ALMANYA DA SÜRESİZ OTURMA İZNİ (unbefristete Aufenthaltserlaubnis) VEYA OTURMA HAKKI (Aufenthaltsberechtigung) ALMAK İÇİN GEÇ KALMA! DERHAL HAREKETE GEÇ! Almanya da yaşayan Türk Arkadaşlarımız için KILAVUZ Hazırlayanlar: IG Metall, Genel Merkezi, Yabancı İşçiler Bölümü ve Alman Sendikalar Birliği Eğitim Kurulu (DGB- Bildungswerk) Göç ve Kalifiye Önlemleri Bölümü Türkçe ye hazırlayan: Nafiz Özbek SÜRESİZ OTURMA İZNİ VEYA OTURMA HAKKI ALMAK İÇİN DERHAL BAŞVURU YAP! 1
Değerli Arkadaş, Geride bıraktığımız sürede, Almanya da sürdürülen Göç Yasası tartışmasını heyacanla izledik. Fedaral Almanya Cuhhuriyeti Cumhurbaşkanı Johannes Rau, yeni Göç Yasasını imzaladı ve Yasa 1.1.2003 tarihinden itibaren yürürlüğe giriyor. Böylece Almanya nın Yabancılar Yasası geçerliliğini yitiriyor ve tarihe karışıyor. Yeni Göç Yasası, sadece Almanya ya yeni gelecek olan göçmenler için değil, aynı zamanda uzun yıllardan beri burada yaşayan göçmenler için de birtakım yenilikler ve değişiklikler içeriyor. Sendikalar yeni yasada, bu zamana kadar olan Yabancılar Yasası ile karşılaştırıldığında, hukuksal düzenleme ve göçmenler politikasına açısından olumlu değişiklikler görüyorlar. Ancak öte yanda, örneğin süresiz oturma izni veya oturma hakkı konusundaki bazı düzenlemeler, sendikaların istemlerinin gerisinde kalmıştır. Yeni Göç Yasası nda öngörülen olumlu düzenlemeler, Almanya daki hukuksal statünüzün sağlamlaşmasını kendiliğinden sağlamıyor! Tersine, Göç Yasası nın yürürlüğe girmesiyle birlikte, hukuksal durumunuz da yeni Yasa nın kapsamına girecek ve daha kötü işleme tabi tutulabilecek. Bu nedenle bağlı bulunduğunuz Yabancılar Dairesine giderek süresiz oturma izni veya oturma hakkı için dilekçe veriniz! Elinizdeki bu broşür ile süresiz oturma izni ve oturma hakkı almak için geçerli olan koşulları ve dilekçe yollarını açıklamak istiyoruz. 2
GÖÇ YASASI NDA UYGULAMA NASIL OLACAK? (Welche Veränderungen sind in dem neuen Zuwanderungsgesetz vorgesehen?) Yeni Göç Yasası, yabancıların oturma statüsünü iki başlıkta topluyor: 1. Oturma İzni (süresi, geçerlilik alanı sınırlanabilir ve geçerlilik süresi sonradan da kısaltılabilir!) 2. Yerleşme İzni (süresi, geçerlilik alanı ve geçerlilik süresi sonradan kısaltılamaz!) Böylece bugüne kadar verilen süresiz oturma izinleri ve oturma hakkı, 1 Ocak 2003 tarihinden itibaren yerleşme izni olarak, yani süresiz ve hukuksal açıdan sağlam, tüm diğer oturma izni çeşitleri ise (örneğin: süreli oturma izni) bu tarihten itibaren oturma izni olarak, yani süreli ve hukuksal açıdan güvencesiz demektir. O halde hiç beklemeden şu andaki hukuksal statünüzü sağlamlaştırmak için, yani ya süresiz oturma izni veya oturma hakkı almak için, yetkili Yabancılar Dairesine başvurmanız gerekmektedir. Aşağıda her iki alan için gereken şartlar ve işlem yollarını açıklıyoruz. *** *** *** *** *** 1. SÜRESİZ OTURMA İZNİ NEDİR? (Was ist eine unbefristete Aufenthaltserlaubnis?) Süresiz oturma izni alabilmek için bu broşüre niçin gerek var? diye sorulabilir. Yeni bir Göç Yasası gündemde iken buna gerek var mı? Evet var, hem de nasıl! Elinizdeki bu broşürle size, süresiz oturma izni almanızı tavsiye etmek istiyoruz! Niçin Süresiz Oturma İzni Almalıyım? Göç Yasası 1.1.2003 tarihinden itibaren yürürlüğe giriyor. Bu yasada birtakım değişiklikler öngörülüyor. Bunlardan en önemlisi, oturma statüsünün iki başlıkta toplanmış olması: süreli oturma izni veya süresiz yerleşme izni. Almanya da şu anda oturma izninizin güvenceli olması, yani süresiz oturma iznine sahip olmanız, Göç Yasası nda öngörülen yeni uygulamalar bakımından size yarar sağlıyacaktır. Ayrıca hukuksal statünüzü daha sağlama almak yeni Göç Yasası nın hükümlerine göre size daha pahalıya mal olabilir. Şu an geçerli Yabancılar Yasası na göre süresiz oturma izni almak için sizden 61 harç alınırken, bu yeni yasanın kapsamında daha da artacaktır. En az bu nedenle şimdiden harekete geçerek süresiz oturma izni almanız yararlıdır. 3
Süresiz Oturma İzni Almak İçin Hangi Şartları Yerine Getirmem Gerekiyor? A) Eğer çalışıyorsanız şu şartları yerine getirmeniz gerekiyor: < 5 yıldan beri oturma iznine sahip olmak, < bir çalışma müsaadesi, veya < bir sürekli çalışma izni sahibi olmak, < basit bir dille Almanca konuşabilmek, Β burada sınav yapılacak diye korkmayınız başvuru yaptığınız dairedeki memura derdinizi anlatabilmeniz yeterlidir! < yeteri büyüklükte bir konuta sahip olmak Β yeteri büyüklükte bir konut, Eyaletler arasında farklı yorumlanmaktadır: normal olarak kişi başına 9 ile 12 metrekarelik bir oturum alanı, bir mutfak, su tesisatı ve bir tuvalet yeterlidir. 2 İle 6 yaşları arasındaki çocuklar için 6 metrekare yeterlidir. 2 Yaşından küçük çocuklar hesaplamaya girmez. Β oturduğunuz konutun yeterinden daha küçük olduğu kanısında olsanız dahi şartları yerine getirebilirsiniz! Bu konuda danışma merkezlerine başvurunuz. < Hakkınızda sınır dışı işlemi yapılmasını gerektiren herhangi bir neden olmamalıdır. B) Eğer işsiz iseniz şu şartları yerine getirmelisiniz: < 5 yıldan beri bir oturma iznine sahip olmak, < bir çalışma müsaadesi, veya < bir sürekli çalışma izni sahibi olmak < basit bir dille Almanca konuşabilmek, < yeteri büyüklükte bir konuta sahip olmak, < yeterli ve güvenceli bir kazancınızın olduğunu belgelemek. Β eğer herhangi bir işte çalışmıyor ve serbest iş yapmıyorsanız, geçiminizi kendi servetinizle veya diğer olanaklarla sağladığınızı ispat etmek zorundasınız. Β Dikkat: eğer işsizlik parası alıyorsanız veya en az gelecek 6 ay içinde işsizlik yardımı alacaksanız da şartları yerine getiriyorsunuz demektir! Β Lütfen unutmayın: size süresiz oturma izni verilirken işsizseniz, gelecek üç yılın içinde geçiminizi kendi olanaklarınızla temin edeceğinizi ispat etmek zorundasınız. Aksi halde size verilmiş olan süresiz oturma izni tekrar süreli bir biçime dönüştürülebilir. < Hakkınızda sınır dışı işlemi yapılmasını gerektiren herhangi bir neden olmamalıdır 4
C) Eğer bir Yabancı ile evliyseniz ve kendiniz çalışmıyorsanız şu şartları yerine getirmeniz gerekiyor: < 5 yıldan beri bir oturma iznine sahip olmak, < basit bir dille Almanca konuşabilmek, < yeteri büyüklükte bir konuta sahip olmak, < hakkınızda bir sınır dışı işlemi yapılmaması. < Eşinizin ayrıca şu diğer şartları da yerine getirmesi gerekir: Β bir sürekli çalışma iznine sahip olmak. Eşiniz ayrıca güvenceli ve yeterli bir kazanca sahip olmalıdır. D) Eğer bir Alman vatandaşı ile evliyseniz süresiz oturma izni alabilmeniz için şu şartlar aranır: < 3 yıldan beri eşinizle evli olarak birlikte yaşamak ve evliliğin halen devamı, < bu 3 yılın içinde bir oturma izninin bulunması. Böylesi bir oturma izni evlilik nedeniyle ya da başka bir nedenle verilmiş olabilir, < basit bir dille Almanca konuşabilmek ve < Hakkınızda sınır dışı işlemi yapılmasını gerektiren herhangi bir nedenin olmaması. Β Evililiğin sona ermesi halinde (boşanma), yabancı ile evlilik bölümündeki koşullar geçerlidir (bkz. bir önceki bölüm C). E) Çocuklar için süresiz oturma izni işlemi daha kolaydır! 16 yaşını doldurmuş olan çocuklar için şu şartlar geçerlidir: < Aile bireyi olarak 8 yıldan beri bir oturma iznine sahip olmak veya < oturma izni almaktan muaf tutulmuş olmak. < Çocuklar, oturma izni ile veya oturma izninden muaf tutulmuş olarak, toplam 8 yıl Federal Almanya Cumhuriyeti içinde ikâmet etmiş olmalıdırlar. Β Dikkat: Federal Almanya Cumhuriyeti dışındaki ülkelerde geçen okul süreleri Almanya içinde ikâmet süresi sayılmaz! 5
F) 18 yaşında olan ve 16 yaşındayken veya daha sonra yukardaki şartları yerine getiremeyen çocuklar için şu şartlar geçerlidir: < Aile bireyi olarak 8 yıldan beri bir oturma iznine sahip olmak veya < oturma izni almaktan muaf tutulmuş olmak. < Çocuklar, oturma izni ile veya oturma izninden muaf tutulmuş olarak, toplam 8 yıl Federal Almanya Cumhuriyeti içinde ikâmet etmiş olmalıdırlar. Β Dikkat: Federal Almanya Cumhuriyeti dışındaki ülkelerde geçen okul süreleri Almanya içinde ikâmet süresi sayılmaz! < yeterince Almanca bilmek, Β Çocuk 4 yıldan daha fazla Almanya da okula gitmişse, Almanca bilgisinin var olduğu otomatikman kabul edilir. < Geçimini çalışarak veya kendi servetiyle veya diğer olanaklarla temin ediyor olmak, Β Çocuk eğer sosyal yardım veya gençlik yardımı alıyorsa maalesef şartları yerine getiremez. < veya yasaca kabul edilen bir okul veya meslek öğrenim yerinde meslek öğrenimi yapmak. G) Diğerleri < Bedensel veya ruhsal engeller nedeniyle yardıma muhtaç durumda olan genç yabancılarda, Almanca bilmek veya geçimini kendi olanaklarıyla temin etmek ispatı aranmaz. < Sınırdışı edilmeyi gerektiren nedenler halinde, çocuklara süresiz oturma izni verilmeyebilir. Ancak, verilmeyebilir demek, vermemek demek değildir! Böylesi durumlarda çocuğunuzun sınırdışı edilmesini gerektiren nedenleri iyice araştırmanız yerinde olur. < Ayrıca, kasıtlı bir suç nedeniyle son üç yılın içinde herhangi bir gençlik veya en az altı aylık bir hapis cezası veya 180 gün para cezasına çarptırılan veya verilen cezası tehir edilen bir çocuk için süresiz oturma izni verilmez. Burda bahsedilen suç kasıtlı bir suçtur; her ceza ise kasıtlı bir suç nedeniyle verilmeyeceği için, verilen cezanın çocuğunuza süresiz oturma izni verilmesine engel olup olmadığını iyice araştırmanız yerinde olur. Çocuğunuz cezalandırılmış ise, yetkili makamdan veya bir danışma bürosu üzerinden daha sağlam bilgi almanızı tavsiye ederiz. 6
2. OTURMA HAKKI NEDİR? (Was ist eine Aufenthaltsberechtigung?) Almanya da yaşayan bir göçmen için oturma hakkı şu an en sağlam hukuksal güvencedir! OTURMA HAKKINI HUKUKSAL AÇIDAN NİÇİN ŞİMDİ GÜVENCEYE ALMAM GEREKİYOR? Oturma hakkı size birçok yararlar sağlıyor da ondan: < Oturma hakkını almakla Almanya Federal Cumhuriyeti içinde zaman ve yer bakamından sınırsız bir oturma izni almış olursunuz. Ayrıca bu oturma izni herhangi bir önkoşula veya yüküme bağlanamaz. Örneğin, oturma hakkı olan bir yabancının çalışması sınırlanamaz. < Oturma hakkı olan bir yabancının, belli koşullar altında eşini veya çocuklarını yanına getirmek için hak talebi vardır. < Oturma hakkı olan yabancıların çalışma izni almasına gerek yoktur. < Oturma hakkı olan bir yabancı kolayca yurtdışı edilemez, özel bir korunma altındadır. Yeni Göç Yasası geledursun, şimdiden oturma hakkı için dilekçe vermek çok yararlı bir adım olacaktır. Şimdiden oturma hakkı için dilekçe verdiğinizde, Göç Yasası yürürlüğe girse de eski Yabancılar Yasası nın hükümlerine göre işlem yapılır. Oturma veya yerleşme izni verilmesinin önkoşulları, belli geçici hükümler öngörülse de, Göç Yasası nda daha zorlaştırıldı. İşte bu nedenle derhal, veya en geç 31.12.2002 tarihine kadar, kendiniz veya aile fertleriniz için önceki bölümde açıklanan süresiz oturma izni veya bu bölümde açıklanan oturma hakkı için yetkili Yabancılar Dairesine başvuru yapmakla Almanya da oturma statünüzü güvence altına almış olursunuz! OTURMA HAKKINI ALABİLMEM İÇİN HANGİ ŞARTLARI YERİNE GETİRMEM GEREKİYOR? Oturma hakkını alabilmek için şu farklı şartları yerine getirmek gerekiyor: 1. Almanya da kaldığınız Süreler Oturma hakkı alabilmek için hak talebiniz, eğer < 8 yıldan beri bir oturma izniniz bulunuyorsa, veya < 3 yıldan beri bir süresiz oturma izniniz varsa ve önceden oturma müsadeniz olmuşsa, var sayılır. Yukarda belirtilen süreler içinde aralıksız olarak bir oturma izni ve/veya oturma müsaadesine sahip bulunmuş olmanız gereklidir. Ama, Almanya da ikâmet edilen sürelere belli nedenlerle ara vermişseniz de (örneğin askerlik hizmeti için), oturma 7
süreleriniz aralıksız sayılabilir. Böylesi durumlarda Yabancılar Danışma Bürolarına başvurmanız yararlı olur. Oturma hakkını almak için şu şartları yerine getiriyorsanız, Almanya da 5 yıl ikâmet etmiş olmanız da yeterlidir: < daha önceden bir Alman vatandaşı olan biriyseniz, < oturma izniniz varken bir Alman vatandaşı ile evli yaşıyorsanız veya < sığınma hakkınız varsa, < veya sığınma hakkına, toplu (aile) sığınma hakkına veya kontenjan kapsamında bir sığınma hakkına sahip biri ile aynı haklara tabi tutulan bir yabancı sıfatınız varsa. Bu gibi durumlarda yetkili Yabancılar Dairesi nin karar yetkisi vardır, yani burası kendiliğinden (vicdani) karar verme yetkisine sahiptir. 2. Geçimini Temin Ediyor Olmak Oturma hakkını alabilmek için, sizin, < şahsen çalışarak, kendinize ait servetiniz veya diğer olanaklar yoluyla geçiminizi temin ediyor olmanız gereklidir. Yani sizin işsiz bir durumda sosyal yardım almamanız gerekir. 3. Yaşlılıkta Geçimini Temin Etmek < Oturma hakkı alabilmek için, yasal emeklilik sigortasına 5 yıl (60 ay) aidat ödemiş olmak zorunludur. Bu uygulamayla da yetkili makam, iş yaşamına son verdikten sonra sizin devlete hiç yük olmamanızı ya da çok az ek sosyal yardım alarak geçiminizi temin edebileceğinizi amaçlamaktadır. Birlikte yaşayan eşlerden birinin bu şartları yerine getirmesi, yine her iki taraf için yeterlidir. Meslek öğrenimi görenler veya öğrencilerden, emeklilik sigortasına aidat ödeme şartlarını yerine getirmesi istenmez. 4. Ceza Giymemiş Olmak < Oturma hakkı alabilmek için son üç yılın içinde kasıtlı işlenen bir suç nedeniyle herhangi bir gençlik mahkemesi kararıyla ceza, veya en az altı ay hapis cezası veya 180 güne dönüştürülmüş para cezası veya daha yüksek bir ceza giymemiş olmanız gerekir. Bazı durumlarda hapis cezasına çarptırılan bir kimse de oturma hakkı alabilir, çünkü işlenen her suç size oturma hakkının verilmesini engellemez. Böylesi durumlarda hukuk danışma bürolarına başvurmanız yararlıdır. 8
5. Almanca Bilmek Burda kastedilen, basit bir dille Almanca konuşabilmektir. Eğer siz başvurunuzu yetkili dairedeki kimseye şahsen verirken yeterince Almanca konuşuyorsanız, ve dairedeki memurun sorularına basit de olsa cevap verebiliyorsanız, bu yeterlidir. Hiç kimse sizden geniş kapsamlı ve zor bir konuda Almanca bilmenizi isteyemez. Ayrıca Almanca dilbilgisi veya telaffuz konusunda da kimse sizi sınava tabi tutamaz. Sorununuzu anlatabilecek kadar Almanca bilmeniz yeterlidir. 6. Yeterli Konuta Sahip Olmak Oturduğunuz konutun yeteri büyüklükte olması gerekir. Yeteri büyüklük ise görecelidir. Burda istenen, kişi başına 10 metrekarelik bir konutun olmasıdır. Ayrıca konutun içinde mutfak, su tesisatı ve tuvalet olmalıdır. Bunların yanısıra konutun bir penceresi olmalı ve havalandırılması mümkün olmalıdır. 7. Diğer Şartlar Siz veya eşiniz; çalışma hakkına sahip bir biçimde işçi ve hizmetli olarak çalışıyor, veya gerekli meslek icra iznine sahip olarak serbest meslek yapıyorsanız ve ayrıca hakkınızda sınır dışı işlemini gerektiren herhangi bir neden yoksa (dikkat: Almanya içinde bakmakla mükellef olduğunuz bir aile ferdi veya eviniz dahilinde yaşayan bir kimse varsa ve siz sosyal yardım alıyorsanız, bu hakkınızda sınır dışı işlemi başlatmak için yeterlidir!), diğer şartları da yerine getiriyorsunuz demektir. 3. SÜRESİZ OTURMA İZNİ VEYA OTURMA HAKKINI ALMAK İÇİN NEREYE BAŞVURMAM GEREKİYOR? Süresiz oturma izni veya oturma hakkını almak için bağlı bulunduğunuz şehirin veya belediyenin Yabancılar Dairesi ne başvurmanız gerekir. Son bir rica: Yabancılar Yasası nın kapsamı, bizim burada verdiğimiz bilgilerden daha geniştir. Yapılan her başvuruda kişisel nedenler de dikkate alınabilir ve uygulamada farklar olabilir. Bu nedenle lütfen önceden size bilgi verebilecek kurumlara gidiniz. Örneğin, Sendikalar, İşçi Danışma Büroları, Yabancılar Meclisi, Ayırımcılığa Karşı Mücadele Daireleri, Göçmen Danışma Büroları gibi yerlerden bilgi almanız yararlı olacaktır. Bu tür kurum ve kuruluşların ardeslerini ve telefon numaralarını yerel posta dairelerinden veya telefon kitaplarından bulabilirsiniz. SÜRESİZ OTURMA İZNİ VEYA OTURMA HAKKI ALMAK İÇİN GEÇ KALMA! HEMEN YETKİLİ YABANCILAR DAİRESİNE BAŞVUR! 9
Herausgeber IGMetall Vorstand Abteilung Ausländische Arbeitnehmer Lyoner Straße 32 60528 Frankfurt a.m. Tel. 069/66932525 Fax: 069/66932311 Manuel.Campos@igmetall.de Übersetzung: Nafiz Özbek Verantwortlich: Manuel Campos in Kooperation mit dem DGB Bildungswerk e. V. Herstellung deutsche Fassung: DGB Bildungswerk e.v. Migration & Qualifizierung Hans-Böckler-Straße 39 40476 Düsseldorf Telefon: 0211/4301-183 Fax: 0211/4301-134 migration@dgb-bildungswerk.de www.migration-online.de Redaktion: Michaela Dälken, Semiha Akın Verantwortlich: Leo Monz Gefördert durch: Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung 10