TAKDİM. Yılmaz AKÇAALAN

2015

1 TAKDİM Osmanlı döneminde sâlnâmeler, kamu yararına hizmet eden süreli eserlerin seçkinlerinden olduğu cihetle ait olduğu yerin her türlü tarihî olay ve istatistikleri hakkında her türlü gerekli bilgileri ihtivâ eder. Edirne Matbaasında 1310 (1892 M.) tarihinde basılan 1310 Sene-i Hicrîyyesine Mahsus Salnâme-i Vilâyet-i Edirne adlı eseri Osmanlıca aslından çevirirken en çok dikkâtimi çeken hususlardan biri de nüfûsa oranla adlî ve hukuki işlemlere esas olayların miktar olarak zamanımızla karşılaştırıldığında büyük ölçüde az olmasıdır. Salnâmedeki oldukça detaylı bilgiler nazara alındığında, her ne kadar Vilâyet Yıllığının 1310 tarihli olduğu belirtilmekte ise de nüfus sayımının 3-4 yıllık bir sürece yayıldığı, sayım yapılırken halkın bağlı olduğu dînlerine göre ayrı ayrı gösterildiği görülmekle birlikte, yerleşim yerlerindeki nüfusun karışık olarak belirtildiği, bazı kişilerin ecnebi olarak, bazı Müslüman nüfusun yabancı müslüman olarak yazılmış olduğu, bazı kazâlara âit adlî işlemler ve nüfus bilgilerinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Çalışma yaptığım yaklaşık 700 sayfalık Salnâmede vilâyet ile ilgili pekçok ve çeşitli, ayrıntılı bilgiler var ise de, adlî-hukûkî olayları dikkate aldım, ayrıntıları inceledim, sonuçlarının daha kolay anlaşılması için tablolar hâline getirerek kitabın sonuna ekledim. Esas aldığım kitapta birtakım hesap hatâları var ise de, bu çalışmada hedeflenen amacı pek de etkilemeyecek derecede basit hatalar olarak gördüm, tashih ettim. Yüzyirmi yılı aşan bir süre önceki adlî ve hukuki olaylara ilişkin verilerin/bilgilerin, coğrafî yerleşim yerlerine, toplum çeşitliliği, hukûkî, demografik, sosyoloji açılardan yapılmak üzere değerli akademisyen ve araştırmacılarımıza faydalı olacağını ümit ediyorum. 01 EYLÜL 2015 Yılmaz AKÇAALAN

2 EDİRNE VİLÂYETİ I. EDİRNE SANCAĞI: A. Edirne Merkez Kazâsı: 1. Sûret-i teşkili ve tertibi: Edirne Vilâyeti bugün itibârıyle 1 doğu yönünden İstanbul a bağlı dört kazâ ve batı cihetinden Doğu Rumeli ve Selanik vilâyetleri ve kuzeyden Karadeniz ve güneyden Ege Denizi ile çevrilmiş olup tahminen 42.500 Km 2 kadar bir bölgeyi içine alır. Edirne nin İstanbul ile mesafesi 44 saat ve yaz mevsiminde 6 ve kış mevsiminde 9 menzil ve 90 mil i tibar edilir. Edirne 41 derece 45 dakika arz-ı şimâlide ve 24 derece ve 15 dakika doğu istikâmetindedir. 2. Edirne Şehrinde Bulunan Mahalleler: Hıdırağa Mahallesi Hacı Safâ Mahallesi Kadı Bedreddin Mahallesi Sultan Selim Taş Odaları Şahabeddin Paşa Abdurrahman Hazinedar Sinan Bey Kuşdoğan Darüsziyade Kabuzcu Ali Bey Hadım Balaban Rum Papa Kaçanos Yahya Bey Tekye Ali Paşa Ayanikola Üsküfçü Hızır Gülbahar Hâtun Hacı Ömer Ya kup Kiları Sofu Bayezid Ermeni Aya Nikola Sarıca Paşa Sofu İlyas Rum Meydan Vakf İslâm Mahmud Ağa Müslim Dâye Hâtun Rum Genişvakıf Medrese-i Ali Bey Mezid Bey Rum Akmescid Kevseç Balaban İsmail Ağa Külahtoz Kubbeyancı Kiremitçi Hacı Halil Kasab Abdülaziz Turgut Bezirgan Çakır Ağa Şerbetdar Hamza Bey Cedid Kasım Paşa Velid Velüddin Kadı Ali Bey Müslim Şüca Çelebi Miri-Miran Kavaklı Rum Şeyhçelebi Sıkça Murad Eskicizâde 1 Hicrî 1310 (Milâdi 189) yılı itibarıyla.

3 Yancıkçı Şâhin Kızılminare Kürd Hoca Bevvab Sinan Küttabcı Alemdar Hacı İslâm Yaya Timurtaş Hacı Hallac Hafız Ahmed Selçuk Hâtun Hoca Bani Sevindikfakih Teftin Ağa Hacı Mercimek Mehmed Ağa Kuşçudoğan Fındık Fakih Sabuni Hadım Timurtaş Hasan Paşa Çavuş Bey Arif Ağa İbni Arab Arpacı Hacı Hamza Feyzullah Paşa Attar Hacı Halil Molla Fahreddin Hocaki Ahi Hasan Gâzi Hoca Baba Timurtaş Şeyh Şüceaddin Müslim Zincirlikapı Altuni Debbağ Hacı Halil Rum Meydan oğlu Çakır Ağa Rum Karaca Ahmed Rum Mahmud Ağa Hoca İvaz İslam Çokalca Rum Karakaş Rum Miskinler Rum Mumhâne Rum Orta Karaağaç Rum Ali Kuş Rum Çokalca Baruthâne Rum Küçük Hacı Veli Rum Kara Bulut Rum Yalpınarı Mah. Rum Büyük Hacı Veli Müslim Meydan Rum Ortaçukur Rum Süle Çelebi Berkofa İslam Kancıfiruz Rum Yeşilce Nişancıpaşa Muradiye İmâret Mezid Bey Kazaz Salih Zen-Sarıcapaşa Vizeçelebi Evliya Kasımpaşa Fındık Osman Camî İbrahim Paşa Camî İbrahim Paşa Derviş Abi Rum Buçuktepe Zen İbrahim Paşa Ermeni Buçuktepe Yıldırım Bayezid Kıbtiyâni Papas oğlu Müslim Maruf Hoca Rum Papas oğlu Maruf Hoca Kıbtiyani Rum Süpürgeciler Rum Kum Ermeni Süpürgeciler Ermeni Çerkab Gazi Mihal Bey Vezir Hacı Hatun Rum Ayayanî Rum Çerkab Rum Aya İsterati Rum Zincirli Kapı Ermeni Aya İsterati Rum Mumcular Rum Metropolid Ermeni Mumcular Rum Ayastefanos Rum Sitti Hâtun Ermeni Metropolid Rum Eskerlet Rum Hristos Ermeni Tüccar Panayot Ermeni Hristos Rum Timurbiga Rum Penaiye Rum Aya Yorgi Ermeni Panaiye Şah Melek Paşa İslam Karabulut Müslim Timur Biga Rum Meydan Rum Hadım Firuz Rum Menzil-i Ahir

Erkek Kadın Erkek Kadın 4 İslam Hadım Firuz Mir Ahor Ayas Bey İslam Mihalkoç Müslim Umur Bey Rum Mihalkoç Mirahor Ayas Bey Kıbtiyâni Emir Şah Umur Bey Kıbtiyâni Müslim Hasmurad Dâye Hâtun Kıbtiyâni Rum Hasmurad Polya Cemaati Sultan Bayezid Hacı Kılavuz Emir Meshed Hacı Hoşkadem Rum Yeni İmaret Rum Saçlı Dede Rum Hacı Sarraf Rum Kızıl Mescid Rum Bülbül Hâtun Rum Köfteciler Rum Göl Müslim Ak Mescid ve Nâib Çelebi İslâm Mü min Hoca Mü min Hoca Kıbtiyâni İslâm Bülbül Hâtun Bülbül Hâtun Kıbtiyâni İslâm Yıldırım Bayezid Tolya Cemâati Sisalya Cemaati Katalonya Cemaati İtalya Cemaati İstanbul Cemaati Büyük Portakal Cemaati Küçük Portakal Cemaati Aragon Cemaati Alman Cemaati Guruzi Cemaati Budin Cemaati Mayor Cemaati Karaca Bevvab 3. N Zen İbrahim Paşa Mahallesi Ü FUS: YERLİ YABANCI TOPLAM TOPLAM İslâm 18.290 12.401 30.691 547 359 906 Rum 14.273 13.853 28.126 69 61 130 Ermeni 1.578 1.233 2.811 84 20 104 Bulgar 4.890 4.365 9.255 20 14 34 Katolik 103 96 199 2 1 3 Yahûdi 4.103 3.855 7.958 9 12 21 Protestan 24 18 42 1 2 3 Toplam 43.261 35.821 79.082 732 469 1.201 (a.g.e. Shf.255) 4. 1307 (1889 M.) senesine göre :

5 Edirne kazâsı, 3 nâhiye ve Edirne, Karaağaç adlı 2 belediye dâiresi ve 306 mahalle, 154 köy ve 17.553 hânede 85.783 erkek ve kadın çeşitli nüfusu kapsar. (a.g.e. Shf.: 164) Edirne Merkezinde 10.780 hânede 53.348 nüfûs vardır. (a.g.e. S:164) Aşağıda ayrı ayrı gösterileceği üzere Edirne şehri, Edirne Sancağıyla beraber 6 sancak, 27 kazâ, 97 nâhiye, 1.690 köyle beraber ortalama olarak 800.000 nüfûsu hâvi Edirne vilâyetinin merkezidir. (a.g.e. Shf.165) 5. Adlî Hususlar : 1889 senesi zarfında bidâyet mahkemesinde 114 cezâ ve 48 hukuk ve 58 icrâ ki cem an 162 cezâ ve hukuk dâvâsına bakılarak bunlardan 58 i infaza sevk edilmiştir. 6. Adliye Dâiresi: Adâlet Komisyonu Reis Adliye Müdürü ve Mahkeme-i İstinaf Reis-i evveli Fehmi Efendi Evvel-i sânisi M Azâ İstinaf Mahkemesi Reis-i sânîsi Es ad Efendi Mütemayiz 3 İstinaf Mahkemesi müdde-i umûmîsi Reşid Bey Evvel-i sânîsi Bidâyet Mahkemesi Reis-i evveli Ratıb Bey Mütemayiz 4 Bidâyet Mahkemesi reis-i sânîsi Ticâret Mahkemesi reis-i Bidâyet Mahkemesi müdde-i umûmî muâvini Kâtib Kâmil Efendi Ali Rıza Efendi Sâmi Efendi Re fet Bey Salise Salise Salise 7. Mahkeme-i İstinaf Hukuk Dâiresi : (a.g.e. S:80) Reis Fehmi Efendi Evvel-i sânisi Azâ muvazzaf Mustafa Bey Saniye " " Dokidi Efendi Azâ mülazımı Sami Efendi Müderris Azâ fahri Alaaddin Bey Salise

6 " " Avram Efendi a. Merkez Vilâyet Mahkeme-i İstinaf Cezâ Kalemi: (a.g.e. S:81) Baş Kâtib Kâmil Efendi Mukîd Necib Efendi İkinci Kâtib Râşid Efendi Nazif Efendi Zabıt Kâtibi Hafız Arif Efendi b. Mahkeme-i İstinaf Müdde-i Umûmiliği: Müdde-i Umûmi Evvel-i sanisi Reşid Bey Kâtibi Remzi Bey 8. Savcılık Heyeti (İddia makâmı): Reis Bidayet-i Cezâ Mahkemesi Ali Rıza Efendi Salis 4 Aza Hamdi Bey Salis İstipan Efendi 9. Bidayet Mahkemesi Hukuk Dâiresi: Reis Ratıb Bey Mütemayiz A za Halis Efendi Salis A za Üstiku Efendi Mülâzımı Fuad Bey a. Mahkeme-i Bidâyet Cezâ Dairesi : Baş Kâtib Şemsi Efendi Zabıt Kâtibi Ahmed Bey Zabıt Hüsameddin efendi Mukîd Süreyya Efendi Kâtibi Ali Efendi Niyazi Efendi

7 b. Mahkeme-i Bidâyet Cezâ Dâiresi: Reis Ali Rıza Efendi Salis M 4 A za Ahmed Bey A za İstipan Efendi -Mülâzımı Mehmed Efendi (a.g.e. S:82) c. Mahkeme-i Bidâyet Cezâ Dâiresi Kalemi: Baş Kâtib Ali Efendi Salis Zabıt Kâtibi Mustafa Efendi Zabıt Kâtibi Hakkı Bey Mukîd Arif Efendi Zabıt Kâtibi Reşad Efendi Raşid Efendi d. Mahkeme-i Bidâyet Müdde-i Umûmi Muavinliği: Muâvin Re fet Bey Sani e. İstintak Dairesi Sermüstantık Nazif Efendi Muâvini Osman Efendi Ahmed Efendi Muâvin İzzet Efendi Muâvin Şükri Efendi

8 10. Mukâvelât Muharrirliği : Muharrir Şevki Bey 11. İcrâ Dâiresi : Me mur: Şakir Efendi 12. Ticâret Mahkemesi: Reisi Sâmi Efendi A za Dilâver Bey Mehmed Efendi Salis A za Dikran Efendi Yakim Efendi 13. Mahkeme-i Ticâret Kalemi : Baş Kâtib Naim Bey Mukîd Mustafa Efendi Zabıt Kâtibi Ahmed Efendi 14. Merkez Vilâyet Hapishânesi: Müdür Şevket Bey Salis Müfettiş Mustafa Bey Kâtib Ali Bey Gardiyan (12 Nefer) 15. Vilâyet Polis İdâresi: Serkomiser Zekeriya Zeki Efendi Komiser-i salis Ahmed Şevki Efendi

9 Komiser-i sâni Mehmed Tevfik Efendi Arif Efendi 16. Polis İdâresi Cetveli: Serkomiser Komiser-i sani Komiser-i salis Neferât Esâmi-i Sancak 1 1 6 49 Merkez Vilâyet 2 12 Kırkkilise Sancağı 1 3 9 Gümülcine Sancağı 1 3 12 Dedeağaç Sancağı 3 9 Gelibolu Sancağı 4 12 Tekfurdağı Sancağı 1 3 21 103 Yekûn 17. Mahkeme-i Şer iyye : Mahkeme-i Şer iyye Osmanlı-Rus Harbinden sonra kur a ile tespit edilen evlerde iken Vâli İzzet Paşa hazretleri tarafından geçen sene altı bodrum katı olmak üzere adliye bitişiğinde yeni inşa edilen binanın üst katında 5 odadan ibaret bir dâire inşa ettirilmiştir. 1889 senesi içinde 470 adet karar ve belge tanzim edilerek ilgililerine verilmiştir. 18. Dâire-i Adliye Binâsı : Mezkûr dâire 1868 (1285 H.) tarihinde merkez mutasarrıflığı inşâ edilerek 1878 (1295 H.) senesinde adliye binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. İstinaf ve Bidâyet mahkemeleri ve savcı, savcı yardımcısı daireleriyle kalem odalarını, infaz ve kâtipler odası ve sorgu odaları olmak üzere mahkeme salonlarıyla beraber toplam 22 odayı içine alır. 19. İstinaf Hukuk Mahkemesi:

10 Sözkonusu mahkemeye 1888 senesinden devrederek 15 ve 1889 senesinde gelen 56 da vâdan 58 adedi senesi zarfında bakılarak ve 3 adedi süresi içinde tarafların talebi üzerine iptal ve 10 adedi de 1890 senesine devrolunmuştur. Vilâyet adliye müdürlüğünden adliye nezâretiyle dâirelere ve bağlı bulunulan makamlara 1889 senesi zarfında 600 müzekkere ve 48 telgraf yazılmıştır. (a.g.e. S:236) İstinaf savcılığından da sözkonusu sene içinde 3.878 evrak yazılarak gönderilmiş ve 2.805 evrak gelmiştir. Üst mahkemeye itiraz sebebiyle ile 1889 senesi zarfında vürûd eden 240 ve 1888 senesinden gelen 22 dava ile toplam olarak 262 da vâdan 237 adedi senesi zarfında bakılmış ve 25 adedi 1890 senesine devrolunmuştur. 1889 senesinde gelen yukarıda zikredildiği üzere 240 davadan dolayı 382 şahıs ve 1888 senesinden devrederek 22 davadan dolayı 26 şahsın suçla bağlantıları olup, bunların 113 ü beraet etmiş, 244 şahıs mahkûm olmuş ve 31 şahsın mahkemeleri ise 1890 senesine devredilmiştir. 1889 senesi zarfında ağır suçlarla ilgili gelen 112 dava ile 1888 senesinden devreden 7 davanın toplamı 119 adede ulaşmış, 110 adedi sene sonuna kadar sonuçlandırılmış, 7 adedi 1890 senesine devredilerek 2 adedi de sanıkların ölümü sebebiyle kamu yararına yapılacak bir işlem kalmadığından iptali yoluna gidilmiştir. 1888 senesinden devreden 7 davada 9 sanık ve 1889 senesi zarfında gelen 112 dâvâda 248 sanık olup bunların 83 ü ilgili kanun maddeleri uyarınca cezalandırılmış ve 82 sinin kabahat derecesinde görülen 59 fiili beraetle sonuçlanmış ve 11 şahsın muhakemeleri sonraki yıla ertelenmiş ve dördü vefât etmiştir. Evrâkı ertesi seneye devredilen yukarıda sözü edilen 11 şahıs tutukludur. Önceki seneden devreden ve sonradan gelen 258 adet sanığın biri üçte iki (2/3) ceza müddetini tamamlamış ve padişâhın affına mazhâr olarak aleyhinde verilen hapis ceza süresi azaltılarak özel emir uyarınca yeniden muhâkemesi icrâ edilerek evrâkının muhafazası yoluna gidilmiştir. Yargılanan sanıkların 18 inin eylemleri şekâvet (haydutluk) nev inden bulunmasına binâen muhakemelerinin Divân-ı Harbe ait olduğuna hükmedildiğinden 1 inin tutuklu ve karara mahsus ve 17 sinin mahkûm ve beraete mahsûs hânelere dahil edilip yalnız muvazeneye esas (sayıma esas olarak) toplam hânesine eklenmiştir. Mahkûmların 73 ü yüzüne karşı ve 10 u yokluğunda cezalandırılmış ve bunların 82 si erkek ve 1 i kadın olup, mahkûmlardan erkek olanların 63 ü bekâr ve 19 u müteehhil (evli) olup, 3 ü

11 evlât sahibi değildir ve mahkûmlardan evli olan kadın çocuksuzdur. Cinâyetten sanık olan yukarıdaki 248 kişi içinde 1 i nefret sâikası ile kocasının diğer eşini ve 1 i fikir uyuşmazlığı nedeniyle eniştesini ve 2 si kıskançlık sâikasıyla biraderlerini ve 2 si hırs tama sâikasıyla birader ve kız kardeşini ve koca karısını (zevc zevcesini) öldürmüştür. (a.g.e. Shf.: 237) 20. Bidâyet Hukuk Mahkemesi: Sözkonusu mahkemeye 1888 senesinden 80 davâ devr etmiş olup 1889 senesinde de 241 davâ gelmiş ve bunlardan 207 adedi senesi zarfında sonuçlandırılarak ve 70 i zaman aşımından iptal edilmiş ve 49 adedi de 1890 senesine devrolunmuştur. Bidâyet Mahkemesi Başkanlığından 1889 senesi zarfında dâirelere ve diğer yerlere 671 adet yazı yazılmıştır. 21. Bidâyet Cezâ Mahkemesi: Sözkonusu mahkemeye 1889 senesi zarfında gelen 485 dâvâ ile 1888 senesinden devreden 88 dâvaânın toplamı 573 adede ulaşmış olup, bunların 559 adedi senesi zarfında sonuçlandırılmış ve 13 adedi 1890 senesine devir ve bir adedi sanığın vefâtı nedeniyle iptal (dâvânın düşmesi) edilmiştir. 1889 senesi zarfında gelen yukarıda bahsedilen ve 485 dâvâdan dolayı 753 ve 1888 senesinden müdevver 88 dâvâdan dolayı 139 şahıs sanık olup bunların 381 i beraet etmiş ve 491 şahıs mahkûm olmuş ve 1 şahıs dahi vefât etmiş ve 19 şahsın muhakemeleri 1890 senesine devredilmiştir. Sözkonusu mahkeme icrâ dâiresinde 1888 senesinden 598 adet i lâm devrolunup 1889 senesinde 233 adet daha gelmiş ve bunlardan 89 unun hükmü infaz olunmuş ve 105 adedi de taksite bağlanmış ve 104 adedi kısmen infaz ve 533 ü sonraki seneye (1890 M.) devrolunmuştur. Sene zarfında hukûk kararlarından 838.431 ve cezâ kararlarından 32.364 kuruş tahsil edilmiştir. Savcı yardımcılığınca 2.760 evrak yazılmış ve 1.372 evrak savcılığa gelmiştir. İlgili mahkeme Savcılık dâiresine 1888 senesinden 220 dâvâ devrolunmuş ve 1889 senesinde de 731 dâvâ gelmiştir.

12 Bunlardan 381 adedi hakkında senesi zarfında mahkemelerine dava açılarak gönderilmiş ve 400 adedi hakkında ise yargılamaya gerek bulunmadığına (kovuşturmaya yer olmadığına) karar verilmiş ve 22 sinin görev ve yetki dışında olduğu görülmüş ve kalan 143 adedi 1890 senesine devrolunmuştur. 22. Ticaret Mahkemesi: Edirne Ticaret Mahkemesine 1888 senesinden 20 dâvâ devrolunmuş ve 1889 da da 220 dâvâ gelmiş ve bunlardan 199 adedi senesi içinde sonuçlandırılmış ve 11 adedi zaman aşımı nedeniyle iptal olunmuş ve 1890 senesi sonunda bakılan dâvâlardan 14 adedi ile henüz yargılanması işlemine başlanmayan 26 adedi 1890 senesine devrolunmuştur. Mahkemeden 1889 senesi zarfında dâirelere ve bağlı yerlere 211 adet müzekkere yazılmıştır. 23. Polis Dâiresi Hükûmet kapısından girildiğinde sağ tarafta ve hapishâne bitişiğinde olup ahşap ve yedi odadan ibârettir. (a.g.e. S:242) 24. Hapishâne ve Dâiresi Vâlilik yüksek makamınca Hapishâne me murlarına mahsus 4 oda ve bir hastahâneyi içine alan mükemmel bir dâire inşâ ettirilmiştir. Gayet büyük ve düzenli bölümlere ayrılmış olup 500 mahkûma alabilecek yeter derecede kargir binâ olup, içinde bir de hamamı vardır. Kadınlara ait hapishâne ayrıdır. (a.g.e. S:244) 25. Yargılama konusu suç ve miktarları: SUÇ AÇIKLAMA ADET Mesmûan katl Zehirleyerek öldürme 2 Katl Adam Öldürme 143 Şekâvet esnâsında katl Yol kesmek suretiyle (eşkiyâlıkla) 2 öldürme Mahnûken katl (boğazlayarak öldürme) Boğazlamak sûretiyle öldürme 1 Hatâen katl Hatâen ölüme sebebiyet vermek 1 Muhâfaza-i ırz için katl Irzı muhafaza için öldürme 1 Muhâfaza-i nefs ve mal için katl Can ve malını muhafaza için öldürme 2 Hayat ve memâtı meçhul gâib Sağ ya da ölü olduğu bilinmeyen kayıp 1

13 Bi-gayr-i kasd telef-i nefse sebebiyet Kasıtsız ölüme sebebiyet vermek 1 Iskat-ı cenin Çocuk düşürmek 4 Katl kasdıyle teşhir-i silâh Öldürmek amacı ile silah teşhiri 7 Kâtili ihtifâ ve firarını teshil Kâtili gizleme ve firarını kolaylaştırmak 2 Dağa adam kaldırmak Dağa adam kaçırmak 5 Şekâvet (haydutluk/yol kesmek) Haydutluk/eşkiyalık 24 Kat -ı tarik Yol kesmek 8 İşkence ile gasp İşkence ile gasb 7 Gasb Gasp 68 Eşkiyâya refâkat Eşkiyâya yardım 1 Eşkiyâya yataklık Eşkiyâya yataklık 18 Mesken ve ahır ihrâkı Ev ve ahır yakmak 28 İhrâka tasaddi Yangın çıkarmaya teşebbüs 7 Samanlık ihrâkı Samanlık yakmak 7 Harman ihrâkı Harman yakmak 3 Sirkat Hırsızlık 434 Sirkate tasaddi Hırsızlığa kalkışmak 7 Sârıka yataklık Hırsıza yataklık etmek 1 Mâl-ı mesrûku bilerek almak Hırsızlık malı bilerek satın almak 4 Ahz ve yankesicilik İşkence ile dolandırıcılık 5 Desîse ile dolandırıcılık Aldatma ile dolandırıcılık 7 Emniyeti suiistimal Güveni kötüye kullanmak 1 Hatb sirkati Odun hırsızlığı 1 Sahtekârlık Sahtekârlık 2 Sahte ilmuhaber temhîri Sahte ilmuhaber mühürleme 2 Kalb akça sürücülüğü Piyasaya sahte para sürmek 1 Cebren fiil-i şeni Zorla kötü fiil 53 Cebren fiil-i şeni ye tasaddi Zorla kötü fiile kalkışmak 17 Kız kaçırmak Kız kaçırmak 25 Cebren kız kaçırmağa tasaddi Cebren kız kaçırmaya teşebbüs 2 İzâle-i bikr Bekâret (kızlık) bozmak 13 İrtikab-ı fiil-i şeni zinâ Çirkin fiil-zinâ işlemek 4 El sarkıntılığı Elle sarkıntılık 5 Menkûha olduğu halde ahara kaçmak Nikâhlı olduğu halde başkasına kaçmak 1

14 Ta til-i uzuv derecede cerh Uzuv kaybına sebep olacak derecede 2 yaralama Cerh Yaralama 99 Darp ve cerh Darp ve yaralama 264 Kelb ısırtmakla cerh Köpeğe ısırtmak suretiyle yaralama 2 Hatâen trenle cerh Trenle hatâ ile yaralama 1 Hatâen silahla cerh Silah ile hatâen yaralama 4 Araba çiğnemekle cerh Araba ile çiğneyerek yaralama 3 Darp Darp 204 Yekdiğerini darp Bir başkasını darp 25 İhâfe kasdıyla teşhir-i silâh Korkutmak amacı ile silah teşhiri 28 İcrâ-yı memuriyet hâlinde memuru darp Memuriyet sırasında memuru darp 1 Zâbıta memurunu darpa tasaddi Zâbıta memurunu dövmeye teşebbüs 1 Zâbıta memuruna hakaret Zâbıta memuruna hakâret 6 Rüşvet Rüşvet 1 Kumar Kumar 1 Trene taş atmak ve koymak Trene taş koymak, taş atmak 2 Maksadı meşkûk ile leylen hâneye duhul Maksadı belli olmayacak şekilde 10 geceleyin eve girmek Fazahat-ı lisaniye Sözlü sarkıntılık 1 Tahrîren tehdid Yazılı tehdit 1 Tahkîr Hakaret etmek 1 Hilâf-ı nizam ormandan çam kabuğu Kurallara aykırı olarak ormandan çam 1 soymak kabuğu soymak Ağaç kat ı Ağaç kesmek 3 Mezru tarla tahribi Ekili araziyi tahrip etmek 2 Briçka (Tek atlı, yaylı araba.) tahrîbi Tek atlı, yaylı arabayı tahrip etmek 1 Hayvan tesmîmi Hayvan zehirlemek 1 Esrar füruhtu Esrar ticâreti 1 Mahkeme ilâmını tahkir Mahkeme kararına hakâret 1 Hilâf-ı emir ve tenbihe hareket Emir ve tenbihe aykırı hareket etmek 3 Nizâmın hilâfı muamele Düzene aykırı hareket etmek 2 Nâm-ı âhir tezkere ile Geşt ü güzâr Süresi geçmiş izin belgesi ile seyahat, 1 gezmek Çalı duvarı hedmi Çalıdan yapılan duvarı yıkmak 2

15 19 mağruken, 3 silahla, 1 sâika isâbetle, 6 37 şiddetle ve bürudetle, 1 tren çiğnemesiyle, 2 ihrâken, 5 sûret-i aharla (kazâen vefât), (işbu kazâen vefât edenler değirmen çarkına düşmek ve dülger olup iskeleden ve kiremitlikten düşmek ve üzerine ağaç Boğularak, silahla, yıldırım isabet etmesi ile, sıcaktan (güneş çarpması v.s.), tren çiğnemesi ile, yanarak, kazâen vefât olayları devrilmek, duvar yıkılmakla vukua gelmiştir) 3 mağrûken, 3 silâhla, 1 âlet-i ceriha ile, ( Boğularak, silahla, kesici alet ile intihar 7 intihar) etmek TOPLAM 1.647 (a.g.e.s.247) Yukarıda yazılı olaylar 800.000 2 nüfusa oranla değerlendirildiğinde 50.000 kişiye 100 olay düştüğü anlaşılıyor ki, pâdişâhın âsâyişi gözeten idâresi altında ve vilâyet idârelerince alınan hatâsız tedbirler sayesinde dikkatli, özenli görev yapmasının güzel sonucu alınmıştır. 26. EDİRNE SANCAĞI Cisr-i Mustafapaşa Kazâsı a. Kazânın suret-i teşkili ve tertibi : Cisr-i Mustafa Paşa kazâsı Çirmen, Lefke, Selbüken adlarıyla 3 nâhiyeden oluşmuş ve birinci sınıftan müteşekkil olup, bunlardan Çirmen nâhiyesi 19 ve Selbüken nâhiyesi 19 ve Lefke nâhiyesi 14 köyü hâvidir ki,kazânın tamamı 52 köyden ibarettir. Merkez kazâ olan Mustafa Paşa kazası normal karayolu ile merkez vilayete 6 ve tren istasyonuna 1 saat mesafede ve Meriç nehri kenarında olup mevkiinin güzelliği ile ünlüdür. (a.g.e. S:298) b. Cisr-i Mustafapaşa Kazâsının Nüfus Cetveli: Kazânın mevcut nüfûsu yerli ve yabancı erkek ve kadın olarak 9.715 islâm, 4.150 Rum, 12.716 Bulgar, 34 Ermeni, 98 katolik, 325 Mûsevi ki cem an 27.038 nüfustan ibarettir. Nüfus idâresinin 1889 senesi zarfında tezâkir ve vukuat-ı hâsılat-ı umûmiyesi 7.595 buçuk kuruşa baliğ olmuştur. (a.g.e. S:312) Erkek Kadın Yekûn İslâm 5.013 4.702 9.715 2 Mahkemenin adlî yetki alanındaki nüfusun kastedildiği anlaşılmaktadır.

16 Rum 2.171 1.979 4.150 Ermeni 14 20 34 Yahudi 228 197 325 Bulgar 6.448 6.268 12.716 Katolik 59 39 98 TOPLAM 13.933 13.205 27.038 c. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib Mustafa Selami Efendi M Müdde-i Umûmi Muavin vekili Azâ Azâ Mehmed Efendi Tahsin Bey Kureyşe Ağa Müstantık Kamil Efendi 5 Başkâtib Hâfız Akif Efendi Zabıt Kâtibi Ref et Efendi d. Adlî hususlar : 1307 (1889) senesi zarfında bidâyet mahkemesinde 114 cezâ ve 48 hukuk ve 58 icrâ olmak üzere toplam 162 cezâ dâvâsı ve hukuk dâvâsına bakılıp bunlardan 58 i infaza gönderilmiştir. 1307 (1889 H.) senesi zarfında bidâyet mahkemesinde 114 cezâ ve 48 hukuk ve 58 icrâ ki toplam 162 cezâya ilişktin dâvâ ve hukuk dâvâsına bakılarak bunlardan 58 i infaz makamlarına iletilmiştir. 27. EDİRNE SANCAĞI-Kırcaali Kazâsı : (a.g.e. 316) a. Kazânın suret-i teşkil ve tertibi: Kırcaali kazâsı fahrî müdürlükler ile idâre olunur. Selmanlar, Osmanbeşeler, Hocalar, Yahyalı, Feragiler, Şaban, Gabrova ve Kurucaviran nâhiyelerinden müteşekkil ve 6 mahalle ve 102 köyden ibârettir. Merkez kazâ Edirne den 24 saat uzakta ve batısındadır. Merkez Sancağına tâbi Doğu Rumeli dâhilinde kuzeyinde Haskova ve Harmanlı, Hacı İlyas ve batısında Ahiçelebi, Eğridere ve

17 güneyinde Gümülcine ve Sultanyeri ve mülga Cebel ve doğusunda Ortaköy kazâlarıyla sınırları vardır. Kırcaali eskiden Haskova kazâsı bağlılarından 80 evden müteşekkil bir köy iken sonra Doğu Rumeli vilâyetinin teşkilâtlandırılmasında merkez kazâ olarak belirlenmiş ise de ahâlisinin sırf islâmdan ibâret ve dîninin emirlerine tam uymak ile meşhur olduğundan, sonraki değişikliklerde halkın vukûbulan arzuları üzerine 1302 senesinde pâdişâhın emirleriyle Edirne vilâyetine bağlanarak günden güne gelişmeye başlamış, şimdiye (1310 yılı) kadar kasaba merkezinde binâ miktarı 364 e erişmiş ve bugün de hâlâ inşaatına devam edilenler vardır. b. Nüfus : 1885 senesinde yapılan nüfus sayımında kayıt ve tescil olunanlar, deftere işlenen yeni doğumlar ile naklen gelenler ilâvesiyle, ölenler ile naklen gidenler düşüldüğünde 1889 (Milâdi) senesi sonunda genel nüfus miktarı yerli ve sırf islam olarak 17.435 erkek ve 16.514 kadın olmak üzere, toplam 33.949 nüfustan ve yabancı dahi 23 islâm ve 94 Rum ve 9 Yahudiden ibarettir. Nüfus idâresinin 1889 senesi içinde vukûu bulan geliri 12.316 kuruşa erişmiştir. (a.g.e. Sh:327) Erkek Kadın Toplam İslam 17.435 16.514 33.949 Yabancı islam 23 Rum 94 Yahudi 9 17.435 16.514 34.075 Sene zarfında 2.149 gelen/giden vukûbulmuştur. c. Adlî hususlar: (Adlî Davâlar) Kırcaali Bidâyet Mahkemesi Cezâ Dâiresinde kusur (hafif suç) ve kabahate dair önceki seneden devreden 15 ve 1889 senesinde gelen 100 olmak üzere, toplam 115 dâvâdan 107 si sonuçlandırılmış ve 8 i incelemede olup 1890 senesine devrolunduğu gibi, bahsi geçen 107 dâvâda sanık olan 213 kişiden 74 ü beraet ve 140 ı hapis ve para cezâsı ile cezalandırılmıştır. Hukûk ve ticârî davalar ise önceki seneden devreden 10 adet ve sene içinde gelen 49 adet olmak üzere toplam 59 dâvâdan 22 si sonuçlandırılmış ve 23 adedi ilgilileri (dâvâ sahipleri)

18 tarafından takip olunmayarak zaman aşımı nedeniyle iptal edilmiş ve 14 adedi dahi derdest-i tedkik (elde incelenmekte) olup 1890 senesine devrolunmuştur. İcrâ dâvâlarına gelince, önceki seneden devreden 19 ve 1889 senesinde gelen 14 adet olmak üzere toplam 33 adet icrâ dâvâsından 12 adedinin hükümleri infaz edilmiş ve 2 adedi de kânuna uygun olarak ertelenmiş olduğu ve 19 adedinin 1890 senesine devredilmiş, hükümleri icrâ olunan dâvâlar nedeniyle tahsil edilen miktarın ise 68.879 kuruşdan ibaret olduğu tespit edilmiştir. Sözkonusu mahkeme başkanlığından 62, savcı yardımcılığından 250 yazışma ve 140 iddianâme ve diğer tür evrak yazılmış ve sözkonusu başkanlığa 56 ve yardımcılığa 108 yazı gelmiştir. d. Hapishâne : Özel surette ve düzenli olarak uygun bir yere bir adet hapishâne inşaası plânlanmakta olduğundan hapishâne şimdilik medresenin fazla odalarından tahsis olunan bir-iki ahşap odadadır. (a.g.e..s.:328 e. Ağır Cezâlık dâvâlar : Kazâ dahilinde polis idâresince ilk soruşturmasını takiben adliyeye gönderilen evraktan 1889 senesinde 1 cebren kız kaçırmak, ve 1 fiil-i şeni ye tasaddi ve 19 darp ve 19 sirkat-ı adi ve 6 sirkat ve 6 cerh ve 6 fiil-i şeni ve 2 gasp ve 2 bilâ- izinnâme akd-i nikâh ve 1 teşhir-i silâh ve 1 eşkiyâya yataklık ve 1 ebniye hedmi ki, cem an 65 vukuat olduğu tespit edilmiştir. SUÇ AÇIKLAMA ADET Cebren kız kaçırmak, Zorla kız kaçırmak 1 Fiil-i şeni tasaddi Çirkin fiile kalkışmak 1 Darp Darp (dövmek) 19 Sirkat-ı âdî Âdî hırsızlık 19 Sirkat Hırsızlık 6 Cerh Yaralama 6 Fiil-i şeni Çirkin fiil 6 Gasp Gasp 2 Bilâ izinnâme akd-i nikâh İzinsiz nikâh akdi 2 Teşhir-i silâh Silâh teşhiri 1 Eşkiyâya yataklık Eşkiyâya yataklık 1

19 Ebniye hedmi Binâ yıkmak 1 TOPLAM 65 28. EDİRNE SANCAĞI - Dimetoka Kazâsı: a. Kazânın suret-i teşkil ve tertibi: Dimetoka kasabası Edirne nin 7 saat güney tarafında ve bir çar-yek (onbeş dakika / çeyrek) mesafede, doğu semtinden Meriç nehrine dökülen Kızıldalı nehrinin sol tarafında küçük bir tepenin eteğindedir. Dimetoka kazâsı 4 nâhiyeden oluşmuş, sözü edilen nâhiyelerden Kuleliburgaz 11 ve Karacahalil 13 ve Saltık 6 ve Karakilise 12 köyü içine almaktadır. Bu nâhiyeler fahrî müdürlerle idâre olunmaktadır. Kazânın kuzeyini merkezinin 7 saat uzağındaki Edirne, 6 saat uzaktaki Sofulu kasabası ise güney tarafını oluşturduğu gibi, 3 saat mesafedeki Cisr-i Ergene kasabası doğu tarafında ve 8 saat uzağında bulunan Ortaköy kasabası da kuzeydoğusundadır. Mezkûr kasaba Dedeağaç tan Edirne ye giden tren hattının 98 nci kilometresinde kurulu ve 15 dakika batı istikâmetindedir. Kasabadaki 1.706 evde 8.707 kişi olduğu ve 42 köyde de 3.122 hânede 17.578 çeşitli milletlerden nüfus mevcuttur. İşbu kasaba İstanbul ile Edirne arasında Meriç ve Kızıldalı nehirleri yakınında ve bitişiğinde ufak bir kasaba ise de tarihte ve özellikle Osmanlı tarihinde epeyce büyük bir önemi vardır. Mezkûr kasaba Dedeağaç tan Edirne ye giden tren hattının 98 nci kilometresine kurulmuş ve bir çar-yek (çeyrek) batı yönünde olup eski bir suru hâvidir. Mezkûr sur 1.200 ile 1.500 metre meyanında ve yüksekçedir. Surun 2 kapısı olup birisi batı tarafına diğeri güney tarafına nazır olarak, içinde bahsi değer bir zindan ile bazı eski binâ harâbeleri görülmekte ve sur içinde Rum milletinden olarak 142 hânede halk hayatını devam ettirmektedir. b. Genel nüfus ve tezkere gelirleri:

20 1298 (1880 Milâdi) senesi yapılan nüfus sayımına göre Dimetoka kasaba ve kazâsında yerli ve yabancı erkek ve kadın olarak 7.821 İslâm ve 16.619 Rum 1.233 Bulgar ve 203 Ermeni ve 565 Yahudi olmak üzere toplam 26.441 nüfus vardır. (a.g.e. S:350) İslâm 7.821 Rum 16.619 Bulgar 1.233 Ermeni 203 Yahudi 565 Toplam 26.441 Sözkonusu idârenin tezkere ve diğer kalemlerden 1889 senesi geliri 3.512 kuruşa erişmiştir. c. İyâb ve Zehâb (Gelen/Giden): Dimetoka kasabasında 1889 senesi zarfında 99 zehab ve 250 iyâb vukûbulmuştur. d. Vukuat-ı Cinâiyye : Önceki seneden (1888) devirle ve 1889 senesinde gelen 159 olmak üzere toplam 367 dâvâ mevcutu olduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan 100 ü darp, 112 si sirkat ve 4 ü zâbıtaya hakâret ve 5 i sirkat-i cebriye ve bir şekâvet ve yataklık ve 9 u katl ve kâtile muâvenet ve 13 ü dolandırıcılık ve 2 rüşvet ve 50 si tenbihât-ı hükûmete muhalif hareket ve 22 si ızrar-ı nâs 8 i emniyeti suistimâl ve 9 u kundakçılık ve 15 i şetm, hakâret ve iftirâ ve biri sahtekârlık ve biri kalpazanlık ve biri hetk-i ırz ve 4 ü cebren kız kaçırmak ve 4 ü irtikab-ı fiil-i şeni zinâ ve 1 i mahbusiyyet-i gayri-meşru ve 5 cebren fiil-i şeni ef alidir. Bunlardan 1889 senesi zarfında 10 unun ağır cezâlık ve 60 ının cünahe (kusur/hafif suç) derecesinde sâbit olmasıyla mahkemelerinin yürütülmesi gerekmiş ve 140 ının suçlarının sâbit görülmemesi nedeniyle yargılamaya gerek bulunmadığına, 25 inin ise görev ve yetki hâricinde olduğu görülerek ilgili kazâ Savcılığına gönderilmesine savcılıkça karar verilmiş ve 102 dâvânın soruşturması 1890 senesine devredilmiştir. (a.g.e. S.345)

21 SUÇ AÇIKLAMA ADET Darp Darp 100 Sirkat Hırsızlık 112 Zâbıtaya hakâret Zâbıtaya hakâret etmek 4 Sirkat-i cebriye Zorla hırsızlık (gasp) 5 Şekâvet ve yataklık Haydutluk ve yataklık 1 Katl Adam öldürmek 9 Dolandırıcılık ve muavenet Dolandırıcılık ve dolandırıcılığa yardım etmek 13 Rüşvet Rüşvet 2 Tenbihât-ı hükûmete muhalif Hükümetin (idârenin) uyarılarına aykırı 50 hareket hareket etmek Izrar-ı nâs İnsanlara zarar vermek 22 Emniyeti sui-isti mâl Güveni kötüye kullanmak 8 Kundakçılık Kundakçılık 9 Şetm ve hakaret Sövmek ve hakâret etmek 15 Sahtekârlık Sahtekârlık 1 Hetk-i ırz Irza geçmek 1 Cebren kız kaçırmak Zorla kız kaçırmak 4 İrtikab-ı fiil-i şeni zinâ Kötü fiil (zinâ) işlemek 4 Mahbusiyyet-i gayri- meşru Kanunsuz bir şekilde haps etmek (hürriyeti 1 engellemek) Cebren fiil-i şeni Zorla kötü fiili işlemek 5 TOPLAM 366 3 e. Adlî hususlar: Dimetoka Bidâyet mahkemesinde 1888 senesinden devreden dâvâlar ile 1889 senesinde gelen 180 cezâ dâvâsından 165 i sonuçlandırılmış, 15 dâvâ 1890 senesine ve yine 1888 senesinden devrolunan ve 1889 senesinde gelen 185 hukuk dâvâsından 48 ine bakılıp, 100 dava hakkında zaman aşımı nedeni ile iptal kararı verilmiş (davalar düşürülmüş) ve 37 dâvâ 1890 senesine devredilmiştir. (a.g.e. S:346) f. Hapishâneler: 3 Hesap hatâları düzeltildi.

22 Dimetoka da 1879 tarihinde kargir olarak yeni inşâ edilen hapishânenin 4 koğuşu olup 200 ü mütecâviz mahpusu alabilecek durumda ve düzenli ve mazbut bir haldedir. (a.g.e. S:341) g. Mahkeme-i Bidâyet Reis Kirkor Efendi Azâ İsmail Efendi M Azâ Vasilaki Efendi 5 Ticâret Azâsı Hakkı Efendi Ticâret A zâsı Vasilaki Efendi Müdde-i Reşad Bey Saniye Umûmi Muâvini Müstantık Hacı Niyazi Efendi Başkâtib Mustafa Efendi Zabıt Kâtibi Osman Efendi Zabıt Kâtibi Halil Efendi (a.g.e.s:334) 29. EDİRNE SANCAĞI - Cisr-i Ergene Kazâsı a. Kazânın hudûd ve suret-i teşkil ve tertibi: Cisr-i Ergene kasabası demir yolundan 50 ve Ergene nehrinden 15 dakika uzaklıkta olup âdi tarikle (normal yol kullanılarak) merkez vilâyet olan Edirne şehrine 8 ve trenle 2 saat mesâfede olduğu gibi, Babayıatik, Havsa, Keşan, Hayrabolu Malkara, Dimetoka ve İpsala kazâ ve nâhiyeleriyle sınırları mevcuttur. Cisr-i Ergene kazâsı çok eskiden beri bir çok köyden ibaret olduğu gibi, muhassıllık 4 ile hayli zamanlar idâre olunmuş; kazâ sûretiyle ve fakat daha sonra fahrî ve ahîren muvazzaf müdürlerle idâre edilmekteyken 25 sene evvel kaymakamlığa dönüştürülmüştür. Ötedenberi Edirne Sancağına bağlı olup, günümüzde 70 köy buraya bağlıdır. İlgili köyler fahrî müdürlerle idâre edilir. İbriktepe, Ada, Çalı nâhiyelerine bağlıdır. (a.g.e. S.353) b. Cisr-i Ergene Kazâsının Nüfus Cetveli : 4 Muhassıl, başlangıçta geliri doğrudan doğruya padişaha ait olan hasların denetiminde görevli kimse iken, sonraları tıpkı mutasarrıflık gibi bir eyalet bazen de sancağın hem yöneticiliğini yapan hem de hasılatını toplayan kimsedir. Valilik ve mutasarrıflık gibi muhassallık da, hemen hemen aynı görevi üstlenen en üst düzeyde bir yönetim kurumudur. Ancak muhassıllık, valilik ve mutasarrıflık gibi genel ve yaygın bir uygulama alanı bulamamıştır.

23 Erkek Kadın İcmal İslâm 7.126 6.279 13.405 Rum 9.054 8.311 17.375 Bulgar 4.325 3.526 7.851 Ermeni 2 3 5 Yahudi 6 3 9 Yekûn 20.513 18.122 5 38.645 (a.g.e. S.372) c. Nüfus-ı Umûmi ve Tezkere Hâsılatı : Kazâ dâhilinde 13.405 kişi İslâm, 17.375 kişi Rum, 7.851 Bulgar, 5 Ermeni 29 Yahudi ki, toplam 38.660 çeşitli (karma) nüfus mevcuttur. Nüfus idâresinin meydana gelen tezkereleri geliri genel itibarıyle 8.964 kuruştur. Adliye: d. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Fethi Bey Mütemayiz Azâ Hüseyin Fuad Efendi Todoraki Efendi Ticaret Azâsı Şeyh Emin Efendi Tanasaki Efendi Halil Efendi Apostol Efendi Müddei Umûmi Muâvini Artin Efendi Başkâtib Hamza Hasan Efendi Müstantık İbrahim Efendi Mukavelât Muharriri Hüseyin Hüsnü Efendi Zabıt Kâtibi Hasan Sabri Efendi Salih Efendi 5 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

24 (a.g.e. S. 253) e. Ağır Cezâlık suçlar: Cisr-i Ergene Bidâyet Mahkemesi cezâ kısmında 1889 senesinde 1 mahpus kaçırmak, 1 kalb akçayı tedavül, 80 darp ve cerh, 1 eşya-yı memnûa füruhtu, 1 kız kaçırmak, 3 yalan şehâdet ve yemin, 14 şetm ve hakâret, 4 dolandırıcılık, 33 sirkat, 4 emniyeti sui-istimal, 1 kumarhâne küşadı, 14 nâsın malını ve emlâkini telef, 3 nizâmât-ı belediye ve tenbîhât-ı zabıtaya muhalefet, bilâ-ruhsat ve memnu olan mahalle meyyit defn etmek ki, cem an 188 adet vukuatdan 171 adedi rü yet olunmuş, 17 adedi sonraki seneye devredilmiştir. SUÇ AÇIKLAMA ADET Mahpus kaçırmak Hapis mahkûmunu kaçırmak 1 Kalb akçayı tedavül Piyasaya sahte para sürmek 1 Darp ve cerh Dövmek ve yaralamak 80 Eşya-yı memnûa füruht, Yasak eşyâyı satmak 1 Kız kaçırmak Kız kaçırmak 1 Yalan şehâdet ve yemin Yalan yere yemin ve şâhitlik 3 Şetm ve hakâret Sövmek ve hakâret 14 Dolandırıcılık Dolandırıcılık 4 Sirkat Hırsızlık 33 Emniyeti sui-istimal Güveni kötüye kullanmak 4 Kumarhâne küşad, Kumarhâne açmak 1 Nâsın malını ve emlâkini telef İnsanların malını ve emlâkını zarara uğratmak 14 Nizâmât-ı belediye ve tenbîhât-ı zabıtaya muhalefet Belediye ve zâbıta uyarılarına muhâlif hareket etmek 3 Bilâ-ruhsat ve memnû olan mahalle meyyit defn etmek Ruhsatsız, yasak yere ölü gömmek 1 TOPLAM 161 6 f. Hukuk ve Ticâret Dâvâları : 6 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

25 Sene içinde (1889) gelen toplam 143 hukuk dâvâsı ve ve ticârî dâvâdan 61 adedi hakkında karar verilmiş, 32 adet dâvâ tarafların müracaatının yokluğu nedeniyle iptal edilmiş ve 50 adedi gelecek seneye devredilmiştir. (a.g.e. Sh.:366) g. İcrâ Dâvâları: Sözkonusu sene içinde İcrâ Dâiresinde bulunan dosya miktarı 52 adetten ibâret olup 23 ü infaz edilmiş ve 3 adedi kısmen infaz edilerek 26 adedi gelecek seneye devrolunmuştur. İcrâ dâiresinde mevcut olan sözkonusu dava dosyalarına ilişkin ilâmatlı olarak 376.676 kuruşu muhtevi karar mevcut olup bu toplam miktardan 239.977 kuruş tahsilat vukûbulmuştur. h. Savcılık Dâiresi: Sene içinde savcılığa 192 dosya gelmiş, 16 adedi ağır cezalık suçlara ilişkin olmakla İstinaf savcılığına ve hafif suç ve kabahatten bulunan 86 adedi ise ilgili mahkemelerine gönderilmiş ve 62 adedinin kovuşturulmasına gerek bulunmadığına ve 11 i hakkında ise görev haricinde olduğundan reddi ve ilgili makama iadesine karar verilmiş, 17 adedi bir sonraki seneye terk kılınmıştır. i. Şer i Mahkeme : Mahkeme, Rıza Mahallesinde muntazam bir dâirede iken geçen Rus harbinde yıkılmış, hükûmet konağı bitişiğinde yeniden inşâ edilmiştir. 1889 senesinde Mahkeme-i Şer iyye hâsılatı 6.918 buçuk kuruş kâtiplere ve hademelere ve 2.801 kuruş devlet hazînesine ait olmak üzere 9.719 buçuk kuruşdan ibaret olup 25 defter-i kassam, 94 hüccet-i şer iyye, 40 i lâm ı şer iyye sâdır olmuştur. (a.g.e. Sh:370) j. Hapishâne : Hükûmet konağının inşâsı zamanında 35 mahkûmu alabilecek derecede yeterli bir hapishâne yapılmış ise de sağlık şartlarını sağlamadığından ve yıkılmaya yüz tutmuş bulunduğundan yeniden inşâ edilmesi konusunda teşebbüste bulunulup gerekli yazışma yapılmaktadır. (a.g.e. S.372) 30. EDİRNE SANCAĞI Ortaköy Kazâsı: a. Nüfus-ı Umûmi ve Tezkere Hâsılatı: Dâhil-i kazâda yerli ve yabancı erkek ve kadın olarak 15.936 İslâm ve 10.346 Rum ve 4.396 Bulgar ve 11 Ermeni olmak üzere toplam 30.689 nüfus vardır.

26 İslam 15.936 Rum 10.346 Bulgar 4.396 Ermeni 11 Toplam 30.689 1889 senesinde nüfus idâresinin hâsılatı 7.110 kuruşa baliğ olmuştur. Ortaköy kasabasında 1889 senesi zarfında berren (karayolu ile) 730 erkek ve kadın zehab ve 700 iyab vukû bulmuştur. (a.g.e. S:376) b. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Tahir Bey (Salis) Azâ Ali Efendi Kostandi Efendi Başkatib Abdulvahid Efendi Zabıt Kâtibi Safvet Efendi Müdde-i Umûmi Muavini Halid Bey Müstantık Ali Rıza Efendi Zabıt Kâtibi Hüsni Efendi Mukavelat Muharriri Hamdi Efendi (a.g.e. S: 376) c. Adliye: Geçen 1889 senesinde Ortaköy kazâsı Mahkemelerinde toplam 58 ve ticarî ve hukûkî dâvâdan 45 ine, cezâ dâvâsından 153 ü ise hafif suç ve kabahate dâir suçlardan olup 149 una bakılmış ve kalanı 1890 senesine devrolunmuştur. Mahkemenin icrâ dâvâları da toplam 139 adet olup 19 u infaz olunmuş ve 120 si infaz beklemekte ve bir sonraki seneye devredilmiştir. Bu icrâ dâvâlarından tahsilat 10.223,5 kuruşa erişmiştir.

27 Merkez kazâ hapishânesinde 1889 senesi zarfında cem an 101 kişi hapsolunup bundan 87 kişisi ceza süresini tamamlayarak tahliye olunmuş, sonraki seneye 14 kişi devretmiştir. d. Ağır Cezâlık Suçlar: Dâhil-i kazâda polis idâresi ma rifetiyle ilk soruşturmasını müteakiben bilâhare adliyeye tsevk olunan ağır suçlardan 2 katl ve 21 sirkat ve 2 zâbıtaya hakâret ve 1 ahizlik ve 6 cerh ve 1 sahtekârlık ve 2 teşhir-i silâh ve 2 fiil-i şeni a kasdî ve 2 cebren kız kaçırmak ve 1 cebren fiil-i şeni ve 1 kasden kendisini itlâf ve 1 kasden ihrak ki, cem an 42 adetdir. 7 (a.g.e. S.385) SUÇ AÇIKLAMA ADET Katl Adam Öldürmek 2 Sirkat Hırsızlık 21 Zâbıtaya Hakâret etmek Zâbıtaya hakâret etmek 2 Âhizlik Esir Ticâreti 1 Cerh Yaralama 6 Sahtekârlık Sahtekârlık 1 Teşhîr-i silâh Silâh teşhiri 2 Kasten Fiil-i şeni Kasten Çirkin fiil 2 Cebren kız kaçırmak Zorla kız kaçırmak 2 Zorla fiil-i şeni Zorla çirkin fiil 1 Kasten kendisini itlaf İntihar 1 Kasten ihrak Kasten yangın çıkarmak 1 TOPLAM 42 e. Hapishâne : Hükümet konağının altında tahmînen 20 mahpus barındırır bir hapishâne olup, (a.g.e. S.388) hükümet konağıyla beraber 1884 senesinde yapılmıştır. Bu hapishâne zemininin yarısına tahta döşenmiş ise de diğer yarısı toprak olup dâima rutûbetli bulunduğundan hükümetin ayrı bir hapishâne inşâası gerekmektedir. (a.g.e. S:387) 7 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

28 31. EDİRNE SANCAĞI- Havsa Kazâsı: (a.g.e. S.392) a. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: Dâhil-i kazâda yerli ve yabancı olarak 7.217 islâm ve 5.932 Rum ve 1.269 Bulgar ki cem an 14.418 nüfus vardır. İslâm 7.217 Rum 5.932 Bulgar 1.269 Toplam 14.418 1889 senesi zarfında 532 erkek ve 475 kadın ki toplam 1.007 doğum ve 187 erkek 153 kadın ki toplam 340 nüfus ölüm vuku bulmuştur. Nüfus idâresinin 1889 senesi toplam geliri 1.540 kuruşa baliğ olmuştur. b. Havsa kazâsı hudutları ve suret-i teşkili : Havsa kazâsı Zalif diğer bir adla Kırcasalih adlı fahri bir müdüriyet ile islâm ve Hristiyan olmak üzere 33 köy ve 17 çiftlik ile 14.418 nüfûsu ihtiva eder. Doğrudan doğruya merkez vilâyete bağlı ve dört tarafı Edirne merkezi, Kırkkilise, Babayıatik ve Cisr-i Ergene ile çevrili ve Edirne ye 5, Kırkkiliseye 9, Babayı Atike 5 ve Cisr-i Ergene ye 6 saat mesâfede vâki olup tren istasyonu merkez kazâya 3 saat mesafede Pavli köyünde müsait bir noktada te sis ve inşâ kılınmıştır. Trenyolu 246. kilometreden başlayarak 263 ncü kilometresine kadar Havsa dâhilindedir. Merkez Havsa köyü Havsa kazâsının merkezi olup 291 hâneden ve Hacı Gâzi Helvacı ve Hacı İsa namlarıyla 3 İslam ve Varoş nâm bir Hristiyan mahallesinden mürekkeb ve müteşekkildir. Ahâlisi islâm ve Hristiyan ve Bulgar ve genellikle çiftçidirler. Kasaba merkezinde üst kat ve alt kat olmak üzere 15 odadan ibaret bir parça hükûmet konağı ve bitişiğinde jandarma dâiresiyle hapishâne mevcut ve kazânın telgrafhânesi de lükûmet konağı dâhilinde vâkidir. (a.g.e. S:396)

29 c. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Nâib Efendi Azâ Mustafa Efendi 5 M Nekit Ağa Başkâtib Ahmed Hamdi Efendi Müdde-i Umûmi Muâvini Ahmed Efendi Vekîli Müstantık Muâvini Râşid Efendi Zabıt Kâtibi Hüseyin Hüsnü Efendi (a.g.e. S:392) d. Adlî hususlar Havsa Bidâyet Mahkemesinde 1889 senesi içinde toplam 267 adet dâvâ olup bunun 64 adedi hukuk dâvâsı, 141 adedi cezâ dâvâsı ve 62 adedi icrâ dâvâsıdır. Hukuku dâvâlarından 4 adedi senesi zarfında bakılarak 25 i hakkından takipten kaldırılması ve 6 ay bekleme müddetinden sonra iptali yoluna gidilecek olup ve 5 adedi 1890 senesine devir edilmiştir. Ağır cezalık suçlardan 124 üne senesi içinde bakılmış ve 2 adedi sanığın ölümü nedeni ile iptal ve 15 i 1890 senesine devrolunmuştur. İcrâ dâvâlarından 13 adedinin hükmü tamamıyla infaz edilmiş ve 19 u 1890 senesine devir olunmuş ve 30 adedinin henüz infazına başlanmamıştır. (a.g.e. Sh.400) e. Ağır Cezalık Suçlar: 1889 senesi içinde polis idâresi ma rifetiyle ilk soruşturmasını takiben adliyeye sevk olunan ağır cezalık suçlardan 6 katl ve 1 kazâen vefât,6 cebren fiil-i şeni ve izale-i bikr, 5 ihrak, 33sirkat, 65 darp ve cerh, 8 ihâfe kasdıyla teşhir-i silâh, 5 dolandırıcılık, 11 hakaret, 9 ızrar-ı mal, 19 itale-i lisân, 18 mevadd-ı sâire ki cem an 185 adet vukuat husûle gelip, bunlardan 18 i cinâyet, 167 cünahe ve kabahat nev inden bulunmakla mevadd-ı cinaiyyeden 11 adedinin tahkîkâtı hitam

30 bularak mahkemeye ve hey et-i ithâmiyeye teslîm kılınmış ve mevadd-ı sâireden dahi 153 adedi karar verilmeksizin Bidâyet Mahkemesine teslîm edilerek, 14 adedinin evrakı ise soruşturması henüz sürdüğünden savcılıkça 1890 senesine devir edilmiştir.(a.g.e.s.403) SUÇ AÇIKLAMA ADET Katl Adam Öldürmek 6 Kazâen vefât Kazâen ölüm 1 Cebren fiil-i şeni ve izale-i Zorla kötü fiil ve bekâreti 6 bikr bozmak İhrak Yangın çıkarmak 5 Sirkat Hırsızlık 33 Darp ve cerh Döverek yaralamak 65 İhâfe kasdıyla teşhir-i silâh Korkutmak maksadı ile silâh 8 teşhiri Dolandırıcılık Dolandırıcılık 5 Hakaret Hakâret 11 Izrar-ı mal Mala zarar vermek 9 İtale-i lisân Sözlü hakaret, sövmek 19 Mevadd-ı sâire Diğer suçlar 18 TOPLAM 186 8 II. EDİRNE VİLÂYETİ GÜMÜLCİNE SANCAĞI: A. Memurîn-i Liva Mutasarrıf Süleyman Bey Evvel-i ulâ Müftü El-has Salih Efendi İzmir Pâyesi Naib El-hac Refet Bey Müderris 4 A B. Meclis İdâre-i Liva Reis Mutasarrıf Bey Azâ Müftü Efendi İzmir Pâyesi 8 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

31 Muhasebeci Metropolit Efendi Ahmed Hilmi Efendi Mütemayiz Tahrîrat Müdürü Emin Efendi Rabia 4 M Ahmed Efendi Müderris Mustafa Rasim Efendi 5 M Mustafa Ağa Mihal Suzi Efendi Manok Ağa İskoter Kosta Efendi Başkâtib Osman Efendi C. Gümülcine Merkez Sancak (Liva) 1. Livanın Hudutları ve sûret-i teşkîl ve tertibi: Gümülcine 1295 sene-i Rûmîyesi Nisanı (1879 Milâdi) sonuna kadar kazâ halinde bulunan Gelibolu sancağına bağlı bir kaymakamlık olduğu halde daha sonra Doğu Rumeliye karşı geçici olarak önem ve hassas durum arz etmesine bağlı olarak merkezi Gümülcine olmak üzere livaya dönüştürülmüştür. Bu livaya Ahiçelebi, Darıdere, İskeçe, Sultanyeri katılmış ve mutasarrıflığına ta yin olunan zât 1295 resmî senesinin Mayıs ayı 12. günü (1877 Milâdi) merkez livaya bağlanarak görev yapmaya başlamış ve liva kurumlarının oluşturulmasına başlanmıştır. Liva içinde sonraları civar kazâlar köylerinden ayrılarak Eğridere ve Cebel nâmıyla 2 kazâ daha teşkîl olunarak bunlardan Cebel kazâsının 1307 (1889) senesinde müdürlükle idâre edilen Ropçoz nâhiyesine nakliyle Cebel dahi müdürriyete dönüştürülüp Ropçoz müdür ve kâtibi oraya nakl edilmiştir. (a.g.e. S.408) Şimdiki halde Gümülcine sancağının merkez kazâsı şehir ve Maronya ve Şabhâne ve Yassı ve Kurâyıcedîd ve Şeyhcuması ve Çakal ve Kırlı isimli 8 nâhiyeden müteşekkil olarak 262 köy ve İskeçe kazâsının merkez nahiyesiyle, Sakarkaya ve Yassıören ve Cebelli ve Yenice ve Yeniköy nâhiyeleri dâhilinde 93 köy ve 2 kasaba ve Darıdere kazâsının merkez nâhiyesiyle Akpınar ve Şahin adlı 2 nâhiyesine bağlı 30 köyü ve Ahiçelebi kazâsının merkez nâhiyesiyle İsmilah ve Paşvik ve Sukutçuk ve Çatak ve Tuzviran (a.g.e. S:417) ve Karşılı nâhiyelerine bağlanan 42 köyü ve Sultanyeri kazâsının merkez nâhiyesiyle Ada ve Tekye ve Köve ve Taşlı ve Mestanlı nâhiyeleri dahilinde 146 köyü ve Eğridere kazâsının merkez nâhiyesiyle Davut ve Dolaşdır ve Hotaşlı ve Ahidlerkebir ve Meşkullu ve Küçükviran nâhiyelerine tâbi 71 köyü ve Ropçoz kazâsının merkez

32 nâhiyesiyle Damaraş Gümülcine sancağı 7 kazâ ve 41 nâhiye ve 670 adet köyü içine alan büyük bir livadır. Bu nâhiyelerden Gümülcine kazâsı dahilinde vâki Şeyhcuması ve Eğridere kazâsına bağlı Dolaşdır nâm 2 nâhiyenin müdürleri muvazzaf olup kalan 39 u Rumeli vilâyetleri kanun lâyihası hükümlerince kurulmuş fahrî nâhiyelerdir. Merkez liva Edirne nin güneyinde ve Dedeağaç ile İskeçe arasında ve Bahr-i Sefîd (Ege Denizi) sâhilinden 4 saat uzaktadır. Gümülcine kasabası kaymakamlık halinde iken ilerleme ve gelişmekden uzak olup livaya dönüşmesinden beri günden güne gelişmekte ve büyümekte, hâlen 2.435 hâne ve 11.356 nüfusu hâvi bir kasabadır. Padişahımızın yakın ilgileri ile Selanik ve Dedeağaç tren hattı da yapıldığında daha çok ilerleyeceği bellidir. Gümülcine sancağı Selânik vilâyeti bağlılarından Drama vilâyetinde Dedeağaç sancakları ve Ortaköy kasabası ve Doğu Rumeli ile hududu olup mesâfesi 300 kilometredir. 2. Genel Nüfus ve Tezkere Hâsılatı: Nüfus sayımı sırasında Gümülcine kazâsının yerli ve yabancı genel nüfûsu 44.761 olduğu halde 1886 senesinde 191, 1887 de 566, 1888 de 1.930, 1889 da 673, 1890 senesinde 640 nüfus arttığı gibi bu seneler içinde 449 yabancı ve 1889 senesinde lağv edilen Cebel kazâsından 20.008 nüfûs taşınarak gelerek kazânın nüfus miktarı 69.218 kişiye ulaşmıştır. (a.g.e. S.440) İskeçe kazâsı nüfusu 30.796, Darıdere 20.599, Ahiçelebi 28.162, Sultanyeri 49.816, Eğridere 32.485, ve Ropçoz 13.996 liva itibarıyle Gümülcine nin erkek ve kadın ve yerli ve yabancı nüfusu 245.072 olup, bunun 206.914 nüfus-ı islâm, 15.241 nüfus Rum, 20.671 nüfus Bulgar, 360 Ermeni, 739 Yahûdi, 912 Kıbti, 235 ecnebîdir. İslam 206.914 Rum 15.241 Bulgar 20.671 Ermeni 360 Yahudi 739 Kıbtî 912 Ecnebî 235 TOPLAM 245.072

33 Gümülcine nüfus idâresinin 1889 senesi geliri 15.954 buçuk kuruştur. 3. Mahkeme-i Bidâyet Kalemi: Başkâtib Ali Rıza Efendi Zabıt Kâtibi Abdülvehhab Efendi Zabıt Kâtibi İsmail Hakkı Efendi Mehmed Hakkı Efendi 4. Polis Dâiresi: (a.g.e. S.412) Komiser Rıza Efendi Kamil Efendi Hapishâne Kâtibi Hâfız Ahmed Efendi Sergardiyanı Mehmed Ağa 5. Adliye : 1889 senesinde liva mahkemelerinde hukuk ve ticârete ait olup devirle birlikte gelen 1.499 dâvâdan 785 adedinin davâsı görülmüş ve 109 adedi zaman aşımı nedeniyle iptal ve 506 adedi 1890 senesine devredilmiştir. Devirle birlikte gelen 650 cezâ dâvâsından 374 ü sonuçlandırılmış ve 276 adedi 1890 senesine devredilmiştir. 1889 senesinde Gümülcine sorgu makâmına 328 iş gelip senesi içinde 204 adedinin soruşturması tamamlanarak 124 adedi 1890 senesine devredilmiştir. 1889 senesinde liva savcı yardımcılığınca 695 adet iddianâme düzenlenmiş ve 1.454 adet yazı ve tezkere yazılmış ve 115 yazı ve tezkere gelmiştir. 1307 (1889 M.) senesinde Gümülcine sorgu dairesine gelen ve soruşturması bitirilerek ilgili mahkemeye gönderilen ve 1890 senesine devredilen vukuat 328 adettir. Bunun 10 adedi kat ı tarîk, 35 adedi katl, 17 adedi cebir ve şiddetle hırsızlık, 32 fiil-i şeni, 84 adedi darp ve cerh, 150 sirkat-ı adî fiilleridir. Bunlardan maada ehemmiyetten arî olan itale-i lisan gibi şeyler dahil-i hesab edilmemiştir. (a.g.e. S.427)

34 6. Ağır Cezâlık Suçlar: SUÇ AÇIKLAMA ADET Kat ı tarik Yol kesmek 10 Katl Adam öldürmek 35 Cebir ve şiddetle hırsızlık Zor kullanarak hırsızlık (gasp) 17 Fiil-i şeni Kötü fiil işlemek 32 Darp ve cerh Darp ve yaralama 84 Sirkat-ı adî Âdî hırsızlık 150 Ehemmiyetten arî olan itale-i lisan gibi şeyler dahil-i hesab edilmemiştir. Önem arzetmeyen kötü söz söylemek gibi fiiller hesâba katılmamıştır. TOPLAM: 328 7. Hapishâneler : Gümülcine, İskeçe, Sultanyeri ve Eğridere kazâlarında yeni yapılmış ve Ahiçelebi ve Darıdere de eskiden kalmış birer hapishâne kılıklı şeyler vardır. Gümülcine Hapishânesi müdür ve sâireye mahsus 7 oda ve 7 mahpusîn koğuşu olmak üzere toplam 14 oda ve koğuşu şâmil olup, en zor zamanda tahmînen 250 kişi kadar alabilir. Mezkûr hapishâneye 1888 senesinde 162 kişi teslîm edilip bunların 62 cinâyet ve 95 hafif suç ve 5 kişisi kabahat fiilleriyle sanıktırlar. (a.g.e. S.433) D. GÜMÜLCİNE SANCAĞI-Sultanyeri Kazâsı : (S.448) 1. Genel Nüfus: İslam 47.953 Bulgar 1.049 Rum 3 Kıbtî-i müslim 811 Toplam 49.816 9 Bunun 47.953 ü İslâm ve 1.049 u Bulgar ve 3 ü Rum ve 811 i kıbtî-i müslimdir. (Cem an 49.816) 9 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

35 2. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib Efendi Müdde-i Amûmi Muâvini Mehmed Ali Efendi Azâ Aliş Recai Efendi Müstantık Muâvini Şükri Efendi Ali Efendi Zabıt Kâtibi İbrahim Efendi Başkâtib Fahri Efendi 3. Mahkeme-i Şer iyye: 1307 (1889M.) senesinde mahkeme-i şer iyyeye 31 dâvâ gelmiş ve bunlardan 15 ine bakılmış, 12 adedinin dilekçesi gelmediği gibi 4 adedi de 1890 senesine devir ve o müddette 66 hüccet tanzîm olunmuştur. (a.g.e. S.454) E. GÜMÜLCİNE SANCAĞI-Ahiçelebi Kazâsı : 1. Kazânın sûret-i teşkîl ve tertibi: Kazânın târihi hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Bu kazâ eskiden Filibe Sancağına tâbi olup, mes ele-i zâilede (Rus Harbi) geçici olarak Drama sancağına ve daha sonra 1293 senesinde Gümülcine sancağına dâhil edilmiştir. Merkez liva ve vilâyetin güneybatısında, kuzeybatı tarafından Doğu Rumeli hudûduyla ve kuzeydoğudan, yine sözkonusu livaya tâbi Eğridere, doğusunda Darıdere, güneyinde İskeçe kazâları, batısında da Selânik vilâyetiyle çevrilmiştir. Arâzisi Rodop sıradağlarının eteklerinden ibâret olmakla dağlık olup, ekser ahâlisi müslüman olup cesâret ve gözüpekliğiyle meşhûrdurlar. Merkez kazâ Paşmaklı köyüdür. (a.g.e. S.458) 2. Genel Nüfus ve Tezkere Hâsılatı : Kazâ dâhilinde 8.247 erkek ve 8.785 kadın İslam (17.032) ve 556 erkek ve 662 kadın Rum (1.218) ve 4.748 erkek ve 4.845 kadın Bulgar (9.593) ki cem an 27.843 (*) erkek ve kadın nüfus vardır. 1307 senesi zarfında nüfus idâresinin hâsılatı 13.378 kuruşdan ibarettir. Sene zarfında 45 erkek 84 kadın doğmuş ve 157 erkek ve 85 kadın vefat etmiştir.

36 Erkek Kadın TOPLAM İslam 8.247 8.785 17.032 Rum 556 662 1.218 Bulgar 4.748 4.845 9.593 13.551 14.292 27.843 3. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Naib Efendi Azâ Hüseyin Ağa Danil Ağa Baş Kâtib Ahmed Mehdi Efendi Müstantık Muâvini Ali Rıza Efendi Zabıt Kâtibi Remzi Efendi F. GÜMÜLCİNE SANCAĞI-İskeçe Kazâsı 1. Nüfûs-u Umûmî ve Tezkere Hâsılatı 1307 (1889 M.) senesi kazâ içinde yerli ve yabancı ve İslâm ve Hristiyan 30.796 nüfûs olup bunlardan sene zarfında 672 doğum ve 572 ölüm vuku bulmuş ve nüfus geliri 7.963 kuruş otuz para olup, masrafları 5.705 kuruş 10 paradan ibaret olduğu tespit edilmiştir. 10 (a.g.e. S. 464) 2. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Hüseyin Akif Efendi Salise Azâ Hüseyin Efendi Müdde-i umûmi muâvini İbrahim Natık Efendi 4 m Ticâret Azâsı Bekir Sadık Efendi Müstantık Niyazi Efendi Başkâtib Kemal Bey 10 Salnâmede bu kazâ ile ilgili adli vak larla ilgili kayda rastlanmadı

37 Zabıt Kâtibi Mukavelât Mustafa İhsan Mihri Ziya Bey G. GÜMÜLCİNE SANCAĞI- Eğridere Kazâsı 2. Suret-i teşkili ve tertibi: Gümülcine sancağının kuzeyinde, Doğu Rumeli hududu yakınında olup idâre yeri kendisiyle aynı addaki kasabadır. Kazâ içinde hastalıkların tedâvisine faydalı bir ılıca vardır. (a.g.e. S:472) 3. Genel Nüfus ve Tezkere Hâsılatı : 1299 (1881 M.) senesinde yapılan nüfus sayımına göre Eğridere kazâsında yerli ve yabancı erkek ve kadın olarak 32.077 islâm ve 101 kıbtî ve 307 Bulgar ki, cem an 32.385 nüfûs vardır. İslâm 32.077 Kıptî 101 Bulgar 307 Toplam 32.385 Nüfus idâresinin 1889 senesi zarfında toplam geliri 19.694 kuruş olmuş, sene içinde 598 erkek ve 702 kadın ki, cem an 1300 doğum ve 436 erkek ve 233 kadın ki cem an 669 ölüm vuku bulmuştur. 4. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib Efendi A za Murad Efendi Mehmet Efendi Başkâtib Halil Efendi Müddei Umûmi muâvini vekili Süleyman Efendi Müstantık Muâvini Mehmed Ref et Efendi Zabıt Kâtibi Vâfi Efendi

38 H. GÜMÜLCİNE SANCAĞI-Darıdere Kazâsı : 1. Târihi: Darıdere kazâsının tarih ve fethinin nasıl olduğuna dair elde herhangi bir bilgi olmayıp ancak arazî tamâmen Sultan Murad Hazretlerinin muhafaza edilen vakıflarındandır. Bu kazâ Eğridere ile beraber 1287 (1870 M.) senesine kadar nâhiye suretiyle Gümülcine ye bağlı olduğu halde zikredilen tarihten itibaren Drama sancağına bağlanıp 1285 tarihine kadar o suretle idâre olunmuştu. Sözkonusu sene Nisan ayı içinde yeni bir kazâ teşkil edilerek 1295 senesi onlarında Drama dan bağı kesilmiş ile Gümülcine ye dâhil edilmiş ve 1298 senesinde (1880 M.) Eğridere de ayrılmıştır. Kazâ sınırları güneyinden Ahiçelebi ve doğusundan Eğridere ve batısından İskeçe ve Şeyhcuma nâhiyesine kadar devam eder 112 kilometreden ibarettir. Bir belediye dairesiyle Şahin, Akpınar nâhiyelerini ve 30 köyü ve kasaba merkezi de 612 hâneyi barındırır. (a.g.e. S.476) 2. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: Kâza içinde 9.506 erkek ve 10.341 kadın (19.847) İslâm ve 2 erkek ve 3 kadın (5) Rum ve 367 erkek ve 379 kadın (746) Bulgar ki, cem an 20.598 nüfûsu vardır, 1889 senesi zarfındaki geliri 2.550 buçuk kuruşdur. Zikredilen senede 326 doğum ve 324 ölüm vukû bulmuşdur. (a.g.e. S.480) Erkek Kadın Toplam İslâm 9.506 10.341 19.847 Rum 2 3 5 Bulgar 367 379 746 Toplam 9.875 10.723 20.598

39 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib Efendi A za Ali Bey 4 M Nikola Ağa Başkâtib Mehmed Efendi Müstantık muavini Naci Efendi Zabıt kâtibi Ömer Efendi 4. Adlî vak alar: Bilgiye rastlanmadı. İ. GÜMÜLCİNE SANCAĞI Ropçoz Kazâsı (a.g.e. S:482) 1. Sûret-i Teşkil ve tertibi : Gümülcine sancağına tâbi ikinci sınıf bir kazâdır. Merkez liva ve vilâyetin kuzeybatısında, batısı Selânik vilâyeti kuzeybatı cihetinden Doğu Rumeli ve doğusunda Ahiçelebi kazâsıyla çevrilidir. Arâzisi Rodop sıradağlarından ibâret olmakla dağlık olup ahâlisi İslâm ve cesaretiyle meşhûrdurlar. Merkez kazâ Dolan köyü olup 26 köyü ve 2.742 hânede 13.996 nüfûsu mevcuttur. Kazâda 28 camî-i şerif olup kazânın yeni teşekkül etmesi nedeniyle henüz hükümet konağı inşâ olunmadığından yalnız Dospat nâhiyesinde bir hükümet konağı, telgrafhâne ve vergi idâresi, Dolan köyünde bir kışla ve bir telgrafhâne ve vergi idâresi, Dolan köyünde bir kışla ve bir telgrafhâne ve Şehir nâhiyesinin Bedenılıca köyünde bir vergi idâresi ve Damaraş ve Selce köyünde birer vergi idâresiyle Damaraş ta bir kışla Camî-i şerîf ile diğer binâlar ahâlisi tarafından inşa olunmuşdur. 11 2. Nüfus: Erkek Kadın Toplam İslâm 7.538 6.409 13.947 Bulgar 23 26 49 7.561 6.435 13.996 11 Adlî vak alarla ilgili kayda rastlanmadı.

40 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib efendi A za Abdurrahman ağa İsmail Ağa Başkâtib Niyazi efendi Müstantık muâvini Ali Rıza efendi Zabıt kâtibi Edhem efendi III. EDİRNE VİLÂYETİ - Kırkkilise Sancağı : (a.g.e.s:485) A. Kırkkilise (Merkez kazâ) Livası: 1. Kırkkilise Sancağı/Me murîn-i Liva Mutasarrıf Mustafa Neşet Paşa Mirmiran 4 M Müftü Hâfız Ahmed Efendi Müderris Naib Hacı Müştak Efendi Reis Mutasarrıf Paşa A za Müftü Efendi Muhasebeci İbrahim Efendi Sâni Tahrîrat Müdürü Rıza Eey Sâlis Tanasaki Efendi A za Metropolit Vekili Efendi Ali Bey Ahmed Faik Efendi Tanasu Efendi Kumyanı Efendi

41 2. Livanın Oluşumu: Kırkkilise kasabası Edirne nin doğusunda, 55 kilometre mesafede, Istıranca Dağı geçitlerinden birini savunan ve Edirne ile Karadeniz arasında bir dayanma noktası olduğundan, bulunduğu yerin ne kadar önemli olduğu malûm olup, havası gayet hoştur. Kırkkilise mesele-i zâileye (Osmanlı-Rus harbi) değin kaymakamlıkla idâre olunduğu halde 1295 sene-i Rûmiyesi (1879 M.) başında birinci sınıftan teşkil olunan mutasarrıflık merkez olarak tespit edilmiş ve Lüleburgaz ve Babayıatik ve Midye ve Ahtapoli, Vize ve Tırnova kazâları buna bağlanmıştır. Kırkkilise kazâsı müdürlüğü görevli, Pınarhisar ve Kozcagaz (Kofçaz) ve fahri müdür ile idâre olunan Kavaklı, Koyovo, Üsküp, Pulus, Terzidere nâhiyelerinde 43 mahalle ve 71 köy ve tümünde 11.966 evde 56.982 muhtelif nüfustan oluşmaktadır. Tırnova kazâsı Grametin, Dere-i Cedid, Çıknahor, Denizoba nâmıyla 4 nâhiye, 28 köy olmak üzere hepsinde 3.726 hânede 12.615 muhtelif nüfûsu ve Lüleburgaz kazâsı Karıştırankebir, Ahmetbey isimli eski nâhiye ve çiftliklerle beraber 40 köy, 2.829 hânede 15.313 nüfus, Ahtapoli kazâsı Ayastefanos nâhiyesiyle 15 köy muvazzaf, Saray ve Yenice, Evrencik, Hasbuğa nâhiyeleriyle 47 köy, 3.845 hânede 23.986 nüfus, Midye kazâsı Somaku nâhiyesiyle 6 köy ve 1.370 hânede 7.108 nüfus ve Babayıatik kazâsı merkez Kırhalil, Cengirli nâmında 3 nâhiye ve 34 köy ve çiftlik, 3.468 hânede 14.104 nüfus ki, liva itibarıyle 7 kazâ ve 3 muvazzaf ve 19 fahrî nâhiye, 241 köy 29.529 hâne, 138.678 muhtelif nüfustan ibarettir. 3. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: Kazâ içinde yerli ve yabancı, erkek ve kadın olarak 18.077 İslam ve 18.662 Rum ve 19.483 Bulgar ve 692 Yahûdi ve 68 Ermeni ki, cem an 56.982 nüfus mevcuttur. Nüfus idâresinin Osmanlı tezkeresi ve diğer gelirleri 1889 senesinde 14.304 kuruşa baliğ olmuştur. İslâm 18.077 Rum 18.662 Bulgar 19.483 Yahudi 692 Ermeni 68 Toplam 56.982

42 1884 senesinden 1890 senesine kadar 6 sene zarfında erkek ve kadın olarak 3.677 doğum ve 1.936 ölüm meydana gelmiştir. 4. Mahkeme-i Şer iyye Kalemi: Başkâtip Eytam Müdürü Mukîd Fehim efendi Süleyman efendi Ahmet efendi 5. Mahkeme-i Bidâyet (a.g.e. S:486) HUKUK KISMI : Reis Hacı Ömer Bahir Efendi A za Bilal efendi Müderris Konstandi Efendi Müdde-i umûmi muavini Ohannes efendi İcra memuru Edhem efendi Sâni Mukâvelat muharriri Ahmed Safvet Efendi CEZÂ KISMI : A za Hacı Tevfik Efendi Tanasu Efendi Mülâzım Sermüstantık Müstantık Mazhar efendi Raşid efendi Remzi efendi 6. Mahkeme-i Bidâyet Kalemi: Başkâtib Zabıt Kâtibi Zabıt Kâtibi Zabıt Kâtibi Rauf Bey Rauf Bey İsmail Efendi Osman Efendi

43 Zabıt Kâtibi Cezâ Mukîdi Arif Efendi Mehmed Efendi 7. Adlî İşler: Liva Bidâyet Mahkemesi Hukuk Dâiresine 1889 senesinde devirle gelen 835 dâvâdan 498 i senesi içinde bakılmış ve 139 adedi 1890 senesine devir ve 198 adedi zaman aşımına uğraması nedeniyle iptal edilmiştir. Sözkonusu mahkeme cezâ kısmındaki hafif suç İstinafa cinâyet olarak devrederek, 1889 da gelen 1.118 cezâ dâvâsından 1.032 adedi senesi içinde sonuçlandırılarak tesviye ve 85 adedi sonraki seneye devir ve biri de iptal olunmuştur. Kırkkilise, Vize, Tırnova İstintak Dâirelerinin 1888 den kalan ve 1889 senesinde gelen 569 parça evraktan 513 ü muamele görerek 56 sı bir sonraki seneye devrolunmuştur. İcrâ dâvâları da 695 adet olup, bunlardan 297 adedinin hükmü tamâmen infaz olunmuş ve kalanı icrâ takipinde olup sonraki seneye devretmiş olduğu görülmüştür. Bu icrâ dâvâlarından tahsilât 632.526 kuruştan ibaret bulunmuştur.(a.g.e. S.499) 8. Hapishâneler: Merkez liva hapishânesi üst ve alt kat (iki kat) olmak üzere 20 odadan ibaret olup geçtiğimiz 1889 senesinde yeni inşâ edilmiş olup 125 mahpusun kalabileceği anlaşılmıştır. Lüleburgaz da hükümet havâlisinde 30-40 hapis mahkumunu alabilecek kargir bir hapishâne, Babayıatik ve Midye de hükümet tahtında muntazam olmayan, Vize de hükümet binâsı içinde eski bir hapishâne vardır. (a.g.e. S:506) 9. Ağır Cezâlık Suçlar: Liva dahilinde Kırkkilise, Babayıatik, Lüleburgaz, Midye, Tırnova kazâlarında 1889 senesi zarfında ilk soruşturmalarının yapılmasını müteakip ilgili mahkemeye tevdii olunan ağır cezalık suçlardan 16 katl, 6 ızrâr-ı nâs, 1 umûr-u ticârete fesad, 11 şetm, emvâl-i nâs-ı ezâ, i tizaz-ı mezhebiyeye taarruz, 6 fiil-i şen i, 69 sirkat, 845 darp ve cerh, 4 kat ı tarîk, 1 sahtekârlık, 1 ıskat-ı cenin, 6 teşhir-i silâh, 13 hakâret, 11 tenbihât-ı hükûmete muhâlif hareket, 4 itâle-i lisân, 2 dolandırıcılık, 2 emniyeti suîistimâl, 3 yataklık, 3 iğfâl-i bikr, 2 hilâf-ı usûl-ü habs, hatâen itlâf, 2 suikasd, 3 ihrak, 2 âhizlik, 1 sahte tezkere ve pasaport isti mâli ve 6 magrûken ve 3 mecrûhen ve 3

fâciaten, 4 müteessiren vefât ve 2 kız kaçırmak ve 1 tehdid ve ihfâ ve 1 şekâvet ve 1 kazâ ve 1 duvar delmek gibi mevaddan ibarettir. (a.g.e. S:506) 44 SUÇ AÇIKLAMA ADET Katl Adam öldürmek 16 Izrâr-ı nâs İnsanlara zarar vermek 6 Umûr-u ticârete fesad Ticârete fesat karıştırmak 1 Şetm Sövmek 11 Fiil-i şen i Kötü fiil 6 Sirkat Hırsızlık 69 Darp ve cerh Döverek yaralamak 845 Kat ı tarîk Yol kesmek 4 Sahtekârlık Sahtekârlık 1 Iskat-ı cenin Çocuk düşürmek 1 Teşhir-i silâh Silâh teşhir etmek 6 Hakâret Hakâret 13 Tenbihât-ı hükûmete muhâlif Hükümetin uyarılarına muhalif hareket 11 hareket, etmek İtâle-i lisân Sözlü hakaret 4 Dolandırıcılık Dolandırıcılık 2 Emniyeti suîistimâl Güveni kötüye kullanmak 2 Yataklık Suça/suçluya yataklık 3 İğfâl-i bikr Bekâret bozmak 3 Hilâf-ı usûl habs Usulsüz haps (Hürriyetten yoksun 2 bırakmak) Hatâen itlâf Hâta ile telefe sebebiyet vermek 1 Suikasd Suikast 2 İhrak Yangına sebebiyet vermek 3 Âhizlik (esir ticâreti) Esir ticâreti 2 Sahte tezkere ve pasaport Sahte izin belgesi ve pasaport kullanmak 1 isti mâli (6) Mağrûken ve (3) mecrûhen, Boğularak, yaralanarak, felâket sebebi ile 16 (3) fâciâten, (4) müteessiren (ağır üzüntü nedeniyle) vefât ve ağır üzüntü nedeni ile ölüm Kız kaçırmak Kız kaçırmak 2

45 Tehdid ve ihfâ Tehdit ve korkutma 1 Şekâvet Eşkiyâlık 1 Kazâ Kazâ yapmak 1 Duvar delmek Duvar delmek 1 TOPLAM 1.037 Livaya bağlı Vize kazâsında cinâyete müteallik 25 nci madde vukûu bulmuş ise de, cinsi tespit edilememiş ve Ahtapoli kazâsında ağır suç meydana gelmemiştir.(s:507) Mahkeme-i Şer iyyeden dahi 128 ilâm ve 196 hüccet, 43 kassam tasdir olunmuştur. B. KIRKKİLİSE SANCAĞI-Tırnova Kazâsı : (a.g.e. S:509) 1. Kazânın suret-i teşkili ve tertibi: Tırnova Kazâsı, Rus işgalinden önce Vize kazâsına bağlı bir nâhiye olup işgalden kurtulduktan sonra Ahili, Burgaz ve Pınarhisar ve Vize den ayrılan 7 İslâm ve 21 Bulgar köyünden oluşturulmuş birinci sınıftan bir kazâ merkezi olup, fethinin nasıl olduğuna dair bir bilgi alınamamıştır. Kazânın Grametin, Dere-i Cedid, Çıknahor Denizoba nâhiyeleriyle 4 nâhiyesi olup müdürleri fahrîdir. 2. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: mevcuttur. Dâhil-i kazâda İslâm ve Bulgar erkek 6.553 ve kadın 6.062 cem an 12.615 nüfus 307 (1889 M.) senesi zarfında 246 erkek ve 226 kadın doğum ve 79 erkek 57 kadın ölüm vukûu bulmuştur. Dâhil-i kazâda sene içinde 4.518 kuruş tezkere hâsılatı olmuştur. (a.g.e. S:513) İslâm ve Bulgar nüfus Erkek Kadın Toplam 6.553 6.062 12.615 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib efendi

46 A za Tevfik bey Üstüyan Efendi Zabıt Kâtibi Nuri Efendi Müdde-i Umûmi Muavini vekili Müstantık Ali Efendi Mehmed Aziz Efendi C. KIRKKİLİSE SANCAĞI-LÜLEBURGAZ KAZÂSI 1. Kazânın suret-i teşkili ve tertibi: Lüleburgaz kazâsı Kırkkilise sancağına bağlı olup İstanbul ile Edirne arasında ve demiryoluna 1, İstanbul a 30 ve Edirne ye 14 ve merkez liva olan Kırkkilise ye 8 ve Tekfurdağı iskelesine 10 saat uzakta ve Karıştırankebir ve Ahmetbey nâmında iki fahrî nâhiyesiyle 32 köy ve bağımsız 7 çiftlikten oluşan, Edirne ve Kırkkilise nin güneyinde Babayıatik ile Çorlu arasında ikinci sınıf bir kazânın merkezidir. (a.g.e. S:513) 2. Genel Nüfus ve Tezkere Hasılâtı: Kaza 15.313 nüfustan ibâret olup erkeklerin 3.745 i ve kadınların 3.334 ü İslâm ve erkeklerin 3.272 si ve kadınların 3.178 i Rum ve erkeklerin 328 i ve kadınların 302 si Bulgar ve erkeklerin 116 ve kadınların 104 ü Yahûdi ve erkeklerin 278 ve kadınların 224 ü Kıbtî-i Müslim, erkeklerin 80 i ve kadınların 80 i Kıbtî-i gayrimüslim ve yabancı erkeklerin 104 ve kadınların 130 u Müslim ve erkeklerin 19 ve kadınların 19 u Ermenidir. 1307 senesi zarfında erkekler 125 ve kadınlar 87 doğum ve erkek 85 ve kadın 60 ölüm vukuu bulmuştur ve sene içinde nüfus tezkere hâsılatı 4.681 kuruşdan ibârettir. (a.g.e. S:522) Erkek Kadın Toplam İslâm 3.745 3.334 7.079 Rum 3.272 3.178 6.450 Bulgar 328 302 630 Yahudi 116 104 220 Kıptî-i müslim 278 224 502

47 Kıpti-i gayrimüslim 80 80 160 Yabancı (İslâm) 104 130 234 Ermeni 19 19 38 Toplam 15.313 3. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Halis Eşref Efendi Azâ Niyazi Efendi Azâ Dimitru Efendi Azâ mülâzımı Müdde-i umûmî muâvini İbrahim Hakkı Efendi Başkâtip Şevket Efendi Müstantık Kâmil Efendi Mukavelat muharriri İlhami Efendi Zabıt kâtibi Salim Efendi Zabıt kâtibi Muhammed Efendi Ticâret azâları Hacı izzet Efendi Ticâret azâları Edhem Ağa Poskur Tanasaki Efendi Sava Efendi D. KIRKKİLİSE SANCAĞI-Vize Kazâsı : 1. Kazânın suret-i teşkili ve tertibi: (Kasanufun) ve (Estarayun) adlı tarihçilerin eserlerinde görüldüğü üzere Trakya da yaşayan (Ast) isimli kabîlenin istilâ ettiği arâzi Kırkkilise sancağı ile Doğu Rumeli nin sözkonusu livasının sınırına yakın bazı mevkîilerden ve Tunca nehriyle Karadeniz üzerinde Süzebolu isimli kasabanın doğusuna doğru olan sahilden ibarettir. (Ast) kabîlesi hükümdarlarının hükümet merkezi olup Rumcadan tercüme edilen (Vizya) şehri zamanımızda Vize olarak adlandırılan Istıranca adıyla meşhûr dağların bir kısmı olan Göztepe dağının altında ve güneyinde bulunmaktadır.

48 Burasının ne zaman inşâ olunduğuna dair herhangi tarihi bilgi bulunmuyor ise de coğrafi yerinin gösterdiğine göre İsâ nın doğumundan 500 sene evvel (Daryus Hostaspin) (İskitler) aleyhine ilân ettiği savaştan sonra ve (Daryus un) (Teyarus) deresi kenarında ordugâh ittihaz etmiş olduğu bölge olacağı tahmin edilir. (a.g.e. S.523) 2. Genel Nüfus ve Tezkere Hâsılatı: Dâhil-i kazâda yerli ve yabancı ve erkek ve kadın olarak 10.923 İslâm ve 11.972 Rum ve 1.037 Bulgar ve 154 Kıbtî ki cem an 24.086 nüfûs olduğu gibi 1307 senesi (1889 M.) Osmanlı tezkeresi geliri 3.092 ve geçiş ve pasaport harcı da 2.395 kuruşdan ibarettir. 12 (a.g.e. S.:529) İslam 10.923 Rum 11.972 Bulgar 1.037 Kıbtî 154 TOPLAM 24.086 3. Mahkeme-i Bidâyet : (S:523) Reis Mustafa Efendi A za Ahmed Bey Üstüdil Efendi Müdde-i umûmi Edhem Bey Başkâtib Macid Efendi Müstantık Vehib Efendi Mukavelât Muharriri Zabıt Kâtibi Zabıt Kâtibi 12 Toplama hatâsı düzeltilmiştir.

49 E. KIRKKİLİSE SANCAĞI-AHTAPOLİ KAZÂSI : 1. Sûret-i teşkili ve tertibi : Ahtapoli kazâsı, ikinci Rus harbinden sonra yeni teşkil olduğundan tarihî durumu hakkında herhangi bir bilgi elde edilememiştir. Ancak pek eski bir kasaba olup, isminin de Agatapolis Apyalhapolis olduğunun rivâyet edilmekte olduğu anlaşılmaktadır. (a.g.e. S:531) 2. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: Kazânın nüfus sayımına göre yerli ve yabancı erkek ve kadın olarak 618 Müslim ve 5.721 Rum ve 2.114 Bulgar ve 117 Kıbtî ki cem an 8.570 nüfûs vardır. İslam 618 Rum 5.721 Bulgar 2.114 Kıptî 117 Toplam 8.570 Nüfûs idâresinin Osmanlı tezkeresi ve geçiş izin belgesi (pasaport harcı) ile vukûatdan (doğum) 1307 senesi toplam geliri 2.500 kuruşa baliğ olmuştur. 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis A za A za Başkâtib Zabıt kâtibi Müdde-i Umûmi Muâvini Vekili Müstantık Mukavelât Muharriri Nâib Efendi Halil Efendi Vasil Ağa Veli Nusret Efendi Mehmed Efendi Kâmil Efendi Veli Nusret Efendi

50 F. KIRKKİLİSE SANCAĞI-Midye Kazâsı (a.g.e. S:536) 1. Kazânın suret-i teşkili ve tertibi: Midye kasabası Mamakocuk nâhiyesiyle 5 köy ve 1 çiftlikten ibârettir. Merkez kazâ Karadeniz sâhilindedir. Midye denilen bölge işgalden evvel (Rus işgâli) görevli müdürle idâre olunurdu. Daha sonraları 1295 (1877 M.) senesinde kaymakamlığa dönüştürülmüştür. Kasaba merkezi 300 hâne ve 800 nüfûsu hâvi bir iskeledir. 2. Genel nüfus ve tezkere geliri : Dâhil-i kazâda 462 İslâm ve 6.372 Rum ve 274 Bulgar olmak üzere toplam 7.108 nüfûs vardır. Nüfus idâresinin Osmanlı tezkeresi ve geçiş harcı ve vukûatından geliri 1307 (1889 M.) senesinde 302 kuruşa baliğ olmuştur. (a.g.e. (S:540) 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Naib Efendi A za Eşref Ağa Polihron Ağa Başkâtib Mehmed Hıfzı Efendi Müdde-i umûmi muâvini Müstantık Mehmed Şâkir Efendi Zabıt kâtibi Hakkı Efendi G. KIRKKİLİSE SANCAĞI-Babayıatik kazâsı (a.g.e. S:541) 1. Kasabanın sureti teşkili ve tertibi: Babayıatik kazâsı merkez ve Karahalil ve Çengerli adlı üç fahrî nâhiye Müdürlüğü ve 32 köy ile dört çiftlikten oluşmuştur. ve hoştur. Babayıatik kasabasının etrafı düzlük ve arâzisi verimli ve havası orta, suyu bol, gâyet serin

51 2. Genel Nüfus ve Tezkere Hasılâtı: Babayıatik kazâsında 3.647 erkek ve 3.282 kadın İslâm ve 3.022 erkek ve 2.863 kadın nüfus Rum ve 514 erkek ve 397 kadın Bulgar ve 161 erkek ve 118 kadın Kıbtî olmak üzere toplam 14.104 nüfus vardır. 1307 senesinde 378 doğum ve 296 ölüm vuku bularak nüfûs tezkeresi geliri 1.109 kuruşdan ibarettir. (a.g.e. S:547) Erkek Kadın Toplam İslâm 3.647 3.282 6.929 Rum 3.022 2.863 5.885 Bulgar 514 397 911 Kıptî 161 118 279 Toplam 7.344 6.660 14.104 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis A za Naib Efendi Mehmed Akif Efendi Yanaku Efendi Başkâtib Zabıt Kâtibi Müstantık Muavini Mukavelat Muharriri Ticâret A zası Fevzi Efendi İsmail Efendi Osman Nuri Efendi İbrahim Rahmi Efendi Ahmed Hamdi Efendi Halil Fehmi Efendi Sava Efendi " İstefanaki Efendi

52 IV. EDİRNE VİLÂYETİ-DEDEAĞAÇ SANCAĞI A. DEDEAĞAÇ SANCAĞI- Merkez Sancak: (a.g.e. S:549) 1. Dedeağaç Sancağı/Memurîn-i liva: Mutasarrıf Rüşdi Paşa Rumeli Beylerbeyi Müftü Hüseyin Zühdi efendi Müderris Reis Mutasarrıf paşa Aza Muhasebeci İbrahim Bey Saniye Müftü Efendi Tahrirat Müdiri Salise 5 M Şâkirî Efendi Müderris Başkâtib Emin Efendi Aza İsmail Ağa 5 M Andon Efendi Musku Efendi Bekir Ağa Zafaraki Efendi 1. Sancağın suret-i teşkili: Dedeağaç Sancağı Dedeağaç, İnöz, Sofulu kazalarıyla, Ferecik, Mekri, Semadirek adaları nâhiyelerinden ibarettir. Dedeağaç kazâsı Ferecik, Mekri, Semadirek nâhiyeleri ve müdürleri fahrî, Şahinler, Doğanhisar nâhiyeleriyle 41 köy ve Sofulu kazasında İpsala nâhiyesi ve müdürlüğü fahrî, Paşmak ve Ova ve Petekli ve Derbend ve Kanberlerbala nâhiyeleriyle 110 köy ve İnöz kurası da fahrî müdürle idâre olunur. Kocaali nâhiyesiyle 17 köyü havi olmakla bu liva 3 kaza 12 nâhiye 168 köyü içine alır. 2. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: Kasaba merkezi ile Ferecik, Mekri, Semadirek nâhiyelerinde 17.503 erkek ve 15.735 kadın ki, cem an 33.238 çeşitli nüfus vardır. Nüfus idâresinin 1307 (1889 M.) senesi zarfında 7.424 kuruş tezkere hâsılatı olmuştur.

53 Erkek Kadın TOPLAM 17.503 15.735 33.238 3. Mahkeme-i Bidâyet Reis Mehmed Tevfik Efendi Müderris Azâ Mustafa Hulusi Efendi Azâ Hasan Hilmi Efendi Fahri azâ Hacı ismail efendi Müdde-i Umûmi Ahmed Zâhid Efendi Muavini Mukavelat muharriri Abdülbaki Efendi Azâ Abdullah Efendi Yanko Efendi Fahri Azâ Vasil Efendi İcrâ Memuru Ahmed Efendi Sermüstantık Ahmed Gâlib Efendi Tahlisiye madalyası 4. Bidâyet Mahkemesi Kalemi: Başkatib Şükrü Efendi Zabıt kâtibi Şükrü Efendi Zabıt kâtibi Sebuh Efendi Zabıt kâtibi Mehmed Sabri efendi Hasan Kasım Bey 5. Adlî İşlemler:

54 Dedeağaç ve İnöz kazâları Bidâyet Mahkemeleri Hukuk ve Ticâret kısmına devirle 1307 senesinde 433 dâvâ gelip bunlardan sene zarfında 243 adedi sonuçlandırılmış ve 66 adedi iptal olunmuş ve 124 adedi de 1308 senesine devredilmiştir. Mahkemenin Cezâ kısmına devirle 1307 senesinde 333 dâvâ intikal ederek bunlardan yıl içinde 289 adedi sonuçlandırılmış ve 44 adedi 1308 senesine devir edilmiştir. Dedeağaç Bidâyet Mahkemesi istinaf kısmında da 1307 senesinde kalan 21 dâvâdan sene içind 20 adedi sonuçlandırılmış ve 1 adedi 1308 senesine devredilmiştir. Yine sözkonusu mahkemeye ağır cezalık davalardan olarak devirle 1307 senesinde 45 dâvâ varıp bunlardan sene zarfında 39 adedinin yargılaması tamamlanmış ve 6 adedi 1308 senesine devredilmiştir. Bunların icrâ dâvâları ve sorgulamaları ile Sofulu Mahkemesinden herhangi bir bilgi alınamamıştır. (a.g.e. S.562) 6. Hapishâneler Dedeağaç kasabasında hükumet binâsı civârında 100 hapis mahkûmuna yeterli 2 büyük ve 1 küçük koğuş ile 6 yataklı bir hastahâne ve ihtilâttan memnû mahpusîn (hücre mahkûmları) için 2 oda bir mutfak, 1 depodan oluşmuş kargir hapishâne vardır. Bundan başka Sofulu kasabasında 50 mahpus alabilir oldukça düzenli 1 ve Mekri de 10 kişiye mahsus ve Ferecik de 20 şer kişilik 2 hastahâne ve Aynoz da 1 tutukevi ve 1 de hapishâne mevcuttur. (a.g.e. S:568) 7. Ağır Cezâlık Suçlar: 1307 (1889 M.) senesinde liva içinde polis idâreleri ma rifetiyle soruşturma yapılması neticesinde adliyeye gönderilen ağır cezalık suçlardan, görevli zâbıtayı darp ve cerh 1 ve kat ı tarîk yataklığı ve sirkat-ı emvâl-ı mirî 4 ve min-gayri taammüd-i katl 10 ve katt-i nefs-i kasdî 4 ve müteaddiden tesm ile katl-i nefs 1 kat ı uzuv bir ve cebren fiil-i şeni 8 ve kundakçılık 1 ve duvar delerek ve kapı kırarak hırsızlık 8 ve muamele-i şedîde icrâsıyla bilâ cerh hırsızlık 3 ki cem an kırk vukuat-i cinaiyye vukua gelmiştir. (a.g.e. S:568) SUÇ AÇIKLAMA ADET İcrâ-yı vazîfe hengâmında zâbıtayı darp ve Görevli zâbıtayı dövmek ve yaralamak 1 cerh Kat ı tarîk yataklığı ve sirkat-ı emvâl-ı mirî Yol kesmeye yataklık ve toplum malını 4 çalmak Min-gayri taammüd-i katl (tasarlamaksızın) Tasarlamaksızın adam öldürmek 10

55 Katl-i nefs-i kasdî (intihar) İntihâr etmek 4 Müteaddiden tesm ile katl-i nefs (Defalarca Defalarca zehir kullanarak intihar etmek 1 zehir ile intihar) Fiil-i şeni (Çirkin, fenâ ve günahlı iş) Çirkin fiil işlemek 8 Kundakçılık Kundakçılık 1 Duvar delerek ve kapı kırarak hırsızlık Duvar delerek ve kapı kırarak hırsızlık 8 Muamele-i şedîde icrâsıyla bilâ cerh Şiddet uygulayarak ve yaralamaksızın hırsızlık 3 hırsızlık TOPLAM 40 B. DEDEAĞAÇ SANCAĞI-Sofulu Kazâsı (S:582) 1. Kazâ hudutları: Sofulu Kazâsı Dimetoka, Ortaköy, Gümülcine, Dedeağaç, Ferecik, İnöz, Keşan, Ergene kazâlarıyla çevrili olup, Dedeağaç demiryolu hattı 30. kilometreden berren (karayolu ile) 79. kilometreye kadar olan bölgeye rastlar. Sofulu ve Petekli istasyonları mevcut olduğu (S:587) gibi bostan nakletmek üzere Merhemli ve Çömlekçi köylerinde yaz mevsimlerinde geçici olarak iki istasyon daha ilâve olunmuştur. 2. Nüfus: Kazâda 5.850 hânede 12.606 erkek Müslim ve 12.982 kadın ve 3.402 hânede 8.498 erkek gayrimüslim ve 8.047 kadın ki, toplam 42.133 nüfûsu câmidir. Erkek Kadın TOPLAM İslam 12.606 12.982 25.588 Gayrimüslim 8.498 8.047 16.545 TOPLAM 21.104 21.029 42.133 3. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Naib Efendi Azâ Mü min Efendi Aleksi Efendi Başkâtib Ali Rauf Efendi

56 Müdde-i Umûmi Muâvini Vekîli Halil Efendi Müstantık Zabıt Kâtibi Mehmed Efendi Mukavelât Muharriri Yako Efendi 5 M Doksansekiz (1880 M.) tarihinde bir telgrafhâne ve bir jandarma koğuşu ve bir arşiv (belgelerin muhafaza edildiği yer) ve bir hapishâne inşâ olunmuştur. Mahkeme-i şer iyyeden de sene zarfında 42 ilâm ve 33 hücec ve 27 kassam sâdır olmuştur. C. DEDEAĞAÇ SANCAĞI-İnöz Kazâsı (a.g.e. S:590 1. Kazânın suret-i teşkil ve tertibi : İnöz kazâsının 19 köy ile 2 çiftliği fahrî müdürle idâre olunur. Kocaali nâhiyesi de bu kazâ içindedir. Merkez kazâda bir hükümet binâsı, telgraf binâsı, postahâne ve karantinahâne, devlet binâlarıyla mahkeme-i şer iyye, vergi ve liman binâsı ve duyûn-u umûmîye ve reji (tekel) ve belediye daireleri mevcuttur. 2. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Azâ Azâ Başkâtib Müstantık Zabıt Kâtibi Nâib Efendi Hüseyin Efendi Dimotokli Efendi Behçet Efendi Ahmed Sadık Efendi Vehbi Efendi 3. Adlî vak alar ve Nüfus : Bilgiye rastlanmadı. V. EDİRNE VİLÂYETİ- GELİBOLU SANCAĞI A. Gelibolu Merkez Sancağı: (a.g.e. S:597)

57 1. Gelibolu Sancağı/Me murîn-i Liva: Mutasarrıf Cemil Bey Evvel-i sânisi 3 A 4 M Müftü Adil Efendi Haremeyn 4 A M Nâib Rıfkı Efendi Mahrec-i Mevleviyyeti Reis Mutasarrıf Bey Azâ Müftü Efendi Rum Piskoposu Efendi Mustafa Dâniş Efendi Mütemayiz Azâ Ali Bey Saniye Atıf Bey Saniye Dimitru Efendi Hacı Samarya Efendi 2. Genel Nüfus ve Tezkere Hâsılatı: Dâhil-i livada yerli ve yabancı 14.381 erkek ve 13.259 kadın olmak üzere toplam 27.640 İslâm, 31.014 erkek ve 28.700 kadın toplam 59.714 Rum, 516 erkek ve 516 kadın ki toplam 1.032 Ermeni, 893 erkek ve 863 kadın olmak üzere toplam 1.756 Yahudi, 904 erkek ve 854 kadın toplam 1.758 Bulgar olmak üzere livaca 90.144 nüfus vardır. (kazâ itibarıyla Gelibolu da 28.537 ve Eceabad da 10.537 ve Keşan da 23.107 ve Şarköy de 12.969 ve Mürefte de 16.750 nüfus vardır.) Erkek Kadın TOPLAM İslam 14.381 13.259 27.640 Rum 31.014 28.700 59.714 Ermeni 516 516 1.032 Bulgar 904 854 1.758 Toplam 46.815 43.329 90.144

58 Gelibolu nüfus idâresinin Osmanlı tezkereleri ve diğerlerinden toplam geliri 1307 senesinde 18.681 kuruş 10 paraya ulaşmıştır. (a.g.e. S:624) 3. Mahkeme-i Şer iyye: Başkâtib Eytam Müdüri Mukîd Süleyman Efendi Abidin Efendi İzzet Bey 4. Mahkeme-i Bidâyet: HUKUK KISMI Reis Naib Efendi Azâ Bekir Bey Azâ Yuvan Efendi Azâ Mülâzımı Mehmed Ali Efendi Müdde-i Umûmi muavini Halid Bey Salise İcrâ Memuru Rasih Efendi CEZA KISMI Reis Ahmed Cemal Bey 3 M Azâ Hafız Mustafa Efendi 5 Azâ Hacı Sarkiz Efendi Azâ mülâzımı İbrahim Efendi Mukavelât muharriri Nazif Efendi Müstantık Hüseyin Efendi 5. Bidâyet Mahkemesi Kalemi: Baş Kâtib Zabıt Kâtibi Fahri Efendi Mehmed Efendi

59 Zabıt Kâtibi Cemal Efendi Vâsıf Efendi Mustafa Efendi 1307 (1889 M.) senesi içinde liva makemelerinde toplam 1200 13 hukûkî dâvâ ve ticârî dâvâlarından 339, toplam 634 cezâ dâvâsından 523, 152 icrâ dâvâlarından 87 ve ağır cezalık davâlardan 23 ve 59 cezâya ilişkin sorgu işlemlerine ait dosyalardan 40 adedi senesi zarfında sonuçlandırılıp, hukûkî dâvâ ve ticârî dâvâlardan 168 ve ağır cezalık dâvâlardan 112 ve icrâ dâvâlarından 47, ağır cezâlıklardan 3 ve soruşturma dosyalarından 11 adedi 1308 senesine devredilmiş ve hukuk dâvâlarından ve ticâri dâvâlarından 188 adedi iptal edilmiştir. Gelibolu hukuk mahkemesi başkanlığından 373 ve ceza mahkemesi riyasetinden 607 adet yazı yazılmış ve toplam 313 adet yazı gelmiştir. (a.g.e. S:620) 6. Ağır Cezâlık Dâvâlar : 1307 (1889 M.) senesi zarfında liva polis idâreleri ma rifetiyle ilk soruşturmalarını takiben adliyeye verilen ağır cezâlık suçlardan 5 katl ve kıtale muâvenet ve 7 sahtekârlık, 11 kundakçılık, 3 ıskat-ı cenin, 11 cebren fiil-i şeni, duvar yıkarak cebir ve şiddetle sirkat 10, 10 memurîn ve zâbıtaya hakâret, 7 dolandırıcılık, 9 hetk-i ırz ve iğfâl-i bikr, 11 hilâf-ı nizâm hapis, 2 yalan şehâdet ve yemin, 11 şetm ve hakâret, 10 sirkat-i âdi, 23 nâsın mal ve emlâkini izâe ve telef, 16 nizâmât-ı belediye ve tenbihât-ı zâbıtaya muhalefet, 141 darp ve cerh, 1 eşkiyâ katli, 7 intihar, 1 mihr fekki, 2 kız kaçırmak, 3 tasallut-ı ırz, 3 ihfâ ve tehdid, bilâruhsat müskirat füruşu, kıt-ı tarîk ve yataklık, 6 emniyeti sûistimâl olduğu anlaşılmıştır. SUÇ AÇIKLAMA ADET Katl ve kıtale muâvenet Adam öldürmek ve adam öldürmeye yardım 5 etmek Sahtekârlık Sahtekârlık 7 Kundakçılık Kundakçılık 11 Iskat-ı cenin Çocuk düşürmek 3 Cebren fiil-i şeni Zorla kötü fiil işlemek 11 Duvar yıkarak cebir ve şiddetle sirkat Duvar yıkarak ve zor kullanarak hırsızlık 3 13 Hesap hatâsı düzeltildi.

60 Memurîn ve zâbıtaya hakâret Memur ve zâbıtaya hakâret etmek 10 Dolandırıcılık Dolandırıcılık 7 Hetk-i ırz ve iğfâl-i bikr Irza geçmek ve bekâret bozmak 9 Hilâf-ı nizâm hapis Hürriyetinden yoksun bırakmak 11 Yalan şehâdet ve yemin Yalancı şâhitlik ve yemin 2 Şetm ve hakâret Sövme ve hakâret etmek 11 Sirkat-i âdi Âdî hırsızlık 105 Nâsın mal ve emlâkini izâle ve telef İnsanların mal ve emlâkını (evini) mahvetmek, 23 ortadan kaldırmak Nizâmât-ı belediye ve tenbihât-ı zâbıtaya Belediye ve zâbıta uyarılarına muhalif hareket 16 muhalefet etmek Darp ve cerh Döverek yaralamak 141 Eşkiyâ katl Eşkiyâ öldürmek 1 İntihar İntihar 2 Mihr fekki (nikâh bedelini kaldırmak, Nikâh bedelini kaldırmak, iptâl etmek 1 iptal etmek) Kız kaçırmak Kız kaçırmak 2 Tasallut-ı ırz Irza tasallutta bulunmak 3 İhfâ ve tehdid Korkutma ve tehdit etmek 3 Bilâruhsat müskirat füruhtu (ruhsatsız Ruhsatsız içki satmak 1 içki satmak) Ka t-ı tarîk ve yataklık Yol kesmek ve eşkiyaya yataklık 6 Emniyeti sûistimâl (Güveni kötüye Güveni kötüye kullanmak 6 kullanmak) TOPLAM 400 7. Hapishâneler: Gelibolu Hapishânesi hükûmet konağıyla beraber geçen 1282 (1864 M.) tarihinde yeniden inşâ edilmiş ve daha sonra üst katına bir dâire ilâve edilerek üst kat adliye memurlarına tahsis olunmuştur. Hapishânenin bölümleri ve temizliği istenen ölçülere uygundur. 100-120 kişi istiab edebilir. 1301 (1883 M.) senesine kadar hapishânede herhangi bir olaya rastlanmayıp sözkonusu tarihten beri kayıtları düzenli olarak tutulmaktadır. Buna göre şimdiye kadar hastalık ve âdî hastalıklar sebebiyle 7 ölüm meydana gelmiş ve hapishâneye su nakli için çıkarılanlardan 2 firar ve bunlardan birinin yakalanması ile hapis cezâsı arttırılmıştır.

61 Maydos da 1307 (1889 M.)senesinde inşâ olunan hapishâne 20 ve Keşan da hangi tarihte yapıldığı ma lûm olmayan 2 koğuşdan ibâret bulunan hapishâne 30 ve 1299 tarihinde (1881 M.) Şarköy de yapılan hapishâne 15 kişi alır. Mürefte hapishânesine dair bilgi alınamamıştır. B. GELİBOLU SANCAĞI-Keşan Kazâsı (a.g.e. S:625) 1. Ma lûmat-ı Tarihiyye ve Kazânın Sûret-i Teşkîli: Tarih kaynaklarına nazaran Keşan Kazâsı cennetmekân Hüdavendigâr Sultan Murat Han Gâzi Hazretlerinin saltanatlarında ve 763 H. tarihinde fetholunmuş ise de fetihten evvel ne yolda ve kimlerin idâresin altında bulunduğuna dair bilgi elde edilememiştir. Kazâ üçüncü sınıf kaymakamlık olup, fahrî müdürle idâre olunur. 3 nâhiye ile 53 köy ve çiftlikler vardır. Üç nâhiyeden biri Paşayiğit Nâhiyesi olup, 6 köy ve Garabuna Nâhiyesi 11 köy, Suluca nâhiyesi 21 köy ve Keşan kazâsı civârında da 10 köy ve çiftlikat olup, Keşan kasabası merkezdir. 2. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri : Geçen 1299 senesinde genel olarak yapılan nüfus sayımına ve daha sonra devamla yürütülen yoklamalara göre kazâda yerli ve yabancı ve erkek ve kadın olarak 24.894 nüfus olup, 1307 (1889) senesinin tezkere geliri de 4.828 kuruşdan ibâret bulunmuştur. 3. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Nâib Efendi Azâ Mustafa Bey Üstüyan Ağa Başkâtib Akif Efendi Müdde-i Umûmi Muâvin Ali Efendi Vekili Müstantık Muâvini Vekili Hasan Efendi Mukavelât Muharriri Şaban Efendi Zabıt Kâtibi Hâfız Hüseyin Efendi

62 4. Adli vak alar: Bilgiye rastlanmadı. C. GELİBOLU SANCAĞI-Mürefte Kazâsı : (a.g.e. S:631) 1. Sûret-i teşkil ve tertibi : Mürefte kazâsı üçüncü sınıftan olup, merkez liva olan Gelibolu ya 12 saat uzaklıkta ve Marmara Denizi sâhilindedir. Havası hoş ve manzarası gâyet güzeldir. Dört tarafı Şarköy kazâsı, Tekfurdağı sancağı, Malkara kazâsı, Marmara deniziyle çevrili ve Şarköy kazâsından Tekfurdağı sınırına kadar da beş buçuk saat uzaklığı vardır. Ahâlisi bağcılık ve gemicilik ve ziraatle meşgûldür. Mürefte kazâsı bağlarının şöhreti her tarafça bilinmekte olup bunun da ahâlinin bağcılık husûsunda olan olağanüstü becerisini ortaya koyan bir delil olduğu açıktır. Mürefte kazâsının başlıca mahsulâtından olan üzüm iki cinstir. Biri yapıncak ve diğeri karalahnadır ve yakın vakitlerde karalahna cinsi pek ziyâde revaç bulup, hemen hemen genel derecede denilebilecek sûrette tercih edilmekte, hemen herkes bağlarına karalahna dikmektedir. Bunun tâze halde tüketilmesi o kadar lezzetli değilse de siyah şarabı pek nefîstir. Mürefte kelimesi Yunancada çiçekli ve meyvesi anlamına mir-yeftiyun kelimesinden (a.g.e. S.634) alınmıştır ve bugünkü gün yabancı lisanlarda yine mir-yeftiyun diye adlandırılmaktadır. 2. Nüfus: Kazâda erkek ve kadın olarak 1.255 Müslim ve 46 Kıbtî ve 16.271 Rum ve 13 Ermeni ve 9 yahudi ki, toplam 17.594 çeşitli nüfus vardır. 14 İslam Erkek ve Kadın 1.255 Rum 16.271 Kıbtî 46 Ermeni 13 Yahudi 9 TOPLAM 17.594 1307 (1889) senesi zarfında nüfus idâresinin 2.309 kuruş geliri olmuştur. 14 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

63 3. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Nâib Efendi Azâ Abdullah Efendi Yorgaki Ağa Başkâtib Ahmed Fahri Efendi Müdde-i Umûmi Muâvini Vekili Sabri Efendi Müstantik Muâvini Osman Efendi Zabıt Kâtibi Fehmi Efendi Mukavelât Muharriri Fahri Efendi 4. Adli Vak alar: Bilgiye rastlanmadı. D. GELİBOLU SANCAĞI- Şarköy Kazâsı (a.g.e.s:637) 1. Coğrâfî Durumu ve Bölümleri: Şarköy Kazâsı Edirne vilâyetinin güneyinde, Gelibolu kazâsıyla Ege Denizi Çanakkale Boğazına göre kuzeydoğuda ve Marmara Denizi kıyısında olup, kuzeyden Mürefte, doğudan Marmara Denizi, batıdan Malkara ve güneyden Gelibolu kazâlarıyla ve Marmara Deniziyle çevrilmiş olarak yüzölçümü yaklaşık 1000 km 2 kadardır. Fahrî müdürle idâre olunur. Ova Müstecip nâhiyesiyle beraber 15 İslâm ve 9 Hıristiyan olarak 24 adet köyü ve 6 çiftliği hâvidir. Ahâlisi bağcılık ve ziraatle meşgûldür. Merkez kazâdan Mürefte ye 10 ve Malkara ile Gelibolu ya 40 ve Evreşe ye 25 ve Keşan a 60 kilometre uzaklıktadır. Şarköy kasabası girişinde gerçi liman yoksa da güney rüzgârlarından başka her bir rüzgara karşı deniz taşıtlarına sığınma yeri olabilir. Merkez kazâ olan Şarköy kasabasında 9 çeşme ve devlet binâlarından hükümet konağıyla telgrafhâne ve jandarma süvâri hayvanlarına ait büyük bir ahır ve sahilde kargir vergi idâresi mevcuttur. 2. Nüfus: Kazâda 2.911 hânede 1.417 erkek ve 1.265 kadın ki toplam 2.677 İslâm ve 5.264 erkek ve 5.061 kadın ki toplam 10.325 Rum ve 2 Ermeni ve 8 ecnebî ve 56 erkek ve 60 kadın olarak cem an 116 kıbtî-i gayrimüslim mevcuttur ki, toplam 13.128 nüfus mevcuttur. 15 (a.g.e. S:640) 15 Hesap hatâsı düzeltilmiştir.

64 Erkek Kadın Toplam İslâm 1.417 1.265 2.677 Rum 5.264 5.061 10.325 Ermeni 2 0 2 Ecnebî 8 0 8 Kıptî-i gayrimüslim 56 60 116 Toplam 6.747 6.386 13.128 3. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Naib Efendi Azâ Mustafa Bey Panayot Sutir Ağa Başkâtib Nuri Efendi Müdde-i Umûmi Muâvin Vekili Enver Efendi Müstantık Muâvini Raşid Efendi Zabıt Kâtibi Zühri Efendi 4. Adli Vak alar: Bilgiye rastlanmadı. E. GELİBOLU SANCAĞI-Eceabad Kazâsı 1. Suret-i teşkil ve tertibi: Eceabad eskiden beri görevli müdür ile nâhiye suretiyle idâre olunduğu halde 1307 senesi başından itibâren (1889 M.) kazâya dönüştürülmesi ile teşkilâtı düzenlenmiştir. Eceabad Kazâsı merkezi olan Maydos kasabasıyla beraber 17 köyden oluşmakta olup bunun 15 i Müslim ve 2 si gayrimüslimdir. 1.219 hânede 5.152 Müslim ve 1.510 hânede 6.171 gayrimüslim nüfûsu barındırır. Merkez kazâ olan Maydos kasabası Kale-i Sultanî karşısında ve deniz kıyısında olarak ahâli sıvacılık gibi, sanayi vesaire gibi yeni çalışmalarından dolayı günden güne ilerlemektedir. Bağlı köylerinden Kilitbahir ve Bigalı civarlarında kale ve istihkâmât-ı şâhâne (tabyalar) bulunmak cihetiyle kazânın önemi anlaşılmaktadır.

65 Maydos kasabasında yeni bir hükümet konağı ve bitişiğinde bir camî-i şerîf ve önünde bir rıhtım olup gayri Müslim erkek ve kadın için bölümlere ayrılmış mükemmel bir okul dâiresiyle bir de belediye binası ve 3 adet kilise ve 1 despothâne ve sâhilde birçok gazino ve yeldeğirmenleri ve taş ve kiremit ve tuğla ocakları ve kasabaya bir çar-yek (15 dakika) mesâfede Çamburnu kalesinde mükemmel sebze bahçesiyle bağ bulunduğu gibi bir de askerî telgraf şu besi mevcuttur. Kazâ dâhilinde bulunan köylerde dahi ilkokulları ve camîleri ve mescidleri ve tekkeleri gibi türlü eserleri mevcut olup, yardımlaşmak suretiyle mükemmel bir şekilde inşâ edilmiş olan Kilitbahir ilkokulunun vilâyet içinde apayrı bir yeri vardır. (a.g.e. S: 644) 2. Genel Nüfus ve Tezkere Geliri: Eceabad kazâsı dâhilinde 2.547 erkek ve 2.605 kadın nüfus İslâm ve 3.297 erkek ve 2.874 kadın gayrimüslim ki 5.844 erkek ve 5.479 kadın nüfus vardır. (Toplam: 13.928) 16 ERKEK Kadın TOPLAM İslam 2.547 2.605 5.152 Gayrimüslim 3.297 5.479 8.776 TOPLAM 5.844 8.084 13.928 Kazânın kuruluş tarihi olan 8 Nisan sene 1308 (1890 M.) tarihinden beri nüfus idâresinin cem an 1.736 kuruş hâsılatı olmuştur. 3. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Nâib Efendi Azâ Hâfız Ahmed Efendi Yorgaki Efendi Başkâtib Hakkı Efendi Zabıt Kâtibi İbrahim Efendi Müdde-i Umûmi Muâvini Mustafa Efendi Vekili Müstantık Hâfız Hüseyin Efendi Mukavelât Muharriri Hakkı Efendi 16 Hesap hatâsı giderildi.

66 4. Adlî Vak alar : Bilgiye rastlanmadı. VI. EDİRNE VİLÂYETİ-TEKFURDAĞI SANCAĞI: A. Tekfurdağı Kazâsı: 1. Tekfurdağı Sancağı/Me murîn-i Liva Mutasarrıf Hayri Paşa Rumeli Beylerbeyi Müftü Tahir Efendi Müderris 4 G, 4 M Nâib Muhammed Fuad Efendi Devriye Mevâlisi Meclis İdâre-i Liva: Reis Mutasarrıf Paşa Azâ Müftü Efendi Muhasebeci Osman Nuri Efendi Salise Tahrîrat Müdiri Sırrı Efendi Rum Metropoliti Manas Efendi 3 M Ermeni Murahhas Vekili Hemayaf Efendi 2 M Zaferaki Efendi Başkâtib Ali Efendi Azâ Şakir Efendi Salise Mehmed Bey Hacı Şerif Efendi Hacı Agop Efendi Estoraki Efendi 2. Suret-i teşkili ve tertibi: Tekfurdağı kasabası üçüncü sınıftan Tekfurdağı sancağının merkezi olup, Malkara ve Çorlu ve Hayrabolu kazâları da bu livaya bağlıdır. Gelibolu nun kuzeydoğusundan 97 kilometre mesâfesinde ve Marmara Denizi sahilinde bir güzel şehirdir.

67 759 H. senesinde Osmanlı zamanında sözkonusu Tekfurdağı nın eski isimlerinden biri - Rodosto- -Rodosçuk- ve Tekavur Dağı olup, eski lisanlarda (antikçağ) Teras yani günümüzde Edirne, Doğu Rumeli vilâyeti denilen bölgenin kralı olan Pezus isimli başkent idi. Transilvanya Prensi Macar Fransuvar Akuzi ve yakınlarının da sürgün edildiği yer olup, kabirlerinin orada bulunduğu, sadrıazâm Cevat Paşa hazretlerinin Osmanlılar isimli nefis tarih eserinde görülmüştür. Vaktiyle burada pek çok Ermeni sâkin olduğu ve civârında tekfurlarının olması sebebiyle tekfur dağı denilip, sonra Tekfurdağı ismine alışılmıştır. Mezkûr kasaba İstanbul a deniz yoluyla 70 mil olup, yeri 8 saatte İstanbul dan Tekfurdağı na, Tekfurdağı ndan, İstanbul a gidilir. Haftada 2 defa yani Cumartesi günü İdâre-i Mahsûsa vapurlarından birisi gelip Pazartesi günü ve diğeri Salı günü gelip Çarşamba günü saat 12.00 de hareketle Arıklı Silivri iskelelerine uğrayarak varır, bunlardan başka alışılmış olduğu üzere romorkör vapurları dahi birbiri ardınca gelip gider, yolcu ve yük taşırlar. Sancağın iki yerinde tren istasyonu olup, birisi Çorlu, diğeri Muratlı istasyonlarıdır ki, merkez livadan Çorlu istasyonuna 4,5, Muradlı ya 3,5 saatte gidilir. Kasabadan Muratlı istasyonuna kadar 22 kilometre şose yol mükemmel olarak inşâ edilmiş olduğundan geliş ve gidişler ve nakliyat kolaylaşmıştır. (a.g.e. S:647) Tekfurdağı 42 mahalle ve 5 beş nâhiyeyi hâvidir. İşbu beş nâhiyeden Arıklı, İnecik, Nâib nâhiyeleri müdürleri görevli, Ortaca, Işıklar nâhiyeleri müdürleri fahrîdir. (a.g.e.s:657) Nâhiyelerden başka merkeze 23 köy bağlı olup kasaba 3.778 hâne ve 1.313 dükkândan ibârettir. 3. Nüfus: Dâhil-i livada Çorlu dan başka erkek ve kadın cem an 39.109 İslâm ve 32.627 Rum ve 3.149 Bulgar ve 9.751 Ermeni ve 1.091 Yahudi ve 181 Protestan ve 561 Katolik olmak üzere toplam 86.469 nüfus mevcuttur. Çorlu kasabasında da toplam 17.683 çeşitli nüfus vardır. (a.g.e. S.:671) İslâm 39.109 Rum 32.627 Bulgar 3.149 Ermeni 9.751 Yahudi 1.091 Protestan 181 Katolik 561 Toplam 86.469

68 4. Mahkeme-i Şer iyye Kalemi: Başkâtib Müsevvid Hilmi Efendi Ahmed Efendi 5. Mahkeme-i Bidâyet : Hukuk Kısmı Cezâ Kısmı Reis Fuad Efendi Reis Süleyman Behçet Bey Salise Azâ Rüşdi Efendi Azâ Hasan Bey Minko Efendi Artin Efendi Mülâzım Nazif Efendi Mülâzım Hulusi Efendi Müdde-i Umûmi Muâvini Mustafa Asım Efendi Mukavelât Muharriri Hakkı Bey İcrâ Me muru Evasis Efendi Müstantık Abdurrahman Efendi 6. Bidâyet Mahkemesi Kalemi: Başkâtib Mehmed Adil Bey Zabıt Kâtibi İbrahim Efendi Zabıt Kâtibi Hasan Efendi Osman Efendi 7. Mahkeme-i Ticâret : Reis Azâ Azâ Hasan Bekir Efendi Vasilaki Efendi Ahmed Fâdıl Bey

69 Avram Efendi Midhat Efendi Kâtib-i sani Emin Efendi 8. Adlî İşler : Liva Bidâyet Mahkemeleri Hukuk ve Ticâret kısımlarına devirle 1307 senesinde gelen toplam 901 dosyadan 386 adedi senesi içinde sonuçlandırılmış ve 272 adedi zaman aşımı nedeniyle iptal ve 245 adedi 1308 senesine devir ve 14 davânın 11 adedi sonuçlandırılmış 3 adedi 1308 senesine devredilmiştir. İstintak Dâiresine dahi gelen eden 333 dosyadan 15 adedinin ağır cezaya ilişkin ve 135 adedinin hafif suç derecesinde olduğuna, 91 adedi hakkında yargılamaya gerek bulunmadığına ve 80 adedinin görevsizlik ve yetkisizlik kapsamında bulunduğuna karar verilmiş ve 73 adedi 1308 senesine devr edilmiştir. Tekfurdağı Hukuk ve cezâ başkanlıklarıyla savcı yardımcılığından sene içinde 1.273 müzekkere yazılmış ve 2.071 müzekkere gelmiş ve Hayrabolu dan 184 adet müzekkere yazılmış ve 179 adet gelmiş ve Çorlu dan 214 yazı yazılıp 160 yazı gelmiştir. 9. Ağır Cezâlık Dâvâlar : Dâhil-i livada 1307 senesi zarfında polis idâreleri ma rifetleriyle ilk soruşturmaları yapıldıktan sonra ilgili dâirelere gönderilen davâlar 3 şekâvet, 30 eşkıya yatağı, 1 fezahat-ı lisâniye, 2 memurîne hakâret, 2 kalpazanlık, 2 dolandırıcılık, 5 ihrak, 11 katl, 103 cerh ve darp, 5 cebren fiil-i şeni, 2 mugayir-i edeb fuhşiyyat, 3 fuhşiyyata tahrik, 4 kız kaçırmak, 5 izâle-i bikr, 2 hurûfendâzelik, 10 teşhîr-i silâh ve ihâfe, 1 eczâ-yı muzırra satmak, 17 mahall-i nâmusa söz ve hakâret, 5 me murîn ve zâbıtaya hakâret, 7 ahz-u gasp, 14 âdî sirkat, 22 leylen sirkat, 2 emniyet-i suistimal, 1 kumar oynamak, 2 su yolu ve duvar hedm ve tahrip, 7 mezruat itlâfı ve kali ve ağaç kat ı, 1 tezkeresiz adam kaçırmak, 1 dikkâtsizlikle beygire adam çiğnettirmek, 11 tenbihât-ı zâbıtaya muhalefet, 1 beylik silâh isti mâl etmek, 2 kendisine suikasdla cerh ve Tekfurdağı limanında kazâen bahr-i keşişleme rüzgârıyla 9 adet yük sandalı gark, 3 kayık ile, 15 sandal karaya düşmüş olduğu ve bu kazâda oniki nefer mağruken vefât elledi ki, cem an 285 maddeden ibârettir. 17 (a.g.e. S:667) 17 Hesap hatâsı giderilmiştir.

70 SUÇ AÇIKLAMA ADET Şekâvet (Haydutluk, eşkiyâlık) Haydutluk/eşkiyâlık 3 Eşkıyaya yataklık Eşkiyâya yataklık etmek 30 Fezahat-ı lisaniye (Sözlü sarkıntılık, Sözlü sarkıntılık, hakâret 1 hakâret) Memurîne hakâret Memurlara hakâret etmek 2 Kalpazanlık Kalpazanlık 2 Dolandırıcılık Dolandırıcılık 2 İhrak Yangın çıkarmak 5 Katl Adam öldürmek 11 Darp ve cerh Dövmek ve yaralamak 103 Cebren fiil-i şeni Zorla kötü fiil işlemek 5 Mugayir-i edeb fuhşiyyat Edebe aykırı fuhşiyyat işlemek 2 Fuhşiyyata tahrik Fuhşiyyata aracılık etmek 3 Kız kaçırmak Kız kaçırmak 4 İzâle-i bikr Bekâret bozmak 5 Hurûf-endâzelik (Söz atmak, haysiyete Söz atmak, haysiyete dokunan söz 2 dokunucu söz söylemek) söylemek Teşhîr-i silâh ve ihâfe Silâh teşhiri ve silahla korkutmak 10 Eczâ-yı muzırra satmak Zararlı madde satmak 1 Mahall-i nâmusa söz ve hakâret Edep yerine söz ve hakaret etmek 17 Me murîn ve zâbıtaya hakâret Memur ve zâbıtaya hakâret 5 Ahz-u gasp (Gasp ve işkence) Gasp ve işkence 7 Âdî sirkat Âdî hırsızlık 14 Leylen sirkat (Geceleyin hırsızlık) Geceleyin hırsızlık 22 Emniyet-i suistimal Güveni kötüye kullanmak 2 Kumar oynamak Kumar oynamak 1 Su yolu ve duvar hedm ve tahrip Su yolunu ve duvarı delmek ve 2 tahrip etmek Mezruat itlâfı ve kali ve ağaç kat ı Ekili mahsulü ortadan kaldırmak 7 ve ağaç sökmek, ağaç kesmek Tezkeresiz adam kaçırmak İzni olmayan kişilerin kaçmasına sebep olmak 1

71 Dikkâtsizlikle beygire adam 1 çiğnettirmek Tenbihât-ı zâbıtaya muhalefet, Zâbıtanın uyarılarına muhâlefet 11 Beylik silâh isti mâl etmek Beylik silâhını kullanmak 1 Suikasdla cerh Suikastla yaralama 2 Tekfurdağı limanında kazâen bahr-i Tekirdağ limanında kazâen 1 keşişleme rüzgârıyla 9 adet yük sandalı keşişleme rüzgârı ile 9 yük gark, 3 kayık ile, 15 sandal karaya düşmüş olduğu ve bu kazâda 12 nefer mağruken vefât eyledi sandalının batması, 3 kayık ve 15 sandalın karaya vurması ve bu olayda 12 kişinin ölümü olayı TOPLAM 285 B. TEKFURDAĞI SANCAĞI-Çorlu Kazâsı (a.g.e. S:675) 1. Suret-i teşkîli ve tertîbi: Kazânın merkez idâresi (Çorlu) kasabasıdır. Kasaba yönetim merkezi liva olan Tekfurdağı kasabasının 6 saat kuzeydoğusunda ve kendi ismiyle adlandırılmış suyun yakınlarında ve İstanbul dan Edirne ye giden tren hattının üç kilometre kadar güneyindedir. Çorlu kasabasında ağaçların çoğunluğu meşe ve gürgen ve dişbudaktan ibâret olan bir adet yerleşim yeri daha vardır ki içinde pek çok su kaynakları ve 30 adet koyun ağılı ile zâhire anbarları ve büyükçe bir adet ahşap kule ve diğer tür binâları vardır. 2. Nüfus ve adlî vak alar: Çorlu kasabasında da toplam 17.683 çeşitli nüfus vardır. 3. Adlî vak a kayıtlarına rastlanmadı. (a.g.e. S.:671) 4. Mahkeme-i Bidâyet: Reis Nâib Efendi Azâ Mustafa Bey Kapıcıbaşı Dimutukli Efendi Başkâtib Ahmed Bey Müdde-i Umûmi Muâvini Vekili Ali Rıza Efendi Müstantık Muâvini Mustafa Efendi

72 Zabıt Kâtibi Mukavelât Muharriri Şâkir Efendi Ali Rıza C. TEKFURDAĞI SANCAĞI Malkara Kazâsı (S:680) 1. Nüfus ve adlî vak alar : Belirtilmedi. 2. Mahkeme-i Bidâyet : Reis Naib efendi Âzâ Zeynel efendi Panayotaki Efendi Azâ mülâzımı Edhem Bey Başkâtib Ali Rıza Efendi Müdde-i Umûmi Muavini vekili Yako Efendi Müstantık Muavini Şükri Efendi Mukâvelat Muharriri Osman Nuri Efendi Zabıt kâtibi İmdad Efendi D. TEKFURDAĞI SANCAĞI Hayrabolu Kazâsı: (a.g.e. S:688) 1. Kazânın suret-i teşkili ve tertibi: Hayrabolu kasabası fahrî müdürle idâre olunur. Büyükkarakarlı ve Umurbey ve Çerkesmüslim adlarında üç nâhiyede 72 köy ve çiftliğin kazâ merkezidir. Merkez kazâ, ticâret merkezi olan Tekfurdağı iskelesiyle Babayıatîk istasyonu arasında olup Tekfurdağı 8 Babayı Atik istasyonuna 2,5 saat mesafededir. Bu yollarla ziraat erbabı (çiftçiler ve çiftçi tacirleri) mallarını istedikleri vakit istedikleri yerlere nakletmekte eriştikleri kolaylıklar sâyesinde bir takım muhtekirlerin (aşağı görenlerin/horlayanların) yardımlarına muhtaç olmaksızın zâhirelerini doğruca Tekfurdağı na veya trenle İstanbul a sevketmekte ve farklı fiyatla (serbestçe) ticâret yapmaktadırlar. Ayrıca birtakım yeni nesil ticari aletlerin satın alınması ve kullanılması, daha ekonomik şartların oluşması sebepleriyle genel servetin az bir zaman içinde yükseleceği bellidir.

73 2. Nüfus ve adlî vak alar: Herhangi bir bilgiye rastlanmadı. 3. Mahkeme-i Bidâyet:: Reis Âzâ Naib Efendi Agâh Efendi Apostol Efendi Azâ mülâzımı Başkâtib Müdde-i umûmi muavini vekili Müstantık muavini Zabıt kâtibi Mukavelât Muharriri Haşim Efendi Şuayb Efendi Naim Efendi İbrahim Edhem Efendi Hasan Efendi Ali Nazif Efendi VII. EDİRNE VİLÂYETİ NÜFUS VE ADLÎ VERİLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRME VE SONUÇ: A. Edirne Vilâyetine bağlı sancaklar ve nüfus miktarı: EDİRNE MERKEZ SANCAĞI 250.388 21,9% GÜMÜLCİNE SANCAĞI 420.606 36,8% KIRKKİLİSE SANCAĞI 131.570 11,5% DEDEAĞAÇ SANCAĞI 75.371 6,6% GELİBOLU SANCAĞI 159.688 14,0% TEKFURDAĞI SANCAĞI 104.152 9,1% TOPLAM 1.141.775 100,0%

74 B. Edirne Vilâyeti Nüfus Dağılımı: 1310 YILI (M:1892) EDİRNE VİLÂYETİ NÜFUS DAĞILIMI EDİRNE MERKEZ SANCAĞI GÜMÜLCİNE SANCAĞI KIRKKİLİSE SANCAĞI DEDEAĞAÇ SANCAĞI GELİBOLU SANCAĞI TEKFURDAĞI SANCAĞI 14% 9% 22% 7% 11% 37%

75 C. Edirne Vilâyeti Genel Nüfus Dağılımı: HIRSIZLIK 1.039 27% DARP 907 24% YARALAMA 390 10% CİNSEL SUÇLAR 249 7% ADAM ÖLDÜRMEK 248 7% HAKARET ETMEK 124 3% EŞKİYALIK, YARDIM VE YATAKLIK 112 3% GASP 112 3% İDARENİN EMİR VE TENBİHLERİNE UYGUN HAREKET ETMEMEK 96 3% KUNDAKÇILIK 80 2% İNSANLARA ZARAR VERMEK 74 2% DİĞER SUÇLAR 73 2% SİLAH TEŞHİRİ 63 2% DOLANDIRICILIK 45 1% KAZAEN ÖLÜM OLAYLARI 39 1% GÖREVLİ MEMURA DARP, HAKARET 27 1% GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMAK 23 1% ÖLÜM (ÇEŞİTLİ SEBEPLERLE) 18 0,5% SAHTEKARLIK 15 0,4% İNTİHAR OLAYI 15 0,4% SUÇLUYA YATAKLIK 9 0,2% EKİLİ ARAZİYİ TAHRİP ETMEK 9 0,2% BİNA VE DUVAR YIKMAK 6 0,2% KİŞİYE HÜRRİYETTEN YOKSUN BIRAKMAK 6 0,2% KALPAZANLIK 5 0,1% YALAN YERE YEMİN VE TANIKLIK 5 0,1% KUMAR OYNAMAK VE OYNATMAK 3 0,1% RÜŞVET 3 0,1% TEHDİT 2 0,1% TOPLAM 3.797

76 D. Genel Dağılım Suç Dağılımı Grafiği: EDİRNE VİLÂYETİ GENELİ SUÇ DAĞILIMI 2% HIRSIZLIK DARP YARALAMA CİNSEL SUÇLAR ADAM ÖLDÜRMEK HAKARET ETMEK EŞKİYALIK, YARDIM VE YATAKLIK GASP İDARENİN EMİR VE TENBİHLERİNE UYGUN HAREKET ETMEMEK KUNDAKÇILIK İNSANLARA ZARAR VERMEK DİĞER SUÇLAR SİLAH TEŞHİRİ DOLANDIRICILIK KAZAEN ÖLÜM OLAYLARI GÖREVLİ MEMURA DARP, HAKARET GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMAK ÖLÜM (ÇEŞİTLİ SEBEPLERLE) SAHTEKARLIK İNTİHAR OLAYI SUÇLUYA YATAKLIK 3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 27% 3% 7% 7% 10% 24%