Trakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Yaş Meyve Sebze Pazar Araştırması

Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Yaş Meyve Sebze Pazar Araştırması

İÇİNDEKİLER 1. Türkiye Üretimi ve İhracat Durumu 1.1. TR21 Alt Bölgesi nde Üretim 1.2. Türkiye İhracatı Trakya Kalkınma Ajansı 2. Dünya Üretim Durumu 2.1. Yaş Sebze Üretimi 2.2. Yaş Meyve Üretimi 3. Dünya Ticareti 3.1. İhracat 3.2. İthalat 4. Potansiyel Pazarlarımız

1. TÜRKİYE ÜRETİMİ ve İHRACAT DURUMU Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2010 yılında ülkemiz meyve üretim miktarı 2009 yılına göre önemli bir değişiklik göstermemiş ve % 0,1 oranında azalarak yaklaşık 16,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Meyveler içinde önemli ürünlerin üretim miktarlarına bakıldığında bir önceki yıla göre, elma % 6,6, kayısı %3 1,9, erik % 2, şeftali % 1,4 oranında azalmıştır. Narenciye grubunda ise portakalda % 1,2, mandalinada % 1,5 oranında artış olmuştur. İncir üretiminde % 4,3, muz üretiminde % 2,8 oranında artış olurken, üzüm üretiminde önemli bir değişiklik olmamıştır. 2010 yılında sebze ürünleri üretim miktarı bir önceki yıla göre % 2,9 oranında azalarak yaklaşık 26 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Sebzeler grubunun önemli ürünlerinden domates üretimi % 6,5 oranında azalarak yaklaşık 10 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca havuç üretimi % 10,2, yaş fasulye üretimi % 2,6 oranında azalmış, patlıcan üretimi % 3,8, kuru soğan üretimi % 2,7, sakız kabak üretimi % 2,3 oranında artmıştır. 2011 yılında sebzeler grubunun önemli ürünlerinden domates üretimi % 9,5 oranında artarak yaklaşık 11 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, kuru soğan % 12,7, havuç % 12,9, yaş fasulye % 4,6 oranında artarken, dolmalık biber % 5,9, salçalık biber % 6,6, patlıcan % 3 oranında azalmıştır. 1.1.TR21 Alt Bölgesi nde Üretim Sebze Üretimi TR21 Alt Bölgesi nde yetiştirilen sebzelerin, bölge üretimindeki oranları incelendiğinde, üç yıllık ortalama üretim miktarına göre (2006-2008 yılları) başı % 27,3 ile karpuzun çektiği, bunu % 7,1 ile kavun, % 5,1 ve % 4,1 ile sofralık ve salçalık domatesin izlediği görülmektedir. Şekil 1: TR21 Alt Bölgesi nde Üretilen Sebzelerin Hasat Edilen Alan ve Üretim Miktarları Açısından Bölgedeki Payları (2006-2008 Yılları Verileri Ortalamaları) 30,0% 27,3% 20,0% 10,0% 0,0% 7,1% 5,1% 4,1% 1,0% 0,9% 0,8% 0,5% 0,2% TR21 Ürün Miktarı/TR21 Toplam Sebze Miktarı Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler TR21, 2009 2006 2008 yıllarını kapsayan üç yıllık verilere göre bölge, Türkiye karpuz üretiminin % 5,8 ini, kavun üretiminin de % 3,4 ünü karşılamaktadır. Edirne, hem karpuz hem de kavunda bölgenin yarıdan fazla üretimini gerçekleştirmektedir. Karpuzun bölgedeki üretiminin % 38 ini Tekirdağ karşılamaktadır. İlin bölgedeki kavun üretimindeki oranı ise % 28

civarındadır. Tekirdağ yıllarca, karpuzu ile tanınmış ve meşhur olmuştur. Kırklareli nin karpuz üretimindeki payı % 10 iken kavun üretimindeki payı % 4 ile sınırlı kalmaktadır. TR21 Alt Bölgesi nin, ülkenin sofralık ve salçalık domates üretimindeki payları sırasıyla % 0,6 ve % 1 dir. Domates üretimi ayçiçeği-buğday tarımının yoğun olduğu Trakya bölgesinde alternatif ürün olarak günden güne artış göstermektedir. Edirne domates üretiminde de bölgenin önde gelen ili konumundadır. Sofralık domates üretimine % 56 oranında katkıda bulunurken, bölgedeki salçalık domates üretiminin neredeyse tamamı (%93) Edirne de gerçekleştirilmektedir. Trakya Kalkınma Ajansı Meyve Üretimi TR21 Alt Bölgesi nde meyvecilik göreceli olarak daha az yapılmaktadır. Şaraplık ve sofralık üzüm, sofralık zeytin, kiraz, elma ve ceviz bölgenin öne çıkan meyveleridir. Şekil 2: TR21 Alt Bölgesi nde Üretilen Meyvelerin Hasat Edilen Alan ve Üretim Miktarları Açısından Bölgedeki Payları (2006-2008 Yılları Verileri Ortalamaları) 40,0% 34,8% 30,0% 24,1% 22,9% 20,7% 20,0% 11,4% 10,6% 10,0% 0,9% 2,8% 1,2% 4,3% 3,0% 0,7% 1,8% 2,9% 0,6% 1,6% 0,2% 1,6% 1,0% 1,1% 0,0% TR21 Ürün Alanı/TR21 Toplam Meyve Alanı TR21 Ürün Miktarı/TR21 Toplam Meyve Miktarı Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler TR21, 2009 TR21 Alt Bölgesi, Türkiye şaraplık üzüm üretiminin % 10 unu karşılamakta olup, sofralık üzüm üretiminde ise bölgenin payı % 1,5 oranında kalmaktadır. Bölgedeki şaraplık üzüm üretiminin büyük çoğunluğu Tekirdağ ilinde gerçekleştirilmektedir. 2009 verilerine göre, Tekirdağ da üretimi yapılan 42.940 ton üzümün yaklaşık % 68,3 ü (29.333 ton) şaraplık olup, % 31,7 si ise sofralık olarak değerlendirilmektedir. Tekirdağ Merkez ile Şarköy arasındaki sahilde bulunan Uçmakdere, Mürefte ve Hoşköy deki bağlar, üzüm üretiminde büyük önem taşımaktadır. Sofralık üzüm üretimine bakıldığında ise, % 42 civarındaki bölge payları ile Edirne ve Tekirdağ başa baş gözükmektedir. Kırklareli nin sofralık üzüm üretiminde bölgedeki payı % 15 seviyesindedir. TR21 Alt Bölgesi nin önemli meyvelerinden biri de cevizdir. Ceviz üretimi bölgede en çok Edirne ilinde (% 44) gerçekleştirilmektedir. Edirne yi % 32 ile Kırklareli, % 24 ile Tekirdağ izlemektedir. TR21 Alt Bölgesi nde gerçekleştirilen kiraz üretimi Türkiye üretiminin % 0,7 sini oluşturmaktadır. Bölgede kiraz üretimi konusunda başı çeken il % 65 lik bölge oranı ile

Tekirdağ dır. Kırklareli nin bölgedeki kiraz üretimindeki payı % 24 iken Edirne için bu oran % 11 seviyesinde kalmaktadır. Bölgenin Türkiye elma üretimindeki payı % 0,3 ler seviyesindedir. Elma üretiminde Kırklareli ve Tekirdağ sırasıyla % 25 ve % 20 lik paylara sahiptirler. Bölgede üretilen başlıca elma cinsleri Golden, Starking %, Amasya ve Grannysmith tir. TR21 Alt Bölgesi nin öne çıkan ürünlerinden olan şaraplık üzümün Türkiye üretimindeki payı da yüksektir (2006-2008 yılları ortalamasına göre % 10,0). Türkiye üretimindeki payı göz önüne alındığında öne çıkan ürünlerin bir diğeri de muşmuladır. TR21 Alt Bölgesi, Türkiye muşmula üretiminde 2006 yılı verilerine göre %7,6 lık bir paya sahiptir. 1.2. Türkiye İhracatı 2010 yılı içerisinde ihraç ettiğimiz ilk on yaş meyve-sebze ürünü incelendiğinde yaklaşık 477 milyon dolarlık ile domatesin ilk sırada yer aldığı görülür. Bunu sırasıyla limon, mandarin ve üzüm izlemiştir (Tablo 1). 2011 yılında ise en fazla ihracatı yapılan ürünler sırasıyla domates, limon, mandarin, portakal ve üzüm olmuştur. Diğer taraftan, 2011 yılında önemli ihraç ürünlerinden domates, kiraz ve üzümde düşüş yaşandığı görülmektedir (Tablo 1). Tablo 1: Ürün Bazında Yaş Meyve Sebze İhracatımız Ürünler 2010 2011 Ton Bin $ Ton Bin $ Domates 574.279 476.867 576.726 432.553 Limon 426.713 312.931 487.376 354.526 Mandarin 429.401 290.722 472.097 338.883 Portakal 212.832 143.474 361.672 259.205 Üzüm 237.860 203.925 239.933 175.551 Kiraz 65.294 147.828 46.613 131.042 Greyfurt 156.692 101.942 158.274 110.043 Biber 61.247 69.366 68.610 77.628 Nar 63.148 59.600 86.271 70.711 Hıyar 105.060 75.463 81.034 59.193 Kaynak: Yaş Meyve Sebze Sektörü, Sektör Raporları 2012, İhracat Genel Müdürlüğü, Tarım Ürünleri Daire Başkanlığı, Ekonomi Bakanlığı Ülkeler itibariyle 2010 yılı yaş meyve sebze ihracatımız incelendiğinde; ilk sırayı, %36 payla 779.018 dolarlık bir pay ile Rusya Federasyonun aldığı görülmektedir. Bu ülkeyi sırasıyla, Almanya, Ukrayna, Bulgaristan ve Irak izlemektedir (Tablo 2). 2011 yılında ise Rusya Federasyonu sektör ihracatındaki liderliğini açık ara farkla muhafaza etmeye devam etmiştir. Aynı dönemde Irak yükselen bir pazar olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı dönemde İran a yönelik sektör ihracatında da önemli bir artış olmuştur.

Tablo 2: Ülke Bazında Yaş Meyve Sebze İhracatımız Ülkeler 2010 2011 Ton Bin $ Ton Bin $ Rusya 987.239 779.018 1.128.549 829.095 Irak 347.766 146.544 488.191 260.112 Almanya 151.133 202.280 132.436 195.347 Ukrayna 275.889 180.820 284.910 187.536 Bulgaristan 210.451 166.847 159.534 116.025 S. Arabistan 147.148 94.719 171.174 109.708 Romanya 187.641 122.775 155.397 103.730 İran 44.900 28.609 91.170 64.177 İngiltere 22.778 31.132 27.323 35.237 Moldova 27.343 16.353 52.024 34.917 Kaynak: Yaş Meyve Sebze Sektörü, Sektör Raporları 2012, İhracat Genel Müdürlüğü, Tarım Ürünleri Daire Başkanlığı, Ekonomi Bakanlığı Trakya Kalkınma Ajansı 2. DÜNYA ÜRETİMİ 2.1. Yaş Sebze Üretimi Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nun 2010 yılı verilerine göre; 2010 yılında dünyada 52,7 milyon hektar alanda yaş sebze üretimi yapılmıştır. Söz konusu alanda yetiştirilen toplam yaş sebze 965 milyon ton olup, domates yaklaşık 146 milyon tonluk üretimi ile dünyada en çok yetiştirilen yaş sebze ürünü olmuştur. Domatesi sırasıyla karpuz, kuru soğan, lahana, hıyar ve kornişon takip etmektedir (Tablo 3). Dünyada toplam 4,3 milyon hektar alanda domates ekimi yapılmaktadır. Domates üretiminde dünyada önde gelen ülkeler sırasıyla Çin Halk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan, Türkiye ve Mısır dır. Tablo 3: Dünya Yaş Sebze Üretimindeki Önemli Ürünler ve Üretim Miktarları (ton) Ürün Adı 2010 Domates 145.652.579 Karpuz 89.153.514 Kuru Soğan 74.220.950 Lahana 58.023.731 Hıyar ve Kornişon 57.556.880 Patlıcan 41.829.973 Havuç ve Şalgam 33.663.365 Biber 27.518.904 Marul 23.612.763 Kabak 22.396.399 Kaynak: FAO

2010 yılı FAO verilerine göre; yaklaşık 473 milyon tonluk üretimi ile Çin Halk Cumhuriyeti dünyada en fazla yaş sebze yetiştiren ülke konumundadır (Tablo 4). Çin Halk Cumhuriyeti nde, iklim çeşitliliğinden dolayı tüm yaş sebze türlerinin üretimi yapılabilmektedir. Tablo 4: Yaş Sebze Üreticisi Ülkeler ve Üretim Miktarları (Ton) Ülkeler 2010 Çin Halk Cumhuriyeti 473.094.711 Hindistan 99.680.370 A.B.D 35.293.556 Türkiye 25.831.193 Mısır 19.516.402 İran 18.678.490 İtalya 13.499.277 Rusya Federasyonu 13.233.450 İspanya 12.125.391 Meksika 12.125.391 Kaynak: FAO 2.2. Yaş Meyve Üretimi 2010 yılı FAO verilerine göre; dünyada toplam 55,7 milyon hektar alanda yaş meyve üretimi yapılmıştır. Muz dünyada en çok yetiştirilen meyveler arasında ilk sırada yer almıştır. Bunu sırasıyla elma, portakal, üzüm ve mango izlemiştir (Tablo 5). Tablo 5: Dünya Yaş Meyve Üretiminde Önemli Ürünler ve Üretim Miktarı (ton) Ürün Adı 2010 Muz 102.114.819 Elma 69.567.526 Portakal 69.507.617 Üzüm 68.350.535 Mango 38.673.116 Plantain 36.561.851 Armut 22.638.098 Mandarin 21.317.592 Şeftali 20.278.439 Ananas 19.418.306 Kaynak: FAO Dünyada en fazla üretimi gerçekleştirilen yaş meyve olan muzun üretimi en fazla Asya ülkelerinde yapılmakta ve bu kıtayı sırasıyla Güney Amerika, Orta ve Kuzey Amerika, Afrika, Okyanusya ve Avrupa ülkeleri izlemektedir. Muz genellikle, tropik ürün yetiştiren, gelişmekte olan ülkelerde yetiştirilmektedir.

2010 yılı FAO verilerine göre; yaş meyve üretiminde Çin ilk sırada yer alırken bu ülkeyi sırasıyla Hindistan, Brezilya, ABD ve İtalya izlemektedir. Ülkemiz yaklaşık 14 milyon tonluk yaş meyve üretimi ile dünya sıralamasında 10 uncu sırada yer almaktadır (Tablo 6). Tablo 6: Yaş Meyve Üreticisi Ülkeler ve Üretim Miktarları (Ton) Ülkeler 2010 Çin 122.178.415 Hindistan 84.791.100 Brezilya 39.286.781 ABD 25.383.917 İtalya 16.907.895 Filipinler 16.181.731 Meksika 15.255.598 İspanya 15.184.420 Endonezya 14.867.762 Türkiye 13.945.604 Kaynak: FAO Trakya Kalkınma Ajansı 3. DÜNYA TİCARETİ 3.1. İhracat Trademap verilerine göre 2010 yılında önde gelen ihracatçı ülkeler İspanya, Hollanda, ABD, Meksika ve Çin Halk Cumhuriyeti olmuştur. Ülkemiz 2,1 milyar dolarlık ihracat hacmiyle 2010 yılı itibarıyla dünya yaş meyve-sebze ihracatında onuncu sırada yer almaktadır (Tablo 7). Tablo 7: Dünya Yaş Meyve ve Sebze İhracatı (dolar) Ülkeler 2010 İspanya 11.208.373 Hollanda 9.163.424 ABD 6.928.631 Meksika 5.707.129 Çin 5.512.171 İtalya 4.121.470 Belçika 3.660.681 Fransa 3.463.248 Ekvador 3.084.655 Türkiye 2.122.021 Kaynak : International Trade Center

3.2. İthalat Trademap verilerine göre dünya yaş meyve-sebze ithalatında ABD 13,1 milyar dolarlık ithalatı ile ilk sırada yer alırken bu ülkeyi sırasıyla Almanya, İngiltere, Rusya ve Hollanda izlemektedir (Tablo 8). Tablo 8: Dünya Yaş Meyve ve Sebze İthalatı (dolar) Ülkeler 2010 ABD 13.118.274 Almanya 9.690.857 İngiltere 6.527.873 Rusya Federasyonu 6.336.347 Hollanda 5.208.974 Fransa 5.558.848 Kanada 4.653.433 Belçika 3.997.091 Japonya 2.892.114 İtalya 2.759.193 Kaynak : International Trade Center 4. POTANSİYEL PAZARLARIMIZ 4.1. Bulgaristan Bulgaristan çok verimli topraklara ve uygun bir iklime sahiptir. Arazi ve iklim şartları tarımsal üretime çok elverişlidir. Bulgaristan ın sebze üretiminin en önemli kısmını özellikle domates, biber, hıyar ve kornişon teşkil etmektedir. Ancak ekonomik kriz ülkedeki meyve ve sebze üreticilerini de etkilemiştir. Yerel üreticiler düşük fiyatlı ithal ürünlerle rekabet içerisindedir. Bu da meyve ve sebze üretimini olumsuz etkilemektedir. Ülkede mevcut konserve fabrikalarının çoğu için, meyve ve sebzeleri ülke içinden tedarik etmek pahalıya geldiği için yurtdışından özellikle Makedonya ve Türkiye den ithal etme yoluna gitmektedirler. Bu konuda Türkiye Bulgaristan ın en büyük tarımsal ürün tedarikçilerinden biridir. Ülkemizin en büyük rakibi ise Yunanistan dır. 4.2. Hırvatistan Yaş meyve sebze sektöründe Hırvatistan pazarına yönelik öne çıkan potansiyel ürünler domates, limon ve çilektir. 2009 yılında Hırvatistan 11 milyon dolar domates, 11 milyon dolar limon ve 2 milyon dolar çilek ithalatı gerçekleştirmiştir. Aynı dönemde Türkiye nin Hırvatistan a ihracatı ise sırasıyla 1,6 milyon dolar, 2,2 milyon dolar ve 157 bin dolar civarında olmuştur. 4.3. Avusturya 2007 rakamları incelendiğinde ülkede en çok rağbet gören sebzeler ve toplam tüketime oranları aşağıdaki gibi olmuştur:

Sebze Toplam Tüketime Oranı domates % 15 soğan % 13 havuç % 11 hıyar ve kornişonlar % 8 marullar %10 lahana % 8 tatlı biberler % 7 kabak % 3 Trakya Kalkınma Ajansı Dolayısı ile domates, soğan, havuç gibi ürünler bu ülke için bir dış pazar şansına sahiptir. 4.4. İran İran önemli bir narenciye üreticisi olmakla beraber özellikle son yıllarda yerli üretimi iç tüketimini karşılamadığı için açık ithalatla karşılanmaktadır. İthalatta portakal en önemli yeri tutmakta, portakalı mandalina takip etmektedir. İran da üretilen çeşitler portakalda ülkemizde de üretilen Navel ve Valencia çeşitleri, mandalinada Clementine, Satsuma, Page ve Kinnow çeşitleri, limonda ise Eureka ve Lizbon çeşitleridir. 4.5. Bosna Hersek Bosna-Hersek'e Türkiye'den ihraç edilen sebze meyve arasında portakal, mandalina, limon, domates, salatalık, patlıcan, kabak, elma, sofralık üzüm, kavun, karpuz gibi sebze ve meyveleri saymak mümkündür. Bosna-Hersek'de salatalık çokça tüketilmekte olup, taze tüketimin yanı sıra salatalık turşusu tüketimi oldukça yüksektir. 4.6. İngiltere Ülkemizin İngiltere ye yönelik ithalatındaki başlıca meyveler kiraz, satsuma ve limondur. İngiltere ye ihracat yapmayı düşünen firmaların paketlemeye önem vermeleri gerekmektedir. 4.7. Ürdün Ürdün elma ihracatımız açısından önemli bir pazardır. 4.8. Polonya Polonya da yaş meyve tüketimi son yıllarda gittikçe artmaktadır. Narenciye ve diğer yaş meyve ve sebze ürünlerinin dağıtımında Varşova yakınlarında bulunan Bronisze pazarı önemli olup, ithal edilen ürünler buradan tüm ülkeye dağıtılmaktadır. Polonya da narenciye ürünlerinden portakal ağırlıklı olarak İspanya dan ithal edilmekte olup son yıllarda Güney Afrika Cumhuriyeti nin de pazar payını artırmaya başladığı gözlenmektedir. Mandalina ithalatı İspanya ve İtalya dan gerçekleştirilmekte olup, greyfurtta ülkemiz Polonya nın en önemli tedarikçisidir. Greyfurt çeşitleri arasında Dark Red/ Star Ruby çeşitleri en çok talep gören çeşitler olarak sayılabilir.

4.9. Almanya Almanya 2009 yılında gerçekleştirdiği 89 milyon dolarlık taze kiraz ithalatıyla dünya ithalatında dördüncü sırada yer almaktadır. Türkiye de Almanya ya taze kiraz ihracatı ile ilk sıralarda yer almaktadır. 4.10. Katar Katar ın narenciye ithalatı son yıllarda giderek artış göstermektedir. Narenciye ithalatının en önemli kalemini ise portakal oluşturmaktadır. Katar perakende pazarlarında Fuji, Golden Delicious, Granny Smith, Red Ruby gibi elma çeşitleri de yer almaktadır. Domates de bu ülkeye ihraç potansiyeline sahip bir üründür. Ülkenin kuzeyinde domates seralarda yetiştirilmekte olup, üretim genellikle Ekim sonu/kasım başında başlamaktadır. 4.11. İsveç Ülkemiz, dünya kiraz üretiminde ve ihracatında ilk sıralarda yer almaktadır. İsveç ise kiraz üretimi olmayan önemli bir pazar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak, İsveç te dağıtım kanalları hemen hemen tüm gıda maddelerinde olduğu gibi süpermarket zincirlerinin hakimiyetindedir. Bu dağıtım kanalları ile işbirliği yapmak pazarlama şansısı artıracaktır. 4.12. Rusya Federasyonu Rusya, dünyanın en önemli yaş meyve ve sebze ithalatçılarından birisi konumunda bulunmaktadır. Rusya Federasyonu ile ülkemiz arasında imzalanan protokol gereği yaş meyve sebze ihracatında pestisit kalıntı analizi pazara girişte önemli olup, firmalarımızın kalıntı limit izlenebilirliğe dayalı bir sisteme sahip olmaları gerekmektedir. İthal edilen en önemli kalemler muz, elma ve portakaldır. Elma Rus tüketicisinin en çok tercih ettiği meyve konumunda yer almaktadır. Yerel olarak üretilen başlıca elma çeşitleri Red Chief, Golden Delicious, Semerenka, Granny Smith, Gala ve Fuji dir. 4.13. Suudi Arabistan Suudi Arabistan ın narenciye ithalatında en önemli ürün portakal olup, bunu limon, mandalina ve greyfurt takip etmektedir. Bu ülkeye ihracat yapmak isteyen üreticilerin, pazara, ülkede tercih edilen çeşitler ile girmesi pazarda tutunma şansını artıracaktır. 4.14. Irak Irak ın meyve-sebze ithalatında turunçgil önemli bir yer tutmaktadır. 4.15. Çin Halk Cumhuriyeti Çin de turunçgil üretiminin az olması nedeniyle Çin e turunçgil ihracatı konusunda potansiyel bulunmaktadır. Bu çerçevede ülkemizin önemli bir ihracatçı konumunda bulunduğu limonun bu pazar için önemli bir potansiyel bulunduğu düşünülmektedir. 4.16. Arnavutluk Arnavutluk ta ithalata en çok konu olan ürünler elma, muz, turunçgiller, kivi, şeftali ve üzüm olup, başlıca tedarikçi ülkeler Yunanistan, İtalya, Makedonya ve Kosova gibi yakın ülkelerdir. Arnavutluk un narenciye ithalatında en önemli kalem portakal olup, bu ürünü mandalina ve limon izlemektedir. Portakal ithalatında en önemli kalemler Navel, Naveline, Salustiana, Verna, Valencia late, Maltese, Şamuti, Ovalis, Trovita ve Hamlin cinslerinin bulunduğu grup olup, en çok ithalat Yunanistan dan gerçekleştirilmektedir. Mandalina ithalatında ise en

önemli ürün Clementine cinsi olup, bu üründe İtalya en önemli tedarikçi konumundadır. Limon ithalatında ise, Yunanistan, İtalya, Arjantin ve Türkiye önemli ihracatçılardır ve söz konusu ülkelerin pazar payları yıllar itibariyle birbirine yakın seyretmektedir. 4.17. Yunanistan Yunanistan da taze meyve sebze ithalatının çoğu ithalatçı ve toptancı firmalar ve acentalar aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Süpermarketlerin genelde kendi ithalat departmanları mevcuttur. Süpermarketlerin bazıları da ithal ürünleri bağımsız ithalatçılardan tedarik etme yolunu seçmektedir. Coğrafi yakınlık ve nakliye maliyetleri avantajı sebebiyle Yunanistan önemli bir ihraç pazarımız konumundadır. Trakya Kalkınma Ajansı 4.18. Kuveyt Meyve-sebze ithalatında önemli ürünler narenciye ve domatestir. Bu ürünlerin ithalatında Mısır ve Ürdün karşımıza rakip ülkeler olarak çıksalar bile, domates ve narenciye pazar şansına sahip olabileceğimiz iki üründür. 4.19. Umman Umman ın ithalatında narenciye, elma, armut ağırlıklı olarak göze çarpan ürünlerdir. Umman daha çok muz üretiminde yoğunlaştığı için narenciyeyi ağırlıklı olarak ithal etmektedir. 4.20. Azerbaycan Ağırlıklı olarak karasal bir iklime sahip olan Azerbaycan da, narenciye ithal edilmektedir. Coğrafi yakınlığımız çerçevesinde ülkemizin bu ürünlerde iyi bir potansiyele sahip olduğu düşünülmektedir. 4.21. İsviçre İsviçre de üretilen ürünlerin ithalatı kotaya bağlı iken, üretilmeyen ürünler kotasız olarak ithal edilmektedirler. Kotaya tabi ürünlerde miktar ve süre konusunda kısıtlama uygulanmaktadır. Ancak, turunçgiller ve ülkede üretilmeyen diğer meyve ve sebzeler ihraç potansiyeline sahip ürünler olarak karşımıza çıkmaktadır. 4.22. Slovenya Yaş meyve sebze sektöründe Slovenya pazarına yönelik öne çıkan potansiyel ürün limondur. Slovenya limon ithalatının önemli bir kısmı ülkemizden yapılmaktadır. 4.23. Çek Cumhuriyeti Çek Cumhuriyeti nin önemli ithal ürünleri narenciye ve domatestir. Narenciye ürünlerinden en çok portakal, limon ve greyfurt önemli bir pazara sahiptir. Dark Red/ Star Ruby çeşitleri tüketiciler arasında en çok talep gören greyfurt çeşitlerdir. 4.24. Bahreyn Bahreyn in önemli ihracat ürünü narenciye dir. İthalat ağırlıklı olarak Güney Afrika ve Mısır dan gerçekleştirilmektedir. Paketlenmiş olarak pazara sunulan ürünler daha fazla Pazar şansına sahiptir.

Yararlanılan Kaynaklar TR21 Trakya Bölge Planı 2010-2023, Trakya Kalkınma Ajansı Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri Yıllık Faaliyet Raporları Yaş Meyve Sebze Sektörü, Sektör Raporları 2012, Ekonomi Bakanlığı-İhracat Genel Müdürlüğü-Tarım Ürünleri Daire Başkanlığı İhracat Bilgi Platformu İnternet Sitesi CBI Market Survey (2009) The Fresh Fruit and Vegetables Market in Bulgaria CBI Market Survey (2009) The Fresh Fruit and Vegetables Market in Greece FAO İnternet Sitesi (FAOSTAT) International Trade Center İnternet Sitesi

Trakya Kalkınma Ajansı