GİRİŞ Bu yazımızn amacı; idare ile yükümlü ya da ceza muhatabı arasındaki uyuşmazlıkların, yargı organlarına intikal etmeden başlangıç aşamasında çözümlenmesi yollarını göstermektir. Yükümlülerin gümrük idaresince istenen vergi, idari para cezaları ve dava konu- su olabilecek idari işlemler için yargıya başvurmadan önce vergi dairesi ile aralarındaki uyuşmazlıkların doğrudan gümrük idaresi veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na başvurarak nasıl giderecekleri aşağıda açıklanmıştır. Gümrük idaresince kesilen vergi cezalarında hangi oranda indirim yapılabileceği, hangi konularda uzlaşmaya gidilebileceği, itiraz edebileceği, üst makamlara hangi şartlarda başvurulabileceği ve mükelleflerin bu süreçte karşılaştığı sorunlar ve çözümlerine aşağıda yer verilmiştir. Yükümlünün idari başvuru yolları "Uzlaşma", "İtiraz" "Üst Makamlara Başvurma", ve "Cezada İndirim" ana başlıkları altında ele alınmıştır. UZLAŞMA Uzlaşma, yükümlülerin veya ceza muhatap olanların yapılan beyanın denetimi sonucunda hiç ödenmediği veya noksan ödendiği tespit edilen gümrük vergileri ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve diğer kanun hükümlerine uygulanması önerilen para cezalarına ilişkin yapılan tebligatlar üzerine yargıya gitmeden önce gümrük idaresi ile tahakkuk edecek vergi ve ceza hususunda anlaşmak için başvurabilecekleri idari bir müessesesidir. Uzlaşmanın amacı, tebliğ edilen vergi ve kesilen cezalarda dava yoluna başvurulmaksızın gümrük idaresi ile mükellefin anlaşması suretiyle vergi alacağının bir an önce hazineye intikal etmesini sağlamaktır. 1 / 10
Uzlaşma, gümrük idaresinin tek taraflı olarak yaptığı idari bir işlem değildir. İdari işlemler hakkında yargı yoluna gidilmesine rağmen uzlaşılan hususlar hakkında yargı yoluna gidilememektedir. Hangi Hallerde Uzlaşmaya Başvurulur? Yükümlüler tarafından vergi ve para cezasına sebebiyet verilmesinin aşağıda belirtilen nedenlerden herhangi birinden kaynaklanmış olduğu ileri sürülerek uzlaşmaya başvurulabilir. Kanun hükümlerine yeterince nüfuz edilememesi, Kanun hükümlerinin yanlış yorumlanması, İhtilaf konusu olayda yargı kararları ile idarenin görüşünün farklı Olması, Gümrük idarelerince tahsili gereken vergi ve para cezalarına ilişkin uzlaşma 4458 sayılı Gümrük Kanunun 244 üncü maddesi ile Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği'nde yer alan düzenlemelere göre yapılmaktadır. Uzlaşmaya başvurabilmek için gümrük idaresi tarafından verginin ve/veya cezanın yükümlüye tebliğ edilmiş olması gerekir. 2 / 10
Uzlaşmanın Kapsamı Uzlaşmanın kapsamına; yükümlüler tarafından gümrük idaresine yapılan sözlü veya yazılı beyanların gümrük idareleri tarafından muayene veya denetleme veya sonradan kontrolü sonucunda noksan veya hiç beyan edilmediği tespit edilen vergiler ile bu şekilde tespit yapılmadan once beyan sahibince kendiliğinden bildirilen Gümrük vergileri, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve ilgili diğer kanunlarda öngörülen para cezaları girmektedir. Beyana dayanılarak tahakkuk ettirilen vergilerin uzlaşma konusu yapılması mümkün değildir. Gümrük idarelerince takip ve tahsil edilmeyen ancak gümrük vergilerinin matrahına giren vergi ve benzeri mali yük asılları uzlaşma konusu edilemez. Ilgili mevzuat uyarınca Gümrük Vergileri ve para cezalarının kesin tahsilinin öngörülmediği ve teminata bağlandığı durumlar uzlaşma kapsamı dışındadır. Gümrük vergileri ve para cezalarını doğuran olay 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun 3 üncü maddesinde sayılan gerektiren fiillerden kaynaklanıyorsa bu vergi ve cezalar uzlaşma konusu yapılamayacaktır. Uzlaşma Talebi 3 / 10
Uzlaşma talebi; Yükümlü, veya noterden alınmış vekâletnameye dayanarak bunların vekili, Tüzel kişiler, küçükler ve kısıtlılarda ise bunların kanuni temsilcileri tarafından talep dilekçe ile yetkili uzlaşma komisyonlarına veya mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine dilekçe ile yapılması gerekmektedir. Dilekçenin taahhütlü posta ile gönderilmesi de mümkündür. Uzlaşma talebi, vergi ve cezanın tamamı için yapılır. Uzlaşma talebi, vergi ve cezanın tamamı için yapılır. Uzlaşma talebi, vergi/ceza cezanın tebellüğ tarihinden itibaren 15 günlük süre içerisinde yapılır. Bu süre dolduktan sonra uzlaşma talebinde bulunulması mümkün değildir. Uzlaşma Görüşmelerine Kimler Katılabilir? Mükellef, vergi sorumlusu yada noterden alınan vekaletname ile bunların vekilleri, Tüzel kişiliklerde, küçükler ve kısıtlılarda bunları temsile yetkili kimseler, katılabilir. 4 / 10
Yükümlü, uzlaşma görüşmelerinde varsa dolaylı temsile yetkili gümrük müşavirini de bulundurabilir. Uzlaşmanın Sonuçları Uzlaşmanın Kesinliği ve Dava Konusu Edilememesi Uzlaşma tutanakları kesin olup, gereği gümrük idaresince hemen yerine getirilir. Üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamıyacağı gibi hiçbir merciye şikayette de bulunulamaz. Uzlaşmaya varılması halinde uzlaşmaya varılan vergi ve cezaya karşı dava açılmaz. Uzlaşmaya varılması halinde uzlaşmaya varılan vergi ve cezaya karşı dava açılamaz. Uzlaşma tutanağının gümrük idaresine intikali üzerine tebliğ edilmiş vergi ve ceza, uzlaşılan vergi miktarına göre düzeltilir. Uzlaşmanın Temin Edilememesi veya Uzlaşmaya Varılamaması Uzlaşma talebinde bulunan mükellef, uzlaşma talep ettiği ancak uzlaşma sağlayamadığı; 4458 sayılı Gümrük Kanunu kanunu hükümlerine gore alınan gümrük vergileri( özel kanun ve kararlarında gümrük mevzuatına atıf yapılan yükümlülükler dahil) para cezaları ( 4458 sayılı 5 / 10
Gümrük Kanununa tabi para cezaları) için 4458 sayılı Gümrük Kanunun 242.maddesi uyarınca idari itiraz, Özel kanun veya kararlarında gümrük mevzuatına atıf yapılmayan yükümlülükler ile 2976 sayılı kanuna gore verilen para cezaları ile ilgili mevzuatında 4458 sayılı Gümrük kanununun uygulanacağına dair bir hüküm bulunmayan para cezaları için 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca da yargı, yoluna başvurabilir. Uzlaşmanın temin edilememeis halinde, aynı vergi için yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz. Uzlaşmanın temin edilememesi halinde, aynı vergi için yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz. Uzlaşmanın vaki olmaması durumunda mükellef, uzlaşmanın sağlanamadığını gösteren tutanağın tebliğinden itibaren yukarıda belirtildiği şekilde yetkili Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne itiraz veya vergi mahkemesinde dava açabilir. Uzlaşma talebinde bulunulması halinde itiraz veya dava açma süresi durur. Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi sure kaldığı yerden işlemeye başlar. Ancak sürenin bitimine üç günden az kalmış olması halinde sure üc gün uzar. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 242. Maddesinde belirlenen usul ve esaslara gore itiraz edilmiş alacaklar için uzlaşma talebinde bulunulamaz. Uzlaşılan Vergi ve Cezaların Ödenmesi 6 / 10
Uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezalarda uzlaşma gerçekleşmişse buna ilişkin olarak düzenlenen uzlaşma tutanağının tebellüğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Uzlaşılan vergilerin ilgili olduğu gümrük beyannamelerinin tescil tarihinden itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen sure için uzlaşılan tutar üzerinden 4458 sayılı Gümrük Kanununun 193. Üncü maddesinin 3 numaralı fıkrası uyarınca gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir. Uzlaşılan tutarın süresiiçinde ödenmemei veya tescil/taksitlendirilmeye konu edilmemeis halinde uzlaşma vaki olmamış sayılır. Bu durumda uzlaşmaya konu edilen alacak genel usullere gore tahsil edilir. CEZADA İNDİRİM Yükümlülerle gümrük idaresi arasında çıkabilecek uyuşmazlıkların itiraz/yargı yoluna gitmeden çözümlenmesinin diğer bir yolu da cezada indirim uygulamasıdır. Yükümlüler ve adlarına ceza kesilmiş bulunanlar, kendilerine gümrük idaresince tebliğ edilen ceza kararlarına karşı idari yargı yollarına başvurmadan once indirim için tebliğ yapan gümrük idaresine başvurabilirler. Ceza kararlarına 4458 sayılı Gümrük Kanunun 242. Maddesi uyarınca Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerine yapılacak itiraz süresi içinde veya Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri kararlarına karşı vergi mahkemesinde dava açma süresi içinde para cezalarının % 75 inin 7 / 10
ödenmesi halinde % 25 i indirilir. Gümrükler Genel Müdürlüğünce yayımlanan 2011/11 sayılı Genelgenin 9 maddesinin ( a ) bendi uyarınca 4458 sayılı Gümrük Kanunun 234. Maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bendi, ikinci, dördüncü ve beşinci fıkraları, 235. Maddesi ve 236. Maddesi hükümleri uyarınca uygulanan para cezalarının ödeme süresi 15 gün olduğundan dava açma süresi içinde değil bu sure içinde ödeme yapılması halinde indirim uygulanacaktır. Aynı kanunun 236. Maddesinin ikinci fıkrası, 237. Maddesi, 238. Maddesi, 239. Maddesi ve 241. Maddesi hükümleri uyarınca uygulanan para cezalarının ödeme süresi bir ay olduğundan bu sure içinde ödeme yapılması halinde inidirm yapılacaktır. Yükümlünün bu para cezalarına karşı vergi mahkemesine dava açması indirimden yararlanması hakkını ortadan kaldırmamaktadır. ÜST MAKAMLARA BAŞVURU Üst Makamlara Başvuru Vergi ve para cezasına veya bunlar dışında kalan idari kararlara karşı dava açılmadan önce idari bünyede yapılacak başvuru için; İYUK Md. 11, üst makamlara veya üst makamın bulunmadığı hallerde, işlemi yapmış olan idari makama başvuruyu düzenlemektedir. İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce; idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde 8 / 10
istenebilir. İdarenin 4458 sayılı Gümrük kanunun 242. Maddesi uyarınca 30 gün içinde bir cevap vermemesi durumunda istek reddedilmiş sayılır. İsteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresi yeniden işlemeye başlar ve başvurma tarihine kadar geçmiş süre de hesaba katılır. Mükelleflerin üst makamlara başvuruda bulunması tamamen kendi isteğine bağlıdır. Üst makamlara başvurabilmek için mükelleflere konu bakımından herhangi bir sınırlama getirilmemiştir. Üst makamlara başvuru, işlemi yapan idari birimin üst makamına, işlemi yapan makamın üst makamı yoksa işlemi yapan makama yazılı olarak yapılmalıdır. Mükellefler Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerikararlarınakarşı Gümrük ve Ticaret Bakanlığına başvurulabilirler. Üst makama başvuru dava açma süresi ile kısıtlanmıştır. Doğrudan dava konusu yapılabilecek işlemle ilgili dava açma süresi geçirildikten sonra üst makama başvuruda bulunulması mümkün değildir. Süreden sonraki başvuru dava açma süresini durdurmaz. Üst makama dava açma süresi içinde yapılmış olan başvuru, dava açma süresini açık veya zımni cevap alınıncaya kadar durdurur. Duran süre, cevabın alındığı veya bekleme süresinin dolduğu tarihi izleyen günden başlayarak kaldığı yerden (yeniden değil) işlemeye başlar. İdarenin bekleme süresi içinde cevap vermemesi dava açma süresinin kaldığı yerden işlemesini başlatır. Bekleme süresi geçtikten sonra idare tarafından verilecek red cevapları ilgililere yeniden dava açma hakkını doğurmaz. 9 / 10
Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerinin kararlarına karşı üst makamlara başvuru vergi davası açmak için belirlenmiş süreler içinde yapılmalıdır. Mükelleflerin üst makamlara başvuruda bulunması vergi davası açma süresini durdurmaktadır. Üst makamın isteği reddetmesi durumunda ya da isteğin reddedilmiş sayılması durumunda durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlar. Üst makam, talep sahibinin talebine 30 gün içinde cevap vermezse talep reddedilmiş sayılacaktır. Bu durumda, 30 günlük bekleme süresinin dolmasından itibaren dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye devam edecektir Dava Açma Süreleri Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay'da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde ise otuz gündür. Nail İNAL E.Gümrükler Genel Müdür Yardımcısı 10 / 10