SUNUŞ İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... III BİRİNCİ BÖLÜM SİYASİ, COĞRAFİ DURUM VE ASKERÎ GÜÇLER 1. Siyasi Durum... 1 a. Dış Siyasi Durum... 1 b. İç Siyasi Durum... 2 (1) Birinci Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti nin İçinde Bulunduğu Durum... 2 2. Coğrafi Durum... 6 a. Çanakkale Harekât Alanının Coğrafi Durumu... 6 (1) Coğrafi Durum... 6 (2) Doğal Coğrafi Yapı... 6 (a) Gelibolu Yarımadası... 6 (I) Yarımadanın Çıkarma Açısından Değerlendirmesi... 7 (b) Biga Yarımadası... 8 (I) Yarımadanın Çıkarma Açısından Değerlendirmesi... 8 (c) Çanakkale Boğazı... 8 (I) Çanakkale Boğazı nın Çıkarma Açısından Değerlendirmesi... 9 (II) Çanakkale Boğazı nın Kıyıları... 10 (3) Harekât Alanının İklimi... 10 (4) Çanakkale Harekât Alanında Esen Rüzgârlar... 10 (5) Bitki Örtüsü... 10 b. Harekât Alanının Suni Arızaları... 11 (1) Başlıca Kara Yolları... 11 (2) Biga Yarımadasındaki Yollar... 11 (3) Limanlar... 12 c. Doğal Coğrafya ve Suni Arızaların Harekâta Olan Etkisi... 13 ç. Çanakkale Boğazı nın İtilaf Donanmasının Zorla Geçmesine Yardımcı Olmak Amacıyla Yapılacak Çıkarma Yönünden Değerlendirilmesi... 14 (1) Anafarta Limanı ve Kabatepe Çevresi... 14 (2) Kabatepe'den Morto Limanı'na Kadar Olan Bölge... 14 3. Askerî Güçler... 17 III
a. Türk Silahlı Kuvvetleri... 17 (1) Kara Kuvvetlerinin Barış Teşkilatı, Kuruluşu ve Konuşu... 17 (a) Çanakkale Cephesi ndeki Birliklerin Kuruluşları... 18 (b) Çanakkale Cephesi ndeki Birliklerin Konuşları... 19 (2) Sefer Teşkilatı ve Kuruluşlar... 20 (a) 3 üncü Kolordunun Sefer Kuruluşu... 20 (b) Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığının Sefer Kuruluşu... 23 (3) Hava Kuvvetleri... 25 (4) Deniz Kuvvetleri... 27 (5) Sevk ve İdare, Eğitim Usulleri... 28 (6) Personel Durumu... 29 (7) Lojistik Durumu... 30 İKİNCİ BÖLÜM HAREKÂT, SEFERBERLİK, YIĞINAK PLANLARI VE UYGULAMALARI 1. Harekât Planları... 31 a. Türk Harekât Planları... 31 (1) Genel... 31 (2) Çanakkale Boğazı'na Denizden Yöneltilebilecek Taarruzlara Karşı Savunma Planı... 31 (3) Çanakkale Boğazı'na Karadan Yöneltilebilecek Taarruzlara Karşı Savunma Planı... 34 b. İngilizlerin Harekât Planları... 34 (1) Bahriye Nazırı Winston Churchill'in Boğaz ı Denizden ve Karadan Düzenlenecek Harekâtla Kontrol Altına Alma Fikri... 34 (2) Amiral Carden'in Çanakkale Boğazı'na Taarruz İçin Hazırladığı Harekât Planı... 35 2. Seferberlik Planı... 35 3. Yığınak Planları... 36 a. Türk Yığınak Planı... 36 b. İngiliz ve Fransız Yığınak Planları... 38 4. Seferberliğin ve Yığınağın Yapılması... 39 a. Türk Seferberliğinin Yapılması... 39 (1) Seferberlik Emirleri... 39 (2) Genel Seferberlik İlanı... 39 (3) 3 üncü Kolordu Kuruluşundaki Birliklerin Seferberliği... 44 IV
(4) Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığında Seferberliğin Yapılması... 46 b. Türk Yığınağının Yapılması... 49 c. İngiliz ve Fransız Yığınağının Yapılması... 53 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇANAKKALE CEPHESİ DENİZ HAREKÂTI (BOĞAZ IN ZORLANMASI) 1. Çanakkale Savaşı Öncesi Genel Durum ve Gelişmeler... 55 a. Harbin İlanı ve Çanakkale Muharebeleri ne Kadar Osmanlı Devleti nin Savaştığı Diğer Cephelerdeki Genel Durum... 55 (1) Osmanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler... 55 (2) İtilaf Devletlerinin Savaştığı Cepheler... 57 b. Çanakkale Cephesi'nin Açılış Nedenleri ve İngiltere'nin Bu Cephenin Açılması Kararında Gösterdiği Israrlı Tutum... 58 c. Çanakkale Harekât Alanında Seferberlik öncesi ve Sonrasındaki Kıyı Gözetleme ve Koruma Düzenleri, Müstahkem Mevkideki Topların Nitelikleri, Yeniden Düzenleme Çalışmaları ve Diğer Savunma Etkinlikleri... 61 (1) 3 üncü Kolordunun Seferberlik Öncesinde Kıyı Gözetleme ve Koruma Düzenleri Hakkındaki Emirleri... 61 (2) Müstahkem Mevkideki Topların Durumu ve Nitelikleri... 61 (3) Müstahkem Mevki Topçusunu Yeniden Düzenleme Çalışmaları.. 63 (4) Boğazın Savunulması Bakımından Gösterilen Diğer Etkinlikler (Hafif Filonun Oluşturulması, Topçuluk Yönünden Yapılan Hazırlıklar)... 68 (a) Hafif Filonun Oluşturulması ve Kullanılması... 68 (b) Topçu Birlikleriyle İlgili Yapılan Hazırlıklar (31 Temmuz 1914-29 Ekim 1914)... 68 5. Müstahkem Mevki Topçusunun Eğitimiyle İlgili Hazırlıklar... 71 ç. Goeben ve Breslau 'ın Çanakkale Boğazı na Girişi... 72 d. Boğaz Savunmasını Pekiştirme Yönünden Alınan Önlemler, Boğaz ın Kapatılması ve Diğer Etkinlikler... 73 e. Boğaz Savunmasının Pekiştirilmesiyle İlgili Diğer Etkinlikler... 80 (1) Denizaltılara Karşı Ağ ve Torpido İstasyonları Kurulması ve Serseri Mayın Kullanılması... 80 (2) Boğaz ın Gerektiğinde 3 üncü ve 4 üncü Kolordulardan Gönderilecek Birliklerle Pekiştirilmesi... 80 f. Çanakkale Boğazı ve Kıyılarında Savunma Hazırlıklarının Artırılmasını Gerekli Kılan Olaylar ve Alınan Yeni Önlemler... 81 V
(1) Boğaz Önünde Yabancı Savaş Gemilerinin Toplanmalarına Karşı Artırılan Önlemler... 81 (2) Tekirdağ'daki 7 nci Tümenin Gelibolu'ya İntikal Ettirilmesi... 82 (3) Birleşik Filonun 3 Kasım 1914'te Boğaz Giriş Tahkimatını Bombardımanı ve Bu Bombardımandan Sonra Alınan Diğer Yeni Önlemler... 83 8. 3 Kasım 1914 Bombardımanından Sonra Alınan Diğer Yeni Önlemler... 84 (1) 3 üncü Kolordu Karargâhının Tekirdağ'dan Çanakkale'ye Alınması, Emir ve Komutanın Yeniden Düzenlenmesi... 84 (2) Çanakkale'nin 8 inci Tümen Birlikleriyle Takviyesi... 86 (3) 120/30'luk Topçu Taburunun Çanakkale'ye Gelişi... 86 (4) Dardanos Çevresindeki 120/11,6'lık Obüs Takımının, Menderes Bölgesi Komutanlığı Emrine Verilmesi... 87 ğ. 18 Mart 1915 Deniz Harekâtı Öncesinde Boğaz da Geçen Harekât ve Olaylar... 88 (1) 19 Şubat - 27 Şubat 1915 Arasındaki Harekât ve Olaylar... 88 (a) 19 Şubat Muharebesi... 88 (I) Bu Muharebe Öncesinde İki Taraf Kuvvetlerinin Durumu... 88 (II) 18 Şubat 1915'te Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığının Konuşu... 89 (III) 9 uncu Piyade Tümeninin 18 Şubat 1915'teki Durumu... 91 (IV) Birleşik Filonun Durumu... 93 (V) Boğaz Girişindeki Türk Tabyalarının Durumu ve Bunların Ateş Alanları (19 Şubat 1915)... 95 (VI) Birleşik Filonun Giriş Tabyalarına Yönelik Taarruz Planı... 95 (VII) Muharebenin Yapılışı... 96 (VIII) Kabatepe Kıyılarındaki Mayın Arama Çalışmaları... 98 (IX) 19 Şubat Muharebesinde Verilen Kayıplar... 98 (b) 25 Şubat 1915 Muharebesi... 100 (I) Tarafların Muharebe Öncesi Durumu ve Etkinlikleri... 100 (II) Birleşik Filonun Durumu... 102 (III) Birleşik Filonun Boğaz a Yönelik Taarruz Planı... 103 (IV) Muharebenin Yapılışı... 103 (c) 26 Şubat 1915 Harekâtı... 107 (I) Türk Kuvvetlerinin Durumuna Kısa Bir Bakış ve 25 Şubattan Sonra Alınan Önlemler... 107 (II) Birleşik Filonun Amacı ve Taarruz Planı... 108 (III) Harekâtın Yapılışı... 108 VI
(IV) 26 Şubatta Seddülbahir ve Kumkale'ye Yapılan Çıkarma... 110 (V) Türk Kayıpları... 111 (2) 27 Şubat-4 Mart 1915 Tarihleri Arasında Boğaz da Geçen Harekât ve Olaylar... 111 (a) 27 Şubat Harekâtı... 111 (I) Harekât Öncesinde Türk Kuvvetlerinin Durumu ve Alınan Önlemler... 111 (II) 27 Şubat Harekâtın Yapılışı... 114 (b) 1 Mart 1915 Harekâtı... 115 (I) Birleşik Filo ve Giriştiği Bazı Mevziî Hareketler... 115 (c) 2 Mart 1915 Harekâtı... 117 (I) Birleşik Filonun Boğaz da ve Bolayır Mevzisi ile Kıyılarında Gösterdiği Etkinlikler... 117 (ç) 3 Mart 1915 Harekâtı... 119 (I) İki Taraf Kuvvetlerinin Durumu... 119 (II) Boğaz Doğusundaki 9 uncu Tümen Birliklerinin Durumu... 120 (III) Birleşik Filonun Durumu ve Yapılan Harekât... 120 (d) 4 Mart 1915 Harekâtı... 122 (I) Birleşik Filonun Planı... 122 (II) Birleşik Filonun Planına Karşı Yapılan Düzenlemeler... 123 (III) Harekâtın Yapılışı... 123 (IV) Bölgede Harekât Sürerken 19 uncu Tümen Tarafından Alınan Önlemler... 124 (V) İki Tarafın Kayıpları... 125 (3) 5-17 Mart 1915 Tarihleri Arasındaki Harekât ve Olaylar... 127 (a) 5 Mart 1915 Harekâtı... 127 (I) İngilizlerin Sürdürülmekte Olan Deniz Harekâtı Üzerindeki Görüşlerine Genel Bir Bakış ve Birleşik Filonun Bugünkü Harekât Planı... 127 (II) Harekâtın Yapılışı... 128 (b) 6 Mart 1915 Harekâtı... 129 (I) Birleşik Filonun Muhtemel Harekâtına Karşı Alınan Önlemler... 129 (II) Birleşik Filonun Harekât Planı ve Harekâtın Yapılışı... 130 (c) 7 Mart 1915 Harekâtı... 132 (I) Birleşik Filonun Bugünkü Harekât Planı ve Harekâtın Yapılışı... 132 (II) Bolayır Bölgesindeki Bombardıman... 133 (ç) 8 Mart 1915 Harekâtı... 134 (I) Birleşik Filonun Bugünkü Harekât Planı ve Harekâtın Yapılışı... 134 VII
(d) 9 Mart 1915 Harekâtı... 136 (I) Harekât Planı ve Harekâtın Yapılışı... 136 (e) 10 Mart Harekâtı... 137 (I) Harekâtın Yapılışı... 137 (f) 11 Mart Harekâtı... 140 (g) 12 Mart 1915 Harekâtı... 141 (ğ) 13 Mart 1915 Harekâtı... 143 (I) İki Tarafın Kayıpları... 144 (h) 14 Mart 1915 Harekatı... 145 (ı) 15 Mart 1915 Harekâtı... 147 (i) 16 Mart 1915 Harekâtı... 148 (j) 17 Mart Harekâtı... 148 2. 18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazı na Yönelik Deniz Taarruzu (Boğaz ın Zorlanması)... 150 a. İki Taraf Kuvvetlerinin Durumu, 18 Mart 1915 e Kadar Alınan Takviye Önlemler ve Yapılan Düzenlemeler... 150 (1) Türk Kuvvetlerinin 18 Mart 1915 Durumu... 150 (a) Boğaz Doğusundaki Durum... 151 (b) Boğaz Batısındaki Durum... 152 (c) Boğaz İçerisinde... 152 (2) 17 Mart Günü Müstahkem Mevki Komutanlığı Tarafından Alınan Önlemler... 153 (3) İngiliz ve Fransız Kuvvetlerinin 18 Mart 1915 Durumu... 154 (a) Amiral Carden'in Görevden Alınıp Yerine Amiral de Robeck'in Getirilmesi... 157 b. İki Taraf Kuvvetlerinin Muharebe Öncesindeki Durumları ve 18 Mart 1915 Çanakkale Boğazı Muharebesi... 158 (1) Türk Kuvvetlerinin 17-18 Mart 1915 Durumu... 158 (a) Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığının Kuruluş, Konuş ve Düzenleri... 158 (b) 3 üncü Kolordunun Kuruluşu... 159 (c) Çanakkale Müstahkem Mevki Birliklerinin Konuşu ve Aldığı Düzenler... 159 (ç) Kara Birliklerinin 18 Mart 1915 Günkü Durumu... 165 (I) 9 uncu Piyade Tümeninin Konuşu ve Aldığı Düzenler... 165 (II) 11 inci Piyade Tümeninin Konuşu ve Aldığı Düzenler... 166 (III 3 üncü Kolordunun Konuşu ve Aldığı Düzenler... 166 (2) İngiliz ve Fransız Kuvvetlerinin 18 Mart 1915 Durumu... 166 VIII
(a) Birleşik Filonun Kuruluşu... 166 (b) İngiliz ve Fransız Kara Kuvvetleri... 167 (3) İngiliz Kaynaklarına Göre Çanakkale Boğazı Muharebesi (18 Mart 1915)... 170 (a) Birleşik Filonun, Çanakkale ve Kilitbahir Tabyaları (Merkez Tabyaları)na Hücumu... 170 (I) Taarruz Planı... 170 (b) Muharebenin Yapılışı... 173 4. Türk Kaynaklarına Göre 18 Mart 1915 Çanakkale Boğazı Muharebesi... 180 (a) 18 Mart 1915 Boğaz Muharebesi'nin Türk Kaynaklarına Göre Tarafların Zayiat Bilançoları... 185 (I) Türklerin Zayiatı (Tabyalarda Tespit Edilen Hasar, Sarf Edilen Cephane ve İnsan Zayiatı)... 185 3. İki Taraf Kuvvetlerinin 19 Mart - 25 Nisan 1915 Tarihleri Arasındaki Durumları ve Gelişmeler... 189 a. Türk Kuvvetlerinin Durumu... 189 (1) Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı Tarafından Olası Düşman Çıkarmalarına Karşı Mart 1915 Sonuna Kadar Alınan Önlem ve Düzenlemeler... 189 (a) 5 inci Ordunun Kurulması (24 Mart 1915)... 193 (b) 9 uncu Tümenin Aldığı Yeni Savunma Düzeni ve Bu Konudaki Düşünce ve Öneriler... 197 (c) 5 inci Ordunun 26 Mart 1915-7 Nisan 1915 Arasındaki Durumu... 200 (ç) 19 Mart 1915-25 Nisan 1915 Tarihleri Arasında Çanakkale Boğazı nı Takviye Çalışmaları... 205 (d) Çanakkale Boğazında Yeni Bir Mayın Hattının Kurulması... 205 (e) 5 inci Ordunun 19 Nisan 1915 Tarihli Kuruluşu... 208 (f) 5 inci Ordunun Çıkarmadan (25 Nisan 1915) Önceki Durumu... 209 (I) 7 nci Piyade Tümeninin Durumu... 210 (II) 19 uncu Piyade Tümeni... 210 (III) 9 uncu Piyade Tümeni... 210 (IV) 9 uncu Sahra Topçu Alayının Düzeni... 211 (V) 15 inci Kolordunun Düzeni... 212 (VI) 11 inci Piyade Tümeni... 212 b. İngiliz ve Fransız Kuvvetlerinin 19 Mart 1915-25 Nisan 1915 Tarihleri Arasındaki Durumu... 212 (1) Rusya ile İş Birliği... 217 (2) İngilizlerin Çıkarma İçin Hazırladıkları Plan... 218 IX
(a) Asya Yakasına Çıkarma... 218 (b) Gelibolu Yarımadasına Çıkarma... 219 (c) General Hamilton'un Queen Elizabeth Muharebe Gemisindeki Toplantısı... (ç) Birleşik Filonun Çanakkale Boğazı ve Civarında 13 Mart 1915-25 Nisan 1915 Tarihleri Arasındaki Faaliyetleri... DÖRDÜNCÜ BÖLÜM LOJİSTİK VE İDARİ FAALİYETLER X 220 224 1. Teşkilat... 227 a. Genel... 227 b. Çanakkale Harekât Alanında... 228 (1) Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı Lojistik Teşkilatı... 228 2. Lojistik... 235 a. İkmal... 235 (1) İkmal Kaynakları... 235 (2) Kadro İhtiyacı... 235 (3) Bütünleme İhtiyacı ve Bu İhtiyacın İkmal Faaliyetleri (Birinci, İkinci, Üçüncü, Dördüncü ve Beşinci Sınıf İkmal Maddeleri)... 236 (a) Birinci Sınıf İkmal Maddeleri... 236 (b) İkinci ve Dördüncü Sınıf İkmal Maddeleri... 237 (c) Üçüncü Sınıf İkmal Maddeleri... 238 (ç) Beşinci Sınıf İkmal Maddeleri (Cephane)... 238 (d) Diğer Topçu Birliklerinim Cephane Durumu... 240 b. Ulaştırma... 243 c. Sıhhiye, Veteriner ve Tahliye Hizmetleri... 243 (1) İnsan Sağlığı İçin Alınan Tedbirler... 243 (2) Hasta ve Yaralıların Tedavi, Tahliye Usulleriyle, Bunların Nasıl Cereyan Ettiği ve Yeterlik Derecesi... 245 (3) Hayvan Sağlığı İçin Alınan Tedbirler... 246 3. Personel Faaliyetleri... 246 a. Personel Durumu... 246 b. Personel İkmali... 247 c. Personel İdaresi... 248 ç. Moral Gücü... 248 4. Sivil İşler... 250 a. Genel... 250
b. Asayiş ve Güvenlik İşleri... 250 c. Sivil İdare ile İş Birliği... 250 SONUÇ... 251 DİZİN... 257 KAYNAKLAR... 269 KRONOLOJİ... 273 EKLER... 277 XI