İnsan Bilgisayar Etkileşimi Alanına Genel Bakış
İçerik İBE Nedir? İBE Tarihi Neden Önemli Ana Bileşenler Bölüm Sonu Etkinliği
İBE Nedir? Etkileşimli teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi, değerlendirilmesi ve uygulanması ile ilgilenen disiplinlerarası bir çalışma alanı Tanım Boyutları olmazsa olmazlar Disiplinler arası çalışma Kullanılabilirlik Tasarım Etki
İBE Tarihi 1945 Vannevar Bush «As We May Think Düşündüğümüz Gibi» makalesindeki teorik analog bilgisayar fikri «MEMEX» 1959 Brian Shackel «Ergonomics for a computer Bilgisayarın Ergonomisi» makalesi 1964 Doug Engelbart «Augmenting Human Intellect İnsan Zekasının Genişletilmesi» 1965 Ted Nelson «Hypertext» 1969 «International Journal of Man-Machine Studies» 1970 «kullanıcı dostu» tanımı 1976 NATO «man-computer interaction» 1970 ler Weinberg ve Shneiderman kitapları 1982 ACM, SIGCHI ve CHI akademik dergileri 1990 -. Web teknolojileri, İBE akademik programlar, İBE Laboratuvarları..
Neden Önemli Sıradan kullanıcı nüfusunun artması ve çeşitlenmesi Organizasyonların bilişim sistemlerine bağımlılığı Teknolojik kritik uygulama alanları Donanım masraflarının düşmesi ama yazılım ve insan masraflarının artması Üretkenlik İkilemi İnsan davranışlarını ve bilişsel sistemi daha iyi anlama çabaları
Ana Bileşenler Kullanıcı (user) Araç/arayüz (tool) Görev (task) Bağlam (context)
Bölüm Sonu Etkinliği Kullandığınız cep telefonunu arkadaşınıza verip telefon defterine veya takvime bir giriş yapmasını isteyin. Karşılaştığı zorlukları ve deneyimlerini öğrenin. Bu görevleri sizden daha hızlı mı gerçekleştirdi?
İnsan Bilgisayar Etkileşimi : Fiziksel ve Felsefi Boyut
Giriş Arayüz (Interface) Metaforlar Etkileşime Felsefi Bakış Açıları: Norman ve Suchman Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez Yaklaşımı Norman ın Körfez Yaklaşımı 7 Seviye Yaklaşımının Tasarıma Etkisi Gerçek Bir Etkileşememe Hikayesi Bölüm Sonu Etkinliği
Arayüz (Interface) Girdi Cihazları Kalvye Fare Joystick Dokunmatik Ekran Mikrofon Vb. Çıktı Cihazları Ekran Hoparlör Yazıcı Hareketli Platform Titreşimli Cihazlar Vb.
Metaforlar Masaüstü Dosyalar Dokümanlar Çöp Kutusu
Etkileşime Felsefi Bakış Açıları: Norman ve Suchman Bu yaklaşımlar kullanılabilirlik ve ara yüz tasarımlarını etkiler. İki ana yaklaşım vardır. Kullanıcının bilgiyi işleme davranışı (information procesing act) - Donald Norman ve Ben Shneidermann bir bilgisayar kullanıcısının bilgisayar ile etkileşim sürecini, belirli işlem seviyelerine bölerek modellemeye çalışmıştır. Etkileşimin 7 seviyesi ve Körfez yaklaşımı Etkileşim sürecinde iletişim ve bağlam (communicative and situated) Lucy Suchman ve J.C.R. Licklider Bilgisayarlar kullanıcıyı anlamalı ve ne istediğini sezip ona göre davranmalıdır. Licklider in insan bilgisayar bütünleşmesi görüşleri.
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez Yaklaşımı Donald Norman ın oluşturduğu bu model iki ayrı etkinlik üzerine kurulmuştur.bunlardan birincisi fiziksel ikincisi ise bilişsel etkinliktir.norman bilişsel süreci 7 seviyeye bölmüştür. Fiziksel etkinlik Bilişsel etkinlik Algılama Yorumlama Değerlendirme Hedefler Beklenti Yapmak İstenen Hareketin Belirlenmesi Gerçekleştirme
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez Yaklaşımı (Devam) Algılama: Etkileşim sürecinin ilk basamağı algılamadır. Örneğin ekrandaki hata mesajını görsel algı sistemi ile algılamaktadır. Yorumlama: Görme yolu ile algılanan bu bilginin ikinci adımda yorumlanması gerekmektedir. Değerlendirme: Ekrandaki hata mesajı zihinde sıradan mı yoksa ciddi bir mesaj mıdır şeklinde bir süreçten geçer. Buna göre bir değerlendirme gerçekleştirilir. Tüm bu adımlar değerlendirme süreci olarak adlandırılır. Hedefler /Beklenti: Bu bilişsel değerlendirme süreci sonunda hedefin ya da beklentinin ne olduğu belirlenir ve ardından gerçekleştirme süreci başlar.
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez Yaklaşımı (Devam) Yapmak istenen: Gerçekleştirme sürecinde zihinde oluşan ilk adım bir şey yapmaya ya da yapmamaya karar verilmesidir. Hareketin belirlenmesi: Zihnin herhangi bir tepkide bulunacak mı yoksa bulunulmayacak mı kararı sonrası eğer sonuç tepki verilecek şeklinde olursa ardından ilgili hareket belirlenir. Bu hareket örneğin farenin sol tuşuna tıklamak ya da klavyede belli bir tuşa basılması olabilir. Gerçekleştirme: Hareketin belirlenmesi sonucunda son adım olan gerçekleştirme noktasına ulaşılır. Burada vücudun ilgili kaslarına verilen emir ile bilişsel süreç fiziksel bir tepki ile sonlandırılır. Bu süreç döngüsel bir şekilde sürekli olarak devam eder.
Norman ın Körfez Yaklaşımı Nasıl bir körfezin bir ucundan diğer ucuna geçmek, körfezin iki ucu arasındaki mesafe arttıkça zorlaşıyorsa, insan bilgisayar etkileşiminde de aynı durum söz konusudur. Norman a göre mükemmel arayüz yapmak yani körfezin iki yakası arasındaki uzaklığı sıfırlamak mümkün değildir. Dolayısıyla kullanıcıların bir uygulamayı kullanırken hata yapmaları çoğu zaman kaçınılmazdır. Ama önemli olan hata ihtimalini en aza indirmek ve hatadan geri dönmesi konusunda en uygun seçenekleri vermektir.
Norman ın Körfez Yaklaşımı (Devam) Hedefe kadar süren süreç «Değerlendirme» Hedefin fiziksel tepkiye ulaştığı süreç «Gerçekleştirme» Kullanıcı karşısına çıkan ekrandaki mesajı anlayamıyorsa «Değerlendirme Körfezi» açıklığı büyüktür. Kullanıcı mesajı anlayabiliyor ama ne yapacağını bilemiyorsa «Gerçekleştirme Körfezi» açıklığı büyüktür.
7 Seviye Yaklaşımının Tasarıma Etkisi Norman değerlendirme gerçekleştirme körfezlerindeki mesafeleri en aza indirmek için 4 temel strateji belirlemiştir.bunlar; Görünürlük (Visibility): Kullanıcılar sistemin durumunu ve varsa alternatif hareketleri bakar bakmaz söyleyebilmelidir. Örneğin sayfa yükleniyor, kum saati İyi bir kavramsal model (A good conceptual model) : Tasarımcılar, sistemde gerçekleştirilen işlemler ve onların sonuçlarının gösterimi ile tutarlı uygun bir kavramsal model oluşturmalıdır. Kullanıcılar yapacakları hareketlerin sonuçlarını tahmin edebilmelidir. Web sayfalarında linklerin altının çizilmesi. İyi eşleştirmeler (Good mappings): Gerçekleştirilen işlemler ve sonuçları arasındaki ilişki iyi eşleştirilmelidir. Hata kırmızı, onay yeşil renk. Geri bildirim (Feedback): Kullanıcılar, yaptıkları işlemlerin sonucunda tam ve sürekli bir geri bildirim almalıdır. İndirilen doya hakkında kalan zaman ve boyut bilgisinin sürekli gösterilmesi.