DERS YILI MEV KOLEJİ ÖZEL ANKARA ANADOLU LİSESİ VE FEN LİSESİ 9. SINIFLAR TÜRK EDEBİYATI DERSİ YARIYIL ÖDEVİ

Transkript

1 DERS YILI MEV KOLEJİ ÖZEL ANKARA ANADOLU LİSESİ VE FEN LİSESİ 9. SINIFLAR TÜRK EDEBİYATI DERSİ YARIYIL ÖDEVİ DERS YILI MEV KOLEJİ ÖZEL ANKARA ANADOLU LİSESİ VE FEN LİSESİ 9. SINIFLAR TÜRK EDEBİYATI DERSİ YARI YIL ÖDEVİ

2 ŞİİR OKUMA KILAVUZU A. DIŞ (BİÇİM) ÖZELLİKLERİ 1) Bent Dizeler bentlere ayrılmış mı? Ayrılmış ise bu bentler kaçar dizeden oluşuyor? Kaç tane bent var? Nazım birimi nedir? Bentlere ayrılma biçiminin konu ve temayla özel bir ilişkisi var mı? (Örneğin, Otuz Beş Yaş şiirinin beşer dizeli yedi bentten ve otuz beş dizeden oluşması gibi.) 2) Ölçü Ritim sağlamak için herhangi bir ölçü (aruz, hece) kullanılmış mı? Yoksa şiir ölçüsüz mü? Şiirde kullanılan ölçü hece ölçüsüyle hangi kalıpla (8 li, 11 li vs.) yazılmış? 3) Uyak Dış ahenk sağlamak için uyak kullanılmış mı? Uyağın hangi türlerine yer verilmiş? Redif kullanılmış mı? Dizelerin başında da ses uyumu var mı? Dize içinde uyak kullanılmış mı? Uyak düzeni nasıl? (Şema ile gösterim) Yapısal özelliklerine göre şiirin nazım şekli nedir? B. İÇ (İÇERİK) ÖZELLİKLERİ 1) Konu Şiirde anlatılanın tek bir sözcükle özetlenmesi. (Aşk, ölüm, yiğitlik, yoksulluk, başkaldırı, din, doğa vs.) (Not: Halk edebiyatında şiirler konularına göre özel adlar alırlar. Taşlama, koçaklama, güzelleme vs.) 2) Tema Ana tema nedir? (Şiirde anlatılan konunun hangi temel duyguyu açığa çıkardığını bir yargı cümlesiyle belirleyiniz.) Yardımcı temalar (Şiirin tamamında ana temayı destekleyici hangi duygular işlenmiş?) 3) Dil ve Anlatım Şiirde kullanılan sözcüklerin kökeni (Türkçe, Arapça, Farsça, Fransızca vs.) Tamlamaların yapısı (Türkçe, Arapça, Farsça vs.) Sözcüklerin türü (Ad, sıfat, eylem vs.) Sözcüklerin hangi anlamlarıyla kullanıldığı. (Gerçek, mecaz, deyim, terim) Şiirde lehçe, şive, ağız kullanılmış mı? Şaire ya da belli bir gruba ait mesleki, etik, dinsel sözcükler var mı? Kalıp sözler (mazmunlar) kullanılmış mı? - Sözcükler, sözcük öbekleri taşıdıkları anlamlar açısından konuyu ve temayı bütünlüyor mu? Sözcükler taşıdıkları duygusal değerlerle konu ve temaya uyum sağlıyor mu? Şiirde bütünlüğü bozan sözcükler kullanılmış mı? - Şiirde tekrarlar [dize, sözcük tekrarı; ünlü (konsonant)tekrarı, ünsüz tekrarı (aliterasyon)] var mı? - Cinaslı sözcükler kullanılmış mı? -Şiirin türü nedir? (Epik, lirik, didaktik, dramatik, pastoral) - Şiir hangi edebi akımla bağlantılıdır? (Parnasizm, sembolizm, romantizm vs.) - Şiirde edebi sanatlara yer verilmiş mi? (Teşbih, istiare, kinaye vs.) Şair sanatlı bir söyleyiş yerine sade bir anlatımı mı tercih etmiş? ŞİİR İNCELEMESİ 2

3 Şiirin bütünüyle başlığı arasındaki anlam uyumu değerlendirilir. Şair ile ilgili bilgiler, bağlı bulunduğu akım ve yazış tekniği üzerinde durulur. Şiirde bütünlüğü sağlayan ana duygu saptanır. Ana duyguyu bulmamıza yardımcı olan nedenler üzerinde durulur. Sanatçının bu duyguya nasıl yaklaştığı belirlenir. (Şairane, trajik, didaktik, alaycı vs.) Şiirden bulunan örneklerle bu fikirler kanıtlanır. Şairin konuya bakış açısı belirlenir. Şiirde anlatılan durum veya olaya kısaca değinilir, şiirin anlatım özellikleriyle durum veya olay arasında ilişki kurulur. (Kullanılan cümlelerin kurallı veya devrik olup olmaması, cümle yapısı ile mısra ve anlam yapısındaki ilişki, kelimelerin türü, yabancı kelime kullanımı ve nedenleri. Dizelerin uzunluğu, mecaz, deyim kullanımı. Sık kullanılan ses, hece ve sözcükler. Yapılan tekrarlar ve nedenleri. Sözcüklerle yaratılan imge, çağrışım ve hayaller. Başvurulan sanatlar, şairin genel anlamda özgünlüğü, şiirin içerik ve şekilsel yapısı.) Şairin özel yaşamı, yaşadığı çağ ve ortam, bağlı bulunduğu edebi dönem ve akımların şiirdeki etkilerine bakılır. Şairin iletmek istediği mesaj vurgulanır. Kişisel değerlendirmeye yer verilir. (Bizde yarattığı etki, olumlu-olumsuz duygu, düşünce izlenim vs. anlatılır.) EYLÜL SONU ŞİİR İNCELEME 3

4 Günler kısaldı. Kanlıca 'nın ihtiyarları Bir bir hatırlamakta geçen sonbaharları. Yalnız bu semti sevmek için ömrümüz kısa... Yazlar yavaşça bitmese, günler kısalmasa... İçtik bu nadir içkiyi yıllarca kanmadık... Bir böyle zevke tek bir ömür yetmiyor, yazık! Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor; Lâkin vatandan ayrılışın ıstırabı zor. Hiç dönmemek ölüm gecesinden bu sahile, Bitmez bir özleyiştir, ölümden beter bile. Yahya Kemal Beyatlı Kendi Gök Kubbemiz, 1. Günlerin kısalması ile yaşlıların geçen sonbaharları hatırlaması arasında nasıl bir ilgi olabilir? 2. Yalnız bu semti sevmek için ömrümüz kısa dizesinden ne anlıyorsunuz? 3. Yukarıdaki şiirin: a. Nazım birimi nedir? b. Beyitlerin uyak düzenini yazınız. c. Konusu nedir? d. Teması nedir? ŞİİR İNCELEME TABLOSU 4

5 BENZETMELER TEKRARLAR BETİMLEMELER DUYGULAR İMGELER TEMA- İÇERİK- KONU UYAKLI SÖZCÜKLER Aşağıda size verilen iki şiiri Şiir İnceleme Tablosu na göre inceleyiniz. 5

6 KARADUT Karadutum, çatal karam, çingenem Nar tanem, nur tanem, bir tanem Ağaç isem dalımsın salkım saçak Petek isem balımsın ağulum Günahımsın, vebalimsin. Dili mercan, dizi mercan, dişi mercan Yoluna bir can koyduğum Gökte ararken yerde bulduğum Karadutum, çatal karam, çingenem Daha nem olacaktın bir tanem Gülen ayvam, ağlayan narımsın Kadınım, kısrağım, karımsın. BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU KALDIRIMLAR I Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler... Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. NECİP FAZIL KISAKÜREK HECE ÖLÇÜSÜ 6

7 Hece dayanır. Aşağıdaki mısraların hece ölçüsünü tespit ediniz. ölçüsü, eşitliğine a) Bu vatan toprağın kara bağrında Sıra dağlar gibi duranlarındır. Bir tarih boyunca onun uğrunda Kendini tarihe verenlerindir. (Orhan Saik Gökyay) b) Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu 'muz Çamlıbel) [Faruk Nafiz c) Bu dağı asam dedim Asam dolaşanı dedim Bir hayırsız yâr için Herkese paşam dedim (Halk Türküsü) KAFİYE Kafiye, benzerliğidir. Kafiye, genellikle bulunur. 3. Aşağıdaki mısraların kafiye şemasını göstererek hangi çeşit kafiye olduklarını yazınız. Redifleri gösteriniz. a. Kuloğlu der ömür geçer Kalmasın âlemde naçar Dünya sana konan göçer Dedikleri gerçek imiş b. Bursa 'da bir eski cami avlusu Mermer şadırvanda sakırdayan su (A.H. Tanpınar) c. Çok sürse ayrılık, aradan geçse çok sene Biz sende olamazsak bile sen bizdesin gene d. (Y.K. Beyatlı) 7

8 Kükremiş sel gibiyim,, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. e. Niçin kondun a bülbül Kapımdaki asmaya Ben yarimden vazgeçmem Götürseler asmaya (M. Akif Ersoy) REDİF Şiirde,.... redif denir. Giderim yolum dağdır Bu ne ayvalı bağdır Hâlden bilir hâldaşım var Yolda giden yoldaşım var Mert dayanır namert kaçar Meydan gümbür gümbürlenir Şahlar şahı divan açar Divan gümbür gümbürlenir. MUHTEVA (İÇERİK) UNSURLARI ÖRNEK: 8

9 Dilerim tanrıdan ki sana açık kucaklar Bir daha kapanmadan kara toprakla dolsun Kan tükürsün adını candan anan dudaklar Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun A benim bahtiyarım Gönülde tahtı yarim Yüzünde göz izi var Sana kim baktı yarim Yukarıdaki dörtlüklerde aşk konusu işlenmiştir. Buna karşılık dörtlüklerin teması kıskançlıktır. Uygulama: Sizler de bulacağınız örnek bir şiiri aşağıya yazınız, şiirin konusunu ve temasını belirleyiniz. 4. Aşağıdaki iki mısrayı ahenk (armoni ve ritm) açısından inceleyiniz. Armoni ve ritmi açıklayınız. Buna benzer mısralar bulunuz. Bülbül güle bir gül dedi gül gülmedi gitti. Bülbül güle gül bülbüle yâr olmadı gitti. KOLSUZ Sağ kolu kesilmiş omuz başından. 9

10 Dev adımlarıyla bir yolcu gitti. Solunda bir kılıç gibi sallanan Tek kolu anlattı, bu bir yiğitti. Bir dağdı, gölgesi kararttı yolu, Ardınca yürürken, içim yas dolu, Canlandı gözümde kesilmiş kolu. Sınırda düşmanı göğsünden itti. Faruk Nafız ÇAMLIBEL Han Duvarları 1. Aşağıdaki kavramları tanımlayınız. Bu tanımlara yukarıdaki şiirden örnek veriniz. Ölçü ( vezin): Mısra: Kafiye: Nazım Birimi: MASAL 10

11 Çocuk gönlüm kaygılardan azâde, Yüzlerde nur,ekinlerde bereket. At üstünde mor kâküllü şehzade; Unutmaya başladığım memleket... Şakağımda annemin sıcak dizi, Kulağımda falcı kadının sözü, Göl başında padişahın üç kızı, Alaylarla Kafdağına hareket. Orhan Veli KANIK Bütün Şiirleri, Yukarıdaki şiirin nazım birimi nedir? 1. Şiirin kafiye şemasını gösteriniz. 1. Kafiyeli kelimeleri aşağıya yazınız. Kafiye çeşitlerini söyleyiniz. 11