ONARIM ve GÜÇLENDİRMEDE MALZEME Doç. Dr. Halit YAZICI
YAPININ İNCELENMESİ BETONARME YAPI ZEMİN KO ULLARI Emniyet gerilmesi Temel türü Oturma, yan yatma problemi vb. MALZEME BETON ÇELİK TA IYICI SİSTEM ÇEVRE KO ULLARI Sıcaklık, Nem Geçirimlilik Basınç, darbe, sürtünme vb. etkiler Deniz suyu Klorürler Kirli atmosfer Beton ve çelik için zararlı diğer maddeler (sülfat, asit vb.) Zararlı maddelerin konsantrasyonu Temas durumu Etki süresi, sıklığı, şiddeti
HASARIN NEDENİN N ve BOYUTUNUN TESPİTİ BETONUN ISLATILMASIYLA ÇATLAKLARIN BELİRGİN HALE GELMESİ BETON YÜZEYİNE YAPI TIRILAN BANT İLE YÜZEY DURUMUNUN TESPİTİ
BETONUN İNCELENMESİ 1) ÖRNEK ALINMASI (HASARLI ve HASARSIZ BÖLGELERDEN) 2) BETONLA ile İLGİLİ MEVCUT BİLGİLERİN İNCELENMESİ Beton Yapı (tasarım, boyutlar, yükleme geçmişi) Yönetmelikler Beton Dizaynı Kullanılmış malzemeler üzerinde yapılmış deneyler Taze betonun kalite kontrolü Örnek alma yöntemi ve sıklığı Laboratuvarda kür edilmiş örneklerin deney sonuçları Yapıda kür edilmiş örneklerin deney sonuçları Betonun yerindeki (yapıdaki) dayanımı Kür koşullarının ve süresinin belirlenmesi Hasar meydana geldiğinde beton yaşı
BETON GÖRSEL MUAYENE Aşınma, erozyon kabuk şeklinde dökülme Pul pul dökülme Kapak atma Paspayı tabakasının kalkması Pas lekesi Jel sızması Kristalizasyon Yumuşama Ufalanma Çatlaklar (makro, mikro) TAHRİBATSIZ DENEYLER Beton tabancası Ses geçirme Soyulma TAHRİBATLI DENEY Karot çıkarma Basınç deneyi LABORATUVAR DENEYLERİ Kimyasal analiz Mekanik deneyler Basınç, Çekme Eğilme B.H.A., Su emme, Boşluk oranı, Kılcallık, Geçirimlilik, Boy değişimi Mikro yapı incelemesi
BETON DAYANIMI TAHRİBATLI YÖNTEM (KAROT) ZAHMETLİ, PAHALI, GERÇEĞE EN YAKIN SONUÇ TAHRİBATSIZ YÖNTEM (TABANCA, ULTRASES) TEK BA INA YETERSİZ, KAROTLARLA KORELASYON ART, YANILGI PAYI YÜKSEK (özellikle eski yapılarda) ANLAMLI SAYIDA DENEY VERİSİ OLMALI, DEĞERLENDİRMEDE İSTATİSTİKİ YÖNTEMLER KULLANILMALI!!
KAROT SONUÇLARA ETKİ EDEN FAKTÖRLER NUMUNE ÇAPI ve YÜKSEKLİĞİ İÇERİDE KALAN DEMİR DONATI PRESTEKİ YÜKLEME HIZI NUMUNENİN ALINMA YÖNÜ NUMUNENİN ALINDIĞI YER BETONUN YA I KAROTUN NEM İÇERİĞİ PRESİN HASSASİYETİ VE KALİBRASYONU Vb.
BETON TEST ÇEKİCİ BETON İÇİN (Narin elemanlar) DÜ ÜK DAYANIMLI MALZEMLER İÇİN (SIVA vb.) KÜTLE BETONU İÇİN
BETON TEST ÇEKİCİ SONUÇLARA ETKİ EDEN FAKTÖRLER BETONUN YÜZEY DURUMU YEREL FARKLILIKLAR YÜZEYDEKİ KARBONATLA MA YÜZEYDEKİ NEM ORANI ÇEKİÇ VURU AÇISI ÇEKİÇ KALİBRASYONU BETONUN YA I YÜZEY SERTLE TİRİCİLER ÇELİK DONATININ BULUNMASI Vb.
ÇELİK DONATI GÖRSEL MUAYENE Korozyon Pas lekeleri Pas payı çatlakları kapak atma TAHRİBATSIZ DENEYLER (elektriksel ölçümler, metal dedektörleri - pundit) Donatı yeri Sayısı Aralığı Çapı Korozyon durumu TAHRİBATLI DENEY Pas payının kaldırılması Örnek alma Donatı yeri Sayısı Aralığı Çapı Korozyon durumu LABORATUVAR DENEYLERİ Çekme deneyi Gerilme-şekil değiştirme ilişkisi Kimyasal analiz Diğer deneyler (enerji yutma kapasitesi, işlenebilirlik vb.)
Çekme deneyi
Korozyon ölçüm sistemi (elektriksel) Doymuş bakır sülfat eriyiği (CuSO 4 ) Bakır (Cu) CuSO 4 kristalleri Milivoltmetre Geçirimli takoz Islak sünger
YAPISAL İNCELEME YAPININ RÖLEVESİNİN ÇIKARILMASI Mimari röleve Taşıyıcı sistem rölevesi (Kolon-Perde-Kiriş boyutlarının ve konumlarının tespiti) Donatıların sayısının, yerinin ve çapının tespiti Çatlak genişliklerinin ve yönlerinin tespiti Varsa diğer hasar türlerinin belirlenmesi (yan yatma, burkulma, duvarda X çatlağı vb.) Uygulama hatalarının not edilmesi Ağır hasar almış, yapı güvenliğini tehdit eden, acil önlem alınması (askıya alma, destekleme vb.) gereken elemanların belirlenmesi vb. PROJELERİN ve ARTNAMELERİN İNCELENMESİ ELDE EDİLEN VERİLER DOĞRULTUSUNDA YAPININ MEVCUT TA IMA GÜCÜNÜN HESAPLANMASI SONUÇLARIN PROJELERLE ve MEVCUT YÖNETMELİKLERLE KIYASLANMASI
KARAR SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER EKONOMİK (Fizibilite etüdü) Onarım maliyeti 0.5 yapının yeniden yapım maliyeti? Teknolojik olanaklar Servis ömrü Yıkılıp, yeniden yapım olanakları Tarihi ve sanatsal değeri Ticari boyut Siyasi boyut Güçlendirmenin bina fonksiyonlarına etkisi Onarım güçlendirme sisteminin uygulanabilirliği ve güvenilirliği
ELDE EDİLEN VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ OLASILIK ve RİSK KAVRAMLARINI İÇEREN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER KULLANILIR YETERSİZ SAYIDAKİ DENEY VERİSİNİN ORTALAMASI ile YETİNİLMESİ YAPIDAKİ GERÇEK DURUM TEMSİL EDİLEMEZ BÜYÜK YANILGILAR
KARAR KARARI ETKİLEYEN DİĞD İĞER FAKTÖRLER TA IMA GÜCÜ YETERLİ TA IMA GÜCÜ YETERSİZ YIKIM SAĞLAM Hiçbir işleme gerek yok YÜZEYSEL ONARIM GEREKLİ Basit onarımlar Hasarın tekrarını önleyecek tedbirler vb. GÜÇLENDİRME GEREKLİ ONARIM GÜÇLENDİRME GEREKLİ GÜÇLENDİRME PROJESİ
YÖNETMELİK DEĞİ İKLİĞİ, TASARIMDA DİKKATE ALINMAMI EK YÜKLER, (Ek kat çıkma vb.) YAPI KULLANIM AMACININ DEĞİ MESİ vb. TA IMA GÜCÜ YETERSİZLİĞİ GÜÇLENDİRME GÜÇLENDİRME PROJESİ
ONARIMA HAZIRLIK ONARIMI YAPILACAK BETON BELLİ ARTLARI SAĞLAMALI YÜZEY SAĞLAM VE DAYANIKLI OLMALI, GEV EK veya AYRI MI MALZEMELER, KUSUR VE BO LUKLAR, ESKİ ve YENİ UYGULANACAK MALZEME ARASINDAKİ ADERANSI ZAYIFLATAN, TOZ, KİR, YAĞ, BOYA, KÜR MADDESİ, ÇELİĞİN KOROZYONUNA YOL AÇABİLECEK ZARARLI MADDELER İÇERMEMELİDİR BU ARTLARI SAĞLAYACAK BETON YÜZEYİNE ULA ABİLMEK İÇİN BOZUK BETON TABAKASI UZAKLA TIRILIR ve YÜZEY HAZIRLAMA İ LEMLERİ GERÇEKLE TİRİLİR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI DARBELİ KIRICILAR EN YAYGIN KULLANILAN YÖNTEM YERİNDE KALACAK SAĞLAM BETONDA DA MİKRO-ÇATLAKLAR OLU ABİR KIRICI TİPİ ve BÜYÜKLÜĞÜ DOĞRU SEÇİLMELİ YERİNDE KALACAK BETONDA HASAR OLU TURMASI HALİNDE BU BÖLGE İÇİN EK İ LEM GEREKEBİLİR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI BOZUK BETON KESİLEREK UZAKLA TIRILABİLİR KESİM DERİNLİĞİ AYARLANABİLİR YERİNDE KALACAK TABAKAYA ZARAR VERMEDEN HASSAS KESİM YAPILABİLİR DÜ EY YÜZEYLERDE DE ÇALI ABİLEN, PAS PAYINI SIYIRIP ÇIKARABİLEN TÜRLERİ DE VARDIR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI KUMLAMA YÜZEY KİRLETİCİ MADDELERİN, GEV EK PARTİKÜLLERİN UZAKLA TIRILMASI MÜMKÜN KALIN BETON TABAKALARININ UZAKLA TIRILMASI MÜMKÜN DEĞİL BÜYÜK HACİMLİİ LERDE EKONOMİK OLMAKTA ÇOK FAZLA TOZ ÇIKI I!!! GENELDE, DİĞER YÖNTEMLERE EK OLARAK KULLANILIR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI SU JETİ KUMLU SU JETİ YÜZEY KİRLETİCİ MADDELERİN, GEV EK PARTİKÜLLERİN UZAKLA TIRILMASI MÜMKÜN KALIN BETON TABAKALARININ UZAKLA TIRILMASI MÜMKÜN DEĞİL ONARIMDA ÇİMENTO BAZLI HARÇLAR KULLANILACAKSA EN EKONOMİK ÇÖZÜM ONARIMDA POLİMER BAZLI HARÇLAR KULLANILACAKSA BETONUN KURUMASI ART GENELDE, DİĞER YÖNTEMLERE EK OLARAK KULLANILIR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI DİĞER YÖNTEMLER PATLATMA ÇOK BÜYÜK HACİMLİ İ LER İÇİN UYGUN UYGULANMASI ZOR, PATLAYICI KULLANIMI İÇİN UZMAN EKİP ART YAKMA YÜZEYDEKİ KİRLETİCİ MADDELERİN VE GEV EK PARTİKÜLLERİN ÇOK YÜKSEK SICAKLIK ETKİSİYLE DÖKÜLMESİ PAS PAYI YETERSİZ ELEMANLARDA UYGULANMASI SAKINCALI, ALTTAKİ SAĞLAM TABAKA DA ETKİLENEBİLECEĞİNDEN EK MEKANİK İ LEMLERE GEREK DUYULABİLİR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI DİĞER YÖNTEMLER ASİT ETKİ ETTİRME %5-10 FOSFORİK ASİT ÇÖZELTİSİ YÜZEYE ETKİ ETTİRİLİR GEV EK PARTİKÜLLERİN DÖKÜLMESİ SAĞLANIR TERCİH EDİLEN BİR YÖNTEM DEĞİL, ZORUNLU DURUMLARDA KULLANILIR, BETONUN BOL SU İLE YIKANMASI ART HAVA ÜFLEME BASINÇLI HAVA İLE YÜZEYDEKİ TOZLAR Vb. MADDELER UZAKLA TIRILIR GENELLİKLE DİĞER YÖNTEMLERDEN SONRA YÜZEYİ TEMİZLEMEK İÇİN KULLANILIR
HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI DİĞER YÖNTEMLER KESKİ, ÇEKİÇ, ZIMPARA, SPİRAL vb. ALETLER GENELLİKLE LOKAL OLARAK BİR BÖLGENİN TEMİZLENMESİNDE, DONATININ AÇIĞA ÇIKARILMASINDA ve DONATININ TEMİZLENMESİNDE KULLANILIRLAR UYGULAMADA BİR KAÇ YÖNTEM BİR ARADA KULLANILIR ETKİLİ, GÜVENLİ ve YAPI ARTLARINA UYGUN YERİNDE KALACAK BETONDA EN HASAR OLU TURACAK YÖNTEMLER TERCİH EDİLMELİ UYGULAMA SIRASINDA ÇELİK DONATININ A IRI TİTRE MESİYLE veya ISINMASIYLA YAPI ELEMANIN SAĞLAM KISIMLARINDA HASAR OLU TURULMAMALIDIR
ONARIM-GÜÇ ÜÇLENDİRME MALZEMELERİ İ İN HACMİ UYGULAMA OLANAKLARI DONATIYA ve BETONA YAPI ABİLME KABİLİYETİ ESKİ BETONLA UYUMU (HACİM DEĞİ TİRME ÖZELLİKLERİ) UYGULAMA KO ULLARI (SICAKLIK, NEM, RÜZGAR vb.) SERVİS KO ULLARI ve BEKLENEN SERVİS ÖMRÜ EKONOMİK FAKTÖRLER MALZEME SEÇİMİ
ONARIM-GÜÇ ÜÇLENDİRME MALZEMELERİ BETONUN YENİLENMESİ ÇELİK ELEMANLAR BÜZÜLME YAPMAYAN HARÇ (GROUT) ÇİMENTO ERBETİ EPOKSİ veya POLYESTER ESASLI TAMİR HARÇLARI ÇİMENTO ESASLI TAMİR HARÇLARI LİF TAKVİYELİ POLİMERLER (FRP) KENDİLİĞİNDEN YERLE EN BETON (KYB) PÜSKÜRTME BETON (shotcrete-gunite) LİFLİ BETON (ÇELİK, POLİPROPİLEN, CAM vb.) KENDİLİĞİNDEN YERLE EN LİFLİ BETON SIFCON (Slurry Infiltrated Concrete) RPC (Reactive Powder Concrete Reaktif Pudra Betonu)
BETONUN YENİLENMES LENMESİ BÜYÜK HACİMLİİ LERDE EN ÇOK KULLANILAN YÖNTEM (MANTOLAMA, EK PERDE OLU TURULMASI vb.) YENİ YAPILMAKTA OLAN YAPIDA KULLANILACAKSA (BAL PETEĞİ GÖRÜNÜMLÜ BÖLGELERDE) VAKİT GEÇİRİLMEDEN UYGULANMALI
BETONUN YENİLENMES LENMESİ GENELLİKLE KALIP OLU TURULMASI GEREKLİDİR DONATIDA HASAR VAR İSE HASARLI BÖLGENİN KESİLMESİ YENİ DONATININ BİNDİRME BOYU ile KAYNATILMASI GEREKEBİLİR
BETONUN YENİLENMES LENMESİ ESKİ ve YENİ BETONUN SÜREKLİLİĞİ ve UYUMU ESASTIR SAĞLAM BETON YÜZEYİNE ULA ILANA KADAR GENELLİKLE BÜYÜK ORANDA HASARLI BETONUN UZAKLA TIRILMASI GEREKİR UYGULAMA ÖNCESİ YÜZEYİN TEMİZLENMESİ ve GÖLLENMEYE YOL AÇMAYACAK EKİLDE YIKANMASI GEREKİR ONARIM İÇİN HAZIRLANAN BETON GENELLİKLE ORİJİNAL BETONLA AYNI MAKSİMUM TANE ÇAPINA, S/Ç ORANINA ve ÇİMENTO DOZAJINA SAHİTİR ANCAK BETON KALİTESİ YAPININ HASAR GÖRMESİNDE BİR ETMEN İSE ONARIM BETONUN DAHA KALİTELİ OLMASI ESASTIR DONATININ ARKASINA GEÇECEK EKİLDE YAPILACAK ONARIMLARDA, AÇILACAK BÖLGENİN DERİNLİĞİ BELİRLENİRKEN BETONDA KULLANILACAK EN BÜYÜK TANE ÇAPI DA DİKKATE ALINMALIDIR ONARIM İÇİN UYGULANACAK BETONUN KÜRÜ (BAKIMI) YAPILMALIDIR
ONARIM ve GÜÇLENDİRMEDE MALZEME Doç. Dr. Halit YAZICI