AEEE Yönetimi ve Mevcut Sorunlar Uzman Araştırmacı Volkan PELİTLİ Marmara Araştırma Merkezi ÇTÜE
İDARİ YAPI MEVCUT DURUM ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ http://www.csb.gov.tr/db/cygm/editordosya/yon-28300aeee.docx 2008 ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 30 Mayıs 2008 tarihli ve R.G. 26891 sayılı «ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARDA BAZI ZARARLI MADDELERİN KULLANIMININ SINIRLANDIRILMASINA DAİR YÖNETMELİK» 2012 22 Mayıs 2012 tarih ve R.G. 28300 sayılı «ATIK ELEKTİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ» ATIK YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ÖZEL ATIKLAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
İDARİ YAPI MEVCUT DURUM EEE lerde bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlandırılması 1 EEE lerin ithalat, ihracat ve transit geçişlerinin kontrol altına alınması + Bu kapsamda 30/5/2008 tarihli ve 26891 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan EEE Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır + AEEE ve EEE Yönetmelikleri birleştirilmiştir. 2 RoHS 3 Yeniden kullanım, geri dönüşüm, geri kazanım yöntemleri ve hedeflerine ilişkin hukuki ve teknik esaslar WEEE
Toplam Evsel AEEE (kg(kişi-yıl) İDARİ YAPI TOPLAMA HEDEFİ Toplama Hedefleri 4 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 2 1 0,5 0,3 2013 2014 2015 2016 2018 2016 Tahmini: 150.000 ton AEEE Üretici Toplama Hedefleri; EEE Kategorileri 1, 2, 3 4, 5 ve 6 EEE Üreticileri Toplama Hedeflerinin Yeniden Düzenlenmesi; 24/11/2015 https://www.csb.gov.tr/db/cygm/duyurular/duyurular51942.pdf
Ton İDARİ YAPI TOPLAMA MİKTARLARI 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1.800 1.900 2011 Türkiye Nüfusu 74.724.269 kişi 4.000 4.000 4.800 8.200 2006 2007 2008 2009 2010 2011 BAKANLIK TARAFINDAN YETKİLENDİRİLMİŞ KURULUŞLAR https://www.csb.gov.tr/db/cygm/duyurular/duyurular53246.docx AEEE toplama miktarlarında artış; Üretici sorumluluğunun devreye girmesi Belediyeler tarafından atık getirme merkezlerinin oluşturulması Nisan 2015 ELDAY (Elektrik ve Elektronik Geri Dönüşüm ve Atık Yönetimi Derneği İkt. İşl.) TÜBİSAD ( Bilişim Sanayicileri ve İşadamları Derneği İktisadi İşletmesi). AGİD (Aydınlatma Gereçleri İmalatçıları Derneği Ticari İşletmesi) Haziran 2015 Kasım 2015 ELELAY 2014 yılı sonu itibariyle faaliyetlerine son vermiştir. ELELAY bünyesinde yer alan Arçelik A.Ş. atık toplama faaliyetlerini kendi bünyesinde yapmaya karar vererek ELELAY dan ayrılmıştır.
YETKİ BELGESİ ÖRNEĞİ YETKİLENDİRİLMİŞ KURULUŞ Yetkilendirilmiş kuruluşlar faaliyet gösterdikleri EEE ürün gruplarının toplanmasını sağlamak üzere ilgili konteynerları getirme merkezlerine temin ederler. Yetkilendirilmiş kuruluşlar, yetki aldıkları EEE ürün grupları dışında atık elektrikli ve elektronik eşya toplayamazlar Atık Elektirikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Konusunda Yetkilendirilecek Kuruluşlarda aranacak Kurumsal ve Teknik Özellikleri ile Yetkilendirilmiş Kuruluşların Denetimine ilişkin Usul ve Esaslar 20 16 YÖNETMELİK TASLAĞI Koordinasyon Merkezinin Kaldırılması Planlanmaktadır. http://www.csb.gov.tr/db/cygm/editordosya/yk%20usul%20ve%20esaslar%2020_03_ 2014%20web.docx
İDARİ YAPI AB Toplama Hedefi Avrupa Birliği tarafından 2002 yılında AEEE lerin etkin bir şekilde yönetimi için 2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi yürürlüğe girmiştir. Yeni AEEE Direktifi 2012/19/EU ise AB de 13 Ağustos 2012 de yürürlüğe girmiştir. Piyasaya Sürülen Piyasaya Sürülen %45 %65 2016 2019 Fotovoltaik panellerin Kategori 4 e eklenmesi (ortalama ekipman ömrü 30-60 yıl) Satış alanı 400 m 2 den büyük dağıtıcılar/perakendeciler için küçük (< 25 cm) AEEE leri toplayarak depolanması
İDARİ YAPI AB TOPLAMA MİKTARLARI Romanya 40.000 38.762 26.248 30.000 Ton 21.828 21.008 20.000 10.000 3.685 1.131 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Bulgaristan 50.000 Ton 40.000 30.000 45.058 40.373 40.441 33.423 22.165 20.000 10.000 0 2007 http://ec.europa.eu/eurostat/documents/342366/351758/weee-collection.pdf 2008 2009 2010 2011
İDARİ YAPI 1. SINIF ATIK GETİRME MERKEZLERİ 31.12.2016 (I. Kademe) Ankara Adana Antalya Aydın Bursa Denizli Eskişehir İstanbul İzmir Kayseri Kocaeli Konya Muğla Sakarya Tekirdağ http://www. csb.gov.tr/db /cygm/editor dosya/atä±k GetirmeMTb g.pdf Asgari 1.000 m 2 alan Atıkların bekletildiği alanın üzerinin kapatılması Alanda kör toplama kanalı ile sonlanan kuşaklama kanalı Sorumlu bir çevre görevlisi Tesis etrafının 1.5 yüksekliğe sahip bariyerlerle çevrilmesi 44 m x 44 m = 1936 m 2 Asfalt zemin + etrafın çevrilmesi+tehlikeli atık bölümü ve atık kasaların maliyetlerinden oluşmaktadır. 300.000 TL
İDARİ YAPI E-Atıkların Atık Toplama Merkezine Getirilme Maliyeti 150.000 Nüfus için 1. Yakıt Maliyeti Toplam harcanan yakıt (Mazot): 3.250 lt Toplam Yakıt Harcaması = 11.500 TL 2. Personel Maliyeti 3 adet personel (1 adet şöfor + 2 adet atık toplayıcı eleman) = 91.200 TL 3. Atık Toplama Aracı Maliyeti 1 adet kapalı kasa kamyonetin kira bedeli = 14.400 TL ~1,32 TL/kg AEEE
Tesis İDARİ YAPI AEEE İŞLEME TESİSLERİ 25 20 15 10 5 Ülke çapında toplam 64 adet GFB ve lisanslı tesis bulunmaktadır. 13 5 4 3 1 21 1. Arındırma 2. Söküm 3. Parçalama 4. Parçalama Sonrası Geri Kazanım 5. Satış: 800-1.000 TL/ton 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 + 5.000 ton/yıl- 75 İşçi Kurulum Maliyeti (2.000 m 2 Kapalı Alan): 3.250.000 TL KKD + Atık Bertarafı (yıl): 250.000 TL Personel Maliyeti (Asgari ücret/yıl): 1.575.000 TL
İDARİ YAPI AEEE İŞLEME TESİSLERİ Kesme 2 Kompresörler Kırıcı 3 Kaba ve ufak parçalama Arındırma 1 Elektronik kartlar, ampuller, sebzelik ve yumurtalık BERTARAF: İZAYDAŞ Ayırma 4 Ek YAKIT Poliüretan Demir Plastik Alüminyum + 150.000 ton/yıl-50 İşçi Kurulum Maliyeti (Kapalı Alan): 11.000.000 TL
2003 İDARİ YAPI UYGULAMA İÇİN DEVAM EDEN EYLEMLER MATRA-PSO PROGRAMI Kullanılmış Pillerin Ve Akülerin Ve Elektrikli Ve Elektronik Malzeme Atıklarının İşlenmesine İlişkin Sistemin Kurulması Projesi IPA-2 Döneminde sunulan projeler ve bütçeleri aşağıda verilmiştir. Devam eden eylemler Proje Bütçe Durum Technical Assistance to Build a Collection Scheme for WEEE in Turkey Capacity building for municipalities about establishing civic amenity bring-in-sites Müzakere Altında 2008/98/EC sayılı Atık Direktifinin ara ürün ve atık olma durumunun sona ermesi konularının uygulanmasına yönelik kapasite geliştirme projesi Ulusal Biyobozunur Atık Azaltım Stratejisi nin hazırlanmasına yönelik teknik yardım projesi Türkiye de elektrikli ve elektronik eşya atıkları toplama sisteminin oluşturulmasına yönelik teknik yardım projesi Ömrünü tamamlamış araç toplama noktalarının kurulmasına yönelik kapasite geliştirilmesi projesi 1257/2013 sayılı Gemi Sökümü ve Geri Dönüşümü Tüzüğünün uyumlaştırılması projesi Atık getirme merkezlerinin kurulmasına yönelik belediyelerin kapasitelerinin güçlendirilmesi projesi 1.000.000 7.000.000 2.000.000 2.000.000 7.000.000 5.000.000
1 İDARİ YAPI MEVCUT SORUNLAR ve ÖNERİLER Evsel AEEE lerin toplanması personel ve lojistik anlamında oldukça güç ve maliyetlidir. Hem belediyeler hem de yetkilendirilmiş kuruluşlar finansal desteğin sağlanması noktasında lisanslı tesislerle mutabakata varabilir ve/veya devlet teşviki sağlanabilir. AEEElerin yönetiminde atık getirme merkezlerinin daha etkin çalışmalıdır. 2 3 Elektronik kartlar yurt dışına satılmaktadır. Bilgisayarlar, cep telefonları ve tablet bilgisayarlar içerisinde kişilere, devlet kurumlarına ve bankalara ait bilgiler mevcuttur Endütriyel işletmelerin AEEE leri kullanım ömürlerini tamamlamamış eşya olarak beyan etmesi engellenmelidir. Değerli metal geri kazanımı yapabilecek rafineri kurulabilir. Uluslararası standartlarda veri imhası yapılmalıdır.
4 İDARİ YAPI MEVCUT SORUNLAR ve ÖNERİLER Buzdolapları, dondurucular ve klimaların açık sistemde işlenmesi Kapalı sistem işleme prosesleri kullanılmalı, Konum, nüfus ve beyaz eşya üreticilerine yakınlığı itibariyle İstanbul ve İzmir Bölgelerinde kapalı sistem soğutucu grup geri kazanım/dönüşüm tesisleri kurulabilir. Yeni nesil buzdolaplarında kullanılan (bazı A++ ve A+++)Vacum İnsalated Panels (VİP) lerin otomatik olarak ayrılabileceği tesislerin kurulumu. 5 Düşük AEEE toplama miktarları CFC/pentan gazlarının tesis içi enerji amaçlı kullanımı veya bertaraf tesis sayısının arttırılması Türki Cumhuriyetlerden ve Orta Doğudan AEEE ithal edilebilmesinin önünün açılması
Teşekkür Ederim TÜBİTAK MAM PK. 21, 41470 GEBZE-KOCAELİ Tel: +90-262-677 20 00 ; Faks: +90-262-641 23 09 www.mam.gov.tr 16