GÜLÜMSETEN SEKTÖR: HEDİYELİK EŞYA SEKTÖRÜ EKONOMİNİN NABZINI YÜKSELTEBİLİR Mİ?

GÜLÜMSETEN SEKTÖR: HEDİYELİK EŞYA SEKTÖRÜ EKONOMİNİN NABZINI YÜKSELTEBİLİR Mİ? Kültürümüzde hediyeleşmek olgusu yüzyıllardır var. Her ne kadar günümüzde; hediyeleşmek için anneler, babalar, sevgililer günü vb. bir çok gün bilinçli olarak oluşturulsa da neticede; bu günler hediyeleşmeyi teşvik ettiği için hepimiz için özel. Kaldı ki; araştırmalar incelendiğinde konsept farklı olsa bile eskiden hediyeleşmenin daha fazla olduğu, günümüzde ise; yoğun iş temposunda hatırlanamayan özel günlerin bir şekilde hatırlatılıyor olması gerektiği açık. Nesrin Suna SARIÇAY Hediyeleşmenin hatırlatılması esnasında hediyenin büyüğü, küçüğü olmaz yargısını değiştirmeye yönelik pahalı olmasın ama pahalı olursa da fena olmaz mantığının dikte edilmesi tartışılır. Ancak; biz konuyu romantik boyutuyla değil sosyal ve daha çok da ekonomik açıdan değerlendireceğiz. Teknoloji geliştikçe, medya iletişim araçları çoğaldıkça insanlar arasındaki iletişim ara yüzleri de boyut değiştirdi. Diğer bir deyişle; bir kişi facebook, twitter vb. bir sosyal paylaşım aracındaki durumunu bugün doğum günüm, iyi ki doğmuşum vb. şeklinde değiştirdiği saniyeden itibaren arkadaşlarından tebrik mesajları, hediyeler almaya başlamakta. 38

Yukarıda da belirttiğimiz gibi; yazılı ve görsel basının yanında internetin hayatımıza girmesi ile birlikte özellikle hediyelik eşya sektörü çok fazla etkilenmiş ve bu konuda faaliyet gösteren işletmeler de önce mesaj göndermek yolu ile tüketicinin cep telefonlarına, kargo şirketleri aracılığı ile de ayağına kadar gidebilmişlerdir. Günün gereklerine göre; hediyelik eşya sektöründe faaliyet gösteren firmalardan kurumsallaşma, marka üretimi ve ihracata ağırlık verenler ön plana çıkmakta olup; Profesyonel yönetim eşliğinde atölye tarzından fabrika üretimine geçilmesi, Şirket sayısının ve rekabetin artması, Küçük bir dükkan ve arabası olsa dahi Anadolu ya servis yaparak büyük cirolar yapan firmaların sayısının giderek artması vb. faktörler Hediyelik Eşya Sektörünün büyük ivme kazanmasını, sektörün ihracat imkanlarının da artmasını sağlamıştır. Ülkemizde klasik anlayış ile hediyelik eşya denildiğinde tablo, gümüş çerçeve, ahşap eşya, seramik, çini, gümüş mücevher, el halısı ve kilim, bakır eşya, imitasyon mücevher, yapma çiçek gibi çok farklı ürünler akla gelmektedir. Armonize Sisteme göre Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları (G.T.İ.P) esas alınarak oluşturulan Hediyelik Eşya Ürün tanımları aşağıdaki verilmiştir. 5 GTİP Kodu Ürün Tanımı - 4414 : Ahşap Çerçeveler - 4420 : Ahşap Eşyalar - 4601 : Örülebilen Maddelerden Mamuller(hasır,paspas,paravan) - 5701 : El Halıları - 570210 : Kilimler - 6702 : Yapma Çiçekler - 68029134 : Heykeltraşlık Sanatına Göre Yontulmuş Mermerden Salon Süs Eşyası - 6913 : Seramik Dekoratif Eşya ve Heykelcikler - 70132111 / 70132119 : El İmalatı Kurşun Kristalden Cam Eşya - 70133110 / 70139110 : El İmalatı Kurşun Kristalden Sofra Eşyası - 711311 : Gümüş Mücevher - 7114 : Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Kuyumcu Eşyası - 7117 : İmitasyon Mücevher - 7418 /7419 : Bakır Sofra ve Dekoratif Eşya - 8306 : Adi Metallerden Elektrikli Olmayan Zil, Çan, Heykelcik, Süs Eşyası - 9601 : İşlenmiş Fildişi, Kemik, Boynuz, Sedef ve Mamulleri - 9602 : Doğal Mum, Parafin ve Benzerlerinden Eşyalar 5 Gülsevin Onur, T.C.Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Hediyelik Eşya Sektörü. 39

- 9614 : Pipolar, Puro ve Sigara Ağızlıkları - 961511 : Saç-Süs Tarakları - 9701 : Elle Yapılmış Tablo ve Resimler, Dekoratif levhalar Görüldüğü gibi; ülkemizde çok çeşitli hediyelik eşya üretilmekte olup yurt içi piyasanın yanı sıra bu hediyelikler ihraç da edilmektedir. Türkiye de hemen her bölgenin kendisi ile özdeşleşmiş orijinal hediyelik eşyaları bulunmaktadır. Anadolu'da camın ilk kez gözboncuğu olarak üretimi İzmir-Görece köyündeki ustalar tarafından gerçekleştirilmiştir. 6 Anadolu'nun her tarafında temelinde nazar inancı olan cam boncukları görmek mümkündür. Nazarlık yoluyla canlı veya nesneye yönelen bakışların dikkatinin başka bir nesneye yöneleceğine inanılır. Bu nedenle nazar boncuğundan yapılan nazarlıklar canlının veya nesnenin görünen bir yerine takılır. Sektöre ilişkin güncel ihracat ve ithalat rakamları aşağıda gösterilmiştir. 7 İhracat Türkiye nin el sanatları ve hediyelik eşya ihracatı 288 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracat içinde en önemli ürün grubu, 139 milyon dolarlık ihracatla el halıları olup; ABD, Japonya ve Fransa en önemli ihraç pazarlarımızdır. Hediyelik eşya ihracatında ikinci önemli ihraç kalemi gümüş mücevherdir. 2010 yılında 84 milyon dolarlık ihracat vardır. Başlıca ihraç pazarları ABD, Almanya ve BAE dir. Türkiye nin el sanatları ve hediyelik eşya ihracatı, 2011 yılında ise 335.3 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. İhracat içinde en önemli ürün grubu, 166 milyon dolarlık ihracatla el halıları oluşturmuştur. El halısında ABD, Japonya ve Fransa en önemli ihraç pazarlarımızdır. Hediyelik eşya ihracatında ikinci önemli ihraç kalemi gümüş mücevherattır. 2011 yılı ihracatı 103 milyon dolar olup; başlıca ihraç pazarlarımız ABD, Almanya ve Birleşik Arap Emirlikleridir. 6 A.g.e. 7 A.g.e. 40

Tablo 1: Türkiye El Sanatları ve Hediyelik Eşya İhracatı ( Bin Dolar) GTİP ÜRÜN ADI 2008 2009 2010 4414 Ağaçtan Çerçeveler (Resim, Fotoğraf, Ayna Vb. İçin) 1 451 1 574 2 145 BAŞLICA PAZARLAR Libya, Türkmenistan, Rusya Fed. Rusya,Irak, Hindistan Azerbaycan, İsviçre, İsrail ABD, Japonya, Fransa 4420 Ağaç İşlemeciliği Ve Kakma Ağaç, Biblolar, Süs Eşyası 1 819 1 192 1 299 Örgüden/Örülmeye Elverişli 4601 Maddelerin Benzeri 454 305 Ürünlerinden Yapılmış 5701 Düğümlü, Sarmalı Halılar, Yer Kaplamaları 132 313 115 411 139 325 570210 Kilimler 6 892 6 002 7 047 Fransa, ABD, Irak 6702 Yapma Çiçek, Yapraklı Dal, Meyve Vb. Aksamı 744 379 714 Libya, İtalya, Irak 6913 Seramikten Heykelcikler Ve Kuzey Kıbrıs, Irak, 2 456 2 000 2 946 Diğer Süs Eşyası Avustralya 70132111 El İmalatı Kurşun Kristalden Libya, Kuzey Kıbrıs, 78 92 119 70132119 Cam Eşya ABD 70133110 El İmalatı Kurşun Kristalden Fransa, Danimarka, 5 515 4 574 3 078 70139110 Sofra Eşyası İspanya 711311 Gümüş Mücevher 75 447 68 540 84 327 ABD, Almanya, BAE 7114 Kıymetli Metaller ve ABD, Romanya, 5 806 4 886 2 573 Kaplamaları Kuyumcu Eşyası İsrail 7117 Taklit Mücevherci Eşyası 12 669 13 576 14 425 Almanya, İtalya, İngiltere 7418 7419 8306 9601 9602 9614 Bakırdan Ev İşleri İçin Eşya, Sağlığı Koruyucu Eşya vb. Aksamı Bakırdan Diğer Eşya Adi Metalden Elektrikli Olmayan Zil, Çan, Heykelcik, Süs Eşyası İşlenmiş Fildişi; Kemik, Bağa, Boynuz, Mercan, Sedef Ve Mamulleri İşli, Yont.Elverişli Bitki./Mineral Madde, Parafin, Reçine, Stearin Vb'den Eşya Pipolar, Puro Ve Sigara Ağızlıkları Vb. Aksamı, Parçaları 3 956 3 877 3 688 13 710 11 375 14 058 10 393 6 742 7 228 242 3 12 352 296 239 ABD, İtalya, Finlandiya ABD, Suudi Arabistan, Almanya Almanya, ABD, İngiltere Irak, Azerbaycan, ABD Kazakistan, Özbekistan, Hindistan 2 280 1 796 1 960 ABD, Irak, Cezayir 961511 Saç-Süs Tarakları 196 133 337 9701 Tamamen Elle Yapılmış Tablo/Resim Ve Kolajlar, Vb. Dekoratif Pano Rustya Fed., Estonya, Cezayir 952 1 939 2 664 Libya, BAE, İsviçre TOPLAM 277.725 244.654 288.490 Kaynak:Dış Ticaret Müsteşarlığı. 2011 yılı hediyelik eşya ihracatı miktarları ise aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 41

Tablo 2: Eşya İhracatı (2011 Yılı, 1.000 $) AR&GE BÜLTEN ÜRÜNLER 2011 El Halıları 166.335 Gümüş Mücevherat 103.106 Bakırdan diğer eşya 16.251 Taklit mücevherci eşyası 12.472 Kilimler 8.924 Adi Metalden Elektrikli Olmayan Zil, Çan, Heykelcik, Süs Eşyası 8.422 Tamamen Elle Yapılmış Tablo/Resim ve Kolajlar vb. Dekoratif Pano 3.954 Bakırdan Mutfak Eşyası 3.765 Seramikten Heykelcikler ve Diğer Süs Eşyası 3.181 Kıymetli Metaller ve Kaplamaları Kuyumcu Eşyası 2.778 Pipolar, Puro ve Sigara Ağızlıkları vb. Aksamı, Parçaları 2.053 Ağaçtan Çerçeveler (Resim, Fotoğraf, Ayna vb.) 1.316 Ağaç İşlemeciliği ve Kakma Ağaç Biblolar ve Süs Eşyası 1.178 Yapma Çiçek Yaprak Dal Meyve vb. aksamı 643 Örülebilen Maddelerden Mamuller 293 İşli,Yontulmaya Elverişli Bitki, Mineral Madde,Parafin, Reçine, 259 Stearin ve benzerinden Eşya Saç-Süs Tokaları 247 El İmalatı Kurşun Kristallerden Sofra Eşyası 86 İşlenmiş Fildişi; Kemik, Bağa, Boynuz, Mercan, Sedef ve Mamulleri 10 Diğerleri İle Birlikte Toplam 335.273 Kaynak: Hediyelik Eşya ve El Sanatları, T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracatı Geliştirme Müdürlüğü Maden, Metal ve Orman Ürünleri Daire Başkanlığı 2012 Yılı Raporu Verilerinden Derlenmiştir. İthalat 2010 yılı itibariyle, hediyelik eşya ithalatı 338 milyon dolardır. En fazla ithal edilen ürünleri; el halıları, imitasyon mücevher ve yapma çiçekler oluşturmaktadır. 2011 yılında ise; hediyelik eşya ithalatı 467.6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. En fazla ithal edilen ürünler, 2010 yılında olduğu gibi el halıları, imitasyon mücevherat, gümüş mücevherat ve yapma çiçektir. 42

Tablo 3: Türkiye El Sanatları ve Hediyelik Eşya İthalatı (Bin Dolar) GTİP Ürün Adı 2008 2009 2010 4414 Ahşap Çerçeveler 3 031 1 819 3 320 4420 Ahşap Eşyalar 7 364 6 517 8 691 4601 Örülebilen Maddelerden Mamuller(hasır,paspas,paravan) 4 211 2 847 3 558 5701 El Halıları 122 329 89 382 111 617 570210 Kilimler 333 232 118 6702 Yapma Çiçekler 28 211 21 613 26 026 6913 Seramik Dekoratif Eşya ve Heykelcikler 12 519 11 246 19 989 70132111 70132119 El İmalatı Kurşun Kristalden Cam Eşya 5 3 42 70133110 70139110 El İmalatı Kurşun Kristalden Sofra Eşyası 22 40 124 711311 Gümüş Mücevher 9 042 7 225 16 061 7114 Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Kuyumcu Eşyası 1 315 1 119 930 7117 İmitasyon Mücevher 75 081 63 283 80 999 7418 7419 Bakır Sofra ve Dekoratif Eşya 20 059 14 140 21663 8306 Adi Metallerden Elektrikli Olmayan Zil, Çan, Heykelcik, Süs Eşyası 7 800 5 045 9 434 9601 İşlenmiş Fildişi, Kemik, Boynuz, Sedef ve Mamulleri 855 668 864 9602 Doğal Mum, Parafin ve Benzerlerinden Eşyalar 9 508 8 455 8 401 9614 Pipolar, Puro ve Sigara Ağızlıkları 1 906 1 947 1 548 961511 Saç-Süs Tarakları 8 993 8 699 8 782 9701 Elle Yapılmış Tablo ve Resimler, Dekoratif levhalar 16 390 8 452 15 826 TOPLAM 328 975 252 734 337 993 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Tablo 4: Hediyelik Eşya İthalatı (2011 Yılı, 1000 $) Ürünler 2011 El yapımı halılar 110.970 Taklit mücevherat 106.848 Gümüş mücevherat 76.023 Yapma çiçekler 31.736 Seramik Dekoratif Eşya ve Heykelcikler 25.305 Bakırdan dekoratif eşya 24.811 Elle Yapılmış Tablo ve Resimler, Dekoratif levhalar 22.574 Saç için taraklar ve süs eşyası 13.954 Adi Metallerden Elektrikli Olmayan Zil, Çan, Heykelcik, Süs Eşyası 13.409 Ahşap dekoratif eşya 10.954 Doğal Mum, Parafin ve Benzerlerinden Eşyalar 9.447 Bakırdan sofra eşyası 5.056 Örülebilen Maddelerden Mamuller (hasır,paspas,paravan) 4.841 Ahşap çerçeveler 3.982 El yapımı kilimler 3.360 Pipolar, Puro ve Sigara Ağızlıkları 1.613 Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Kuyumcu Eşyası 905.0 43

İşlenmiş Fildişi, Kemik, Boynuz, Sedef ve Mamulleri 1.302 El İmalatı Kurşun Kristalden Cam Eşya 461 Diğerleri İle Birlikte Toplam 467.552 Kaynak: Hediyelik Eşya ve El Sanatları, T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracatı Geliştirme Müdürlüğü Maden, Metal ve Orman Ürünleri Daire Başkanlığı 2012 Yılı Raporu Verilerinden Derlenmiştir. Tablo 4 te de görüldüğü üzere; Türkiye nin hediyelik eşya ithalatı 467.552 bin dolardır. Hediyelik eşya ihracatımız ise toplam 335.273 bin dolar düzeyindedir. Bu noktada; ülkemizde orijinal ve endüstriye dönük tasarımlardan oluşan, kısa sürede çoğaltılabilir, ihracata dönük hediyelik eşyaların üretilmesi gerektiğini belirtmek mümkündür.5 Bu bölümü tamamlamadan önce kısaca dünya hediyelik eşya ticaretine de göz atmakta yarar görülmektedir. Dünya hediyelik eşya ithalatı, 2010 yılında 53.8 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. En fazla ithal edilen ürünler, elle yapılmış tablo ve resimler, dekoratif levhalar, imitasyon mücevherat, gümüş mücevherat, kıymetli metaller ve kaplamalarından kuyumcu eşyası ile kristal sofra eşyası ve dekoratif bakır eşyadan oluşmaktadır. Dünya hediyelik eşya ihracatı, 2010 yılında 58.5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünyada en fazla ihraç edilen ürün elle yapılmış tablo ve resimler, dekoratif levhalardır. Dünya hediyelik eşya ihracatında önemli olan diğer ürünler ise, kıymetli metaller ve kaplamalarından kuyumcu eşyası, gümüş mücevherat ve imitasyon mücevherattır. Dünya ve Türkiye Hediyelik Eşya Sektörü cirosuna bakıldığında bu ciroların gerek geleneksel satışlar gerekse de internet üzerinden e-ticaret yöntemi ile yapılan satışlar olduğu bilinmektedir. Ülkemizde; ayakkabı, mücevher, takı, giyim vb. ürünlerin satışının yapıldığı siteler giderek popüler olmakta ve özellikle gençler tarafından fazlasıyla tercih edilmektedir. IAB (Interaktif Reklamcılık Derneği) nin 2012 yılı Hediyelik Eşya Sektörü Raporuna göre; IAB Türkiye Internet Ölçümleme Araştırma sında yer alan 60 alışveriş sitesinin verileri özel günlere odaklı olarak analiz edilmiştir. Bu siteler arasında Hepsiburada.com, buldumbuldum.com, hediyemo.com, hediyesepeti.com, gruphediye.com, givelove.com, Markafoni.com vb. tüketiciler tarafından çok tercih edilen siteler bulunmaktadır. 44

Nitekim; 2011 yılında 4,7 milyon kişi online alışveriş yaptığı belirtilmektedir. Araştırma sonuçlarına göre; Türkiye de online hediye pazarında farklı kategorilerden bir çok şirket bulunmasına rağmen; hediye pazarı 4 farklı alanda yoğunlaşmaktadır. Bunlardan; Birincisi; Klasik duvar saati ve çerçeve gibi alışılagelmiş hediyeler, İkincisi; Gadget ve gizmo tarzı hiçbir yerde bulunmayan ilginç hediyelikler, Üçüncüsü; Kişiye özel hediyeler, Dördüncüsü ise; Aktivite Hediyeciliği pazarıdır.(aktivite hediyeciliği kapsamında Bungee Jumpingten, Boğaz da tekne turunda evlenme teklif etmeye, vinç sürmekten rafting yapmaya kadar çok farklı hediye çeşitleri fikirsel olarak üretilip organizasyonlar ile hayata geçirilmektedir.) Sonuç olarak; Büyük balığın küçük balığı değil, hızlı balığın yavaş balığı yuttuğu bir çağda yaşadığımız açık. Bu noktada da; hediye sitelerinin sahip olması gereken bir numaralı faktör çok hızlı olmalarıdır diyebiliriz. Hediyenin gönderiminin, istenilen tarihte sahibine ulaştırılmasının, paketinin, ihtiyaçların tanımlanmasının, bireysel veya kurumsal müşteriye gönderimde gerekli farklılıkların sağlanmasının da en az hediye kadar önemli olduğunu biliyoruz. Özellikle belirli günlerde(anneler Günü, Babalar Günü vb.) çok fazla talep alan online hediyelik eşya sitelerinin gerekli teknik altyapılarını en uygun şekilde kurmuş olmaları gerekmektedir. Aksi takdirde; siteye sipariş veren bir kişinin amacına ulaşamaması o sitenin durumunun Internet alanında, sosyal medyada hızla yayılmasına ve imaj kaybetmesine neden olmaktadır. Böyle bir durum yaşayan site ise kolay kolay toparlanamamaktadır. Nitekim; Türkiye Internet Ölçümleme Araştırması nda 60 alışveriş sitesinin incelendiği görülmüştür. Buna göre; Haziran 2012 tarihinde alışveriş sitelerini bir günde 6.377.691 kişi ziyaret etmiş bunların 2.985.695 kişisi bu sitelerden alışveriş yapmıştır. Özel günlerde bu sitelerden alışverişi yapanların sayısı ise günlük ortalama 3.043.104 kişidir. 2012 yılının Ocak-Haziran döneminde internette en çok hediye aranan zaman Sevgililer Günü ve Babalar günü olarak gerçekleşmiştir. 45

Araştırma aynı zamanda; insanların ne alacağını bilememe duygusu ile internette harekete geçmekte olduğunu da saptamıştır. Bu dönemde; Google da hediye kelimesi ayda ortalama 1 milyon kez aranmıştır. Ülkemizde; e-ticaretin temellerinin ve hukuki altyapısının yeni yeni atılmaya başlandığı bir dönemi yaşamamızla birlikte; Amerika Birleşik Devletlerinde ticaretin %15 i, Avrupa da ise %10 u internet üzerinden e-ticaret yolu ile yapılmaktadır. Ülkemizde ise yalnızca %4 olan bu rakamın hızla artacağına inanılmaktadır. Türkiye de internet penetrasyonu oranının 2012 yılı itibariyle %48 olduğu dikkate alındığında, penetrasyon arttıkça e ticaret dolayısıyla bunun içerisinde yer alan online hediyelik eşya satışlarının da artacağı açıktır. Son olarak; iktisadi açıdan üreticiler ile tüketiciler arasındaki bağın hiçbir şekilde kopmaması gerekir ki ekonomi canlı kalabilsin. Hediyelik eşya sektörü de gerek gelenek, örf ve adetlerimiz gerekse de gündemdeki özel günler nedeniyle çok fazla gelecek vadeden pazarlardan bir tanesidir. Keynes e göre; ekonomik büyüme toplumda yüksek ahlaki standartlar yaratacak ve yeni nesil farklı mal ve hizmetler ile yeni iş modellerini her zaman bularak, ekonomik olanaklarını arttıracaktır. Gerek klasik yöntemler ile gerekse de e-ticaret yolu ile hediyelik eşya sektörünün hacminin yurt içinde ve yurt dışında artacağı ve sektörün yükselen bir değer olarak ekonominin nabzını yükselteceği düşünülmektedir. Kaynaklar: IAB(Interaktif Reklamcılık Derneği) KEYNES E DÖNÜŞ, Torunlarımızın Ekonomik Olanakları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi4/sayi4pdf/ozdemir_nebi.pdf, Türk Hediyeleşme Geleneği ve Medya. http://www.capital.com.tr/5-sektore-dikkat-haberler/16283.aspx, Beş Sektöre Dikkat. Gülsevin Onur, T.C.Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Hediyelik Eşya Sektörü. Hediyelik Eşya ve El Sanatları, T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracatı Geliştirme Müdürlüğü Maden, Metal ve Orman Ürünleri Daire Başkanlığı 2012 Yılı Raporu. 46