İSLAM UYGARLIĞI ÇEVRESINDE GELIŞEN TÜRK EDEBIYATI Halk Şiiri Aşık Tarzı Halk Edebiyatı
AŞIK EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ 1. Yaratıcıları saz şairi ya da aşık adı verilen sanatçılardır. şiirle müzik iç içedir. Saz eşliğinde söylenir. 2. Bu sanatçılar genellikle okuma-yazma bilmezler. Sözlü geleneğe dayanır. 3. Âşıklar yetiştikleri kaynaklara göre köylü, kentli, yeniçeri, göçebe şairler gibi gruplara ayrılırlar. 4. Konular aşk, doğa, gurbet, ayrılık, ölüm, yiğitlik gibi konularla toplumsal sorunlardır. 5. Koşma, semai, varsağı, destan, türkü bu dönemin ürünleridir.
6. Hece ölçüsü; daha çok da hecenin 7 li, 8 li, 11 li kalıpları kullanılmıştır. 7. Redif, yarım ve tam uyak kullanılmıştır. 8. Nazım birimi dörtlüktür. Son dörtlükte aşığın adı geçmektdir. 9. Üslup yalın ve doğaldır. Söz sanatlarıyla süslenmiştir. NOT! Âşık edebiyatı, kökü çok eskilere dayanan bir gelenekler zinciridir. Bu edebiyattaki isimlerin geleneğe uymaları gereken birtakım kurallar vardır. Bunları yerine getirmeyen kişi, âşık sayılmaz ve dolayısıyla saz çalıp şiir söyleme hakkını kazanamaz.
Âşık geleneklerini şu şekilde sıralayabiliriz. Mahlas alma Bade içme (rüya sonrası âşık olma) Usta çırak ilişkisi Âşık karşılaşmaları Leb değmez (dudakdeğmez) Askı (muamma) Dedim dedi tarzı söyleyiş Tarih bildirme Nazire söyleme Saz çalma
a. Mahlas Alma Şairlerin yazdıkları şiirlerde asıl isimlerinin yerine kullandıkları takma isimdir. Dadaloğlu nun asıl adı Veli, Gevher inin Mehmet vb. dir. Dadal m der, bin bir dağı gezerim Aladağ da bir yapılı gözerim Hak vergisi şıvgaların ezerim Bağışla-gör mor sünbüllü ala mı
b. Bade İçme Âşıklar, âşıklığa başlamayı ya da yetişip usta âşık olmayı geleneksel bir unsur olarak gördükleri iki önemli yola usta yanında yetişme ya da rüyada bade içerek badeli âşık olmak bağlarlar. Bu inanışa göre bir pir elinden bade içmek gerekir. Bade, su şerbet gibi içilecektir.
c. Usta Çırak Âşıklar genellikle bir usta aşığın yanında onun çırağı olarak yetenekleri ölçüsünde olgunlaşırlar. Geleneğe göre aşığın şairlikteki ustalığı için üstad denilen bir aşığın şairlikteki ustalığı için üstad denilen bir aşığın yanında ders alması gerekir. d. Âşık Karşılaştırmaları Âşıkların dinleyenlerin karşısında, deyişme sırasında birbirini iğneleyici fakat mizah çerçevesi içinde söyleşmeleridir.
e. Leb Değmez Âşıkların ustalıklarını sergilemek için bir nevi söz hüneri olarak başvurdukları bir biçimdir. İçinde (b, p, m, v, f) sesleri bulunmadan f. Askı (Muamma) Halk şiirinde bir kimsenin ya da varlığın adını gizleyen şiir demektir. Muammaları çözmek bilgi ve zeka isteyen bir uğraştır.
g. Dedim Dedi Koşma ve semailerdeki âşık ve sevgilinin (dedim dedi ifadesine bağlı olarak ) karşılıklı söyleşmeleridir. h. Tarih Bildirme Âşıkların, şiirlerinin birer tarihi belge olmalarını istediğinden genellikle ilk ya da son dörtlükte tarih belirtmeleridir.
i. Nazire Söyleme Bir şairin şiirini başka bir şair tarafından aynı ölçü ve uyakta benzer bir biçimde yazma, söyleme demektir. j. Saz Çalma Saz, aşık için ilhamı arttıran bir alet olup, aşıklık geleneğinin en önemli unsurlarındandır.
Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri / a. Koşma Halk edebiyatı nazım biçimleri içinde en çok sevilen ve en çok kullanılan koşmadır. 3 ve 5 dörtlükten oluşabilir. 11 li (6 + 5), (4 + 4 + 3) hece ölçüsü ile yazılır. Kafiye düzeni ababcccb, dddb,... şeklindedir. Ezgi ve okunuşlarına göre adlar alır. Acem koşması, Kerem koşması vb. Genellikle lirik konularda yazılır. Aşk duyguları, üzüntüleri, acıları, sevgiliye kavuşma isteği, doğayla ilgili türlü duygu ve düşünceler koşmanın konusudur. Konu bakımından Divan Edebiyatı ndaki gazele benzer. Koşma, konusu yönüyle çeşitli isimler alır:
1. Güzelleme İnsan, aşk ve sevgi konularını işler. Güzellikleri anlatır, lirik bir eda ile söylenir. 2. Koçaklama Yiğitlik, kahramanlık konularını işler.
3. Taşlama Şahısların ve toplumun kötü yerlerini ele alıp bunları tenkid eden şiirlerdir. Bu şiirlerde şair son derece acımasızdır. 4. Ağıt Ölen kişilerin ardından söylenilen ve o kişinin acısını dile getiren şiirlerdir.
Vara vara vardım ol kara taşa, Hasret ettin beni kavim kardaşa, Sebep ne gözden akan kanlı yaşa, Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm Nice sultanları tahttan indirdi Nicesinin gül benzini soldurdu Nicelerin gelmez yola gönderdi Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm Karacoğlan der ki kondum göçülmez Acıdır ecel şerbeti içilmez Üç derdim var birbirinden seçilmez Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm (Karacaoğlan)
BENDEN SELAM OLSUN BOLU BEYİ NE Köroğlu düşer mi yine şanından Ayırır çoğunu er meydanından Kırat köpüğünden düşman kanından Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır Düşman geldi tabur tabur dizildi Alnımıza kara yazı yazıldı Tüfek icad oldu mertlik bozuldu Eğri kılıç kında paslanmalıdır Benden selam olsun Bolu Beyi'ne Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır Ok gıcırtısından kalkan sesinden Dağlar seda verip seslenmelidir KÖROĞLU
b. Semaî Koşmaya benzer. Koşmadan farklı olarak sekizli hece ölçüsü ile yazılır. Dörtlük sayısı 3 ila 5 arasında değişir. Konu bakımından sevgi, doğa, güzellik gibi konular işlenir. Hece ölçüsü ile yazıldığı gibi aruzla da yazılabilir. Semai kendine özgü bir ezgi ile söylenir. Başlıca semai şairleri Karacaoğlan ve Erzurumlu Emrah tır. Semai koşmanın güzelleme ve ağıt türünde yazılır.
c. Varsağı Varsak Türkleri tarafından özel bir ezgi ile söylenir. Türkülerin gelişmiş bir şeklidir. Semai ye benzer. Kafiye düzeni aynıdır. Sekizli ve onbirli hece ölçüsü ile söylenir. Behey bre hey gibi ünlemler kullanılır.
Deryalarda olur bahri Doldur ver içem zehri Sunam gurbet elin kahrı Ya çekilir ya çekilmez Emrah der ki düştüm dile Bülbül figan eder güle Güzel sevmek bir sarp kale Ya alınır ya alınmaz ERZURUMLU EMRAH
Bre ağ(a)lar bre beyler Ölmeden bir dem sürelim Gözümüze kara toprak Dolmadan bir dem sürelim (Karacaoğlan)
d. Destan Dört dizeli bentlerden oluşur. Halk şiirinin en uzun nazım biçimidir. 100 dörtlüğü geçen destanlar bulunur. Nazım şekli bakımından koşmaya benzer. On birli hece ölçüsü ile söylenir. Destanın son dörtlüğünde şair mahlasını söyler. Konu olarak savaş, kahramanlık, kavgalar, isyan gibi konular işlenir. Aşık edebiyatı nazım şekillerinden olan destan, milletlerin tarihine ait kahramanlıkları konu edinen, halkın ortak malı olan destanlarla karıştırılmamalıdır.
AŞIK EDEBİYATININ TEMSİLCİLERİ XVI. yüzyıl: Köroğlu, Kul Mehmet, Aşık Garip XVII. yüzyıl: Karacaoğlan, Aşık Ömer, Ercişli Emrah XVIII. yüzyıl: Gevheri XIX. yüzyıl: Dertli, Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Bayburtlu Zihni, Seyrani. XX. yüzyıl: Aşık Veysel
1. Aşağıdakilerden hangisi halk edebiyatı nazım ürünlerinden birisi değildir? A) Koçaklama B) Şathiye C) Türkü D) Mesnevi E) Semai
2. Aşağıdakilerden hangisi, aşık edebiyatının özelliklerinden biri değildir? A) Sözlü ve yazılı dönem ürünlerinin etkisiyle gelişmiştir. B) Cinaslara yer verilmiş daha çok yarım uyak kullanılmıştır. C) Koşma, destan, semai, varsağı başlıca nazım biçimleridir. D) Hecenin 11 li kalıbının dışına çıkarılmamıştır. E) Son dörtlükte şairlerin adları geçmektedir.
3. Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? A) Türküler ezgiyle söylenir. B) Halk fıkraları güldürürken düşündürür. C) Aşık edebiyatı temsilcilerinin tümü şiirlerini heceyle oluşturur. D) Sav adıyla bilinen atasözleri anonimdir. E) Masallarda, gerçek dışı olaylar masalın eğitici yanı öne çıkarılarak anlatılır.
4. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ile Aşık Edebiyatı nın ortak özelliği değildir? A) Dörtlük nazım biriminin kullanılması B) Ürünlerin anonim olması C) Hece ölçüsünün kullanılması D) Dilin yalın olması E) Ezgili söylenişleri
5. Mert dayanır nâmert kaçar Meydan gümbür gümbürlenir Şahlar şahı divan açar Divan gümbür gümbürlenir Bu dörtlüğün türü, aşağıdakilerden hangisidir? A) Koçaklama B) Türkü C) Mani D) Taşlama E) Güzelleme
6. Aşağıdaki halk edebiyatı ürünleri uyak düzenine göre eşleştirilse hangisi farklı bir özellik taşıdığından dışta kalır? A) Türkü B) Destan C) Koşma D) Mani E) Semai
7. Doğa ve insan güzelliklerini konu alan, on birli hece kalıbıyla ve dörtlük nazım birimiyle oluşturulan tür, aşağıdakilerden hangisidir? A) Koşma B) Güzelleme C) Semai D) Taşlama E) Koçaklama
8. Ulu ulu kervan geçmiş Yollar gibi inilerim Karlı karlı dağlar aşan Seller gibi inilerim Bu dörtlük aşık edebiyatı nazım biçimlerinden hangisini örneklemektedir? A) Varsağı B) Semai C) Türkü D) Mani E) Güzelleme
9. Şiirler saz eşliğinde söylenir. Dil, halkın konuştuğu dildir. Konular, halkın yaşayışından alınır. Nazım birimi dörtlüktür. 11 li hece ölçüsü ve yarım uyak kullanılır. Koşma, semai, varsağı vb. nazım biçimlerinde şiirler söylenir. Parçada hakkında bilgi verilen edebiyat dönemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Divan Edebiyatı B) Anonim Halk Edebiyatı C) Tanzimat Edebiyatı D) Tekke Edebiyatı E) Âşık Edebiyatı
10. Hece ölçüsünün sekizli kalıbı ve özel bir ezgiyle söylenir. Koşma tipine benzer. Dizelerdeki hece sayısı ve söylendiği ezgi yönünden koşmadan ayrılır. Dörtlük sayısı üç ilâ beş arasında değişir. Yukarıda özellikleri verilen, aşık edebiyatı nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Türkü B) Semai C) Varsağı D) Destan E) Mani
11. Aşağıdaki dizelerden hangisi bir taşlamadan alınmış olabilir? A) Güzel ne güzel olmuşsun Görülmeyi görülmeyi B) Bir değirmen yaptım bağladım taşını Bendine çevirdim gözüm yaşını C) Seni seven aşık serinden geçer Güzeller içinde yarım var deyi D) Yazanlar Leyla vü Mecnun kitabın Sümmani yi bir kenara yazmışlar E) Önceden her yerde ismi boz ayı Adam beylerbeyi oldu o gece
12. Bu dönemde edebiyat ürünlerinin kaynağı dinî törenlerdir. Ozan, Baksı, Kam, Şaman isimlerini alan şairler Kopuz isimli saz eşliğinde şiirler söylemişlerdir. Av, şölen (ziyafet) ve yuğ (ölüm) törenlerinde söylenen, aliterasyon sanatının ağırlıkla görüldüğü şiirlerdir. Şölen ve av törenlerinde söylenen la halk edebiyatında ve Divan edebiyatındaki gazel aynı konuları işleyen nazım şekilleridir. Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilebilir? A) koşuk - koşma B) sav - atasözü C) destan - koçaklama D) sagu - ağıt E) tuyuğ - mâni
13. Uzaktır seçilmiyor Gönüldür geçilmiyor Gönül bir top ibrişim Dolaşmış açılmıyor Bu dörtlüğün nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Koşuk B) Mani C) Semai D) Rübai E) Sav
14. Öldürüp kanıma girme Gayrılara gönül verme Ela göze siyah sürme Çekme beni öldürürsün Bu dörtlüğün nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Koşma B) Semai C) Varsağı D) Sagu E) Şathiye
AŞIK EDEBİYATININ TEMSİLCİLERİ XVI. yüzyıl: Köroğlu, Kul Mehmet, Aşık Garip XVII. yüzyıl: Karacaoğlan, Aşık Ömer, Ercişli Emrah XVIII. yüzyıl: Gevheri XIX. yüzyıl: Dertli, Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Bayburtlu Zihni, Seyrani. XX. yüzyıl: Aşık Veysel
XVI. YÜZYIL KÖROĞLU Hayatı hakkında fazla bilgi sahibi olamadığımız Köroğlu nun adı birçok efsaneyle birleşir. Kökü Orta Asya ya dayanan Köroğlu Destanı nın kahramanı ile şair Köroğlu birbirine karıştırılmıştır. Babası Bolu Beyi tarafından gözlerine mil çektirilerek cezalandırıldığı için Köroğlu diye tanınmıştır. Zulme karşı ayaklanarak halkın hakkını koruması, onu destansı bir kahraman haline getirmiştir.
Yalın bir dil kullanmış. Koçaklama örnekleriyle adını duyurmuştur. Aşk ve doğa konulu şiirleri de vardır. şiirlerinde coşkun bir seslenişle kahramanlık, dostluk, aşk, doğa sevgisi gibi temaları işlemiştir. Benden selam olsun Bolu Bey ine Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır. Ok gıcırtısından kalkan sesinden Dağlar seda verip seslenmelidir.
XVII. YÜZYIL KARACAOĞLAN Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Bu konuda yalnız Toroslar da yaşayan göçebe Türkmen aşiretine mensup olduğu bilinmektedir. Çok zengin bir halk kültürü ile yetişen, milli zevki benimseyen Karacaoğlan Türk Halk şiirinin en lirik şairidir. şiirlerinde genellikle aşk, tabiat konularını işlemiş, halk dilini büyük bir ustalıkla kullanmış; koşma, varsağı, semai nazım şekilleriyle yazmıştır.
Karacaoğlan, yaşadığı çağda yetişmiş diğer saz şairlerinin aksine, dil ve ölçü bakımından Divan edebiyatının etkisinden uzak kalmıştır. Güneydoğu Anadolu insanının o çağdaki günlük konuşma diliyle yazmıştır. Yalnızca hece ölçüsü kullanmıştır.
Behey Ala Gözlü Dilber Behey ala gözlü dilber Vaktin geçer demedim mi Gözlerin olmus harami Beller keser demedim mi Bak su kaşa, bak şu göze Ciğer kebab oldu öze Yakasız gömlekler bize Felek biçer demedim mi Karac'oglan, cömertle Benim işim yok namertle Kahbe felek bin fendile Gönlüm alır demedim mi Yüzün bedir kaşın kalem Nasib olup bir dem görem Kime razılıktır bu alem Konan göçer demedim mi Deryalarda gezer gemi Sukkedir tutinin yemi Sürelim devrani demi Devran geçer demedim mi KARACAOĞLAN
AŞIK ÖMER Hem halk hem de medrese kültürü alarak yetişmiştir. Yalnızca halk dili özelliklerinden yararlanmamış. Arapça ve Farsçanın da etkisi eserlerine yansımıştır. şiirlerinin çoğunu da aruzla yazmıştır. Ancak hece ile yazdığı şiirlerde daha başarılıdır.
Aşık Ömer, yüzyıllar boyunca yetişmiş bütün saz şairlerinin hem en ünlüsü hem de en çok şiir bırakmış olanıdır. (1500 e yakın). Birçok nazım şeklini kullanmış; ancak koşma ve semaide daha başarılıdır. Şair name adlı şiiri 38 dörtlükten oluşmaktadır, bu eserde 105 şairin adı geçmektedir.
XVIII. YÜZYIL GEVHERİ Medrese öğrenimi görmüştür. Hem halk hem divan tarzında eserler vermiştir. Aruzla yazdığı şiirlerinde Fuzuli nin etkisindedir. Genellikle aşktan, ayrılıktan söz eder. Lirik şiirler yazmıştır. İstanbul Türkçesine daha yakındır.
Ey Benim Nazlı Cananım Ey benim nazlı cananım Severim kimseler bilmez Bir iştir geldi başıma Çekerim kimseler bilmez Bak şu kalbimin işine Saldı sevdayı başıma Gece gün aşk ateşine Yanarım kimseler bilmez Varın söylen şu hayına Girmesin benim kanıma Bir ateş düştü canıma Tüterim kimseler bilmez Gevheri ümidim Hak'tan Yandı bu bağrım firaktan Ey efendim derd-i aşktan Ölürüm kimseler bilmez ŞAIR GEVHERI
XIX.YÜZYIL DERTLİ Aşık Ömer ve Fuzuli den etkilenmiştir. Bu etkilerle hem hece hem aruzla yazmıştır. Aruzla yazdığı şiirlerde kusurlu bir nazım tekniği kullandığı için başarılı olamamıştır. Lirik koşmalarında ve semailerinde başarılıdır. Devriye ve nefes de yazmıştır. şiirlerini Dertli Divanı nda toplamıştır.
ERZURUMLU EMRAH Medrese öğrenimi etkisiyle Divan edebiyatı tarzında aruzla yazdığı gazel, murabba, muhammes ve müseddeslerinde bu kültürünü açıkça beli eder; fakat asıl sanatçılığını hece ile yazdığı koşma ve semailerinde göstermiştir.
SEYRANİ Sistemin aksayan yönlerini hicvettiği taşlama türündeki şiirleriyle ün yapmıştır. Aruzla da yazmıştır. Asıl başarısı hece ile yazdığı koşma, nefes, destan, semai biçimindeki şiirlerde görülür.
HER GÜZELİN KAHRI ÇEKİLMEZ İMİŞ Eski libas gibi aşıkın gönlü Söküldükten sonra dikilmez imiş Güzel sever isen gerdanı benli Her güzelin kahrı çekilmez imiş Bülbül daldan dala yapıyor sekiş O sebepten gülle ediyor çekiş Aşkın iğnesiyle dikilen dikiş Kıyamete kadar sökülmez imiş Sevdiğim değildin böylece ezel Aşkının bağına düşürdün gazel İbrişimden nazik saydığım güzel Meğer pulat gibi bükülmez imiş Seyrani'nin gözü gamla yaş imiş Benim derdim her dertlere baş imiş Ben bağrımı toprak sandım taş imiş Meğer taşa tohum ekilmez imiş SEYRANI
DADALOĞLU Avşar boyu Türkmenlerindendir. Göçebe Türkmen aşiretlerinin yerleşik hayata geçirilmesine karşı olan şiirler yazmıştır. Koçaklamalarıyla ünlüdür. Semai, varsağı, koşma, destan da yazmıştır. Savaş, doğa, aşk temalarını kullanmıştır. Dili, cenk şiirlerinde sert, pervasız; aşk ve tabiat şiirlerinde ise samimi, içli; ama hepsi saf ve arı bir halk dilidir.
Bir Yiğit De Anasından Doğunca Bir yiğit de anasından doğunca Kur ağaçta bir dal bitmiş gib olur Yaşı varıp on beşine değince Yükünü kumaştan tutmuş gib olur Aşıklar sazını eline alsa Güzeller perdesin yüzüne vursa Bir yiğit sevdiğin sesini duysa Gölde gövel ördek ötmüş gib olur Eğlene bire de gönlüm eğlene Ay gele de orta yeri dolana Yiğidin sevdiği yanınd'olana Günde düğün bayram etmiş gib'olur Dadaloğlu'm der ki sözüm kayıran Çekip yırtıp bir yakadan ayıran Diyom muhanetten karın doyuran Eliyle ağu yutmuş gib'olur ŞAIR DADALOĞLU
BAYBURTLU ZİHNİ Divan şiiri etkisinde kalmış; fakat saz şairi olarak ün yapmıştır. Usta bir taşlamacı olan divan şiirinin bütün özellikleri ile yazmıştır. Divan ı ile başından geçenleri anlattığı Sergüzeştnâme adlı mesnevisi vardır.
XX. YÜZYIL AŞIK VEYSEL Saz şiirimizin son büyük ustalarındandır. Aşık Veysel, küçük yaşta iki gözünü de yitirmiştir. şiirlerinde aşk, yurt ve toprak sevgisini farklı bir duyarlılıkla dile getirmiştir. Dünya nın geçiciliğini, kardeşlik, ölüm, birlik - beraberlik gibi temalara değinmiştir. Karacaoğlan ın geleneğiyle, yaşadığı yüzyılın gerçeklerini birleştiren şiirler vermiştir.
A. Kutsi Tecer in yardımıyla yurt çapında tanınmıştır. TBMM tarafından özel çıkarılan bir kanunla kendisine maaş bağlanmıştır. Deyişler, Sazımdan Sesler, Dostlar Beni Hatırlasın şiir kitaplarıdır. XX. yy ın diğer saz şairleri: Âşık Ali İzzet, şeref Taşlıova, Talip Coşkun, Murat Çobanoğlu
DÜNYA GENİŞ İDİ ŞİMDİ DARALDI Dünya geniş idi şimdi daraldı Çıkıp gideceğin yer belli değil Yetmiş altı yıldır alır satarım Bakmadım deftere kar belli değil Seyrettim alemi dünya dar dedim Ay dünya, arası sanki bir adım Denizi karayı ölçtüm aradım Adalar içinde var belli değil Avrupa Asya ayrı bir kıta Bir yıllık yol idi deveye ata Uçaklar sığdırdı beş on saata Daha neler çıkar dur belli değil Hırsızlar çalardı at ile para Şimdi çalıyorlar uçak-tayyare Bekar kalsam dünür olsam dullara İstenecek başlık ver belli değil AŞIK VEYSEL
1. Aşağıdakilerin hangisinde belirtilen halk ozanlarının tümü aruz ölçüsünü de kullanmıştır? A) Aşık Ömer - Erzurumlu Emrah - Bayburtlu Zihni B) Dertli - Aşık Veysel - Aşık Ömer C) Köroğlu - Erzurumlu Emrah - Dertli D) Aşık Ömer - Yunus Emre - Karacaoğlan E) Karacaoğlan - Gevheri - Dadaloğlu
2. XIX yy da Toroslar da göçebe Türkmen aşiretlerinin Avşar boyundan olan bu ünlü ozan, aynı yüzyılın diğer saz şairlerinin aksine Divan şiirinden uzak kalmış, kendi çevresinin dil, duygu, düşünce ve olaylarını işleyerek Halk şiir geleneğini sürdürmüştür. Hakkımızda devlet etmiş fermanı / Ferman padişahın, dağlar bizimdir diyerek Osmanlı yönetimine direnenlerin sesi olmuştur. Bu parçada sözü edilen halk şairi, aşağıdakilerden hangisidir? A) Dadaloğlu B) Köroğlu C) Karacaoğlan D) Aşık Ömer E) Pir Sultan Abdal
3. Türk edebiyatının XVI. yüzyıl temsilcisi olan şair, inançlarını kararlı bir biçimde savunmuş; divan şiirinden hiç etkilenmemiş, şiirlerini hece ile yazmıştır. şiirlerinde, yaşadığı olayları aşk ve doğa konularını lirik bir dille aktarmıştır. Daha çok nefesleriyle tanınır. Bu parçada sözü edilen şair kimdir? A) Kaygusuz Abdal B) Köroğlu C) Dadaloğlu D) Pir Sultan Abdal E) Aşık Ömer
4. Ne zaman, nerede yaşadığı kesin olarak belli değildir. Yaşam, doğayı sevmiş ve bunları şiirlerinde yansıtmıştır. şiirlerinde çoğunlukla bağlandığı kömür gözlü güzeller; kuğuya ve sunaya benzetilmiştir. Güzellikleri, onların verdiği sevinci; ayrılıktan doğan hüznü ve yakarışı dile getirir. Yalın ve içten söyleyişi vardır. Koşma, güzelleme, semai, varsağı gibi türlerde eserler vermiştir. Bu parçada sözü edilen halk ozanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Pir Sultan Abdal B) Karacaoğlan C) Aşık Veysel D) Köroğlu E) Dadaloğlu
5. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Türk edebiyatının sözlü ve yazılı dönem ürünleri Vl. ve Vll. yüzyıldan itibaren gelişme gösterir. B) Yazılı dönem öncesinde yer alan sözlü dönem ürünlerinde hece ölçüsü ve uyaktan yararlanılmıştır C) Mani, türkü, ninni, tekerleme, masal Türk edebiyatının sözlü dönem ürünlerindendir. D) Karagöz, ortaoyunu ve meddah öyküleri, Halk edebiyatının yazılı dönem ürünlerindendir. E) Koşma, semai varsağı, türkü; aşık edebiyatının ürünlerindendir.
6. XVlll. yy ın sonlarında Erzurum un Tanbura köyünde doğduğu söylenmektedir. Yaşamı hakkında bilinenler, halk arasında dolaşan söylentilere ve şiirlere dayanmaktadır. O, asıl ününü aşık türü şiirleriyle yapmıştır. Anadolu nun özlem dolu aşkını, gurbet çilesini, yiğitliğini, neşe ve üzüntüsünü dile getiren ozanlarımızdandır. Bu parçada hakkında bilgi verilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir? A) Erzurumlu İbrahim B) Köroğlu C) Erzurumlu Emrah D) Dadaloğlu E) Karacaoğlan
7. l. 17. yy da yaşamış ve Anadolu nun halk şiiri geleneğine damgasını vurmuş bir sanatçıdır. ll. Kent yaşamından uzak kaldığı için şiirlerinde hep göçer ortamını yansıttı. lll. Güney illerinde dolaşan Türkmen topluluklarının Avşar boyundandır. lv. Onun şiirleri yazılı kaynaklar aracılığıyla değil, sözlü gelenek sayesinde bugüne ulaşmıştır. V. Asıl ününü kavga türküleri ile yaptı ama duygu ve aşk konularını da aynı başarıyla işledi. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisinde Dadaloğlu yla ilgili bir bilgi yanlışı vardır? A) l. B) ll. C) lll. D) lv. E) V.
8. Aşağıdakilerin hangisinde aruzla da şiir yazmış halk edebiyatı temsilcileri vardır? A) Karacaoğlan - Gevheri - Bayburtlu Zihni B) Aşık Ömer - Bayburtlu Zihni - Köroğlu C) Dertli - Erzurumlu Emrah - Dadaloğlu D) Karacaoğlan - Köroğlu - Aşık Ömer E) Aşık Ömer - Gevheri - Aşık Veysel
9. l. XVl. yüzyılda yaşadığı sanılan Halk ozanı... koçaklamalarıyla bilinir. ll. XV. yüzyılda aşk, ayrılık, gurbet, kahramanlık temalarını işleyen... hecenin yanında aruzu da kullanmıştır. lll. XVII. yüzyılda yaşayan ve ünlü coğrafya kitabı Cihannüma yı yazan..., Keşf-üz Zünun ve Fezleke adlı eserleriyle de bilinir. lv. XIX. yüzyıl Halk ozanlarından..., Avşar Türklerindendir, yerleşik hayata geçirilmek istenen Türk boylarını konu edinmiştir. Numaralanan açıklamalarda aşağıdaki Halk edebiyatçılarımızdan hangisi hakkında bilgi aktarılmamıştır? A) Dadaloğlu B) Pir Sultan Abdal C) Köroğlu D) Gevheri E) Katip Çelebi
10. XVll. yüzyılda Güney Anadolu da göçebe Türkmen boyları arasında yaşadığı sanılmaktadır. Orta ve Güney Anadolu yu dolaştığı; Mısır ı ve Rumeli yi gördüğü hakkında bilgiler de vardır. şiirlerinde genellikle bağlandığı kömür gözlü, kuğuya, sunaya benzeyen güzelleri; onların kendisine verdiği sevinci, ayrılık acısını dile getirmiştir. Yalın ve akıcı anlatımı içtendir. Bu parçada sözü edilen, aşağıdakilerden hangisidir? A) Dadaloğlu B) Karacaoğlan C) Köroğlu D) Gerhevi E) Pir Sultan Abdal
11. Divan edebiyatından hiç etkilenmemiş, şiirlerinin tümünü hece ölçüsüyle yazmıştır. Tasavvuf şairi olarak tanınmasına karşın doğa, dünya ve insanlara bakışı açısından din dışı kalabilmiştir. şiirlerinde coşkun bir lirizm vardır. Aşkı, doğayı, halkın sorunlarını duru bir dille şiirselleştirmiştir. Bu parçada sözü edilen Halk şairimiz kimdir? A) Karacaoğlan B) Aşık Veysel C) Köroğlu D) Yunus Emre E) Pir Sultan Abdal
12. Aşık Edebiyatı şiir geleneğiyle Divan şiir geleneğini kaynaştıran şair, güçlü bir eğitim gördü. Özgün şiir dilini kurdu. Aruzla yazdığı Divan ına rağmen o, koşmalarıyla tanındı. Bu parçada özellikleri aktarılan sanatçı, aşağıdakilerden hangisidir? A) Dadaloğlu B) Bayburtlu Zihni C) Köroğlu D) Aşık Veysel E) Karacaoğlan