda, Endonezya, Filipinler, Sudan, Libya, İsrail, Malezya, Güney Kore, Tayland, B.A.E, Madagaskar, Gürcistan, Azerbaycan, Cezayir, Filistin, Eritre, Arnavutluk, Maldivler, Cibuti ve Küba önemli yer almaktadır. Ülkelere göre, 2001 2012 yılı arasındaki yıllık buğday unu ihracatımızı gösteren tablo bu raporun ekinde yer almaktadır. Türkiye Dünya buğday üretiminin yaklaşık %2 sini gerçekleştiriyor ve Dünya un ihracatında 1. sırada bulunuyor. Türkiye un ihracatı her yıl artış gösteren bir grafiğe sahip. 2004 yılında ülkemizin un ihracatı geliri yaklaşık 190 milyon dolar iken bu miktar artarak 2011 yılına geldiğimizde yaklaşık 892 milyon doları bulmuş durumda. Bu yıl ise en son mayıs ayı verileri göz önüne alınarak un ihracatı gelirimizin şimdiden 334 milyon dolara ulaştığı söylenebilir. Geçtiğimiz yılın mayıs ayı istatistiklerine göre Türkiye toplam 70 ülkeye ihracat yapıyordu. 2012 yılı mayıs ayı itibariyle ise 89 ülkeye ihracat yapar durumda. Bu durum ülkemizin bir yandan un ihracatında dünya birinciliğini korurken diğer yandan da pazarını genişletmek için çalışmalarını sürdürdüğünün göstergesidir. Türkiye başta Irak olmak üzere pek çok Asya ülkesine ve buna ek olarak da çeşitli Afrika, Amerika ve Avrupa ülkelerine ihracat yapıyor. Federasyonumuz ve Türk sanayicileri bu sayıyı artırabilmek ülkemizin adını daha pek çok ülkede duyurabilmek maksadıyla pek çok uluslararası organizasyonda boy gösteriyor. Türkiye nin en çok ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında 2011 yılında da 2012 yılının şu ana kadarki kısmında da birincilik Irak a ait. İkinci sırada ise Endonezya var ve Libya da üçüncü olarak Irak ı takip ediyor. İhracat yaptığımız Avrupa ülkelerinin arasında İngiltere, Hollanda, Avusturya ve daha pek çoğu mevcut. İhracat yaptığımız Asya, Afrika ve Amerika ülkelerinden bazıları ise şöyle: Lübnan, Hindistan, Kenya, Afganistan, Ürdün, ABD, Togo, Filipinler, Haiti, Kamerun,... Türkiye un ihracatı geçtiğimiz yıl 1 milyon 9 yüz 2 milyon ton aralığında idi. Geçen yılın ilk 5 ayı ile bu yılın ilk 5 ayını karşılaştıracak olursak, geçen yıl 678 bin ton iken bu yıl 850 bin ton olduğunu görürüz. Miktardaki bu ciddi artış, geçen yıla oranla ihracat miktarımızın yıl sonunda oldukça yüksek olacağına yönelik olumlu bir işarettir. 2004 2012 yılları arasında Türkiye nin ihraç pazarları; Orta Doğu, Uzak Doğu Asya ve Afrika ülkelerinden oluşmaktadır. 2004 yılında itibaren en önemli ihracat pazarımız Irak tır. Dünya da ihracat şampiyonu olduğumuz 2005 yılında toplam ihracatımızın % 58 ni Irak a yapmış bulunmaktayız. 2012 yılını dikkate aldığımızda Irak yine ilk sırada ve diğer ülke grupları; Endonezya, Filipinler, Sudan, Küba, Güney Kore, Tayland, B.A.E, Madagaskar, Gambiya ihracatımızda önemli bir yer almaktadır. 2009 2010 yılı Türkiye buğday unu ihracatı verilerinde oldukça dikkat çeken bir nokta mevcut. 2009 yılında Küba, Gine, Zimbabve ve Rusya ya ihracatımız yokken; 2010 yılında; Küba ya 13,2 milyon kg, Gine ye 1,5 milyon kg, Zimbabve ye 0,8 milyon kg ve Rusya 19
Federasyonu na ise 0,7 milyon kg un ihracatı yapılmış olmasıdır. 2011 yılında ise Küba hariç diğer ülkelerde elde ettiğimiz pazarları korumuş bulunmaktayız. Bu yıl Ocak-Mayıs döneminde ise Gine ve Zimbabve ye sırası ile 9 milyon kg ve 3,4 milyon kg ihracatımız olmuştur. Kazakistan ve Türkiye yi karşılaştırdığımızda; 2010 yılında miktar olarak Kazakistan ın, 2.1 milyon ton, Türkiye nin 1.860 milyon ton un ihracı olduğunu görüyoruz. Bu miktarlar karşılığında, Kazakistan tahmini olarak 520 milyon dolar gelir elde etmişken, Türkiye 610 milyon dolara ulaşmıştır. Bununla birlikte Kazakistan ın ihraç pazarı incelendiğinde; Özbekistan, Tacikistan, Afganistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Moğolistan, Azerbaycan gibi fakir, nüfus yoğunluğu fazla ve komşu yedi ülkeden oluşması dikkat çekmektedir. Türkiye ise Afrika dan Avrupa ya, Rusya dan Hindistan a kadar 100 ün üzerinde ülkeden oluşan geniş bir pazar payına sahiptir. Türkiye 2012 yılının ilk 9 ayında, şimdiye kadar 98 ülkeye un ihraç ederek, karşılığında 627,3 milyon ABD doları gelir elde etmiştir. Bu, 1.548.806 ton una tekabül etmektedir. Türkiye; dünya ve yurt içi piyasalardaki olumsuz koşullara rağmen, geçen yıl gösterdiği çabayı ve elde ettiği başarıyı bu yıl yüksek rekolte beklentisi ile daha da artırarak kürsüdeki yerini daha da yukarılara taşımayı hedeflemektedir. Bu yılın istatistikleri de bu hedefin ne kadar yerinde olduğunu doğrular niteliktedir. Ocak Eylül 2011 ve Ocak Eylül 2012 tarihleri güncel ihracat verilerinin aylık karşılaştırılmasında da gerek bölgesel pazarlar gerekse ülke sıralamasında çok büyük farklılıklar görülmemektedir. İçinde bulunduğumuz yıl, ilk dört sırayı Irak, Endonezya, Filipinler ve Libya almış bulunmaktadır. 2011 yılının Ocak Eylül dönemine baktığımızda ise 1.491.646 ton un ihracatına karşılık olarak 627,3 milyon dolar gelir elde etmişiz. İçinde bulunduğumuz yıl ile geçtiğimiz yılın bu dönemlerini kıyaslayacak olursak bu yıl miktarda artış yaşanmış fakat elde edilen gelir düşmüştür. 2010 ve 2011 yıllarının karşılaştırmasında görülen yaklaşık aynı miktarlardaki ihracata karşılık gelir neredeyse iki katına çıkmıştı. Bu durum da ürün kalitemizin arttığının göstergesidir. Bu yıl hava koşullarında yaşanan olumsuzluklar nedeniyle buğday sıkıntısı yaşanmakta olduğundan dolayı kalitede bir miktar düşüş yaşanmıştır. Yılın geri kalanına yönelik iyimser beklentilerimiz bulunmaktadır. V BUĞDAY, UN, ÜRETİCİ FİYATLARI VE REKABET Un sektöründeki fiyat hareketleri, önemli ölçüde buğday fiyatlarına bağlı olarak gelişmektedir. Aylık değişim grafiğinden görüleceği üzere, özellikle buğday hasat dönemlerinden sonra piyasa fiyatlarının yükselmesi, un üretimi maliyeti içinde hammaddenin payının yüksek olması, sektördeki fiyat hareketlerinin büyük bir ölçüde buğday fiyatlarına paralel bir seyir göstermesine neden olmaktadır. Bu süreçte, global ölçekte üretici fiyatları da, piyasadaki rekabet nedeniyle önemli bir rol oynamaktadır. Buğdayda taban fiyat uygulaması da sektördeki un fiyatlarının oluşmasında önemli faktörlerden biri olmaktadır. 20
A. ÜFE BUĞDAY VE UN FİYAT ENDEKSLERİ 220,00 ÜFE, Buğday ve Un Fiyat Endeksleri (2003 Ocak=100 ) 200,00 180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ÜFE Kaynak: TÜİK 12,00 ÜFE, Buğday ve Un Fiyat Endeksleri (2003 Ocak=100 ) Aylık Değişim, % 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00-2,00-4,00-6,00 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kaynak: TÜİK ÜFE 21
45,00 ÜFE, Buğday ve Un Fiyat Endeksleri (2003 Ocak=100 ) Yıllık Değişim, % 35,00 25,00 15,00 5,00-5,00-15,00 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ÜFE Kaynak: TÜİK Dünya buğday piyasasındaki gelişmeler çerçevesinde buğday fiyatları artışı 2011 yılında çarpıcı bir şekilde gözlemlenmiştir. Dünyadaki bu fiyat hareketi yurt içi piyasadaki buğday fiyatlarının da olumsuz seyretmesine neden olmuştur. Buna rağmen grafikten görüleceği üzere un fiyatları azalma trendine girmiş; ekmek fiyat artışları ise durağan bir seyir göstermiştir. B. YILLIK BUĞDAY FİYAT DEĞİŞİMİ Yıllar Makarnalık Buğday (TL/ton) Artış (%) Ekmeklik Buğday (TL/ton) Artış (%) ÜFE artış Oranı (%) Ekmeklik Buğday Alım Fiyatının Dolar Karşılığı ($/Ton) Dünya Ekmeklik Buğday Fiyatı (FOB, $/Ton) 2000 117,3 28 102 28 56,79 165 118 2001 188,6 61 164 61 61,76 150 130 2002 259,9 38 230 40 46.80 153 150 2003 367 41 325 41 29,62 220 151 2004 392 7 370,5 14 17,84 240 161 2005 360-8 350-6 4,25 259 159 2006 385 7 375 7 12,52 243 202 2007 440 14 425 13 2,89 322 267 2008 500-500 - 17,03 347-2009 525 0 500 0-1,86 325 238 2010 575 10 550 10 7,64 348 247 2011 640 11 605 10 10,19 368 331 22
VI- TÜRKİYE UN SANAYİCİLERİ FEDERASYONU A. KURULUŞU Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) yasal kuruluşunu Nisan 2004, fiili kuruluşunu ise Mart 2005 tarihinde gerçekleştirmiş olup, sektörümüze yakışan bir Federasyon merkezi, güçlü bir idari kadro ile çağdaş bir Meslek Kuruluşu ve Sivil Toplum Örgütü olmanın gerektirdiği sorumluluğun bilinci içinde çalışmaktadır. Üyeleri Anadolu Un Sanayicileri, Orta Anadolu Un Sanayicileri, Çukurova Un Sanayicileri, Güney Doğu Un Sanayicileri, Karadeniz Un Sanayicileri, Marmara Un Sanayicileri, Ege Un Sanayicileri ve Doğu Anadolu Un Sanayicileri Dernekleridir. Misyonumuz; üyelerimize dolayısıyla sektörümüze amaç ve yön vermek, sorunlarımızı tespitle, geçmiş tecrübelerin ışığında, ortadan kaldırılması yönünde çaba göstermek; küreselleşen ekonomide yurt içi ve yurt dışı etkinliği büyütmek ve yaymak; etkinlik ve hizmetlerin yürütülmesinde doğayı, çevreyi, kurumsal ve kültürel değerleri korumak ve geliştirmek; yenilikçi, katılımcı, paylaşımcı, girişimci, yaratıcı ve ekip çalışmasına önem veren bir sektör kültürü oluşturmaktır. Vizyonumuz; ülkemizin ekonomik ve sosyal gelişmesine katkıda bulunmaya yönelik olarak üyelerimizin, dolayısıyla sektörümüzün ulusal ve uluslararası düzeyde etkinliğini ve verimini geliştirilmesini ve artırılmasını sağlamaktır. Federasyon olarak AB Un Sanayicileri Birliğine (GAM) ve Uluslararası Değirmenciler Birliği (IAOM) Orta Doğu ve Afrika Bölgesine üyeyiz. 1896 da kurulan Değirmenciler Birliği, esnaf temsilcileri ve tahıl üreticilerinin oluşturduğu uluslararası bir organizasyondur. Bu kuruluş; kendini, değirmencilikteki fırsatları artırmaya ve sektördeki değerleri geliştirmeye adamıştır. Organizasyon üyeleri kendi aralarında iş birliği yaparlar ve ortaklıklar kurarlar. Böylece yeterliliklerini ve dolayısıyla da sektöre olan ilgiyi artırırlar. Fikir, teknik ve gelişim fırsatlarının yanı sıra yeni ürünleri duyurmak için dünyada 15 bölgede forumlar sağlayan IAOM, bireysel üyelikleri temel alan bir yapıdadır. Dünya çapında 70 ülkeyi temsil eden bu organizasyona Uluslararası sıfatını resmi ismine 2003 yılında eklenmiştir. Yönetim kurullu 19 kişiden oluşan IAOM in 7 adet daimi komitesi bulunmaktadır. Bunlar: Ticaret Komitesi Eğitim Komitesi Çalışma İlişkileri Komitesi Çevre-Sağlık ve Güvenlik Komitesi Gıda Güvenliği Komitesi Küresel Stratejiler Komitesi Teknik Komite 1896 dan bugüne IAOM logoları: 23
1896 1919 1992 Özetleyecek olursak, Uluslararası Değirmenciler Birliği dünya çapında değirmen sanayicileri ve sivil toplum kuruluşlarının üyesi olduğu oldukça geniş yelpazeye sahip bir kuruluştur. Düzenlediği eğitim forumları ile değirmencilik prosesi ve teknolojik gelişmeler hakkında sanayicileri bilgilendirir. Ayrıca düzenlediği kongre ve konferanslar ile de üyelerine hem dünya piyasaları hem de bölgesel piyasalar hakkında bilgilenme olanağı ve sergiler ile ikili görüşmeler vasıtası ile ticari bağlantılar kurma olanağı sağlar. IAOM in günümüzde dünya çapında her biri birbiriyle etkileşim içinde olan 16 ayrı bölgesi ve 4 tane de konferans bölgesi bulunmaktadır. Uluslararası Değirmenciler Birliği bölgeleri aşağıdaki gibidir: 1. Kuzey Amerika Bölgesi 2. Avrasya Bölgesi 3. Un şehri Bölgesi 4. Altın Batı Bölgesi 5. Dağarası Bölgesi 6. Latin Amerika Bölgesi 7. Orta Doğu-Afrika Bölgesi 8. Niagara Bölgesi 9. Ohio Bölgesi 10. Pasifik Bölgesi 11. Güneybatı Bölgesi 12. Texoma Bölgesi 13. Batı Kanada Bölgesi 14. Un Devleti Bölgesi 15. Volverine Bölgesi Uluslararası Değirmenciler Birliği konferans bölgeleri aşağıdaki gibidir: 1. KUZEY AMERİKA: San Antonio, Texas, May 2-6, 2011, IAOM's Annual Conference & Expo 2. ORTADOĞU-AFRİKA: 22-25 KASIM 2010, International Convention Centre Cape Town, South Africa (2-3 Ekim 2011 Ürdün) 3. ASYA: August 9-10, 2010 Le Meridien Phuket Beach Resort, Thailand 4. AVRASYA: October 13-15, 2010, Convention Centre Reims, France 5. LATİN AMERİKA: Kasım 6-7, 2010, Hilton Hotel, Cartagena, Colombia 24
Türkiye nin IAOM ile sıcak ilişkiler içinde olduğunu IAOM Yönetim Kurulu Başkanı Bart Hahlweg in şu sözleri kanıtlamaktadır: Bizler yalnızca bireysel üyelerimiz ve gönüllü liderlerimiz kadar güçlüyüz. Bu yüzden TUSAF ta ki iş arkadaşlarınızın ve sizin, Uluslararası Değirmenciler Birliğini ve misyonunu geliştirmeye yardım etmekle ilgilendiğini bilmek gerçekten çok güzel. Avrupa Birliği Un Sanayicileri Birliği (GAM) ise gıda güvenliği ve gıdaların besin değerlerini korunması konularında gösterdiği titizliğe ek olarak rekabet ve inovasyonu destekleyen bir yapıdadır. Un ve buğday ile ilgili piyasa, teknik bilgiler, teknolojik gelişmeler, yasal düzenlemeler gibi pek çok alanlarda bilgilendirici konferanslar düzenlemektedir. Avrupa Birliği Un Sanayicileri Birliği üye listesi aşağıdaki gibidir: Türkiye Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Kıbrıs Cyprus Flour Milling Association (CFMA) Bulgaristan Union of Bulgarian Millers Romanya Rompan Protekiz APIM İspanya Asociación de Fabricantes de Harinas y Sémolas de España Fransa Association Nationale de la Meunerie Française İtalya Italmopa İsviçre Dachverband Schweizerischer Müller Belçika KVBM-ARMB Hollanda Nederlandse Vereniging van Meelfabrikanten (NVM) 25
Almanya Verband Deutscher Mühlen Danimarka Foreningen af Danske Handelsmoller Hırvatistan Croatian Flour Millers Association Slovenya Gospodarska Zbornica Slovenije - GZS Food Industries Associations Sector Millers Association Avusturya Verband der Mühlenindustrie Çek Cumhuriyeti Svaz Prumyslovych mlynu CR Polonya Stowarzyszenie Mlynarzy RP Litvanya Baltic Millers Association Letonya Baltic Millers Association Estonya Baltic Millers Association İngiltere National Association of British and Irish Millers (NABIM) İsveç Svenska Kvarnforeningen Swedish Flour Milling Association Finlandiya KauppamyllyjenYhdistysr.y. Unun Zenginleştirilmesi Unun zenginleştirilmesi ilk kez 1930 larda ABD de başladı. Günümüzde kimi ülkelerde devlet düzenlemesi ile zenginleştirmeler yapılırken kimi ülkelerde gönüllülük esasına göre yapılmakta kimi ülkelerde ise hiç yapılmamaktadır. Unun zenginleştirilmesi amacıyla dünya çapında çalışan kuruluş Un Zenginleştirme Teşebbüsü (Flour Fortification Initiative FFI) dür. Bu teşebbüs unun zenginleştirilmesini bir standart haline getirme amacı doğrultusunda hükümetler ile uluslararası kuruluşlar, un ve 26
buğday endüstrisi, tüketiciler ve sivil toplum kuruluşları arasında bir köprü görevi görmektedir. Ülkemizde Unun zenginleştirilmesi projesi, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Federasyonumuzun işbirliği ve koordinasyonunda yürütülmektedir. Bu kapsamda, 5. Avrasya Uluslararası Değirmenciler Birliğinin 13 15 Ekim 2010 tarihlerinde Fransa nın Reims kentinde yaptığı konferansta bu kez Unu Zenginleştirme Girişimi (FFI) için bir toplantı düzenlenmiştir. Proje Ortakları İletişim Diğer Ortaklar (Türkiye) Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Hacetteppe Üniversitesi UNICEF Vural Kural, Genel Sekreter Dr. Rifat Kose, Genel Müdür Reza Hossaini, Ülke Temsilcisi Diğer Ortaklar (Uluslararası) IAOM DSM Muhlenchemie Akzo Nobel IF USDA CDC Doruk Grup TÜBİTAK İstanbul Belediyesi Halk Ekmek Fırınları UNICEF Parantez Fuarcılık Eksim Grup Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Spina Bifida Derneği, Türkiye İstanbul Teknik Üniversitesi Ankara Üniversitesi Sağlık Bakanlığı, Anne ve Çocuk Sağlığı Başkanlığı APB, Ltd. Bu girişimin başkanlığını üstlenen ve 2009 yılında Antalya da yapılan Kongreye de Mr. Robert Baldwin ve Kıdemli Danışman Ms. Anna Verster in talebi üzerine, Türkiye nin un standardında ve zenginleştirme çalışmalarında gösterdiği gelişmeler hakkında TUSAF Genel Sekreteri tarafından bir konuşma yapılmıştır. Konuşmada, TSE nin Ocak 2010 tarihinde Demirle Zenginleştirilmiş Un standardının yürürlüğe girdiğini ve bunun önemli bir adım olduğu vurgulanırken, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın 11 Haziran 2010 tarihindeki kanun tasarısı ile ekmek ve ununda dahil olduğu gıda sektöründe AB direktiflerini uygulamaya hazır olduğunu, 2011 yılının ilk altı ayında özel sektör için bir geçiş dönemi yaşanacağı ifade edilmiştir. Bunun ötesinde, Sağlık Bakanlığı nın, 2010 yılına kadar bitirilmek üzere bir anket düzenlediğini, bu anketin sonuçlarının, bu projenin daha da ileri götürülmesinde önemli olacağı belirtilmiştir. Yapılan konuşma sadece bu kapsamda kalmamış, Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF, yöneticilerinin de bulunduğu bir çevrede aynı zamanda Türk un sektörü ve Federasyonumuz tanıtılmıştır. 27
B. ETKİNLİK VE FAALİYETLERİMİZ 2007 yılında önemli sağlık sorunlarından Anemi ve Spina Bifida ya karşı mücadelede en etkin çözüm olan Unun Zenginleştirilmesini UNICEF ve ABD Una Değer Katma Girişimi (FFI) ile birlikte ele aldık. Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı mız bu projeye ciddi destek veriyor. Unun zenginleştirilmesinin zorunlu olması yolunda yasal zeminin oluşturulması çalışmalarımız devam ediyor. Bu bağlam Türk Standartları Enstitüsü tarafından TS 13412 Demirle Zenginleştirilmiş Buğday Unu standardı 26 Ocak 2010 tarihinde yayınlanmıştır. 2008 Kongremizin gündemini ise, çok önemli bir Sosyo/Ekonomik soruna, Ekmek İsrafı na ayırdık. TOBB ve TMO Genel Müdürlüğü ile müştereken düzenlediğimiz bu Kongrede de, her yıl yaklaşık 1 milyar TL lik bir kaybın önüne geçmek için Kamuoyunu aydınlatma görevini üstlendik. Burada çok ilginç bir ironi vardır. Un Sanayicileri için ne kadar çok un tüketilirse o kadar iyidir. Ekmek israfında bir anlamda un tüketimini de artırmaktadır. Fakat biz burada sektör çıkarı yerine Ülke çıkarına öncelik verdik. Bu durum her sektörün kolaylıkla kabulleneceği bir durum değildir. 2009 Ekim inde de 54 ülkeden, yaklaşık 650 temsilcinin katıldığı Uluslararası Un Sanayicileri Birliği Orta Doğu & Afrika Kongresini Antalya da düzenledik. 2009 yılı IAOM nin 20. kuruluş yılı ve Federasyonumuzun da 5. kuruluş yılı olduğundan ayrı bir önem arz etmiştir. Kongre açılışını Başbakanımız Sn. Recep Tayyip ERDOĞAN yapmışlardır. Devlet Bakanı Sn. Zafer ÇAĞLAYAN ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Sn. M. Mehdi EKER de katılımcılara hitaben konuşmalarını gerçekleştirmişlerdir. Bu Kongre üyelerimize oldukça yararlı bir dayanışma, fikir ve tecrübe alışverişi ortamı oluşturmasının yanı sıra, Ülke tanıtımı ve Federasyonumuzun bölgedeki etkinliğinde çok önemli bir rol oynamıştır. 2010 Kongremizin gündemi ise Gıda Güvenliği & Küresel Buğday Ticareti olup Rusya dan RUSMET Şirketler Grubu ile müştereken düzenlenmiştir. Kongre de yine çok önemli bir sosyal önem arz eden Gıda Güvenliği konusu tüm detayları ile ele alınmıştır. 13 16 Mayıs 2010 tarihlerinde Bodrum da yapılan ve yaklaşık 400 temsilcinin katıldığı Kongre de Gıda Güvenliği nin yanı sıra Rusya, Ukrayna ve Kazakistan dan katılan temsilciler ile buğday hasadı öncesi son durum değerlendirmesi yapıldı. 5 8 Ağustos 2010, tarihlerinde St. Petersburg Rusya da tamamladık. Uluslararası Hububat Forumu Buğday ve Un konulu kongremiz, Rusya Federasyonu, Tarım Bakanlığının kuraklık nedeniyle ihracatı yılsonuna kadar yasaklama kararı alındığı gün başladı. Bu karar, 28
bir yandan kongre gündemini olumsuz etkilerken, diğer yandan kongreye medyanın ilgisini artırmış ve kongreye katılmış olan sanayicilerimizin belirsizlik ortamı içerisinde ilk elden bilgi almalarına ve planlamalarını yapmalarına yardımcı olmuştur. Kongre ye katılan Rusya ve Ukrayna temsilcileri Rusya Hükümetinin aldığı kararı kınarken, kararın özel sektöre danışılmadan ve aceleci olarak alındığı ifade edilmiştir. Rusya, Ukrayna ve Kazakistan da yaşanan olağanüstü mevsimsel şartlar ve Rusya nın aldığı kararların yansıması olarak, kamuoyunun sektörümüze olan ilgisinin devamı niteliğinde, dünya ve Türkiye deki buğday piyasalarına ilişkin Federasyonumuz yazılı ve görsel medya da yer aldı. BN Toprak Mahsulleri Ofisi ve Dış Ticaret Müsteşarlığının koordinasyonunda sektörün sorunlarına ilişkin yürütülen çalışmalarda ve kararlarda önemli rol oynadı. Federasyon, Dernekler ve üyelerimiz arasında kurumsal çerçevesinin daha da kuvvetlendirilmesi, sektöre yönelik mevzuat, istatistik paylaşımı, ekonomik değerlendirme raporları, teşvik ve destekler gibi konuların sektörümüz tarafından etkin bir şekilde takip edilebilmesi için mevcut teknolojik altyapımızın geliştirilmesi yolunda ciddi adımlar atmaktayız. Bu doğrultuda, Türkiye deki ilk kullanımı Federasyonumuzun başvurusu çerçevesinde gerçekleştirilen KOSGEB Genel Destek Programı, Rusya da yapılan faaliyetimizde katılımcılarımıza sektörel destek kapsamında kullandırılmıştır. Çağdaş bir sivil toplum kuruluşu olarak sosyal sorumluluk yükümlülüğümüz çerçevesinde büyük bir üzüntüyle öğrenmiş olduğumuz Pakistan daki felaket için üyelerimizin işbirliğiyle geçen ay yardım kampanyası başlattık ve yerine getirdik. Her ay sektörümüzle ilgili konularda gündemi yakından takip ederek kamuoyuna açık, şeffaf bir anlayışla gerek yurtiçinde gerekse yurt dışında kongre ve seminerler düzenlemekte ve projelere katılım sağlamaktayız. 3 6 Şubat 2011 tarihlerinde Arama Konferansı gerçekleştirdik. Buradaki amaç; sektör oyuncuları tarafından paylaşılan ortak vizyonun ve stratejilerin oluşturulması idi. Arama Konferansı sektörde stratejik yönetim sürecinin sağlıklı işleyebilmesini sağlayacak olan katılımlı yaklaşımı başlatacaktır. Böylece iddia sahiplerinin stratejik öncelikleri paylaşması ve arzuladıkları gelecek tasarımını oluşturmaları sağlanacaktır. Bunu takiben Buğday Üretimi ve Ticareti, Lisanslı Depoculuk, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası ve Tohumculuğun Gelişimi ve Sertifikasyon konulu Kongre ve Sergimizi, 10 13 Mart 2011 tarihlerinde Antalya / Belek, Rixos Premium Otel de gerçekleştirdik. Uluslararası bir nitelik taşıyan bu konferansta, Federasyon, dernekler ve üyelerimiz arasındaki kurumsal çerçevenin daha da kuvvetlendirilmesini sağlamaya çalıştık. Uluslararası bir nitelik taşıyan bu kongrede, Federasyon, Dernekler ve Üyelerimiz arasındaki kurumsal çerçevenin daha da kuvvetlendirilmesi sağlanmıştır. Bununla beraber, buğday ve un ticareti, lisanslı depoculuk, vadeli işlemler ve tohumculuk konularında uluslararası düzeyde üretici, ihracat ve ithalatçılarını, buğday ve un üretiminde pay sahibi olan makine üreticilerini, mühendislik şirketlerini, bankacıları ve sanayicileri bir araya getirerek sektörümüzü bütünüyle değerlendirmiş olduk. 29
13 15 Mayıs 2011 tarihlerinde Konya Hilton Garden Inn de, 25 29 Mayıs 2011 tarihinde Tayland ta Thaifex Gıda Fuarı nda, 17 19 Haziran 2011 de İstanbul Grand Cevahir de bulunduk. 26 28 Eylül de Rostov/Rusya da, 2 5 Ekim de Ölü Deniz/Ürdün deydik. 14 16 Ekim 2011 de Kıbrıs ta Anadolu Un Sanayicileri Derneğimizin toplantılarına katılım sağlamış bulunmaktayız. Kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşlarının tek bir çatı altında toplanabilmesi, sorunların çözümü ve sektörümüzün ülke ekonomisine katkılarının artırılması yolunda düzenlemiş olduğumuz Aylık Sektörel Toplantı larımız Federasyonumuzun sektör ve üyelerimize karşı önemli bir taahhüdü niteliğindedir. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün ün başkanlığını yürüteceği, sekretarya hizmetlerini KOSGEB İdaresi Başkanlığı yerine getireceği 4 Ocak 2012 de toplanan Girişimcilik Konseyi ne katılım sağlanmıştır. 25-27 Mayıs 2012 tarihlerinde Marmara Un Sanayicileri Derneği Ev Sahipliğinde Çanakkale de yapılan Genişletilmiş Sektör Toplantısına, 12 15 Haziran 2012 tarihlerinde ise UNICEF ve FFI tarafından unun zenginleştirilmesine yönelik olarak düzenlenen çalıştaya Federasyon olarak katılım sağladık. 28 30 Eylül 2012 tarihlerinde Ege Un Sanayicileri Derneği Ev Sahipliğinde İzmir de düzenlenen Genişletilmiş Sektör Toplantısına katılımımız gerçekleşmiştir. 5-8 Aralık 2012 tarihlerinde Ölü Deniz, Ürdün de gerçekleştirilen Uluslararası Değirmenciler Birliği (IAOM) Kongresi ne de katılım sağlayacağız. C. BUĞDAY, UN VE EKMEK KONGRE VE SERGİSİ İZLENİMLERİ Son olarak 29 Mart 1 Nisan 2012 tarihlerinde Antalya, Belek, Susesi Hotel de Buğday, Un ve Ekmek konulu, yaklaşık 680 katılımcı ve 50 sergiden oluşan uluslararası nitelikli kongremizi gerçekleştirdik. Sunuculuğunu TRT spikeri Sayın Berrak Ataşen in yaptığı Kongrenin açılışında Sn. Erhan Özmen, TUSAF Yönetim Kurulu Başkanı, Mr. Hubert François, Avrupa Un Değirmencileri Birliği Başkanı ve Yönetim Kurulu Başkanı, Sn. Ziya Altunyaldız, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müsteşarı ve son olarak da Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanımız Sn. Mehmet Mehdi Eker konuşmalarını yapmışlardır. Sayın Özmen konuşmasında geçmişten bugüne ülkemizin ekonomik durumundan bahsetmiş ve un sanayicimizin ülkemiz ekonomisindeki konumundan ve ihracat potansiyelinden bahsetmiş ve kısaca Kongre hakkında bilgi vererek konuşmalarını tamamlamışlardır. Sayın François ise Avrupa Birliği nin buğday üretim rakamlarından ve AB un değirmencilerinin un üretim ve ihracat miktarlarından bahsetmiş, ilgili AB mevzuatları hakkında kısaca bilgi vermiş ve AB nin ekmek tüketiminden bahsederek konuşmalarını tamamlamışlardır. 30
Sayın Altunyaldız, tarımın diğer sektörler içerisindeki önemine vurgu yapmış ve ardından da ülkemizin dünya buğday üretimindeki önemli konumunun altını çizmişlerdir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın buğday ile ilgili düzenlemelerinden bahsetmişlerdir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Sayın Eker, tarımsal üretimi ve verimi artırmak için Bakanlığın yaptığı faaliyetlerden bahsetmişler ve sertifikalı tohum uygulaması ile buğday üretiminde hem miktar hem verim hem de kalite olarak artış yaşandığını belirtmişlerdir. Bakanlığın başlatacağı ekmek israfını önleme çalışmasından bahsetmişlerdir. Son olarak un sanayicilerimizin dünya un ihracatındaki başarısını kutlayan Sayın Eker ülkemizin tarım ürünleri ihracat kalemleri arasında ilk sırada yer alan fındığın önüne geçilmesi yönünde uncularımıza bir de hedef belirlemişlerdir. Açılış konuşmalarının ardından ise Bloomberg HT Direktörü Sayın Kerem Alkin kongre konuşmacımız olarak küresel ekonomi, olası riskler ve sürdürülebilir ekonomi hakkında bilgi vermişlerdir. Moderatörlüğünü Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Tolga Saltık ın gerçekleştirdiği Buğday oturumunun konuşmacıları: Sn. Ali Ö. Güvenir, Ticaret Dairesi Başkanı, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü; Ms. Amy Reynolds, Uzman Ekonomist, Uluslararası Hububat Konseyi; Sn. Şerife Dayı, Yönetim Kurulu Başkanı, Mergrain; Mr. Ian Flagg, Başkan Yardımcısı, Amerikan Buğday Birliği; Dr. Dmitry N. Rylko, Genel Müdür, Tarımsal Piyasa Çalışmaları Enstitüsü (IKAR), Rusya Sayın Güvenir TMO nun Hububat Piyasalarındaki Rolü konulu konuşmalarını gerçekleştirmişlerdir. Sayın Reynolds ise Uluslararası Hububat Konseyi nin hizmetlerinden ve hububat piyasalarındaki volatiliteden bahsetmişlerdir. Amerikan Buğday Birliği Deniz Aşırı Operasyonları Başkanı Mr. Vincent Peterson un yerine katılmış olan Sayın Flagg ise Amerika nın Dünya Buğday Durumuna Bakışı konulu konuşmalarını gerçekleştirmişlerdir. Son olarak Sayın Rylko da Rusya nın dünya hububat piyasasındaki yerini anlatan konuşmalarını gerçekleştirmişlerdir. 31
Bir sonraki oturum ise moderatörlüğünü Hacettepe Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sayın Hamit Köksel in yaptığı Un oturumudur. Oturumun 1. Kısmının Konuşmacıları: Doç. Dr. Hülya Doğan, Öğretim Görevlisi, Kansas Eyalet Üniversitesi; Sn. Ali İhsan Özkaşıkçı, Yönetim Kurulu Üyesi, Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu; Prof. Dr. Hamit Köksel, Bölüm Başkanı, Hacettepe Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü; Doç. Dr. Mehmet Civan, Müdür, Gaziantep Üniversitesi, Naci Topçuoğlu Meslek Yüksek Okulu; Sn. Yaşar Serpi, Genel Müdür, Erişler Gıda San. ve Tic. A.Ş. Sayın Köksel Un Sanayi, Bazı Sorunlar ve Fırsatlar konulu sunumlarını gerçekleştirmişlerdir. Sayın Doğan ise ABD nin Kansas eyaletinin buğday durumundan bahsetmiş ve Kansas Üniversitesi hakkında katılımcılara bilgiler vermişlerdir. Sayın Özkaşıkçı ise ülkemizde gerçekleştirilen un tebliği çalışmaları hakkında bilgilendirme yapmışlardır. Sayın Civan da Naci Topçuoğlu MYO hakkında bilgi verdikten sonra açılması planlanan Un ve Unlu Mamuller Teknolojisi programında gelinen noktayı katılımcılarla paylaşmışlardır. Son olarak Sayın Serpi Buğday Unu İhracatında Başarıyı Etkileyen Faktörlerin Rolü konulu konuşmalarını gerçekleştirmişlerdir. 32 Bu yıldan başlamak üzere Türkiye de sektörümüz için mesleki eğitimin öneminin artacağı ve üniversite-sanayi işbirliğinin gelişmesi yönünde çok önemli bir adım olan Un ve Unlu Mamuller Teknolojisi eğitim programının 2012 2013 döneminde başlatılmasını planladık. Bu kapsamda, Kansas Eyalet Üniversitesi ve Gaziantep Üniversitesi arasında da bir işbirliği ön protokolü yapıldı ve ileride sektörümüzün ihtiyacı olan kalifiye eleman ihtiyacını dünya standartlarında sağlama yönünde ilk adım atıldı.
Un Oturumunun 2. Kısmının Konuşmacıları: Dr. Jens Dreisöerner, Gıda Laboratuvarı Başkanı, Brabender GmbH & Co KG; Mr. Scott Montgomery, Direktör, Unun Zenginleştirilmesi Girişimi (FFI); Ms. Vilma Q. Tyler, Beslenme Uzmanı, UNICEF İlk olarak Sayın Dreisöerner Brabender in 3 fazlı sistemi hakkında bilgi vermişlerdir. Sayın Montgomery ise buğday ununun zenginleştirilmesinden bahsetmişlerdir. Sayın Tyler ise Mikrobesin Eksiklikleri ve Bunun Sağlığa Etkileri ve Bu Eksikliklerin Önüne Geçmek için Uygun Maliyetli Yöntemler konulu sunumlarını gerçekleştirmişlerdir. Unun Zenginleştirilmesi Nedir? Zenginleştirme, buğday ununa öğütme sırasında vitamin ve mineral ilave etmek suretiyle daha kaliteli ve besleyici özelliği yüksek ürünlerin geliştirildiği prosestir. Zenginleştirme işlemi, toz formundaki vitamin ve minerallerin (mikrobesin premiks), öğütme işlemi sırasında una eklenmesi suretiyle yapılmaktadır. 33
Bu yıldan başlamak üzere Türkiye de sektörümüz için mesleki eğitimin öneminin artacağı ve üniversite-sanayi işbirliğinin gelişmesi yönünde çok önemli bir adım olan Un ve Unlu Mamuller Teknolojisi eğitim programının 2012 2013 döneminde başlatılmasını planladık. Bu kapsamda, Kansas Eyalet Üniversitesi ve Gaziantep Üniversitesi arasında da bir işbirliği ön protokolü yapıldı ve ileride sektörümüzün ihtiyacı olan kalifiye eleman ihtiyacını dünya standartlarında sağlama yönünde ilk adım atıldı. Kongrenin son oturumu olan Ekmek oturumunun moderatörlüğünü Doruk Group Holding A.Ş., Grup Ar-Ge Koordinatörü ve Hububat Ürünleri Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. M. Hikmet Boyacıoğlu yapmıştır. Oturumun 1. kısmının konuşmacıları: Sn. Ahmet Kavak, Genel Müdür Yardımcısı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; Sn. Hasip Gencer, Yönetim Kurulu Başkanı, Doruk Group Holding A.Ş. Sayın Kavak Türkiye de ve Dünyada Ekmek Sanayi konulu sunumlarını gerçekleştirmişlerdir. Ardından Sayın Gencer İnsan ve Beslenme konulu sunumlarını gerçekleştirmişlerdir. 34
Oturumun 2. kısmının konuşmacıları: Sn. Dilara Koçak, Uzman Diyetisyen, MEZURA; Prof. Dr. Artun Ünsal, Yazar; Prof. Dr. Julie Miller Jones, E. Öğretim Üyesi, Gıda Bilimleri ve Beslenme Bölümü, St. Catherine University. İlk olarak Sayın Koçak, Ekmeksiz Diyet Olur Mu? konulu sunumları kapsamında ekmeğin insanların diyetindeki yeri ve önemini vurgulamışlardır. NEDEN EKMEK? Yağ içermez Önemli bir karbonhidrat kaynağıdır Rafine edilmiş gıdaya göre daha uzun süre tokluk sağlar İyi bir lif kaynağıdır Mineral ve vitamin desteği olabilir Pratiktir Geleneksel damak tadı olarak mutlu eder Ucuzdur, doyurucudur Kaynak: Dilara Koçak ın Kongremizde gerçekleştirdiği sunum Sayın J. Miller Jones ise buğdayın sağlıklı yaşam için ne kadar önemli olduğundan, buğdayın içeriğinde bulunan birtakım maddelerin çeşitli hastalıkları önlemek için ne kadar gerekli olduğundan söz etmiş ve hububat tüketiminin sağlıklı yaşamın anahtarı olduğunu belirtmiştir. TUSAF 2012 Kongresi kapsamında sosyal ve sportif aktiviteler de gerçekleştirilmiştir. Tavla turnuvası ve Dernekler arası futbol turnuvası düzenlenmiştir. Hoş geldiniz Kokteyli kapsamındaki sıra gecesinde ve Gala gecesinde sahne alan Coşkun Sabah ve Ebru Yaşar eşliğinde eğlence doruk noktasında ulaşmıştır. 35